Verem Egitim ve Propaganda Haftasi

1. Verem Egitim ve Propaganda Haftasi Bu yil 06-12 Ocak 2008 tarihleri arasinda Verem Savasi Egitim ve Propaganda Haftasi olmasi nedeniyle etkinlikler yapilmaktadir. Bu haftada yapilacak etkinlikler Rize i�in Il Saglik M�d�rl�g� ile Verem Savas Dispanseri Bastabipligince d�zenlenmektedir.

2. ETKINLIKLERIMIZ 7 Ocak 2008 saat 14:00 Il jandarma Alay Kmt�liginda Konferans (Dr. Erdal ISILAK) 8 Ocak 2008 saat 10:00 ve 14:00�da Halk Egitim Mrkz. M�d.�de iki konferans(Dr.Yasemin Mamus) 10 Ocak 2008 saat 14:00 Ismail Kahraman K�lt�r Mrkz.�de Halka Y�nelik konferans (Dr. B�lent ALTINSOY - Dr.Erdal ISILAK) 11 Ocak 2008 saat 09:00 �iraklik Egitim Mrkz. M�d.�de Konferans (Dr. Erdal ISILAK) T�m Okullarda Egitim Toplantilari (T�m il Saglik Ocaklari)

3. T�BERK�LOZ(VEREM)(INCE HASTALIK)

4. T�BERK�LOZ Mikrobik bir hastaliktir. MYCOBACTERIUM TUBERCULOZIS basili tarafindan olusturulur. T�berk�loz hastasindan hava araciligi ile saglam kisiye bulasir.

5. D�NYADAKI DURUM Bug�n d�nya n�fusunun %32�si T�berk�loz (Verem) basili ile enfektedir. Zengin-fakir, gen�- yasli , sosyo- ekonomik d�zey demeden D�nyanin t�m toplumlarini etkilemektedir. Her yil yaklasik 8 milyon insan T�berk�loz hastaligina yakalanmakta ve yaklasik 2 milyonu �lmektedir.

6. Acil Durum� T�berk�loz (Verem) hasta sayilarindaki artislar ve T�berk�loz (Verem) kontrol� �abalarinin yeterince basari saglayamamasi nedeniyle D�nya Saglik �rg�t� 1993 yilinda T�berk�loz (Verem) i�in acil durum ilan etmistir. (D�nya Saglik �rg�t� Bir hastalik i�in d�nya �apinda ilk kez acil durum ilan etmistir.)

7. D�nyadaki durum D�nya saglik �rg�t�n�n k�resel T�berk�loz (Verem) kontrol� 2002 raporuna g�re; 1) 2000 yilinda kayitli hasta sayisi 3.671.973 d�r. 2) Bug�n 22 �lke d�nyadaki T�berk�loz hastalarinin %80nini barindirmaktadir. En �ok hastanin bulundugu 5 �lke Hindistan , �in, Banglades , Filipinler ve G�ney Afrika �dir.

8. T�RKIYEDE DURUM T�rkiye de y�zyilin basinda ciddi epidemi () yasaniyordu. T�berk�lozdan (Verem) �l�mler b�t�n �l�mlerin i�inde birinci sirada yer almaktaydi.Bu durum 1950�li yillara kadar devam etti. 1945 yilinda t�berk�lozdan �l�m y�z binde 262 1950 yilinda t�berk�lozdan �l�m y�z binde 204

9. Hastaligin yayginligi (insidansi) degerlendirildiginde Kontrol programi uygulanmis �lkeler ile , k�t� program uygulamis �lkeler arasinda bir konumda yer almaktadir. 2000 yilinin verilerine g�re Avrupa �lkelerinin �ogunda y�z binde 20�den az iken �lkemizde y�z binde 27 �dir.

10. T�rkiye�de durum Verem Savasi Daire Baskanliginin D�nya Saglik �rg�t�ne g�nderdigi kayitlarina g�re; 1997 �de T�rkiye n�fusu 62.774.000 tani konulan hasta sayisi 20.778 insidans (yayginlik) Y�z binde 33,1 2005 �de T�rkiye n�fusu 72.065.000 tani konulan hasta sayisi 20.535; insidans (yayginlik) Y�z binde 28,5

11. VEREMLE SAVASIN HEDEFLERI Hastaligin saglikli bireylere bulasmasini �nlemek Hastalanan kisilerin tamamen iyilesmesini saglamak Hastaliga yakalananlarin sayisini (morbiditesi) azaltmak Hastaliga bagli �l�mleri (mortalite) azaltmak

12. T�berk�loz (Verem) Hastaliginda Bulasma Hastalik ; Mycobacterium Tuberculozis basili tarafindan olusturulur. Basil ; Verem hastasindan hava araciligi ile (basil i�eren Damlaciklarin saglam kisinin nefes alip- vermesi sirasinda damlaciklari akcigerine almasi ile ) saglam kisiye bulasir.

13. BULASMA Hasta kisilerin �ks�rme,sarki s�yleme , hapsirma,konusma gibi g�nl�k aktiviteleri sirasinda etrafa yaydiklari havada asili duran damlacik �ekirdeklerinin (her bir damlacik �ekirdegi 1-3 basil i�erir.) �evrede bulunan saglam insanlarin solumasi ile insandan insana bulasir.

14. Bulasmada Risk? Hasta ile yakin ve uzun s�reli temasi olanlara bulasma riski fazladir. Risk altindakiler ; hastanin aile bireyleri , ayni evi paylastigi arkadaslari ve is yeri arkadaslaridir.

15. Bulasmada Alinacak �nlemler �esitli solunum manevralarinin aerosol (Damlacik,partik�l) olusturma potansiyelleri farklidir. Konusma ile 0-200 partik�l �ks�rme ile 0-3.500 partik�l Hapsirma ile 4.500-1.000.000 partik�l olusur. Bu nedenle �ks�rme ve hapsirma sirasinda hastalarin agizlarini kagit yada bezden mendille kapatmalari istenmektedir.

16. Bulasmada Alinacak �nlemler Etkili tedavi ile ilk g�nlerde basil sayisi hizla azalmakta bunun yaninda �ks�r�k sikligi da azalmaktadir. Hastanin bulastiriciligi etkili tedavi ile 2-3 haftada pratik olarak sona erer.Bu nedenle T�berk�lozlu (veremli) hastayi hemen izole etmek ve etkili tedaviye baslamak �nemlidir.

17. Bulasma T�berk�loz (Verem) basilinin Akcigerlere yerlesip �ogalabilmesi i�in akcigerlerin en k���k birimlerine (alveollere ) kadar ulasmasi gerekmektedir.Bu da ancak hasta kisiden solunum yoluyla havaya sa�ilan damlacik �ekirdeklerinde asili halde bulunan basillerle m�mk�n olmaktadir. �aplari yaklasik 1-10 mikron olan partik�ller alveollere ulasir.Yaklasik 1 mikron �apli partik�ller havada birka� saat asili kalabilirler

18. Bulasma Yapilan deneysel arastirmalar t�berk�loz basilinin tozla ,toprakla , hastalarin esyalarini kullanmakla yada ayni kaptan yemekle bulasamayacagini g�stermistir.

19. T�berk�loz basilinin bulasmasini etkileyen fakt�rler 1) HASTAYA BAGLI FAKT�RLER Balgamindaki basil sayisi Balgamin damlacik olusturmasi (�ks�r�k,hapsirik,sulu balgam) Basilin canliligi(antimikrobiyal ila�lar) Basilin hastalik olusturma g�c� (vir�lansi)

20. T�berk�loz basilinin bulasmasini etkileyen fakt�rler 2)ORTAMA BAGLI FAKT�RLER Havalandirma(havanin hacmi arttik�a basiller seyreklesir) Havalandirma sistemlerinin yeniden ayni havayi vermesi Ultraviyole , g�nes isigi (bunlara maruz kalan basiller 5 dakika i�inde �l�r.) Hastaya yakin olma (aile bireylerinde enfeksiyon ve hastalik daha fazladir.)

21. Patogenez (Hastalik Olusumu) Alveollere (akcigerimizin en k���k birimi) kadar ulasan partik�ller v�cudumuzun savunma mekanizmasi (Makrofajlar) ile karsilasir. Yaklasik 2 hafta ile 2 ayda bagisiklik sistemimiz devreye girerek basilin yayilimi engellenir. Basille maruz kalanlarin ilk 2 yilda %5�i sonra yasam boyu %5�i olmak �zere %10 �unda hastalik gelisir.Bunun i�inde basilin bagisiklik sisteminin savunmasini yenmesi ve �ogalmasi gereklidir.

22. Basile maruz kalan kisilerde hastaligin gelismesini artiran nedenler Seker hastaligi (diyabetes Mellitus) (3 kat) Uzun s�re kortikosteroid kullanimi Bagisiklik sistemini baskilayan tedaviler Sigara tiryakiligi (2-3 kat) HIV enfeksiyonu(100-170 kat) Kanser hastaligi Uyusturucu kullanimi Basile maruz kalan kisinin 0-5 yas veya �ok ileri yasta olmasi

23. Hastaligin Tutuldugu Organlar T�m t�berk�loz (Verem) olgularinin %80-90 unda hastalik akcigerlerde ortaya �ikar. Sik g�r�ld�g� diger organlar Lenf sistemi Akciger zari (pleura) Merkezi sinir sistemi Genito�riner sistem Kemikler Eklemler

24. TANI Hastanin �yk�s� (anamnezi) Fizik muayene bulgulari Akciger filmi Laboratuar tahlilleri T�berk�lin cilt testi (PPD) Yukaridaki tani y�ntemlerinin hepsi ile T�berk�lozdan s�phelenilir.

25. Tanida Balgam Incelemesi KESIN TANI BALGAMDA BASILIN G�STERILMESI ILE KONULUR.

26. BULGULAR AKCIGERE AIT OLANLAR �KS�R�K (3 haftadan uzun s�ren her �ks�r�kte t�berk�lozdan s�phelenilmelidir.) BALGAM (�ks�r�k �ogu zaman balgamla birlikte g�r�l�r balgam bazen kanlida olabilir.) G�G�S AGRISI SIRT AGRISI YAN AGRISI SES KISIKLIGI (Girtlak <larenks> tutulumunda g�r�l�r.)

27. BULGULAR GENEL BULGULAR Halsizlik �abuk yorulma Istahsizlik Kilo kaybi �ocuklarda kilo almada duraklama Ates (Genelde araliklidir.Sabahlari yoktur.�gleden sonra baslar gece terleme ile d�ser.) Gece terlemesi (I� �amasirlari degistirecek kadar fazladir.)

28. Tani Fizik muayenede belirgin bir bulgu yoktur. Hastalik ilerleyene kadar akciger sesleri dogaldir. Akciger filminde hemen daima bulgu vardir. Ama sadece Akciger filmi ile T�berk�loz (verem) tanisi konulamaz.

29. Tani T�berk�lin Cilt Testi (PPD) v�cudun mikropla karsilasip karsilasmadigini g�sterir. Ancak pozitif �ikmasi hastalik oldugunu g�stermez. Hastalik tanisinda yardimcidir.

30. Hastaligin Bildirimi T�berk�loz hastaligini tespit eden t�m hekimler il saglik M�d�rl�g�ne bildirimde bulunmak zorundalar.(Umumi Hifzissihha Kanununun 113 maddesine g�re) Hastalarin ve temaslilarinin takip ve kontrol� Verem Savas Dispanserleri tarafindan �cretsiz olarak yapilir. Ila�lar hastalara �cretsiz olarak verilir.

31. Temaslilar Aktif T�berk�lozlu bir hasta tarafindan basilin bulastirilmasi olasi kisilerdir. a) Ev i�i yakin temaslilar bulastirici hasta ile ayni evde yasayanlardir. b) Ev disi yakin temaslilar bulastirici hasta ile d�zenli, bir sekilde uzun s�re ayni havayi paylasan kisilerdir. Yakin arkadaslar gibi

32. Temasli Muayenesi c) diger temaslilar bulastirici hasta ile ayni ortamda kisa s�reler ile birlikte zaman ge�iren kisilerdir. Sinifta , iste, dernekte v.b. Temaslilar hasta tani aldiktan sonra en kisa s�rede (bir hafta i�inde ) T�berk�loz (verem) hastaligi y�n�nden kontrolden ge�irilir. Ilk muayenede temaslinin �yk�s� alinir , fizik muayenesi yapilir,Akciger filmi �ekilir, PPD yapilir, �ks�r�g� yada baska belirtileri olana en az �� kez olmak �zere balgam incelemesi yapilir. Temaslida hastalik saptanamazsa koruyucu tedavi verilir yada izlenir.

33. TEDAVI T�berk�loz hastaliginin tek tedavisi �cretsiz olarak verilen ila�larladir. Tedavi genelde 6 ay s�rer. Ancak 9 aya kadar uzatilabilir.

34. Tedavide basari i�in; Hasta ila�larini d�zenli kullanmali Hasta ila�larini yeterli s�re kullanmalidir. Bunu saglamak i�in tedavi g�zetim altinda olmalidir

35. Tedavi T�berk�loz (verem) tedavisi; hem hasta i�in hem de toplum sagligi i�in yarar saglamaktadir . Tedavi edilen her hasta basil kaynaklarinin kurumasi ve toplum sagligina katki anlamina gelmektedir. Bu nedenle tedavide hastanin uyumunu saglamak �nemlidir ve saglik �alisaninin g�revidir. Tedaviyi s�rd�ren hekim ve saglik �alisani tedaviyi y�r�tmek ve tamamlamakla g�revlidir. Bu nedenle her T�berk�loz (verem) hastasinda dogrudan G�zetimli tedavi standarttir.

36. DOGRUDAN G�ZETIMLI TEDAVI(DGT)

37. DGT Bu tedavi seklinin uygulanmasi Dr. Styblo�nun �nerisi ile Afrika kitasinda baslatilmistir. Ilk uygulama �rnegi Tanzanya olup burada saglanan basari iyi bir uygulama ile �ok fakir b�lgelerde ve �lkelerde bile T�berk�lozun (Verem) Kontrol edilebilecegini kanitlamistir.T�berk�loz (Verem ) ile yeterince m�cadele edilemeyecegi gibi yaygin kanaati yikarak �in, Peru, Hindistan gibi �lkelerde bu tedavi seklinin uygulamaya konmasini saglamistir.

38. DGT DGT (Dogrudan G�zetimli Tedavi) sadece fakir �lkeler i�in ge�erli bir strateji olarak g�r�lmemelidir. ABD�de uygulanmakta olup d�nyada halen 183 �lkede uygulanmaktadir. �lkemizde de DGT (Dogrudan G�zetimli Tedavi) uygulanmaya baslanmistir.

39. DGT DGT (Dogrudan G�zetimli Tedavi) Egitimli ve denetimi yapilan bir kisinin hastanin ila�larini yuttugunu g�zlemlemesidir. Her hastaya uygun bir yerde Dispanserde , Saglik Ocaginda , �alistigi is yerinde, evinde ila� i�irilerek uygulanir.

40. Hastanin Evinde

41. Hastanin Is Yerinde

42. Saglik Ocaginda

43. Verem Savasi Dispanserinde

44. Okulda

45. K�y evinde

46. Hastaya Ulasilabilen her yerde DGT

47. Uyumsuz Hastaya Umumi Hifzissihha kanununun 119 maddesine g�re zorunlu tecrit ve karantina uygulanabilir.

48. 27 Eyl�l 2004 H�rriyet gazetesi

49. T�berk�lozdan Korunma D�rt baslik altinda toplanabilir. 1)Bulastirici hastalarin tedavisi; basil kaynagini yok eder. 2) Koruyucu tedavi ; Temaslilara verilir. 3) BCG Asisi 4) Bulasmanin �nlenmesi

50. Bacille Calmette Guerin(B.C.G) 1920�li yillarda Fransa�da Calmette ve Guerin tarafindan yapilan �alismalar sonucu bulunmustur . Hastalik yapma g�c� azaltilmis canli asidir.Yani hastalik yapmadan diren� kazandiran basilin deri i�ine verilmesiyle uygulanir. Basile karsi diren� olusturarak ; basilin yayilmasini engeller. Yapilan �alismalarda T�rkiye'de t�m yas gruplarinda koruyuculugu %72.7 olarak bulunmustur. �zellikle 0-6 yas koruyuculugu %85 olarak hesaplanmistir.

51. BCG ASISI Saglik Bakanligimiz dogumdan 2 ay sonra 3. ay sonuna kadar bir kez direk BCG yapilmasini kararlastirmistir. Asi �cretsiz olarak yapilmaktadir. 3. aydan sonra TCT uygulanarak, sonucuna g�re BCG uygulanir.

52. Bulasmanin �nlenmesi T�berk�loz (verem) hastalarina hizli tani konulmasi ve tedavinin hemen baslamasi sonucu hastalarin etrafa sa�tiklari basiller hizli bir sekilde azalmakta ve hastanin �ks�r�k sayisi da azalmaktadir.

53. �nlemler Hastanin kendi evinde kullandiklari malzemeler bardak,tabak, �atal v.b veya yatak �rt�s� , elbiseleri v.b i�in normal temizlik islemlerinin yapilmasi yeterlidir.

54. �nlemler Hastaya bulasmanin hava araciligiyla ve solunum yoluyla olacagi belirtilmelidir. �ks�r�k yada hapsirik sirasinda agizlarini kagit mendille yada bez mendille kapatmalari gerektigi s�ylenmelidir.

55. �nlemler Hastalarin bulunduklari ortamlari havalandirmak , bu ortamlara temiz hava saglamak havadaki bulastirici partik�lleri seyreklestirir.Bulasma olasiligini azaltir. Ortamin g�nes g�rmesi basilleri �ld�r�r. Basiller g�nes isiginda 5 dakika i�inde �l�rler. Basilleri �ld�ren g�nes isiginda bulunan ultraviyoledir. Bunun pencere camindan ge�emiyecegi unutulmamalidir.

56. VEREMI HEP BIRLIKTE YENECEGIZ Rize Verem Savasi Dispanseri HAZIRLAYAN Dr. Erdal ISILAK Verem Savasi Il Koordinat�r�