Niedobory odporności

1. Niedobory odporności NABYTE (WTÓRNE) Dr n med. Joanna Stańczyk Zakład Immunologii Klinicznej UM w Łodzi

2. Zaburzenia odporności u NOWORODKÓW i NIEMOWLĄT NOWORODEK- stan fizjologicznej dysimmunoglobulinemii = duże stężenie IgG i małe stężenia IgM, IgA, IgE, IgD Niedobór IgM i IgG2 predysponuje do infekcji bakteriami Gram (-) NIEMOWLĘ 2 - 8 m.ż. - stan fizjologicznej hypoimmunoglogulinemii, wynikający z zanikania IgG matczynych przy niedostatecznej syntezie własnej

3. Zaburzenia immunologiczneWIEKU PODESZŁEGO • wzrost zapadalności na choroby zakaźne: układu oddechowego, gruźlicę, salmonellozę, wirusowe zapalenie wątroby, bakteryjne zapalenie wsierdzia oraz zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych • w 65. roku życia ryzyko rozwoju nowotworu jest 25x większe niż u osoby 25-letniej • wzrost częstości chorób autoimmunologicznych • 50% osób szczepionych przeciwko grypie nie wytwarza protekcyjnego stężenia przeciwciał

4. Zaburzenia immunologiczneWIEKU PODESZŁEGO- ODPORNOŚĆ KOMÓRKOWA • po 70. roku życia stopniowy spadek liczby limfocytów T • wzrost liczby limfocytów CD4, spadek CD8 • szczątkowa funkcja grasicy •  CD45RO,  CD45RA •  IL-2,  IL-4 i IFN-g • osłabienie odpowiedzi proliferacyjnej limfocytów po stymulacji PHA i Con A • zmniejszenie częstości dodatnich reakcji DTH, jak również osłabienie ich intensywności

5. Zaburzenia immunologiczneWIEKU PODESZŁEGO- ODPORNOŚĆ HUMORALNA •  IgM, IgE i IgD w surowicy  IgG (gł. IgG1 i IgG3) • spadek miana naturalnych przeciwciał • wzrost miana autoprzeciwciał i przeciwciał antyidiotypowych • po 70. roku życia stopniowy spadek liczby limfocytów B • po 70. roku życia zmniejszenie liczby limfocytów B CD5(-) przy wzroście liczby limfocytów B CD5(+) • zwiększona synteza IL-4, IL-5 i IL-6, podwyższona aktywność IFN-g

6. Zaburzenia immunologicznew PRZEWLEKŁEJ NIEWYDOLNOŚCI NEREK • przedłużona tolerancja na przeszczep allogeniczny • wzrost podatności na infekcje • zwiększona liczba przypadków neoplazji • nieprawidłowa odpowiedź na szczepionki przeciw infekcjom wirusowym (grypy, zapalenia wątroby)

7. wzrost ekspresji IL-2R i poziomu sIL-2R wzrost ekspresji CD23 i poziomu sCD23 wzrost produkcji IL-1, TNFa i IL-6 wzrost produkcji reaktywnych form tlenu i proteaz wzrost aktywności w stosunku do komórek b2m ujemnych obniżenie odpowiedzi proliferacyjnej na mitogeny i produkcji IL-2 obniżenie produkcji przeciwciał osłabiona funkcja FcR i prezentacja antygenu osłabienie fagocytozy obniżenie aktywności w stosunku do komórek K562 ZABURZENIA FUNKCJI KOMÓREK UKŁADU IMMUNOLOGICZNEGO W MOCZNICY LIMFOCYTY T LIMFOCYTYB • MONOCYTY NEUTROFILE KOMÓRKI NK

8. Przyczyny zaburzeń immunologicznych u chorychZ MOCZNICĄ • przewlekły niedobór białka i kalorii ( niedostateczna podaż, zaburzenia wchłaniania, nadmierna utrata) • niedobory Zn, witaminy E i B6 • przeładowanie żelazem (ferrytyna powyżej 500 mg/l) • nisko- i wielkocząsteczkowe toksyny mocznicowe • przewlekła dializoterapia

9. Zaburzenia odpornościu CHORYCH PO ZABIEGU OPERACYJNYM Immunologiczne wskaźniki zagrożenia ciężkimi zakażeniami w okresie pooperacyjnym: • anergia skórna •  IgG, IgM (przed operacją) przeciwko endotoksynom bakteryjnym •  w 1. dobie po zabiegu o ponad 50% liczba limfocytów T • zwiększona w 1-2. dobie po operacji aktywność neutrofilów •  o 20-30% liczba aktywowanych monocytów • podwyższone stężenie IL-6 w surowicy

10. POLEKOWE zaburzenia odporności CYTOSTATYKI NEUTROPENIA PÓŹNA(30-45 dni ), immunoablacja przed przeszczepem szpiku, nieodwracalne uszkodzenie komórki macierzystej pnia NEUTROPENIA WCZESNA(7-14 dni), odwracalne (po kilku do kilkunastu dniach) uszkodzenie komórki macierzystej linii mieloidalnej zakażenia oportunistyczne : bakteryjne, grzybicze, wirusowe, pierwotniakowe, prątki gruźlicy • INNE LEKI • lek = hapten, uruchamia nieprawidłowe • niszczenie granulocytów • GLIKOKORTYKOSTEROIDY • długotrwała terapia, • hamują czynność granulocytów

11. EFEKTY DZIAŁANIA GLIKOKORTYKOSTEROIDÓW • limfocyty aktywowane allo- i autoantygenami wykazują steroidowrażliwość tzn. pod wpływem GS ulegają apoptozie • zmniejszenie ekspresji na powierzchni komórek antygenów MHC i cząsteczek adhezyjnych • hamowanie indukcji syntazy tlenku azotu w makrofagach • upośledzenie funkcji limfocytów cytotoksycznych i komórek NK • zahamowanie funkcji monocytów i makrofagów

12. WYBRANE TYPOWE INFEKCJE WIKŁAJĄCE LECZENIE IMMUNOSUPERSYJNE • CYTOMEGALIA (CMV) - u 80% populacji przebieg bezobjawowy w okresie młodości; infekcja objawowa tylko w stanach obniżonej odporności • ostra infekcja wirusem VARICELLA-ZOSTER • ostra infekcja wirusem HERPES SIMPLEX • GRUŹLICA • CANDIDA ALBICANS oraz ASPERGILLUS SP. i CRYPTOCOCCUS SP. • PNEUMOCYSTIS CARINI

13. U zwierząt w warunkach stresu obserwuje się odchylenia w zakresie wskaźników odpowiedzi komórkowej:  liczby limfocytów zaburzenia ilościowe subpopulacji  aktywności komórek NK  odpowiedzi proliferacyjnej na antygen zaburzenia fagocytozy stres psychiczny przewlekły podwzgórze, przysadka, układ współczulny ACTH, opioidy, katecholaminy obniżona produkcja IL-2 STRES a zaburzenia odporności

14. Immunosupresja wywołana PROMIENIOWANIEM JONIZUJĄCYM • napromieniowanie całego ciała biorcy oraz napromieniowanie całej tkanki limfatycznej (TLI - total lymphoid irridiation) • największą wrażliwość wykazują komórki dzielące się (np. limfocyty pobudzone alloantygenem) • limfocyty Th bardziej wrażliwe niż limfocyty Ts • makrofagi i komórki NK cechuje względna radiooporność

15. Zaburzenia odporności komórkowej w NOWOTWORACH nadzór immunologiczny = zapobieganie nowotworzeniu poprzez wczesną destrukcję atypowych komórek immunosupresja nowotwory o etiologii wirusowej: • chłoniaki nieziarnicze - EBV • mięsak Kaposiego • rak skóry i rak odbytu - HPV • pierwotny rak wątroby - HBV

16. Zaburzenia odporności komórkowej w NOWOTWORACH • cytokiny ( gł. TGF-b)wydzielane przez komórki nowotworowe (rak drobnokomórkowy płuc, międzybłoniak, ziarnica) • prostaglandyny (gł. PGE2)wytwarzane przez makrofagi (nowotwory głowy i szyi) • gangliozydy produkowane przez m.in. makrofagi, erytrocyty, komórki wątroby

17. Zaburzenia odporności komórkowej w NOWOTWORACH WYKŁADNIKI OGÓLNOUSTROJOWE • zmniejszenie bezwzględnej liczby limfocytów • zmniejszenie populacji limfocytów CD4 • spadek lub odwrócenie wskaźnika CD4/CD8 • osłabienie aktywności komórek NK WYKŁADNIKI MIEJSCOWE(GUZ, REGIONALNEWĘZŁYCHŁONNE) • zaburzenie ilości i funkcji komórek jednojądrzastych

18. Zaburzenia odporności w przebiegu CHOROBY GŁODOWEJ • upośledzenie odpowiedzi komórkowej, fagocytozy, produkcji cytokin i wydzielniczych IgA, syntezy białek dopełniacza • zanik grasicy i grasiczozależnych stref węzłów chłonnych • gruźlica, odra, zapalenie płuc i biegunki o ciężkim przebiegu

19. INNE WTÓRNE NIEDOBORY ODPORNOŚCI • INFEKCJE: HIV, wirusem odry, HTLV-1, gruźlica, malaria • NIEDOBORY W DIECIE: cynku, żelaza, witamin A, E, B i kwasu foliowego • ENDOKRYNOPATIE: nadczynność tarczycy, choroba i zespół Cushinga, cukrzyca, nadczynność przytarczyc • STANY PO URAZACH I OPARZENIACH • ZESPÓŁ NERCZYCOWY i ENTEROPATIE WYSIĘKOWE • ALKOHOLIZM i NARKOMANIA