İş Hukuku Notları

1. İş Hukuku Notları • Yrd.Doç.Dr. Cuma ÇETİNER (Hukukun Genel Tanımları ve 4857 Sayılı İş Kanunu Hakkındadır) Hazırlayan

2. HUKUKUN TANIMI Suç oluşturan fiil ve davranışların neler olduğunu, bu fiilleri işleyenlere ne gibi müeyyideler uygulanacağını gösteren hukuk kurallarının tümüdür.

3. Hukuk Kuralları • Toplumsal hayatta karşılığı müeyyidesi maddi olan kurallara “hukuk kuralları”denir. • Örneğin bir kimsenin kendi neslinden olan büyüklere ve küçüklere yardım etme mecburiyeti vardır. Bunlara karşı nafaka vermekle yükümlüdür. Vermediği zaman cebri icra yoluyla zorla nafakası alınır. • HUKUKUN MÜEYYİDESİ • Yaptırım gücüdür Hukuk kurallarına uyulmadığı zaman hukuki olarak yapılan tepkidir. Din ve ahlak kurralarına karşı müeyyidler manevi hukuk kurralarına uyulmadığı zaman maddi ceza uygulanır.

4. HUKUKUN KAYNAKLARI • Yazılı Kaynaklar • Kanun • Kanun Hükmünde Kararname • Tüzük • Yönetmelik • Yazısız Kaynaklar • Örf ve adetler • Yardımcı Kaynaklar • İlmi içtihatlar • Kazai İçtihatlar

5. HUKUK TÜRLERİ • ANAYASA HUKUKU • Devletin şeklini, yapısını organların görev ve yetkilerini bunların birbiriyle olan ilişkilerini , şahısların temel hak ve hürriyetlerini düzenleyen hukuk kurallarının bütünüdür. Çıkarılan bütün kanun ve yönetmelikler anayasada belirtilen kurallara aykırı olamaz. • İDARE HUKUKU • Devlet idaresinin teşkilat ve işleyişini, şahısların idare olan ilişki ve anlaşmazlıklarını kamu hizmetlerinin görülmesini düzenleyen hukuk kuralarının tümüdür.

6. YARGILAMA HUKUKU • Yargı yetkisini kullanan organların (mahkemelerin) adalet dağıtırken takip edecekleri yöntemleri gösteren hukuk dalıdır. • Yargılama Hukuku iki bölüme ayrılır: • Medeni Usul Hukuku • Ceza Usul Hukuku

7. CEZA HUKUKU Ceza hukukunun ana kaynağı • Kanunsuz suç ve ceza olmaz • Hukuku bilmemek mazeret sayılmaz

8. MEDENİ USUL HUKUKU • Özel hukuk alanında ortaya çıkan anlaşmazlıkların bir sonuca bağlanmasında mahkemeleri takip edecekleri usulleri belirleyen hukuk kurallarından oluşur

9. CEZA USUL HUKUKU • Kanunların suç saydığı fiilleri işleyenlerin takip edilmesi, yargılanması ve cezalandırılmasında uyulması gereken usulleri gösteren hukuk dalıdır. • Ceza usul hukukunda kamu davasını SAVCI açar. Savcının görevi, suçu veya suçluyu ortaya çıkarmak ve kamu davası açıp bunu sonuna kadar takip ederek suçlunun cezalandırılmasını sağlamaktadır. • Suç işlendiğinden ötürü hakkında kovuşturma yapılan kimseye mahkumiyet kararından önce SANIK, karardan sonra ise HÜKÜMLÜ (MAHKUM) adı verilir.

10. ADLİ YARGI Sulh (Hukuk ve Ceza) Mahkemeleri Asliye (Hukuk ve Ceza) Mahkemeleri Yargıtay İş Mahkemeleri Kadastro Mahkemeleri Tüketici Mahkemeleri Aile Mahkemeleri Çocuk Mahkemeleri ANAYASA YARGISI Anayasa Mahkemesi İDARİ YARGI İdare Mahkemeleri Vergi Mahkemeleri Bölge İdare Mahkemeleri Danıştay Sayıştay ASKERİ YARGI Askeri Mahkemeler Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Askeri Yargıtay TÜRK YARGI SİSTEMİ

11. İCRA İFLAS HUKUKU • İCRA HUKUKU: Mahkeme kararlarının ve para alacaklarının cebren icrasıyla uğraşan dairelerin çalışma usulünü inceler. • İcra işlerini mahkeme değil, İCRA DAİRESİ yerine getirir. • İcra ve iflas memurlarının işlemlerine yönelik itirazlar ise İCRA MAHKEMELERİ tarafından incelenir. • Bir mahkeme hükmüne (ilama) dayanan takibe İLAMLI TAKİP, mahkeme hükmüne dayanmayan takibe İLAMSIZ TAKİP denir.

12. VERGİ HUKUKU • Devlet ile şahıslar arasındaki vergi ilişkisinden doğan hak ve ödevleri, verginin tahakkuku, toplanması ve vergi yargısını düzenleyen hukuk dalıdır. • Vergi Hukukunun 3 temel ilkesi vardır: • VERGİDE GENELLİK İLKESİ • VERGİDE ADALET İLKESİ • VERGİDE KANUNİLİK ESASI

13. ÖZEL HUKUK DALLARI • Medeni Hukuk 1926 İsviçre Medeni Kanunundan çevrilerek alınmış ve 2002 ylında 4721 sayılı kanunla yeniden düzenlenmiştir.Medeni Hukuk 5 bölümden oluşmaktadır: • Şahsi (kişisel) Hukuku • Aile Hukuku • Borçlar Hukuku • Eşya Hukuku • Miras Hukuku • Ticaret Hukuku Kişiler arasındaki ticari ilişkileri düzenler. 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu 1957 yılında yürürlüğe girmiştir. Ticaret Hukuku 5 bölümden ibarettir: • Ticari İşletme Hukuku • Şirketler Hukuku • Kıymetli Evrak Hukuku • Deniz Ticareti Hukuku • Sigorta Hukuku • Milletlerarası Özel Hukuk 3 bölümden oluşmaktadır: • Vatandaşlık Hukuku • Yabancılar Hukuku • Kanunlar İhtilafı Hukuku

14. İŞ HUKUKU • İşçi-işveren ilişkilerini düzenleyen hukuk kurallarını inceleyen hukuk dalıdır. • 4857 sayılı İŞ KANUNU ise 22.05.2003 tarihlidir. 2821 sayılı Sendikalar Kanunu ile 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu 1983 yılında yürürlüğe girmiştir. • UNSURLARI: • HİZMET SÖZLEŞMESİ (İşçi-İşveren) • SENDİKALAR • TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ • GREV VE LOKAVT

15. İş Hukukunun Konusu • İş hukuku işçi ile işveren ve bunlarla devlet arasındaki ilişkileri düzenleyen ve inceleyen hukuk dalıdır. • İşçinin, işverene gerek hukuksal ve gerekse ekonomik yönden bağımlı olması, dolayısıyla zayıf durumda bulunması nedeniyle, korunması ihtiyacı doğmuştur. • İşçi ile işveren arasındaki iş ilişkisi, hizmet veya mal üretimine yönelik olabilir • iş hukuku çalışanların ihtiyacı olarak ortaya çıktığıileri sürülebilir.

16. 4857 sayılı İş Kanunu Kabul Tarihi : 22.5.2003 • Bu Kanunun amacı, işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir. • 122 maddeden oluşmaktadır

17. İş Hukunun Kaynakları • Genel kaynaklar • Anayasa • Yasalar • Bireysel iş hukuku yasaları • Toplu iş hukuku yasaları • Sosyal güvenlik yasaları • İş sağlığı ve güvenliği alanındaki diğer yasalar • Mali yasalar • diğer yasalar

18. 4857 Kanunun Amaç ve kapsamı • MADDE 1. - Bu Kanunun amacı işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir. • Bu Kanun, 4 üncü maddedeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır. • İşyerleri, işverenler, işveren vekilleri ve işçiler, 3 üncü maddedeki bildirim gününe bakılmaksızın bu Kanun hükümleri ile bağlı olurlar

19. İşçi ve İşveren Tanımı • MADDE 2. - Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi, işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren, işçi ile işveren arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi denir. İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddî olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir • Alt işveren işi, temel işi yapan işverenden almış olmalıdır.İş; üretime ilişkin yardımcı işlerden ya da uzmanlık gerektiren işlerden olmalıdır.İş, asıl işverenin işyerinde yapılmalıdır.İşçiler sadece bu işyerinde çalıştırılmalıdır

20. İşçi • Bir hizmet akdine dayanarak herhangi bir işte ücret karşılığında çalışan kişiye işçi denir. Bunun için bir işçinin; • İşin hizmet akdine dayanarak görülmesi • Herhangi bir işte çalışması • Ücret karşılığında çalışması • İşverene bağlı olarak çalışması

21. İşveren • Başka birisini istihdam eden kimse veya hizmet akdinde ücret ödeme borcu altına giren kimseye denir. İş kanunu ; “işvereni işçi çalıştıran gerçek yada tüzel kişi olarak” tanımlar. Sendikalar kanununda ise “işçi sayılan kimseleri çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye ve tüzel kişiliği olmayan kamu kuruluşuna” denir. • İşçi çalıştırma • Hizmetinde çalıştırma

22. İşveren Vekili • İş Kanununa göre işyerinde işveren adına hareket eden işin ve işyerinin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir. Vaya işletmenin bütününü sevk ve idareye yetkili olan kimselere işveren vekili denir. • Temsil yetkisi • Yönetim görevi

23. 4857 Kanunun Kapsamadığı Alanlar • Deniz ve hava taşıma işlerinde, • 50'den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde, • Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri, • Bir ailenin üyeleri ve 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde, • Ev hizmetlerinde, • İş sağlığı ve güvenliği hükümleri saklı kalmak üzere çıraklar hakkında, • Sporcular hakkında, • Rehabilite edilenler hakkında, • 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde.

24. Madde 5. Eşit Davranma İlkesi • İşveren esaslı sebepler olmadıkça tam süreli çalışan işçi karşısında kısmi süreli çalışan işçiye, belirsiz süreli çalışan işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamaz • İş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz • İşveren biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz

25. Toplu İş Hukuku • İşçiler çoğunlukla kendi iş ilişkilerini çoğunlukla işverenler ile bireysel olarak karşılıklı oturup konuşmak yerine, bu görevin kitle ilişkileri seçtikleri temsilcileri tarafından yerine getirilmesini tercih etmektedir. Bu açıdan toplu işi hukuku sendikalaşma hareketi toplu iş sözleşmeleri hak ve menfaat olarak; grev, lokavt ve hakem kurulları ile arabuluculuk gibi konuları incelemektedir.

26. Hizmet Akdi • Bir kimsenin İş Kanunu bakımından işçi olarak nitelendirebilmesinin en önemli şartı hizmet akdi ile çalışmasıdır. Borçlar kanununda “Hizmet akdi bir mukaveledir ki, onunla işçi muayyen veya gayrımuayyen bir zamanda hizmet görmeyi ve iş sahibi de ona bir ücret vermeyi taahhüd eder.” Anayasa mahkemeside bir kararında “…bir kimsenin ücret karşılığında belirli veya belirsiz bir süre için hizmet görmeyi, hizmetini iş sahibinin elinde bulundurmaya ve iş sahibinin de ona bir ücret vermeyi üstüne alması olarak tanımlar. Yani taraflardan birinin bağımlı çalışmayı diğerinin de buna karşılık ücret ödemesi gerekir. Hizmet akdinin oluşabilmesi için 3 unsurun bulunması gerekir: • İş • Ücret • Bağımlılık

27. İşyerinin veya bir bölümünün devri • MADDE 6. - İşyeri veya işyerinin bir bölümü hukukî bir işleme dayalı olarak başka birine devredildiğinde, devir tarihinde işyerinde veya bir bölümünde mevcut olan iş sözleşmeleri bütün hak ve borçları ile birlikte devralana geçer • Devralan işveren, işçinin hizmet süresinin esas alındığı haklarda, işçinin devreden işveren yanında işe başladığı tarihe göre işlem yapmakla yükümlüdür.

28. Geçici iş ilişkisi • MADDE 7.- İşveren, devir sırasında yazılı rızasını almak suretiyle bir işçiyi; holding bünyesi içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde veya yapmakta olduğu işe benzer işlerde çalıştırılması koşuluyla başka bir işverene iş görme edimini yerine getirmek üzere geçici olarak devrettiğinde geçici iş ilişkisi gerçekleşmiş olur • Geçici iş ilişkisi altı ayı geçmemek üzere yazılı olarak yapılır, gerektiğinde en fazla iki defa yenilenebilir.

29. İş Sözleşmesi • İş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. İş sözleşmesi, Kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tâbi değildir • Süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur • Yazılı sözleşme yapılmayan hallerde işveren işçiye en geç iki ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya da haftalık çalışma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücret ödeme dönemini, süresi belirli ise sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları hükümleri gösteren yazılı bir belge vermekle yükümlüdür