Inhoud

1. KLIMAATVERANDERING EN NATUURimpact – mitigatie - adaptatieSymposium ARGUS & VLEVA,26 oktober 2009

2. Inhoud • Terugblik op de voormiddag • Klimaat: impact op de natuur • Natuur en mitigatie • Natuur en adaptatie • Klimaat, biodiversiteit en het Belgisch voorzitterschap

3. Groeiende eensgezindheid • Klimaatverandering kan/zal een drastische impact hebben op onze samenleving • Klimaatbeleid zal het uitzicht van de 21ste eeuw bepalen. Zowel in positieve als in negatieve zin

4. Concentraties stabiliseren • IPCC, 4th Assessment Report (2007)

5. Drastische reducties in woord • 4th IPCC assessment report:Using the ‘best estimate’ assumption of climate sensitivity, the most stringent scenarios (stabilizing at 445–490 ppm CO2-equivalent) could limit global mean temperature increases to 2–2.4°C above the pre-industrial level, at equilibrium, requiring emissions to peak before 2015 and to be around 50% of current levels by 2050.

6. Drastische reducties in beeld

7. EU - Barroso • Indeed climate change seems to be happening even faster than the International Panel on Climate Change predicted only two years ago. Continuing with "business as usual" almost certainly means dangerous, perhaps catastrophic, climate change during the course of this century. • The first part of the bargain is that all developed countries need to clarify their plans on mid term emissions reductions, and show the necessary leadership, not least in line with our responsibilities for past emissions. If we want to achieve at least an 80% reduction by 2050, as in fact we are committed to doing, developed countries must strive to achieve the necessary collective 25-40% reductions by 2020. The EU is ready to go from 20% to 30% if others make comparable efforts.

8. Cijfers om te onthouden • - 30% à - 40 % tegen 2020 • - 80 à - 90% tegen 2050

9. Anthropogenic climate change Regional temperature rise till 2100 Temperature rise over Greenland 2090-2099: • B1: 1 – 3°C (Southern to Northern Tip) • A2: 2,5 – 7,5°C (‚BAU‘) Critical Temperature Rise over Greenland 3°C (TAR) Ice volume for 7m sea level rise A2 B1 Source: IPCC 2007a (WG I, SPM p.15)

10. Anthropogenic climate change Regional temperature rise till 2100 Temperature rise over Greenland 2090-2099: • B1: 1 – 3°C (Southern to Northern Tip) • A2: 2,5 – 7,5°C (‚BAU‘) Critical Temperature Rise over Greenland 3°C (TAR) Ice volume for 7m sea level rise A2 B1 + 7m Source: IPCC 2007a (WG I, SPM p.15)

11. Groeiend draagvlak • Ook breed gedragen door het Vlaamse middenveld • Oproep klimaatactiedag 2007 en 2008: - 30% tegen 2020

12. Groeiend draagvlak • World wide views on global warming, sept. 2009

13. Kans en uitdaging • Klinkt ambitieus, bijna onmogelijk. • Gelukkig zien zeer veel organisaties dit als uitdaging. • Nieuwe samenwerkingsvormen en allianties: bv bedrijven en milieubeweging • Groene energie is sterk groeiende sector: in BRD meer mensen in groene energie dan in de auto-assemblage • Green new deal; hoopgevend

14. Minaraad • Advies voorbereiding Belgisch voorzitterschap, november 2008 • Transitie naar een koolstofarme economie. (…) Vlaanderen moet er daarom voor pleiten dat in het 18- maandenprogramma resoluut gekozen wordt voor een transitie van de Europese economie naar een koolstofarme economie. Een eerste stap, die zeker prominent aan bod moet komen in het programma, is het optrekken van de emissiereductiedoelstelling voor 2020 naar 30% indien er een klimaatakkoord komt in 2009.

15. Minaraad • Advies over voortgangsrapport, april 2009 (samen met SERV) • De raden onderstrepen opnieuw het grote en blijvende belang van een ambitieus klimaatbeleid. Een ambitieus klimaatbeleid is nodig als antwoord op de dreigende en voorspelde klimaatverandering en op de klimaatengagementen die België en Vlaanderen in internationaal verband aangingen. Daarnaast heeft het klimaatbeleid ook secundaire voordelen zoals een verminderde energieafhankelijkheid (o.a. door een lagere energievraag en een grotere diversificatie van energiebronnen), de ontwikkeling van ‘nieuwe’ economische sectoren, gunstige effecten op andere milieuproblemen zoals luchtverontreiniging, etc.

16. Volgens Minaraad en SERV moet het Vlaamse klimaatbeleid nu al rekening houden met de periode na 2012. Dat is nodig omwille van de efficiëntie en de consistentie van het beleid. Initiatieven met het oog op de ambitieuzere doelstellingen na 2012 moeten nu al voorbereid, geconcipieerd en opgestart worden. Bovendien vergt het ambitieuzere langetermijnkader een bijstelling van de processen die bij de totstandkoming en de uitvoering van het beleid van belang zijn. Het gaat dan vooral over de voorbereiding en de onderbouwing van het beleid, het overleg en de samenwerking met de doelgroepen en de ondersteuning en de financiering van initiatieven.

17. Ook voor natuurontwikkeling • Bedreigingen • Nieuwe noden • Nieuwe kansen, nieuwe uitdagingen • Natuurontwikkeling in een nieuw perspectief • Nieuwe allianties • Daarover hierna wat meer

18. Nu al zichtbaar in de natuur Het klimaat verandert… de natuur ook • Areaalverschuivingen • Seizoenale shift (fenologie) • Exoten • Kettingreactie

19. Areaalverschuiving • Zuiderse soorten komen zich hier vestigen • Noordelijke soorten trekken weg

20. Zuidelijke libellen

21. Tijgerspin

22. Korstmossen

23. Vb.: Bijeneter 1980

24. Vb.: Bijeneter 2080

25. Soorten verdwijnen • Het verdwijnen van een soort is moeilijker vast te stellen dan de aanwezigheid ervan • Generalisten kunnen zich uitbreiden, specialisten verdwijnen > vergrijzing van de natuur, drastische achteruitgang van de biodiversiteit

26. Hoe verhuizen bossen? eik of beuk

27. Seizoensverschuivingen • Vroeger in blad • Vroeger wakker • Vroeger aankomen • Vroeger rijp • Later bladverlies • Later vertrek (treksoorten)

28. Aankomst Kleine karekiet

29. Aankomstdata zomervogels

30. Problemen: vb: amfibieën • Padden komen verzwakt uit winterslaap • onnodig ontwaken = energieverspilling • Slechte conditie => kleinere legsels • Hoger sterftecijfer bij overwinterende dieren • Vatbaarder voor schimmelziekten

31. Exoten in opmars • Grote waternavel verstikt ander leven • Wat als schildpad zich begint voort te planten…

32. Ook gevolgen voor mensen • Teken • Allergieën…

33. Verzuring van de oceanen • Ander, vaak vergeten gevolg van CO2 in de lucht: opname door oceaan • Verzuring • Bedreiging voor kalk-systemen: riffen, schelpdieren,... • Zelf geluidsorganen van sommige vissen wordt aangetast. • Kan leiden tot CO2-afgave…

34. Conclusie (Natuurrapport + IPCC) “Alle beschikbare gegevens wijzen erop dat voor de volgende decennia klimaat verandering […] de biodiversiteit ernstig zal bedreigen. Om de potentiële versnelling van het verlies van biodiversiteit op te vangen is het van belang de oorzaken van de verschillende verstoringen nog grondiger aan te pakken.” [Natuurrapport 2007]

35. Beproefde oplossingen • Veerkracht omhoog, stress omlaag • Grotere aaneengesloten natuur • Bestaande druk (vermesting, verdroging, verzuring) omlaag • Witboek adaptatie:Inzake habitats moet bij het beheer van Natura 2000[25] met de klimaatverandering rekening worden gehouden om de verscheidenheid van en de verbinding tussen natuurgebieden te waarborgen en soorten in staat te stellen bij klimaatveranderingen te migreren en te overleven. In de toekomst moet misschien worden overwogen een permeabel landschap te creëren om de onderlinge bereikbaarheid van natuurgebieden voor dieren en planten te vergroten.

36. Oplossing nog ver weg • Uitvoering Ruimtelijk structuurplan? • Waterbeleid • < > realiteit: ‘Vlaanderen in de knoop

37. Ook belangrijk voor mensen! • Natuur en mitigatie: natuur als opslag van CO2. Natuurbehoud verhindert dat die CO2 in de atmosfeer terecht komt. • Natuur en adaptatie: natuur helpt ons om de impact van klimaatverandering ‘op te vangen’.

38. Mitigatie • Vooral internationaal • 1/5 van CO2 uitstoot is afkomstig van ontbossing: dus: bosbescherming • Maar ook andere habitats: venen, graslanden…

39. Adaptatie • Veranderingen zo ingrijpend dat techniek alleen ons niet zal kunnen redden. • Natuur gebruiken om natuurgeweld in te tomen • Natuurlijke klimaatbuffers

40. Water • Infiltratie mogelijkheden (ontharding) • Ruimte voor water: overstromingsmogelijkheden • Meanderende beken: trager afvoeren van water vergroot opvangcapaciteit, minder erosie waardoor minder baggerwerken stroomafwaarts • Natuurvriendelijke oever: zorgt voor tragere afvoer van water, minder erosie

41. Voorbeeld: Sigma • Ruimte voor de rivier • Herstellen draagkracht natuur • Samenhangende visie: economie, veiligheid, natuurlijkheid

42. Kust • ‘Vlaamse baaien 2100’ • Eilanden, zandbanken… • Ook in regeerakkoord

43. Zeker ook in het zuiden • Waar mensen nog veel meer afhangen van de natuur, en waar de gevolgen van klimaatverandering ingrijpender zullen zijn • Mangroven: kustbescherming, voedsel en hout • Bossen: waterretentie, bescherming tegen erosie, grondverschuiving,.. • Gezonde waterecosystemen

44. Niet alleen wij zeggen dat • We wezen al op witboek adaptatie • Ook ‘Nature’s role in climate change’

45. Belg. Voorzitterschap; 2010 • 2010 is internationaal biodiversiteitsjaar • Oktober: Biodiversiteits-COP in Nagoya, Japan

46. Verwachtingen: sterk natuurbeleid • Klimaat en biodiversiteit onder de aandacht • Klimaatverandering als extra stimulans voor correcte omzetting van natuur-richtlijnen (Vogel- en Habitatrichtlijn) • Uitpakken met eigen goede voorbeelden (geen gezaag, maar werkende voorbeelden) • Biodiversiteit in adaptatieplannen • Nieuwe instrumenten, o.a. ivm exoten, bodem,…

47. Integratie in andere sectoren • Integratie in andere sectoren: • Landbouw • Innovatiebeleid • Regionaal beleid • Ontwikkelingssamenwerking