Praca wykonana w ramach projektu Innowacyjna Szkoła Zawodowa

1. Czy wady drewna mogą być zaletą? Praca wykonana w ramach projektu Innowacyjna Szkoła Zawodowa

2. Polska norma PN – 79 / D – 01011 w następujący sposób definiuje wady: ”…za wadę drewna okrągłego uważa się widoczne uszkodzenie lub anomalie jego budowy i barwy oraz takie cechy naturalne, które ograniczają zakres jego użyteczności”.Wada drewna jest pojęciem względnym: jakaś cecha drewna może być uznana za ewidentną wadę w jednym sortymencie, w innym może stanowić wyjątkową zaletę. Przykładem są poszukiwane wady, w których budowa, rysunek i barwa drewna są nieregularne czy faliste - drewno z taką wadą jest cenione w wyrobach artystycznych, boazeriach, niektórych okleinach. To samo drewno w elementach konstrukcyjnych nie znajdzie zastosowania z uwagi na słabą wytrzymałość.W poniższej prezentacji przedstawiono dwa spojrzenia na tematykę wady drewna;wada drewna jako wada i jako zaleta.

3. Sęki Sęki to wrośnięte w drewno pnia części gałęzi o węższych przyrostach rocznych i barwie zazwyczaj ciemniejszej niż otaczające drewno.

4. Wady • Sęki wywierają ujemny wpływ na mechaniczne właściwości drewna, zmniejszają zwłaszcza wytrzymałość na rozciąganie wzdłuż włókien i wytrzymałość na zginanie statyczne. • Ujemny wpływ sęków otwartych na mechaniczne właściwości drewna występuje w znacznie silnym stopniu w tarcicy niż w sortymentach okrągłych. • Ujemny wpływ sęków otwartych na trwałość drewna zależy od ich stanu zdrowotnego i gatunku drzewa. • Wpływają niekorzystnie na rozłupywanie. • W drewnie gatunków beztwardzielowych liściastych sęki zepsute i tabaczne mogą spowodować infekcję drewna przez grzyby. • Zakłócają jednolitość budowy drewna i tym samym zmniejszają jego użyteczność.

5. Zalety • Sęki zdrowe wpływają dodatnio na wytrzymałość drewna na rozłupywanie. • Duże walory estetyczne sęków zdrowych. • Są niezbędne do podtrzymywania aparatu asymilacyjnego

6. Guzy na buku – sęki zarośnięte Brewki – sęki zarośnięte

7. Sęki otwarte Są widoczne na pobocznicy drewna okrągłego po okrzesaniu pnia z gałęzi. Występują w drewnie wszystkich gatunków drzew, obniżają niektóre właściwości mechaniczne drewna zależnie od stopnia zrośnięcia sęka z otaczającym drewnem oraz liczby ich zgrupowania.

8. Sęki otwarte

9. Napływy korzeniowe To podłużne wypukłości w odziomkowej części drewna okrągłego, ciągnące się od korzeni i znikające ku górze drzewa. W napływach korzeniowych odziomkowe przekroje pnia mają kształt falisty.

10. Wady • W czasie pozyskania napływy korzeniowe utrudniają ścinkę. Napływy korzeniowe występujące na kierunku obalania są natomiast uważane za element niepożądany i przed założeniem rzazów należy je koniecznie usunąć. • Dużo surowca odpada w czasie przerobu w zakładach przemysłowych.

11. Zalety • Drewno napływowe jest wykorzystywane do produkcji sklejek. • Dodatnio wpływa na sortyment opałowy. • Mocniej utrzymuje drzewo w podłożu. • Napływy korzeniowe odgrywają dużą rolę w czasie ścinki. • Ich położenie na pniu powinno się uwzględnić, zakładając rzazy. • Nabiegi korzeniowe występujące w linii zawiasy (zwiększają jej długość), zwłaszcza w drzewach z miękką zgnilizną wewnętrzną są czynnikiem korzystnym a nawet pożądanym, gdyż częstokroć umożliwiają bezpieczną ścinkę drzewa.

12. Olbrzymie napływy korzeniowe połączone z dużych rozmiarów zgrubieniem odziomkowym mogą mieć drzewa tropikalne. Jednym z takich gatunków jest tzw. drzewo kapokowe, czyli puchowiec pięciopręcikowy. Jego napływy sięgają 12-15 m wysokości i 6-8 m średnicy. Drewno z napływów puchowca wykorzystywane jest do produkcji sklejek. Drzewo kapokowe jest znane także z innego powodu. Jego umieszczone w torebkach nasiona otacza żółtawe, puchowe włókno, które jest lekkie, sprężyste i odporne na działanie wody. W przeszłości było wykorzystywane do wypełniania kamizelek ratunkowych. Stąd pochodzi popularna nazwa takiej kamizelki – kapok.

13. Sinizna

14. Wady • Obniżenie wartości estetycznej drewna z sinizną. • Sinizna utrudnia nasycanie drewna. • Intensywność barwy sinizny wiąże się z pewną obniżoną udarnością.

15. Zalety • W krajach Europy Zachodniej i Północnej siniznę uważa się często za cechę korzystną np. w boazeriach.

16. SINIZNA to szaroniebieskie zabarwienie drewna niekiedy prawie czarne, wywołane przez grzyby pasożytnicze, głównie w bielu drewna iglastego (sosna), niekiedy spotykane również u gatunków liściastych. Sinizna pojawia się najczęściej po ścięciu drzewa, a w drzewach stojących tylko w wypadku ich osłabienia.

17. Zbieżystość Jest to stopniowe zmniejszanie się średnicy drewna w kierunku cieńszego końca.

18. Wady • Nadmierna zbieżystość obniża jakość drewna opałowego i tarcicy • W tarcicy stanowi przyczynę powstawania pozornego skrętu włókien, obniżając jej wytrzymałość. • Im większa zbieżystość, tym większa wada.

19. Zalety • Nie przeszkadza w produkcji słupów energetycznych i telekomunikacyjnych, wpływa korzystnie na ich wytrzymałość. • Nie ma wpływu na sortyment opałowy

20. Krzywizna Jest to trwałe skrzywienie materiału, występujące w jednej, dwu lub kilku płaszczyznach.

21. Wady • Powoduje obniżenie wydajności surowca , tym większe im większe wygięcie. • Drewno z krzywizną nie nadaje się na elementy konstrukcyjne • Nie nadaje się na surowiec tartaczny .

22. Zalety • Drewno z krzywizną doskonale nadaje się do budowy elementów konstrukcyjnych taboru wodnego. • Nie wpływa ujemnie na sortyment opałowy.

23. Krzywizna

24. Skręt włókien Na powierzchni bocznej znamionują go ukośne bruzdy korowiny i ukośne napływy korzeniowe, w drewnie zaś korowanym – ukośne pęknięcia. Skłonność do skrętu włókien jest zjawiskiem powszechnym i w pewnym stopniu dziedziczna, przy czym czynnik genetyczny najwyraźniej ujawnia się w młodym wieku. Z wiekiem drzewa coraz większy wpływ na tworzenie skrętu włókien mają czynniki zewnętrzne.

25. Wady • Skręt włókien pogarsza wydatnie mechaniczne właściwości drewna w stopniu tym większym, im większy jest kąt nachylenia włókien. • Powoduje znacznie większą kurczliwość wzdłuż włókien niż w drewnie prostowłóknistym.

26. Zalety • Niewielki skręt włókien (6-10 %) nie wpływa na zmianę właściwości mechanicznych drewna.

27. Skręt włókien na gatunku iglastym

28. Obrzęk (Czeczota)

29. Zalety • Surowiec z tą wadą jest poszukiwany ze względu na dekoracyjny (zawiły układ włókien) wygląd drewna. Szczególnie obrzęki na brzozie, zwane czeczotą, czy u jesionu zwane ptasim oczkiem, cenione są przez przemysł okleinowy. • Specjalną odmianę czeczotki, wybitnie cenioną w meblarstwie, wytwarza brzoza karelska (Betula pendula var. Carelica).

30. Wartość drewna z obrzęków powodowała, że ludzie sami próbowali wywoływać ich powstawanie. Najstarsze z takich sposobów stosowano już w XVII w. w Algierze na drzewie o nazwie cyprzyn czteroklapowy. Jego pień z jednej strony uszkadzano ogniem, a pędy, które wyrosły po opaleniu pnia, powtórnie opalano. Wskutek tych działań na przeciwległej stronie pnia, która nie była traktowana ogniem, pojawił się obrzęk.

31. We Francji do sztucznego wzrostu obrzęków pobudzano bukszpan. Metoda polegała na silnym ściskaniu pnia obręczą, pod którą z pąków śpiących intensywnie zaczynały wyrastać nowe pędy. Pędy te następnie obcinano równo z powierzchnią korowiny, co powodowało jeszcze silniejszy wzrost pędów z pąków śpiących, a w konsekwencji powstanie obrzęku. W Czechach i innych krajach opukiwano pnie obuchem siekiery. Czynność tę wykonywano wiosną w okresie pędzenia soków. W miejscach, gdzie kambium zostało uszkodzone, przyrost drewna ulegał zahamowaniu. To prowadziło do zniekształceń pnia, a w konsekwencji do powstania obrzęku. Gatunkiem, który był traktowany w taki sposób, był np. jesion.

32. Wady • W drewnie konstrukcyjnym i sklejkowym obrzęk, z uwagi na nieprawidłowy układ włókien, jest uważany za dużą wadę, ponieważ zmniejsza wytrzymałość mechaniczną materiału.

33. Zgnilizna miękka Spróchniałe drewno drzew liściastych poszukiwane w pszczelarstwie do podkurzaczy, ale jego wytrzymałość jest znikoma.

34. ZGNILIZNA MIĘKKA w niej następuje rozkład komórek drewna, objawiający się nie tylko zmianą barwy drewna, lecz także zmianami fizyko – mechanicznymi cech. Wskaźnikiem jej występowania mogą być widoczne na pobocznicy pnia owocniki grzybów, ślady po nich lub wklęśnięcia kory. Zgnilizna miękka występuje w drewnie wszystkich gatunków drzew i może rozwijać się w drewnie drzew na pniu i składowanym. Przy znacznym zaawansowaniu zgnilizny, drewno traci zupełnie wartość użytkową.

35. FALISTY UKŁAD WŁÓKIEN to dość regularne odchylenie w kierunku promieniowym. Występuje w dolnej części pnia. Na przekroju promieniowym i stycznym falisty układ włókien urozmaica rysunek drewna. Zwiększa wytrzymałość drewna na rozłupanie i ścinanie oraz jego twardość. Drewno niektórych gatunków obarczone wymienioną wadą jest poszukiwane do wyrobu oklein i przedmiotów artystycznych. Charakterystyczną falistość włókien ma jesion węgierski (Fraxinus orkus L.).

36. Pod kierunkiem Ewy Bernard Wykonali Uczniowie klasy drugiej Brandys Kamil Kotula Michael Zespół Szkół w Tułowicach Rumin Alan