3) LEKCJA EDUKACJI PRAWNICZEJ PRAWO CYWILNE

1. 3) LEKCJA EDUKACJI PRAWNICZEJ PRAWO CYWILNE

2. „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE Witamy w części e-learningowej projektu „Prawo – dodaj do znajomych”. • Zwracaj uwagę na specjalne ikony znajdujące się w prawym - górnym rogu slajdu. Prezentacja zwiera treści informacyjne, pytania, kwestie ważne oraz przykłady – czasami dowcipne i niecodzienne: • To wszystko ma ułatwić Tobie poszerzenie wiedzy o prawie.

3. „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE Witaj w trzeciej części edukacji prawniczej Dzisiaj rozpoczynamy trzecią lekcję edukacji prawniczej poświęconą prawu cywilnemu, jednej z najważniejszych gałęzi prawa, z którą masz kontakt na co dzień idąc do sklepu, dokonując zakupów przez Internet, idąc na mecz piłkarski, czy wynajmując mieszkanie. Lekcja składa się z trzech części. Po jej zakończeniu będziesz wiedział, czym charakteryzuje się stosunek cywilnoprawny, jakie są jego podmioty, w jaki sposób dokonywane są czynności prawne, a także jakie są warunki nieważności podjętych czynności.

5. „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE Pamiętasz na czym polega stosunek administracyjno-prawny? Jakie podmioty biorą w nim udział? Jak sobie pewnie przypominasz stosunek administracyjno-prawny ma charakter nierównorzędny. Organy administracji publicznej (np. wójt/burmistrz/prezydent miasta) mają możliwość stosowania przymusu administracyjnego w ramach realizowania nałożonych obowiązków. Pamiętacie przykład obowiązku edukacyjnego?

6. „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Zupełnie inaczej wygląda prawo cywilne. • Jakie są jego charakterystyczne cechy? • Stosunek cywilnoprawny jest równorzędny. Jak myślisz co to może oznaczać? To proste, podmioty biorące udział w stosunku cywilnoprawnym mają charakter autonomiczny, mają pełną swobodę kształtowania ich treści. • Przykład: sprzedaż samochodu. Osoby dokonujące transakcji kupna-sprzedaży mają w stosunku do siebie równą pozycję. Sprzedający sam decyduje za jaką cenę chce sprzedać samochód, a kupujący podejmuje decyzję, czy cena ta jest dla niego odpowiednia. Nikt nie może narzucić stronom ceny samochodu. • Nikt nie może narzucić stronom ceny samochodu, ani zmusić ich do kupna/sprzedaży auta.

7. „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE Kolejną cechą prawa cywilnego jest to, że reguluje sprawy obrotu majątkowego, np. sprzedaży, wynajmu, zobowiązań majątkowych. W związku z tym, że strony mają charakter autonomiczny wynika zasada konsensusu. Na czym ona polega? Osoby biorące udział w kupnie podejmują decyzję poprzez uzgodnienie stanowisk (porozumienie). Pamiętasz zasadę pacta sunt servanda? (umów należy dotrzymywać). Wynika ona właśnie z rzymskiej tradycji prawa cywilnego.

8. „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Prawo cywilne ma samoobsługowy charakter. Strony same decydują, czy skorzystają z przysługujących im uprawnień, czy też nie. Kodeks cywilny służy jedynie zapewnieniu pewnych gwarancyjnych warunków, na zasadzie których umowy mają być realizowane. Ma to służyć ochronie interesów podmiotów słabszych (które nie mają na przykład wiedzy na temat obrotu produktami finansowymi), niedopuszczenie do zawierania umów w celach niegodziwych, lub poprzez wykorzystanie błędów drugiej strony.

9. „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE Na koniec jeszcze jedna różnica prawa cywilnego w stosunku do norm administracyjnych. Wynika ona z sankcji, które mogą zostać nałożone w przypadku nieprzestrzegania przepisów prawa. Jak pamiętacie w przypadku prawa administracyjnego takimi sankcjami było przymusowe wykonanie decyzji (np. egzekucja majątku) lub kara grzywny. W przypadku prawa cywilnego sankcje są zupełnie inne.

10. „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Czy pamiętasz z poprzedniej lekcji, kto jest podmiotem stosunków w prawie administracyjnym? Przypomnijmy, że są to obywatele oraz organy administracji publicznej. W prawie cywilnym jest nieco inaczej.

11. „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Na podstawie powyższych cech od starożytności istnieje podział na prawo prywatne i publiczne. Czy jesteś w stanie wskazać, którym prawem będą regulacje administracyjne, a którym cywilne? • Warto wiedzieć, że kluczową regulacją prawną prawa cywilnego jest kodeks cywilny z 1964 roku. Jest to część materialna, która reguluje prawa i obowiązki stron. Część procesową stanowi kodeks postępowania cywilnego, który określa sposób postępowania przed sądem, w przypadku wystąpienie konfliktu między stronami.

12. „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE

13. „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE Kto jest podmiotem stosunków cywilnych? • W prawie administracyjnym jak pamiętasz byli to obywatele oraz organy administracji publicznej. W prawie cywilnym jest nieco inaczej. Zgodnie z art. 1 kodeksu cywilnego podmiotami stosunków cywilnoprawnych są osoby fizyczne i osoby prawne. Jak można je scharakteryzować? • Osobą fizyczną jest człowiek posiadający szereg cech osobistych, które określają jego tożsamość i wyznaczają sytuację prawną. • Jakie to są cechy: imię i nazwisko (czy wiesz, że kwestia zmiany imienia i nazwiska jest uregulowana w ustawie o zmianie imion i nazwisk?).

14. „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Pewną funkcję indywidualizującą mają również • pseudonimy w związku z działalnością artystyczną, • czy literacką. Dla osób niepiśmiennych cechą • indywidualizującą może być kształt linii papilarnych. • Dodatkowymi danymi osobistymi są: • data i miejsce urodzenia, • imiona rodziców, • stan cywilny, • wiek, płeć. • Ważną rolę odgrywa też dowód osobisty. • Czy pamiętasz z lekcji prawa administracyjnego kto wydaje ten dokument? • Jaka ustawa reguluje sposób wydawania tego dokumentu?

15. „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Ważną rolę odgrywa też dowód osobisty. • Czy pamiętasz z lekcji prawa administracyjnego • kto wydaje ten dokument? • Jaka ustawa reguluje sposób wydawania • tego dokumentu?

16. „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Czy słyszałeś kiedyś o pozycji prawnej nasciturusa? • Wiesz co to jest? • Nasciturus to instytucja dziecka poczętego, ale jeszcze nienarodzonego. Jego status prawny jest wyraźnie określony w przepisach prawnych. Szczegóły znajdziesz w ustawie o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego. • Czy zatem jest osoba prawna? • Są to samodzielne podmioty mające własne wyodrębnione interesy i cele, własne prawa i obowiązki, własny majątek, własne organy. Czy potrafisz na podstawie tych cech wskazać jakieś osoby prawne? • …………………………………………. • …………………………………………. • …………………………………….......

17. „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Przykładowymi osobami prawnymi mogą być: • spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, • spółki akcyjne, • fundacje, • stowarzyszenia. • Osobą prawną będą zatem podmioty, które powstają na podstawie prawa np. cywilnego lub administracyjnego i posiadają określone prawa i obowiązki. Podobnie jak w przypadku osób fizycznych, także osoby prawne posiadają pewne indywidualizujące je cechy, tj. • nazwę, • siedzibę, • organy je reprezentujące. • Dotyczy to zarówno państwowych osób prawnych, ale także komunalnych (czyli założonych przez jednostki samorządu terytorialnego).

18. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE Do tej pory poznałeś podstawowe pojęcia dotyczące prawa cywilnego, tj. na czym polega stosunek cywilno prawny, czym różni się on od stosunku administracyjno prawnego, jakie są podmioty prawa cywilnego i jakie są cechy je indywidualizujące. Jesteś w stanie wskazać różnice pomiędzy gałęziami prawa?

19. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE Teraz czas na wprowadzenie kolejnego zagadnienia z prawa cywilnego: zdolności do czynności prawnej oraz zdolności prawnej. 1) Zdolność prawna jest to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków wynikających z prawa. Zgodnie z kodeksem cywilnym każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną. Jakie to ma praktyczne znaczenie? W związku z tym, czy ludzie od urodzenia mają zdolność prawną – od pierwszych dni swojego życia mogą dziedziczyć majątek, nie mogą jednak nim zarządzać.

20. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Od zdolności prawnej należy odróżnić • 2) zdolność do czynności prawnej, czyli zdolność do dokonywania określonych czynności prawnych (np. sprzedaży odziedziczonego majątku, zakupu samochodu) poprzez składanie własnych oświadczeń woli. Jak się z pewnością domyślanie kluczowe znaczenie ma fakt, od którego roku życia osoby fizyczne nabywają zdolność do dokonywania czynności prawnych. Czy zastanawialiście się kiedyś od jakiego momentu ludzie mogą zmieniać stan cywilny, założyć spółkę?

21. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Kodeks cywilny wskazuje dwie przesłanki na podstawie których człowiek nabywa zdolność do czynności prawnych. Pewnie domyśleliście się już, że chodzi o osiągnięcie określonego wieku oraz odpowiedniej sprawności umysłowej. • Ze względu na fakt, że możliwe są różne sytuacje związane z powyższymi przesłankami w polskim prawie wyróżnia się: • brak zdolności do czynności prawnych, • ograniczoną zdolność do czynności prawnych • pełną zdolność do czynności prawnych.

22. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Próbując sprzedać jakikolwiek towar, warto znać przepisy prawne, aby nie narazić się na zbędne „nieprzyjemności”. W niektórych krajach przepisy te są wyjątkowo zaskakujące: • W mieście Lelczyce (Białoruś) obowiązuje zakaz sprzedaży jajek. Jajka można nabyć wyłącznie w aptece, na receptę lekarską. W ten sposób władze obwodu homelskiego radzą sobie z brakiem jajek. Prawo do zakupu jajek mają tylko rodziny z małoletnimi dziećmi. Liczba jaj, na które dostaje się recepty w przychodni dziecięcej, zależy od wieku dziecka - im starsze, tym więcej jajek. • Każdy Brytyjczyk usiłujący sprzedać np. odkurzacz w miejscu publicznym naraża się na karę ograniczenia wolności (3 miesiące) i 180 funtów grzywny.

23. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE W czasie lekcji wielokrotniepadało określenie„oświadczenie woli stron”. Jak myślisz, co może się kryć pod tym określeniem? • Jakie konkretne zachowania może oznaczać oświadczenie woli? • Najkrócej rzecz ujmując oświadczeniem woli jest każde zachowanie osoby fizycznej lub prawnej, które wyraża wolę danego podmiotu w dostateczny sposób, np. chęć zakupu gazety w kiosku. Oświadczeniem woli w tym przypadku będzie prośba kupującego w kierunku do sprzedawcy. Jednak jak się domyślasz oświadczenia woli wcale nie muszą być wyrażane w formie ustnej.

24. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE Kojarzysz z pewnością z telewizji obrazki, w których maklerzy na giełdzie za pomocą kciuka dają znak, aby kupić określone akcje. To także jest dostateczny przejaw woli, czyli w języku prawniczym oświadczenie woli. • Pojęcie oświadczenia woli jest kluczowe w zrozumieniu pojęcia czynności prawnej. Czym będzie czynność prawna? • Będzie to nic innego jak czynność osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego. Fotografia, źródło http://blog.silive.com

25. „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Podane wyżej informacje sprawiają wrażenie, że stosunki cywilne pomiędzy osobami fizycznymi lub prawnymi są bardzo skomplikowane. W rzeczywistości dokonując codziennych czynności prawnych nad wieloma z nich się nie zastanawiamy. Czy miałeś świadomość prawną czynności, jakie dokonujesz podczas porannych zakupów w sklepie. Pewnie przez myśl Tobie nie przeszło, że dochodziło w ich trakcie do czynności prawnych określanych poprzez oświadczenia woli  • W rzeczywistości wiele czynności dokonywanych w sposób bardzo prosty, w zwyczajowo przyjęty sposób. Kupienie gazety często przebiega bez słów pomiędzy osobami, które znają się od dawna.

26. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE Teraz poświęćmy chwilę formom dokonywanych czynności prawnych. Jak się pewnie domyślasz czynności prawne mogą być dokonywane w formie pisemne, ustnej, czy też w sposób dorozumiany (jak miało to miejsce w powyższym przykładzie kupna gazety). Warto, abyś pamiętał, że kodeks cywilny co do zasady pozostawia swobodę w jakiej formie podmioty będą zawierały umowę. Art. 60 kodeksu cywilnego stanowi, że wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia tę wolę w sposób dostateczny. Nie ma zatem przeszkód, abyś zakupy w sklepie dokonywał w formie pisemnej 

27. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Jednakże istnieją pewne czynności prawne, których forma jest określona w kodeksie cywilnym. Zastrzeżenie to ma na celu zapewnienie gwarancji skutecznego dokonania czynności prawnej. • Czy spotkałeś się już może z takimi czynnościami? Jak myślisz, o jakie czynności może chodzić? • Kupno mieszkania, samochodu, wycieczki na wczasy? • Postaraj się odnaleźć właściwą odpowiedź.

28. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Słyszałeś z pewnością o takim dokumencie jak akt notarialny. Jak się domyślasz sporządzany jest on przez notariusza. • Akty notarialne to właśnie przykład szczególnej formy pisemnej dokonywanej czynności prawnej. Najczęściej z notariuszem mamy kontakt w przypadku zakupu, bądź sprzedaży mieszkania. Wprowadzenie szczególnej formy czynności prawnych w przypadku niektórych czynności ma na celu zachowanie pewności obrotu gospodarczego (każda z osób dokonująca kupna mieszkania, chciałaby mieć pewność, że osoba, od której kupuje jest rzeczywistym właścicielem lokalu), zabezpieczenie dowodów tego obrotu, ochrona osób dokonujących obrotu przed nieprzemyślanymi decyzjami.

29. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • W przypadku nie dochowania szczególnej formy czynności prawnej kodeks cywilny przewiduje 3 rodzaje sankcji, tj. • nieważność podjętej czynności, • brak dowodów dokonanej czynności, • brak skutków prawnych dokonanej czynności.

30. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Podsumujmy kolejną część prawa cywilnego. W drugiej części lekcji dowiedziałeś się, że: • podmioty prawa cywilnego mają zdolność prawną (czyli możliwość posiadania praw i obowiązków), • a także zdolność do czynności prawnej (czyli możliwość nabywania praw i obowiązków). • ponadto wiesz już co to oświadczenie woli i jakie ma ono znaczenie w podejmowanych czynnościach prawnych. • Na koniec przedstawiliśmy formy dokonywania czynności prawnych oraz sankcje ich nieprzestrzegania.

31. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Czas na ostatnią część edukacji prawnej – wady oświadczenia woli. Jeśli masz wątpliwości czy mają one jakiekolwiek znaczenie – to w żadnym wypadku nie kończ jeszcze lekcji. • To z pewnością najważniejsza część .

32. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Czy byłeś kiedyś świadkiem sytuacji, w której jedna osoba chciała zrezygnować z zawartej umowy? Pamiętasz może jakie padały wówczas argumenty ze strony osoby, która zobowiązała się do zakupu jakiejś rzeczy lub usługi? • „Pan mnie oszukał; ja tego nie wiedziałem; to był podstęp; to co Pan robi jest nieuczciwe”. • Nie zdawałeś sobie wówczas sprawy, ale wszystkie powyższe argumenty to typowe wady oświadczenia woli, które są uregulowane w kodeksie cywilnym.

33. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Może pokusisz się na podstawie powyższych przykładów o definicje wad oświadczenia woli? • Wady oświadczenia woli to towarzyszące składaniu oświadczeń pewne stany wiedzy lub psychiki osób towarzyszą podejmowaniu czynności prawnych. W skrócie można powiedzieć, że chodzi o to, w jakim stopniu osoba podejmująca czynność prawną posiada wiedzę na temat możliwych skutków.

34. „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Wady oświadczenia woli znajdujące się w kodeksie cywilnym: • stan wyłączający świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli– chodzi w tym przypadku o takie sytuacje, w których osoba podejmującą czynność prawną nie była w odpowiednim stanie psychicznym lub fizycznym do jej podjęcia, np. pod wpływem alkoholu, działała pod groźbą siły, lub wręcz została zmuszona do podpisania umowy; • pozorność – mamy z nią do czynienia wówczas, gdy oświadczenie woli złożone drugiej stronie podejmowane jest za jej zgodą dla pozoru. Przepis ten ma na względzie taką sytuację, w której strony umawiają się co do wykonania jakiejś czynności (np. przekazania majątku) w celu uniknięcia jakichś konsekwencji (np. egzekucji z majątku);

35. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • błąd– polega on na występującej podczas dokonywania czynności prawnej niezgodności między obiektywną rzeczywistością, a jej odbiciem. Z błędem mamy do czynienia wówczas, gdy osoba z którą dokonywali czynności prawnej legitymowała się fałszywym dokumentem, lub dowodem rejestracyjnym; • podstęp – polega na świadomym wprowadzeniu jakiejś osoby w błąd lub na umocnieniu jej błędnego mniemania w celu złożenia określonego oświadczenia woli. Przykład sam się narzuca – świadome przemilczenie jakiejś informacji lub przekazanie zmyślonych informacji na temat jakiejś nieruchomości; • groźba– ta wada oświadczenia woli wydaje się być najprostsza do zrozumienia. W groźbą mamy do czynienia wówczas, gdy osoba zagrożona znajduje się w sytuacji przymusowej i musi wybierać, że albo dokona żądanej czynności prawnej, albo narazi się na realizację określonej groźby.

36. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • Czy potrafisz powtórzyć wszystkie wady oświadczenia woli? Pamiętaj, że jest ich pięć, oto podpowiedź: • S… • P… • B… • P… • G… • Spróbuj zapamiętać pierwsze litery każdej wady, wtedy łatwiej będzie Ci przypomnieć sobie całą resztę  • Masz jakieś pytania, wątpliwości, przemyślenia? Wejdź na stronę • „Prawo – dodaj do znajomych” podziel się nimi: • http://www.facebook.com/pages/Prawo-dodaj-do-znajomych/196234157082909

37. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE • To już koniec lekcji w ramach edukacji prawnej. Zawierała ona sporo informacji, ale sam chyba przyznasz, że były to niezwykle praktyczne informacje, z którymi masz i z pewnością będziesz jesz miał do czynienia w przyszłości. • Za tydzień lekcja z prawa karnego

38. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE Z okazji zbliżających się Świąt Wielkanocnych, pragniemy złożyć Państwu serdeczne życzenia: zdrowia, radości, smacznego jajka, mnóstwo wiosennego optymizmuoraz samych sukcesów. - Poseł Grzegorz Karpiński - Tadeusz Zwiefka Poseł do Parlamentu Europejskiego