Prof. dr. Loek FM Nieuwenhuis Symposium OU 5 oktober 2012 Heerlen

1. Docenten leren van experimenteren in het MBO; onderzoek in de praktijk als professionaliseringstrategie. Prof. dr. Loek FM Nieuwenhuis Symposium OU 5 oktober 2012 Heerlen

2. Opzet lezing • Onderwijsvernieuwing in het MBO • Leren in de onderwijspraktijk • Wedden dat…: ervaringen uit EXMO • Van informeel naar professioneel leren

3. De onderwijspraktijk in een lerende organisatie • Onderwijsverbetering is aan de orde van de dag • Zoek- en leerprocessen van en door professionals • Innovatie als routineverandering • Evidentie bij stapsgewijze vernieuwing • Facilitering en sturing vanuit het management

4. Beroepsonderwijs is teamwork • Schakels in de leerloopbaan: zingeving, beroepskeuze (arbeidsidentiteit) en vakmanschap • Maatwerk per leerling, gestuurd door praktijkleren. • Zelfsturende leerling is valkuil. • Combinatie van instructie en constructie. • “Co-configuratie” met leerling en bedrijf. • Complementaire expertises. • Zelfsturend qua beheer, scholing en verbetering

5. Waarom onderwijsvernieuwing? • Zorgomkwaliteit: • Voortijdigschoolverlaten • Veranderendevraag op de arbeidsmarkt • Regionalediversiteit • Het kanbeter • Het kanefficiënter • Innovatie is het zoekennaarantwoorden op kwaliteitsproblemen • Evidence based vernieuwen = resultaatgedrevenexperimenten

6. Externaldevelopment New knowledge,technology Social-economic (science, goodpractices) quality primaryprocesses issues facilitating managing secondaryprocesses efficiency - (management and support) issues Bronnen van innovatie

7. Praktijk en kennisbasis (naar Kline en Rosenberg, 1988)

8. Kenniscreatie door interactie • Sociale innovatie: • Ontmoeting van praktijktheorie en formele theorie • Twee verbonden leercirkels, • Leren in de praktijk: op zoek naar werkende, lokale oplossingen door reflectivepractitioners (lerende teams). • Onderzoekscyclus: op zoek naar generieke evidentie door(experimentele) vergelijking van meerdere praktijkrn. • De uitdaging is de ontmoeting: dit vraagt wederzijds respect en wil tot leren. • Een heldere taakverdeling is noodzakelijk tussen beide cirkels

9. Onafgemaakte leerprocessen • Trial-and-error processen • Stappen overslaan (analyse, herformulering, alternatieven, reflectie) • Professionele expertise is nodig om complexiteit te doorgronden • Economie gaat boven leren • 80-20% regel: suboptimaleoplossingen

10. EXMO: wedden dat … • Opdracht van Kennisnet • Uitontwikkelde innovatie • Heldere verwachtingen over resultaten • (Quasi-)experimenteel design • Afmaken van de leercirkel PDSA: Plan – Do – Study - Act • 13 experimenten gefocused op ict in onderwijs • Verwachte resultaten: • Verbeterd primair proces • Inzicht in teamleren (meta analyse) • Onderzoekscompetenties bij docenten (teams)

11. PDSA als leercirkel

12. Overzicht van de experimenten • Mondriaan (verpleging): klinisch rederen via digitaal programma • Helicon Nijmegen (dierverzorging): video als vorm van verslaglegging • Helicon T (vmbo): VirtualActionLearning (feedback) • Helicon Eindhoven (groenvoorziening): LINE: registratie van competentievorderingen • AOC Friesland (veehouderij): digitaal leerstofaanbod • Aventus (diverse opleidingen): Cool learning (learning via sms-toetsvragen) • Rijn IJssel (Nederlands): web based taallessen • Drenthe college (handel): bedrijfssimulatie • ROC Amsterdam (handel): bedrijfsplanning met gaming • Nimeto (vormgeving): stagebegeleiding via sociale media • Graafschap college (werktuigbouw): leren construeren via digitale tool • Aventus 2 (diverse opleidingen): instructieve video’s • ROC Zeeland (laboratorium): efficient tijd gebruik via i-pads • Overall vraag: hoe verloopt het informeel leren van docenten (teams) tijdens de experimenten • http://mbo.kennisnet.nl/2012/05/digitaal-leren

13. Resultaten digi-TAAL leren • Plan: inbreng vanuit IT-coördinator; moeizame explicitering praktijktheorie; • Do: geringe betrokkenheid deel docenten; • Study: resultaten conform verwachting; • Act: CvB neemt “haakse” beslissing (bbl-ers zelfstandig aan het werk); bespreking leidt tot onrust richting management

14. Generieke resultaten (plan) • Urgentie: onderwijsverbetering • Ownership: meestal individueel; in twee cases op teamniveau; management niet betrokken • Evidentie: magere praktijktheorieën; weinig gebruik van evidentie en/of literatuur • Historie: weinig gebruik van eigen ervaringen

15. Generieke resultaten (do) • Actors: gefragementeerde betrokkenheid (ontwerpers versus uitvoerders); • Interventies: geen heldere verwachtingen; • Implementatie: slechts in helft cases op orde; • Research: externe ondersteuning.

16. Generieke resultaten (study + act) • Meeste verwachtingen niet uitgekomen (naieve theorie) • Externe push: teams reflecteren niet uit zichzelf op de resultaten • Geen heldere besluitvorming: wat te doen bij positieve of negatieve uitkomsten? • Afwezigheid van managerial level

17. Resultaten vragenlijst team • Beperkte evidentie voor interventie • Vooral individuele betrokkenheid (niet op teamniveau) • Vraagverheldering, uitvoering van het onderzoek en discussie over de resultaten worden als waardevol gezien • Werkplekleren: betrokkenheid bij EXMO resulteert in onderzoeksvaardigheden van docenten.

18. Conclusie • Beperkte evidentie voor interventie • Vooral individuele betrokkenheid • Vraagverheldering en discussie over de resultaten worden als waardevol gezien • Werkplekleren: EXMO resulteert in informeel leren van docenten; hoe te benutten? • Elk team moet zijn eigen fouten maken: I = R’

19. Reflectie • Onderzoek en vernieuwing gaan lastig samen: verschillende kalenders en logica’s • Bottom-up is niet altijd de slimste strategie • Doorbraakmethodiek in de zorg: nationale regie, locale oplossingen, nationale analyses en protocollen. • Onderzoekscompetenties voor docenten?

20. Onderwijsontwikkeling en professionalisering • Onderwijsverbetering = werkplekleren • Informele, collectieve leerprocessen • Zichtbaar maken van informeel leren: EVC van onderwijsverbetering • BIO ter ondersteuning van professioneel acteren.

21. Dank voor uw aandacht afmnieuwenhuis@uvt.nl