آلوده گی هوا

1. اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ دازآ ٔ ﻪﻣﺎﻨﺸﻧاد ،ﺎﯾﺪﭘ ﯽﮑﯾو زا ﻞﯿﺒﻗ زا ﺮﻀﻣ داﻮﻣ ﺎﯾ تارذ زا یدﺎﯾز ﻢﺠﺣ ﻪﮐ ﺪﺘﻓا ﯽﻣ قﺎﻔﺗا ﯽﻧﺎﻣز اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ .دﻮﺷ ﻦﯿﻣز ﻩﺮﮐ ﺮﻔﺴﻤﺗا دراو ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ یﺎه لﻮﮑﻟﻮﻣ و تارذ ،ﺎهزﺎﮔ نﺎﺴﻧا یاﺮﺑ ﺮﻀﻣ ﻩدوﺪﺤﻣ ﻪﺑ نآ ﺖﻈﻠﻏ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﯾﺎهزﺎﮔ و ﻖﻠﻌﻣ تارذ زا ﯽﻃﻮﻠﺨﻣ [١].ﺪﺷﺎﺑ نﺎﻤﺘﺧﺎﺳ جرﺎﺧ رد ﻢه و نﺎﻤﺘﺧﺎﺳ ﻞﺧاد رد ﻢه ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ ﻪﮐ ﺖﺳا ﻩﺪﯿﺳر ﻦﯿﻣز ﻩﺮﮐ ﺶﯾﺎﻣﺮﮔ ﺎﯾ نﺎﺴﻧا رد ﺎه یرﺎﻤﯿﺑ ﺶﯾاﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ [١].ددﺮﮔ ﺚﻋﺎﺑ ٢٠١٢ لﺎﺳ رد اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ،ﺖﺷاﺪﻬﺑ ﯽﻧﺎﻬﺟ نﺎﻣزﺎﺳ زا ﯽﺷراﺰﮔ سﺎﺳا ﺮﺑ [٢].ﺖﺳا ﻩﺪﺷ نﺎﻬﺟ ﺮﺳاﺮﺳ رد نﺎﺴﻧا نﻮﯿﻠﯿﻣ ٧ گﺮﻣ Pure ﻪﺴﺳﺆﻣ زا ﯽﺷراﺰﮔ رد یﺮﻬﺷ یاﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ و نﺎﻤﺘﺧﺎﺳ ﻞﺧاد یاﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ نﺎﻬﺟ ﯽﻤﺳ یﺎه ﯽﮔدﻮﻟآ تﻼﮑﺸﻣ ﻦﯾﺮﺗﺪﺑ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ٢٠٠٨ لﺎﺳ رد Earth ﮏﮐﺖﺨﭘزاﯽﺷﺎﻧاﻮﻫﯽﮔدﻮﻟآ [٣].ﺖﺳا ﻩﺪﺷ یﺎه ﺖﺧﻮﺳ نﺪﻧازﻮﺳ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯽﻧﺎﺴﻧا یﺎه ﺖﯿﻟﺎﻌﻓ زا ﯽﺷﺎﻧ اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﺮﺜﮐا و ،ﺎه نﺎﺸﻔﺸﺗآ ﺖﯿﻟﺎﻌﻓ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ زا اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ زا یراﺪﻘﻣ [١].ﺪﺷﺎﺑ ﯽﻣ یزروﺎﺸﮐ یﺎه ﺖﯿﻟﺎﻌﻓ ﺎﯾ ﯽﻠﯿﺴﻓ تﺎﯾﻮﺘﺤﻣ ﺎﻫهﺪﻨﯾﻻآ نﺎﺴﻧایورﺮﺑتاﺮﺛا نﺎﻬﺟ یﺪﯿﺳانارﺎﺑ ﯽﺨﯾرﺎﺗﻊﯾﺎﺠﻓ یرﺎﻣآیﺎﻫﯽﺳرﺮﺑ اﻮﻫﯽﮔدﻮﻟآﺶﻫﺎﮐیﺎﻫﻞﺣهار ﻞﻘﻧوﻞﻤﺣ ﺎﻫﺮﻬﺷ ﺪﻧﺎﻤﺴﭘﺖﯾﺮﯾﺪﻣ ﺖﻌﻨﺻ یزروﺎﺸﮐ یدﺮﻓیﺎﻫﻞﺣهار ﻪﺘﺴﺑاویﺎﻫرﺎﺘﺴﺟ ﺲﯾﻮﻧﺎﭘ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺎه ﻩﺪﻨﯾﻻآ

2. ﯽﻔﻨﻣ تاﺮﺛا ﻢﺘﺴﯿﺳﻮﮐا و نﺎﺴﻧا یور ﺮﺑ ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ ﻪﮐ ﺖﺳا اﻮه رد یا ﻩدﺎﻣ ﻩﺪﻨﯾﻻآ ﻩﺪﻨﯾﻻآ .ﺪﺷﺎﺑ زﺎﮔ ﺎﯾ ،ﻊﯾﺎﻣ یﺎه ﻩﺮﻄﻗ ،ﺪﻣﺎﺟ تارذ ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ ﻩدﺎﻣ ﻦﯾا .دراﺬﮕﺑ یﺎه ﻪﺘﺳد ﻪﺑ ﺎه ﻩﺪﻨﯾﻻآ .ﺪﺷﺎﺑ نﺎﺴﻧا ﺖﺳد ﻪﺘﺧﺎﺳ ﺎﯾ ﻪﺘﺷاد ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻊﺒﻨﻣ ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ ﻪﺘﺧﺎﺳ ﺎهﺪﻨﯾاﺮﻓ ﻂﺳﻮﺗ ًﻻﻮﻤﻌﻣ ﻪﯿﻟوا یﺎه ﻩﺪﻨﯾﻻآ .ﺪﻧﻮﺷ ﯽﻣ ﻢﯿﺴﻘﺗ ﻪﯾﻮﻧﺎﺛ و ﻪﯿﻟوا (CO) ﺪﯿﺴﮐاﻮﻧﻮﻣ ﻦﺑﺮﮐ زﺎﮔ .نﺎﺸﻔﺸﺗآ ﻂﺳﻮﺗ ﻩﺪﺷ ﺪﯿﻟﻮﺗ ﺮﺘﺴﮐﺎﺧ ﺪﻨﻧﺎﻣ ،ﺪﻧﻮﺷ ﯽﻣ ﻩﺪﺷ جرﺎﺧ (SO2) ﺪﯿﺴﮐا ید دﺮﮔﻮﮔ ﺎﯾ ﻪﯿﻠﻘﻧ ﻞﯾﺎﺳو یﺎهرﻮﺗﻮﻣ زوﺰﮔا زا ﻩﺪﺷ جرﺎﺧ .ﺪﻨﺘﺴه ﻪﯿﻟوا یﺎه ﻩﺪﻨﯾﻻآ زا ﺮﮕﯾد ﯽﯾﺎه لﺎﺜﻣ ،ﺎه ﻪﻧﺎﺧرﺎﮐ ﺶﮐدود زا ﻞﮑﺷ ﯽﻧﺎﻣز ﺎه ﻩﺪﻨﯾﻻآ ﻦﯾا ﻪﮑﻠﺑ ،ﺪﻧﻮﺷ ﯽﻤﻧ ﺮﺸﺘﻨﻣ ًﺎﻤﯿﻘﺘﺴﻣ ﻪﯾﻮﻧﺎﺛ یﺎه ﻩﺪﻨﯾﻻآ نُ زُا .ﺪﻨهد نﺎﺸﻧ ﺶﻨﮐاو تﺎﺒﯿﮐﺮﺗ ﺮﯾﺎﺳ ﺎﺑ اﻮه رد ﻪﯿﻟوا یﺎه ﻩﺪﻨﯾﻻآ ﻪﮐ ﺪﻧﺮﯿﮔ ﯽﻣ .ﺖﺳا ﻪﯾﻮﻧﺎﺛ یﺎه ﻩﺪﻨﯾﻻآ زا ﯽﻤﻬﻣ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻦﯿﻣز ﺢﻄﺳ ﺮﯾدﺎﻘﻣ،ﺪﯿﺴﮐایددﺮﮔﻮﮔﺮﺘﻠﯿﻓﺐﺼﻧزاﺶﯿﭘ ردهﺎﮔوﺮﯿﻧﻦﯾازااﻮﻫﻪﺑﺪﯿﺴﮐایددﺮﮔﻮﮔیدﺎﯾز .ﺪﺷﯽﻣدراوﻮﮑﯾﺰﮑﻣﻮﯿﻧ ﻦﯾا .ﺪﻧﻮﺷ ﯽﻣ بﻮﺴﺤﻣ ﻪﯾﻮﻧﺎﺛ ﻩﺪﻨﯾﻻآ ﻢه و ﻪﯿﻟوا ﻩﺪﻨﯾﻻآ ﻢه ﺎه ﻩﺪﻨﯾﻻآ ﯽﺧﺮﺑ ﺰﯿﻧ تﺎﺒﯿﮐﺮﺗ ﺮﯾﺎﺳ ﺎﺑ ﺎهﺪﻌﺑ ﺪﻧﻮﺷ ﯽﻣ ﺮﺸﺘﻨﻣ ًﺎﻤﯿﻘﺘﺴﻣ ﻪﮑﻨﯾا ﺮﺑ ﻩوﻼﻋ ﺎه ﻩﺪﻨﯾﻻآ .ﺪﻧﻮﺷ ﯽﻣ ﺮﮕﯾد ﯽﮔدﻮﻟآ ﯽﻋﻮﻧ ﺚﻋﺎﺑ و ﺪﻨهد ﯽﻣ ﺶﻨﮐاو :دﻮﺷ ﯽﻣ دراﻮﻣ ﻦﯾا ﻞﻣﺎﺷ ،ﺪﻧﻮﺷ ﯽﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ ﯽﻧﺎﺴﻧا یﺎه ﺖﯿﻟﺎﻌﻓ ﻖﯾﺮﻃ زا ﻪﮐ ﯽﯾﺎه ﻩﺪﻨﯾﻻآ ﻦﯾﺮﺘﻤﻬﻣ و[۴]«اﻮﻫهﺪﻨﯾﻻآﻦﯾﺮﺗﯽﻠﺻا» ناﻮﻨﻋﻪﺑدﻮﺧیاﻪﻧﺎﺨﻠﮔزﺎﮔﺶﻘﻧﻞﯿﻟدﻪﺑزﺎﮔﻦﯾا - (CO2) ﺪﯿﺴﮐایدﻦﺑﺮﮐ نآدﻮﺟوﻪﮐﺖﺳااﻮﻫﯽﻌﯿﺒﻃﺐﯿﮐﺮﺗﮏﯾﺪﯿﺴﮐایدﻦﺑﺮﮐ .دﻮﺷﯽﻣﻪﺘﺧﺎﻨﺷ[۵]«اﻮﻫوبآهﺪﻨﯾﻻآﻦﯾﺮﺗﺪﺑ» [۶].دﻮﺷﯽﻣﻪﺘﺧﺎﺳﺰﯿﻧنﺎﺴﻧاﺲﻔﻨﺗهﺎﮕﺘﺳدﻂﺳﻮﺗوﺖﺳایروﺮﺿﺎﻫﺖﺧردونﺎﻫﺎﯿﮔﯽﮔﺪﻧزیاﺮﺑ ﻞﺒﻗنارودردﻪﮐﺖﺳا (ppm) نﻮﯿﻠﯿﻣردءﺰﺟ۴۴۵ﺮﺑاﺮﺑﺮﻔﺴﻤﺗاردﺪﯿﺴﮐایدﻦﺑﺮﮐزﺎﮔﺖﻈﻠﻏهزوﺮﻣا نﺪﻧازﻮﺳزا CO2زﺎﮔﻦﺗﺎﻫدرﺎﯿﻠﯿﻣﻪﻧﻻﺎﺳ[۷].ﺖﺳاهدﻮﺑ ppm 280 ﺮﺑاﺮﺑراﺪﻘﻣﻦﯾاﯽﺘﻌﻨﺻبﻼﻘﻧازا ﻦﺘﻓﺮﮔبﺎﺘﺷلﺎﺣردﻦﯿﻣزﺮﻔﺴﻤﺗارد CO2زﺎﮔﺶﯾاﺰﻓاﺪﻧور[۸].دﻮﺷﯽﻣدازآﯽﻠﯿﺴﻓیﺎﻫﺖﺧﻮﺳ [۹].ﺖﺳا .دﻮﺷﯽﻣدﺎﺠﯾاداﻮﻣﺺﻗﺎﻧﺖﺧﻮﺳﺮﺛاﺮﺑﻪﮐﺖﺳاﯽﻤﺳوﮓﻧرﯽﺑوﻮﺑﯽﺑیزﺎﮔ -(CO) ﺪﯿﺴﮐﻮﻧﻮﻣﻦﺑﺮﮐ .ﺪﺷﺎﺑﯽﻣﺮﻔﺴﻤﺗاﻪﺑﺪﯿﺴﮐاﻮﻧﻮﻣﻦﺑﺮﮐدوروﯽﻠﺻاﻞﻣﺎﻋﺎﻫوردﻮﺧزوﺰﮔازاهﺪﺷجرﺎﺧزﺎﮔ وﮓﻨﺳلﺎﻏز .ﺖﺳا SO2ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷلﻮﻣﺮﻓﺎﺑﺪﯿﺴﮐایددﺮﮔﻮﮔﺎﻬﻧآﻦﯾﺮﺗﻢﻬﻣ - (SOx) دﺮﮔﻮﮔیﺎﻫﺪﯿﺴﮐا .ﺪﻨﮐﯽﻣﺪﯿﻟﻮﺗدﺮﮔﻮﮔﺪﯿﺴﮐایدﺎﻫنآﻦﺘﺧﻮﺳوﺪﻧراددﻮﺧردﺰﯿﻧدﺮﮔﻮﮔیراﺪﻘﻣﯽﺘﻔﻧیﺎﻫﺖﺧﻮﺳ ﺮﺛاﺮﺑﻪﮐ؛ﺖﺳا NO2ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷلﻮﻣﺮﻓﺎﺑﺪﯿﺴﮐایدنژوﺮﺘﯿﻧﺎﻬﻧآﻦﯾﺮﺗﻢﻬﻣ - (NOx) نژوﺮﺘﯿﻧیﺎﻫﺪﯿﺴﮐا هﺪﺷهﺪﯾدیاهﻮﻬﻗﮓﻧرودرادهﺪﻨﻧزوﺪﻨﺗﯽﯾﻮﺑﺪﯿﺴﮐایدنژوﺮﺘﯿﻧ .ﺪﻧﻮﺷﯽﻣﺪﯿﻟﻮﺗﻻﺎﺑیﺎﻫﺎﻣدردﺖﺧﻮﺳ .ﺖﺳازﺎﮔﻦﯾازاﯽﺷﺎﻧگرﺰﺑیﺎﻫﺮﻬﺷنﺎﻤﺳآزاﺮﻓﺮﺑ ﯽﻠﺻازﺎﮔنﺎﺘﻣ .ﺪﻧﻮﺷﯽﻣﻢﯿﺴﻘﺗﺎﻫنﺎﺘﻣﺮﯿﻏونﺎﺘﻣﻪﺘﺳدودﻪﺑتﺎﺒﯿﮐﺮﺗﻦﯾا - راﺮﻓﯽﻟآتﺎﺒﯿﮐﺮﺗ تاﺮﺛاﻢﻫراﺮﻓﯽﻟآتﺎﺒﯿﮐﺮﺗﻪﯿﻘﺑ .درادیﺪﻨﻣوﺮﯿﻧرﺎﯿﺴﺑیاﻪﻧﺎﺨﻠﮔﺮﺛاوﺖﺳاﯽﻌﯿﺒﻃزﺎﮔهﺪﻨﻫدﻞﯿﮑﺸﺗ ردوﻪﺘﺷادﯽﯾاﺰﻧﺎﻃﺮﺳﺮﺛاﻦﺋﻮﻟﻮﺗونﺰﻨﺑﻞﺜﻣﮏﯿﺗﺎﻣورآراﺮﻓتﺎﺒﯿﮐﺮﺗ .ﺪﻧرادﯽﻬﺟﻮﺗﻞﺑﺎﻗیاﻪﻧﺎﺨﻠﮔ .دﻮﺷنﻮﺧنﺎﻃﺮﺳﻪﺑﺮﺠﻨﻣﺪﻧاﻮﺗﯽﻣﺮﻤﺘﺴﻣرﻮﻃﻪﺑﻦﺘﻓﺮﮔراﺮﻗﺎﻫنآضﺮﻌﻣ هﺪﻨﮐاﺮﭘﻦﯿﻣزﻮﺟردﻪﮐدﻮﺷﯽﻣﻪﺘﻔﮔ (ﺺﻟﺎﺧبآﺰﺟﻪﺑ) یﺪﻣﺎﺟﺎﯾﻊﯾﺎﻣﺰﯾرءاﺰﺟاﯽﻣﺎﻤﺗﻪﺑﻖﻠﻌﻣتارذ ﺮﺘﮑﭼﻮﮐتارذ .ﺪﻧرادﯽﻟﻮﮑﻟﻮﻣدﺎﻌﺑازاﺮﺘﮔرﺰﺑﺎﻣاﯽﭘﻮﮑﺳوﺮﮑﯿﻣﺰﯾرﺎﯾﯽﭘﻮﮑﺳوﺮﮑﯿﻣهزاﺪﻧاوﺪﻨﺘﺴﻫ وﺪﻧﻮﺷﯽﻣنﻮﺧنﺎﯾﺮﺟدراوﯽﺘﺣﺎﻫنآزاﯽﺧﺮﺑوهدﺮﮐذﻮﻔﻧﺎﻫﻪﯾرﻪﺑﻪﮐاﺮﭼﺪﻨﺘﺴﻫﺮﺘﮐﺎﻧﺮﻄﺧرﺎﯿﺴﺑ وﻪﺘﺴﺸﻧبآوکﺎﺧیورﺮﺑﻦﯿﻨﭽﻤﻫتارذﻦﯾا .ﺪﻧﻮﺷﯽﻣﻒﻠﺘﺨﻣﯽﺒﻠﻗوﯽﺴﻔﻨﺗیﺎﻫیرﺎﻤﯿﺑﺚﻋﺎﺑ .ﺪﻧﻮﺷﯽﻣﺐﺟﻮﻣارکﺎﺧوﯽﺑآﻊﺑﺎﻨﻣﯽﮔدﻮﻟآ ﺚﻋﺎﺑﻪﮐﯽﺗﺎﺒﯿﮐﺮﺗزاهدﺎﻔﺘﺳاوﺖﺳانوزاﻪﯾﻻﺐﯾﺮﺨﺗﯽﻠﺻاﻞﻣﺎﻋﻪﮐیزﺎﮔ - ﺎﻫﻦﺑﺮﮐورﻮﺋﻮﻠﻓوﺮﻠﮐ .ﺖﺳاهﺪﺷعﻮﻨﻤﻣهزوﺮﻣادﻮﺷﯽﻣنآیزﺎﺳدازآ هﻮﯿﺟوبﺮﺳﻞﺜﻣﯽﻤﺳتاﺰﻠﻓ یﺮﻔﺳﻮﭘوﺮﺗنوزا ازﻮﺗﺮﭘداﻮﻣﯽﮔدﻮﻟآ .دﻮﺷﯽﻣدﺎﺠﯾایزروﺎﺸﮐﺶﺨﺑردﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷیﺎﻫدﻮﮐزاهدﺎﻔﺘﺳاﺮﺛاﺮﺑﺮﺘﺸﯿﺑﻪﮐکﺎﯿﻧﻮﻣآ

3. نﺎﺴﻧا یور ﺮﺑ تاﺮﺛا رد .ﺪﻨﺘﺴه ﻪﺘﻓﺎﯾ ﻪﻌﺳﻮﺗ یﺎهرﻮﺸﮐ رد نﺎﻧآ ﺪﺻرد ٩٠ ﻪﮐ [٢]ﺪﻨهد ﯽﻣ ﺖﺳد زا ار دﻮﺧ نﺎﺟ اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﺮﺛا رد ﺮﻔﻧ نﻮﯿﻠﯿﻣ ٧ ﻪﻧﺎﯿﻟﺎﺳ نﺎﻬﺟ رد رﻮﻃ ﻪﺑ ﺮﯿﻣ و گﺮﻣ ﻦﯾا .ﺖﺳا ﯽﮔﺪﻨﻧار ﺢﻧاﻮﺳ نﺎﯿﻧﺎﺑﺮﻗ زا ﺮﺘﺸﯿﺑ ﺪﻨهد ﯽﻣ ﺖﺳد زا ار دﻮﺧ نﺎﺟ ﻞﻣﺎﻋ ﻦﯿﻤه ﺮﺛا رد ﻪﮐ یداﺮﻓا داﺪﻌﺗ ﺎهرﻮﺸﮐ ﯽﺧﺮﺑ [١٠].ﺖﺳا ﯽﺴﻔﻨﺗ ﻒﻠﺘﺨﻣ یﺎه یژﺮﻟآ و ،ﯽﺒﻠﻗ ﻪﺘﮑﺳ ،ﺲﻔﻧ ﯽﮕﻨﺗ ،ﺖﯿﺸﻧوﺮﺑ ،ﻢﺳآ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ صﺎﺧ ﺖﻣﻼﺳ ﺮﺑ ﯽﺗﺪﻣ ﻩﺎﺗﻮﮐ و تﺪﻣزارد رﺎﺒﻧﺎﯾز رﺎﺛآ ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ ﯽﻧﻮﮔﺎﻧﻮﮔ یﺎه شور ﻪﺑ اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ رد داﺮﻓا ﯽﺧﺮﺑ یﺮﯾﺬﭘ ﺐﯿﺳآ .ﺖﺳا توﺎﻔﺘﻣ ﻒﻠﺘﺨﻣ داﺮﻓا ﺮﺑ اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﺮﯿﺛﺄﺗ .دراﺬﮕﺑ ﺎه نﺎﺴﻧا زا ﺮﺘﺸﯿﺑ ناﺪﻨﻤﻟﺎﺳ و لﺎﺳ و ﻦﺳ ﻢﮐ نﺎﮐدﻮﮐ .ﺖﺳا ناﺮﮕﯾد زا ﺮﺘﺸﯿﺑ رﺎﯿﺴﺑ اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﺮﺑاﺮﺑ .ﺪﻨﻨﯿﺑ ﯽﻣ ﺐﯿﺳآ اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ زا ناﺮﮕﯾد ﺪﻨﻧﺎﻣ رﺎﺒﻧﺎﯾز ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ داﻮﻣ ضﺮﻌﻣ رد ﻦﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ناﺰﯿﻣ ﻪﺑ ﯽﮕﺘﺴﺑ ﺐﯿﺳآ ناﺰﯿﻣ ًﻻﻮﻤﻌﻣ ،نوزوا ﻪﺑ ﻩدﻮﻟآ یاﻮه زا ﯽﺷﺎﻧ یﻮﯾر تﺎﻣﺪﺻ .دراد ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ داﻮﻣ ﺖﻈﻠﻏ و ﺎه ﻩﺪﻨﯾﻻآ ﺎﺑ سﺎﻤﺗ .ﺪﻨﺘﺴه وﺮﺑور نآ ﺎﺑ ﺮﻔﻧ ٥ زا ﺮﻔﻧ ٣ ﺮه ﻪﮐ ﺖﺳا یﺮﻄﺧ ﯽﺗﺎﺒﯿﮐﺮﺗ یاراد ﺪﻧﻮﺷ ﯽﻣ ﻂﯿﺤﻣ دراو ﻩدﻮﻟآ یاﻮه ﻖﯾﺮﻃ زا ﻪﮐ یداﻮﻣ ﻪﮐ ﺪﻧﺪﻘﺘﻌﻣ نﺎﺼﺼﺨﺘﻣ ،ﺖﺳﻮﭘ ،ﻪﯾر ﻖﯾﺮﻃ زا داﻮﻣ ﻦﯾا .ﺪﺷ ﺪهاﻮﺧ نﺪﺑ ﻒﻠﺘﺨﻣ یﺎه ﺖﻓﺎﺑ یدﻮﺑﺎﻧ ﺚﻋﺎﺑ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺴه ﺐﯾﺮﺨﺗ ﺚﻋﺎﺑ و ﻩﺪﺷ نﺪﺑ دراو ،شراﻮﮔ ﻩﺎﮕﺘﺳد و ﯽﻨﯿﺑ ،شﻮﮔ ،ﻢﺸﭼ طﺎﺨﻣ ،نﺪﺑ طﺎﺨﻣ ﻞﯿﻟد ﻪﺑ اﻮه ندﻮﺑ ﻩدﻮﻟآ مﺎﮕﻨه نﺪﺑ رد داﻮﻣ ﻦﯾا ﻊﻤﺠﺗ ﻊﻗاو رد .دﻮﺷ ﯽﻣ نﺪﺑ یﺎه لﻮﻠﺳ [١٢].ﺪﻨﮐ ﯽﻣ ﺪﯿﺴﮐا ار نآ ،لﻮﻠﺳ ﮏﯾ ﺎﺑ ﺶﻨﮐاو و راﺪﯾﺎﭘﺎﻧ نﮋﯿﺴﮐا ﻦﺘﺷاد ﺖﯿﺻﺎﺧ ث ﻦﯿﻣﺎﺘﯾو نﻮﭽﻤه ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﺑﺮﭼ رد لﻮﻠﺤﻣ یﺎه ﻦﯿﻣﺎﺘﯾو زا یا ﻦﯿﻣﺎﺘﯾو ار ﺪﻨﮐ ﯽﻣ دراو نﺪﺑ یﺎه ﺖﻓﺎﺑ ﺮﺑ اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﻪﮐ ار ﯽﺑﺮﺨﻣ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ ﺮﺛا و دراد ناﺪﯿﺴﮐا ﯽﺘﻧآ ﺮﯾزﻖﻠﻌﻣتارذضﺮﻌﻣردﻦﺘﻓﺮﮔراﺮﻗ ﻪﻧﻮﮔﭻﯿﻫنوﺪﺑ (PM2.5) نوﺮﮑﯿﻣ۲٫۵ نﺪﯿﺸﮐﺎﺑیوﺎﺴﻣﺪﻧاﻮﺗﯽﻣ،ﯽﻈﻓﺎﺤﻣ و[۱۱]،ﺪﺷﺎﺑزورردرﺎﮕﯿﺳﻦﯾﺪﻨﭼ ارنﺎﻃﺮﺳﻪﺑﻼﺘﺑالﺎﻤﺘﺣاﺪﻧاﻮﺗﯽﻣ [١٣].دﺮﺑ ﯽﻣ ﻦﯿﺑ زا نﺎﻬﺟ .ﺪﻫدﺶﯾاﺰﻓا اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ زا ﯽﺷﺎﻧ ﯽﻧﻮﻔﻋﺮﯿﻏ یﺎه یرﺎﻤﯿﺑ ﻞﯿﻟد ﻪﺑ نﺎﻬﺟ رد ﺮﻔﻧ نﻮﯿﻠﯿﻣ ٩ ،٢٠١٥ لﺎﺳ رد ًﺎﺒﯾﺮﻘﺗ ﻪﮐ ﺪﻧا ﻩداد ﺖﺳد زا ار دﻮﺧ نﺎﺟ ﻪﯾر نﺎﻃﺮﺳ و یﺰﻐﻣ ﻪﺘﮑﺳ ،ﯽﺒﻠﻗ یﺎه یرﺎﻤﯿﺑ ﻞﺜﻣ ﻪﮐ ﯽﯾﺎهرﻮﺸﮐ و ﻂﺳﻮﺘﻣ ﺪﻣآرد ﺎﺑ ﺎﯾ ﺪﻣآرد ﻢﮐ یﺎهرﻮﺸﮐ رد ﺎه گﺮﻣ ﻦﯾا (ﺪﺻرد ٩٢) مﺎﻤﺗ [١٤].ﺖﺳا ﻩداد خر (ﺪﻨه ﺪﻨﻧﺎﻣ) ﺪﻧا ﻩدﻮﺑ یدﺎﺼﺘﻗا ﺶﻬﺟ یاراد و ﯽﮔدﻮﻟآ زا ﯽﺷﺎﻧ گﺮﻣ ناﺰﯿﻣ ﻦﯾﺮﺘﻤﮐ ﺪﻧﻼﻨﻓ و ﺪﺋﻮﺳ ،ﯽﺌﻧوﺮﺑ ،نﺎﻬﺟ یﺎهرﻮﺸﮐ نﺎﯿﻣ رد ٥٫٨) درﻮﻣ راﺰه ١٥٥ ﺎﮑﯾﺮﻣآ رد .ﺪﻧراد ﯽﮔدﻮﻟآ ار ناﺰﯿﻣ ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ دﺎﭼ و ﯽﻟﺎﻣﻮﺳ ،شدﻼﮕﻨﺑ ١٢٫٥) گﺮﻣ درﻮﻣ راﺰه ٤٨ ناﺮﯾا رد و (ﺪﺻرد ﺖﺸه) درﻮﻣ راﺰه ﻩﺎﺠﻨﭘ ﺎﯿﻧﺎﺘﯾﺮﺑ رد ،(ﺪﺻرد [١٤].ﺖﺳا ﯽﮔدﻮﻟآ زا ﯽﺷﺎﻧ (ﺪﺻرد ﻩدﻮﻟآ ﻖﻃﺎﻨﻣ ،ﻩدﺮﮐ ﺮﺸﺘﻨﻣ ﺎﯿﻧد ﻩدﻮﻟآ ﻖﻃﺎﻨﻣ زا ﺖﺴﻨﻟ ﻪﻠﺠﻣ ﻪﮐ ﯽﻧﺎﻬﺟ ﻪﺸﻘﻧ سﺎﺳا ﺮﯾ -نﺎﺘﺴﺟﺮﮔ و نﺎﺠﯾﺎﺑرذآ ،نﺎﺘﺴﻨﻣرا ،غﺎﺑ ﻩﺮﻗ- ناﺮﯾا ﯽﺑﺮﻏ لﺎﻤﺷ یﺎه ﻪﯾﺎﺴﻤه رد یدﺪﻌﺘﻣ ﯽﮔدﻮﻟآ ﻦﯾا .ﺪﻨﺘﺴه ﻩدﻮﻟآ یزروﺎﺸﮐ مﻮﻤﺳ و ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ داﻮﻣ ﻪﺑ ﺎه نآ ﺮﺘﺸﯿﺑ ﻪﮐ دراد دﻮﺟو نﺎﻣز زا ﯽﺧﺮﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ داﻮﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ یﺎه ﻪﻧﺎﺧرﺎﮐ ﺎﯾ ،رﺎﺒﻧا ،ندﺎﻌﻣ دﻮﺟو ﻞﯿﻟد ﻪﺑ ناﺮﻬﺗﺮﻬﺷرددودﻪﻣ بآ و کﺎﺧ ﯽﮔدﻮﻟآ ﻢﯿﻈﻋ ﻊﺒﻨﻣ زا نﺎﻨﭽﻤه ،ﺎﻬﻧآ زا ﯽﺧﺮﺑ ندﻮﺑ ﻪﮐوﺮﺘﻣ دﻮﺟو ﺎﺑ ﻪﮐ ﻩﺪﻧﺎﻣ ﺎﺟ ﻪﺑ ﻖﺑﺎﺳ یورﻮﺷ ﯽﺘﺴﯿﻟﺎﯿﺳﻮﺳ ﺮﯿهﺎﻤﺟ دﺎﺤﺗا [١٤].ﺪﻧور ﯽﻣ رﺎﻤﺷ ﻪﺑ [١٥].ﺪﻧا ﻩداد ﺖﺳد زا ار دﻮﺧ نﺎﺟ اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﺮﺛا ﺮﺑ ناﺮﻬﺗ رد ﺮﻔﻧ ٤٨٠٠ زا ﺶﯿﺑ ٩٥ لﺎﺳ رد [١٦]:٢٠١٨ لﺎﺳ رد نﺎﻬﺟ ﻩدﻮﻟآ ﺮﻬﺷ ١٠ (ﺪﻨﻫ) نﺎﮔرﻮﮔ .۱

4. (ﺪﻨﻫ) دﺎﺑآﯽﺿﺎﻗ .۲ (نﺎﺘﺴﮐﺎﭘ) دﺎﺑآﻞﺼﯿﻓ .۳ (ﺪﻨﻫ) دﺎﺑآﺪﯾﺮﻓ .۴ (ﺪﻨﻫ) یداﻮﯿﺑ .۵ (ﺪﻨﻫ) اﺪﯾﻮﻧ .۶ (ﺪﻨﻫ) ﺎﻨﺗﺎﭘ .۷ (ﻦﯿﭼ) ﻦﺘﺧ .۸ (ﺪﻨﻫ) ﻮﻨﻬﮑﻟ .۹ (نﺎﺘﺴﮐﺎﭘ) ارﻮﻫﻻ .۱۰ یﺪﯿﺳا نارﺎﺑ اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﺞﯾﺎﺘﻧ و رﺎﺛآ زا ﯽﮑﯾ ﻪﺑ یﺪﯿﺳا نارﺎﺑ .ﺖﺳا یﺪﯿﺳا نارﺎﺑ فﺮﺑ و یﺪﯿﺳا ﻪﻣ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯽﯾﺎه ﻩﺪﯾﺪﭘ ﯽﻬﺟﻮﺗ ﻞﺑﺎﻗ ﺮﯾدﺎﻘﻣ ﺎﺑ ﻪﮐ یﺪﯿﺳا ﻪﺘﻔﮔ ،ﺪﻨﺘﺴه ﻩاﺮﻤه نﺎﻤﺳآ زا ﺪﯿﺳا یﺪﯿﺳا ﯽﻣﺎﮕﻨه نارﺎﺑ .دﻮﺷ ﯽﻣ نآ بآ چا ﯽﭘ ناﺰﯿﻣ ﻪﮐ دﻮﺷ ﯽﻣ چا ﯽﭘ راﺪﻘﻣ ﻦﯾا .ﺪﺷﺎﺑ ٥٫٦ زا ﺮﺘﻤﮐ دﻮﺟو ﻪﺑ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ لدﺎﻌﺗ ﺮﮕﻧﺎﯿﺑ ﺖﻟﺎﺣ و ﺪﯿﺴﮐا ید ﻦﺑﺮﮐ نﺎﯿﻣ ﻩﺪﻣآ تﺎﻨﺑﺮﮐ ﯽﺑ ﯽﻨﻌﯾ نآ لﻮﻠﺤﻣ یﺪﯿﺳایﺎﻫنارﺎﺑیﺮﯿﮔﻞﮑﺷﺄﺸﻨﻣ نﺎﺘﺧردیورﺮﺑیﺪﯿﺳانارﺎﺑﺮﺛا .دراد ﯽهﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ و تﺎﻧاﻮﯿﺣ ،نﺎﺴﻧا ﯽﺘﻣﻼﺳ ﺮﺑ ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﮐا رﺎﺒﻧﺎﯾز ﺞﯾﺎﺘﻧ یاراد یﺪﯿﺳا نارﺎﺑ .ﺖﺳا ﺺﻟﺎﺧ بآ رد (HCO3) ﺎهزﺎﮔ ﻦﯾا .دﻮﺷ ﯽﻣ دﺎﺠﯾا ﺎه ﻪﻧﺎﺧرﺎﮐ و ﺎه ﻞﯿﺒﻣﻮﺗا زوﺰﮔا دود زا ﯽﺟوﺮﺧ نژوﺮﺘﯿﻧ ﺪﯿﺴﮐا ﻩداﻮﻧﺎﺧ زا و ﺪﯿﺴﮐا ید دﺮﮔﻮﮔ یﺎهزﺎﮔ زا یﺪﯿﺳا یﺎه نارﺎﺑ .ﺪﻨهد ﯽﻣ ﻞﯿﮑﺸﺗ ار ﺪﯿﺳا ﮏﯾﺮﺘﯿﻧ و ﺪﯿﺳا ﮏﯾرﻮﻔﻟﻮﺳ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯽﯾﺎهﺪﯿﺳا و ﻩداد ﺶﻨﮐاو بآ رﺎﺨﺑ ﺎﺑ ﻦﯿﻣز ﺮﻔﺴﻤﺗا رد ﯽﺨﯾرﺎﺗ ﻊﯾﺎﺠﻓ .ﺪﻨﺘﺧﺎﺑ نﺎﺟ اﻮه یﺎه ﻩﺪﻨﯾﻻآ یﻻﺎﺑ ﺖﻈﻠﻏ ﺮﺛا رد زور ﺪﻨﭼ تﺪﻣ رد ﺮﻔﻧ ٤٠٠٠ داﺪﻌﺗ ،نﺪﻨﻟ ﺮﻬﺷ یدﻼﯿﻣ ١٩٥٢ لﺎﺳ گرﺰﺑ دود ﻪﻣ رد دود ﻪﻣ ﺎﯿﻧاﻮﻠﯿﺴﻨﭘ ﺖﻟﺎﯾا رد ارﻮﻧود ﺮﻬﺷ رد اﻮه ﯽﮕﻧوراو ﺮﺛا رد یدﻼﯿﻣ ١٩٤٨ لﺎﺳ رد ﺮﻬﺷ ﻦﯾا رد ﺮﯿﻣ و گﺮﻣ رﺎﻣآ ﻪﺛدﺎﺣ ﻦﯾا زا ﺪﻌﺑ لﺎﺳ ١٠ ﺎﺗ .ﺪﺷ ﺮﻔﻧ ٢٠ گﺮﻣ ﺚﻋﺎﺑ ﯽﻈﯿﻠﻏ [١٧].ﺖﺳا ﻩدﻮﺑ فاﺮﻃا یﺎهﺮﻬﺷ زا ﺮﺗﻻﺎﺑ رﺎﯿﺴﺑ یرﺎﻣآ یﺎه ﯽﺳرﺮﺑ ﯽﮔدﻮﻟآ ﺖﻠﻋ ﻪﺑ ﺮﻔﻧ نﻮﯿﻠﯿﻣ ٧ دوﺪﺣ ﺖﺷاﺪﻬﺑ ﯽﻧﺎﻬﺟ نﺎﻣزﺎﺳ ٢٠١٤ لﺎﺳ شراﺰﮔ سﺎﺳاﺮﺑ .ﺖﺳا ﺎه ﯽﻨﯿﺑ ﺶﯿﭘ ﺮﺑاﺮﺑ ود ﻢﻗر ﻦﯾا ﻪﮐ [١٨]ﺪﻧا ﻩداد ﺖﺳد زا ار دﻮﺧ نﺎﺟ ٢٠١٤ لﺎﺳ رد اﻮه و دود ﺮﺛا رد ﺎه ﻪﻧﺎﺧ یاﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﺖﻠﻋ ﻪﺑ ﺮﻔﻧ نﻮﯿﻠﯿﻣ ٤٫٣ ،ﺮﻔﻧ نﻮﯿﻠﯿﻣ ﺖﻔه ﻦﯾا زا ﻦﯿﻨﭽﻤه رﺎﻣآ ﻦﯾا .ﺪﻧا ﻪﺘﺧﺎﺑ نﺎﺟ ﺐﺳﺎﻨﻣﺎﻧ یﺰﭘ کارﻮﺧ یﺎه قﺎﺟا و ﺖﺧﻮﺳ زا ﯽﺷﺎﻧ ﯽﮔدﻮﻟآ ﯽﻧوﺮﯿﺑ یﺎﻀﻓ رد اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﺮﺛا ﺮﺑ ﺮﻔﻧ راﺰه ٧٠٠ و نﻮﯿﻠﯿﻣ ﻪﺳ زا ﺶﯿﺑ ﻪﮐ ﺪهد ﯽﻣ نﺎﺸﻧ .ﺪﻧا ﻩداد ﺖﺳد زا ار دﻮﺧ نﺎﺟ نﺎﻬﺟ ﺮﺳاﺮﺳ رد ﺎهﺎﺘﺳور و ﺎهﺮﻬﺷ رد ﺎﻣدﯽﮕﻧوراوﻂﺳﻮﺗهدﺎﺘﻓامادﻪﺑدودﻪﻣ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ،ﯽﺗﺎﻤﻟآﺮﻬﺷرد اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﺶهﺎﮐ یﺎه ﻞﺣ ﻩار

5. ﻪﯾﺎﭘ رد [٢١][٢٠].دراد دﻮﺟو اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﺶهﺎﮐ یاﺮﺑ ﯽﻔﻠﺘﺨﻣ یﺎه یژﻮﻟﻮﻨﮑﺗ و ﺎه یﮋﺗاﺮﺘﺳا یﺰﯾر حﺮﻃ و ﯽﺿارا ﻢﯿﺴﻘﺗ ﻞﻣﺎﺷ ﻪﮐ ،نآ یﺮﺑرﺎﮐ و ﻦﯿﻣز زا ﺢﯿﺤﺻ ﻩدﺎﻔﺘﺳا ،ﻪﻠﺣﺮﻣ ﻦﯾﺮﺗ یا ،ﻪﺘﻓﺎﯾ ﻪﻌﺳﻮﺗ یﺎهرﻮﺸﮐ ﺮﺜﮐا رد [٢٢].ﺪﺷﺎﺑ ﯽﻣ ﻞﻘﻧ و ﻞﻤﺣ یاﺮﺑ ﺐﺳﺎﻨﻣ یﺎه ﺖﺧﺎﺳﺮﯾز ﺪﻨﮐ ﯽﻣ ﻦﯿﻤﻀﺗ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﻋﺎﻤﺘﺟا یﺎه ﺖﺳﺎﯿﺳ زا ﯽﻤﻬﻣ ﺶﺨﺑ ﯽﺿارا یﺮﺑرﺎﮐ یﺰﯾر ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ و دﻮﺷ ﯽﻣ ﻩدﺎﻔﺘﺳا ﺮﺗ ﻩدﺮﺘﺴﮔ ﺖﯿﻌﻤﺟ و دﺎﺼﺘﻗا ﻊﻔﻧ ﻪﺑ ،ﺐﺳﺎﻨﻣ یرو ﻩﺮﻬﺑ ﺎﺑ ﻦﯿﻣز زا .ﺖﺳا ﻩﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد ﺖﺴﯾز ﻂﯿﺤﻣ زا ﺖﻇﺎﻔﺣ ﻦﯿﻨﭽﻤه ﮓﻨﺳ لﺎﻏز ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯽﻠﯿﺴﻓ یﺎه ﺖﺧﻮﺳ قاﺮﺘﺣا ﺮﺛا رد اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ زا یدﺎﯾز ﺶﺨﺑ ﻪﮐ ﺎﺠﻧآ زا ﯽﮔدﻮﻟآ ﺪﯾﺪﺷ ﺶهﺎﮐ ﺚﻋﺎﺑ ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ ﺎه ﺖﺧﻮﺳ ﻦﯾا زا ﻩدﺎﻔﺘﺳا ﺶهﺎﮐ ،دﻮﺷ ﯽﻣ دﺎﺠﯾا ﺖﻔﻧ و یژﺮﻧا ،یدﺎﺑ یﺎه ﻩﺎﮔوﺮﯿﻧ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﺰﯿﻤﺗ یژﺮﻧا ﻊﺑﺎﻨﻣ زا ﻩدﺎﻔﺘﺳا ﺎه شور ﻦﯾا ﻦﯾﺮﺗﺮﺛﺆﻣ .دﻮﺷ اﻮه یﺎهوردﻮﺧ ﯽﻨﯾﺰﮕﯾﺎﺟ [٢٣].ﺪﻧﻮﺷ ﯽﻤﻧ اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﺚﻋﺎﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﺑآ ﻩﺎﮔوﺮﯿﻧ و یﺪﯿﺷرﻮﺧ ﺎﯾ [٢٤]زﻮﺳزﺎﮔ یﺎهوردﻮﺧ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﺮﺘﻤﮐ ﯽﮔﺪﻨﯾﻻآ ﺎﺑ یﺎه ﺖﺧﻮﺳ ﺎﺑ ﯽﯾﺎهوردﻮﺧ ﺎﺑ ﯽﻨﯾﺰﻨﺑ [٢٥].ﺪﻨﮐ ﮏﻤﮐ اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﺶهﺎﮐ ﻪﺑ ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ ،ﯽﻗﺮﺑ-مﺎﻤﺗ یﺎهوردﻮﺧ زا ﻩدﺎﻔﺘﺳا - ژرﺎﺷلﺎﺣردﯽﻗﺮﺑیرودﻮﺧﮏﯾ ﺪﻧاﻮﺗﯽﻣﯽﻗﺮﺑیﺎﻫوردﻮﺧزاهدﺎﻔﺘﺳا اریاﻪﯿﺣﺎﻧﯽﮔدﻮﻟآیﺮﯿﮕﻤﺸﭼرﻮﻃﻪﺑ ﺪﯿﻟﻮﺗیﺎﻫهﺎﮔوﺮﯿﻧﻪﮑﻨﯾاﺎﺑ .ﺪﻫدﺶﻫﺎﮐ ﯽﮔدﻮﻟآﺪﻧاﻮﺗﯽﻣدﻮﺧﺎﻫرودﻮﺧﻦﯾاقﺮﺑ ﻂﺳﻮﺗهﺪﺷﺪﯿﻟﻮﺗقﺮﺑﺎﻣا،ﺪﻨﮐدﺎﺠﯾا ﺎﯾیدﺎﺑ،ﯽﺑآ،یاﻪﺘﺴﻫیﺎﻫهﺎﮔوﺮﯿﻧ [۱۹].دراﺪﻧاﻮﻫﯽﮔدﻮﻟآعﻮﻧﭻﯿﻫیﺪﯿﺷرﻮﺧ زا ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ ﺮﯾﺬﭘﺪﯾﺪﺠﺗ یﺎه ﺖﺧﻮﺳ زا یﺪﺻرد ١٠٠ ﻩدﺎﻔﺘﺳا ،٢٠١٥ لﺎﺳ رد ﯽﻘﯿﻘﺤﺗ ﻖﺒﻃ [٢٦].ﺪﻨﮐ یﺮﯿﮔﻮﻠﺟ ﺎﮑﯾﺮﻣآ ﻩﺪﺤﺘﻣ ﺖﻟﺎﯾا رد ﻂﻘﻓ ،لﺎﺳ رد ﺮﻔﻧ ٦٢٠٠٠ سردوز گﺮﻣ یﺎه نﺎﻣزﺎﺳ ﻖﯾﺮﻃ زا رﺎﮐ ﻦﯾا .ﺪﻧا ﻩدﺮﮐ لﺎﻤﻋا ار ﯽﯾﺎه ﺖﯾدوﺪﺤﻣ ،ﻊﯾﺎﻨﺻ و ﺎهوردﻮﺧ یﺎه ﻩﺪﻨﯾﻻآ رﺎﺸﺘﻧا ناﺰﯿﻣ یاﺮﺑ ﺎهرﻮﺸﮐ زا یرﺎﯿﺴﺑ یﺎه حﺮﻃ ﻮﺟ ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﺪﺤﺘﻣ ﻞﻠﻣ نﺎﻣزﺎﺳ رد .دﻮﺷ ﯽﻣ مﺎﺠﻧا ﺪﻧراد ﻩﺪﻬﻋ ﻪﺑ ار اﻮه و ﺖﺴﯾز ﻂﯿﺤﻣ ﺮﺑ ترﺎﻈﻧ ﻪﻔﯿﻇو ﻪﮐ ﻩﺪﻨﻨﮐ ﮓﻨهﺎﻤه .ﺪﻨﮐ ﯽﻣ اﺮﺟا نﺎﻬﺟ ﺮﺳاﺮﺳ رد ار ﯽﻄﯿﺤﻣ ﺖﺴﯾز ﯽﻣاﺰﻟا یرﻮﺸﮐ و یﺮﻬﺷ ،یا ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻒﻠﺘﺨﻣ حﻮﻄﺳ رد ﯽﺻﻮﺼﺧ و ﯽﺘﻟود ﻒﻠﺘﺨﻣ یﺎه ﻩﺎﮕﺘﺳد ﻦﯿﺑ ﻪﭼرﺎﭙﮑﯾ یرﺎﮑﻤه ،اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﺎﺑ ﻪﻠﺑﺎﻘﻣ یاﺮﺑ و ﻪﻨﯿﻬﺑ یژﺮﻧا فﺮﺼﻣ ﺎﺑ یﺎه ﻪﻧﺎﺧ ،ﺰﯿﻤﺗ یﺎه ﻩﺎﮔوﺮﯿﻧ و ﻞﻘﻧ و ﻞﻤﺣ یﺎه ﻢﺘﺴﯿﺳ ﻞﯿﺒﻗ زا ﯽﻔﻠﺘﺨﻣ یﺎه ﻪﻨﯿﻣز رد یراﺬﮔ ﻪﯾﺎﻣﺮﺳ و ﺖﺳﺎﯿﺳ [٢٧].ﺖﺳا یاﺮﺑ WHO ﺎﯾ ﺖﺷاﺪﻬﺑ ﯽﻧﺎﻬﺟ نﺎﻣزﺎﺳ یﺎهرﺎﮑهار ﯽﺧﺮﺑ [٢٧].ﺪﻨﺘﺴه ﻪﻧﺎﺧ زا جرﺎﺧ ﯽﮔدﻮﻟآ ﺶهﺎﮐ ﻞﻣاﻮﻋ ﻦﯾﺮﺗ ﯽﻠﺻا زا یﺮﻬﺷ ﺪﻧﺎﻤﺴﭘ ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ [٢٧]:ﺪﺷﺎﺑ ﯽﻣ ﺮﯾز حﺮﺷ ﻪﺑ اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﺶهﺎﮐ ﻞﻘﻧوﻞﻤﺣ ﻞﻤﺣ،یورهدﺎﯿﭘیﺎﻫﺮﯿﺴﻣوﺎﻫﻪﮑﺒﺷدﺎﺠﯾا،یﺮﻬﺷﺖﻋﺮﺳﺮﭘﻞﻘﻧوﻞﻤﺣوﺖﯾﺰﻧاﺮﺗدﺎﺠﯾاویﺪﻨﺑﺖﯾﻮﻟوا [۲۷].ﯽﻠﯾریﺮﺑرﺎﺑوﺮﻓﺎﺴﻣﻞﻘﻧو هدﺎﻔﺘﺳاﻦﯿﻨﭼﻢﻫ،ﻢﮐﯽﮔﺪﻨﯾﻻآﺎﺑوﺪﯾﺪﺟﯽﻟﺰﯾدیﺎﻫوردﻮﺧﺎﺑﯽﻤﯾﺪﻗﻦﯿﮕﻨﺳﯽﻟﺰﯾدیﺎﻫرودﻮﺧﯽﻨﯾﺰﮕﯾﺎﺟ .ﻢﮐدﺮﮔﻮﮔﺪﺻردﺎﺑیﺎﻫﺖﺧﻮﺳزا .ﺎﻬﻧآیﺎﻫدراﺪﻧﺎﺘﺳاوﺎﻫوردﻮﺧﯽﮔﺪﻨﯾﻻآناﺰﯿﻣﻪﻨﯿﻣزردﺮﺗﻪﻧاﺮﯿﮕﺘﺨﺳﻦﯿﻧاﻮﻗیﺮﯿﮔرﺎﮐﻪﺑ ﺎﻫﺮﻬﺷ [۲۷].ﺮﺗﻪﻨﯿﻬﺑیژﺮﻧاظﺎﺤﻟزاﻪﺠﯿﺘﻧردوهدﺮﺸﻓترﻮﺻﻪﺑﺎﻫﺮﻬﺷﺖﺧﺎﺳ .ﻦﻤﯾایراﻮﺳﻪﺧﺮﭼودویورهدﺎﯿﭘیاﺮﺑﯽﯾﺎﻫﻞﺤﻣﺖﺧﺎﺳ .ﮏﺒﺳﯽﻠﯾریﺎﻫﻢﺘﺴﯿﺳوﺖﻋﺮﺳﺮﭘیﺎﻫسﻮﺑﻮﺗاﻪﻨﯿﻣزردیراﺬﮔﻪﯾﺎﻣﺮﺳ ﮏﻤﮐﯽﯾﺎﻣﺮﮔهﺮﯾﺰﺟﺮﺛافﺬﺣوﻖﻠﻌﻣتارذفﺬﺣﻪﺑﻪﮐﺖﺧردﺮﭘوﺰﺒﺳﺮﺳیﺎﻫﻂﯿﺤﻣﺖﺧﺎﺳ [۲۷].ﺪﻨﮐﯽﻣ ﺪﻧﺎﻤﺴﭘﺖﯾﺮﯾﺪﻣ .داﻮﻣزادﺪﺠﻣهدﺎﻔﺘﺳاﺎﯾﺖﻓﺎﯾزﺎﺑ،ﻪﻟﺎﺑزﮏﯿﮑﻔﺗ،ﻪﻟﺎﺑزﺪﯿﻟﻮﺗﺶﻫﺎﮐﻪﺑﻖﯾﻮﺸﺗوﺞﯾوﺮﺗ ﻪﺑیاﻪﻨﯾﺰﮔﻪﮐ،زﺎﮔﻮﯿﺑﺪﯿﻟﻮﺗویزاﻮﻫﯽﺑﻪﻟﺎﺑزﻢﻀﻫﺪﻨﻧﺎﻣﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿﺑﺪﻧﺎﻤﺴﭘﺖﯾﺮﯾﺪﻣیﺎﻫشوردﻮﺒﻬﺑ زاهدﺎﻔﺘﺳا،ﺖﺳاﺮﯾﺬﭘﺎﻧبﺎﻨﺘﺟاﻪﻟﺎﺑزنﺪﻧازﻮﺳﻪﮑﯿﻧﺎﻣز .ﺖﺳاﺪﻣﺎﺟیﺎﻫﻪﻟﺎﺑزنﺪﻧازﻮﺳیﺎﺟﻪﺑﻪﻓﺮﺻ

6. [۲۷].ﺖﺳایروﺮﺿهﺪﻨﯾﻻآفﺬﺣولﺮﺘﻨﮐﻖﯿﻗدیﺎﻫﻢﺘﺴﯿﺳﺎﺑﺪﯾﺪﺟیﺎﻫیژﻮﻟﻮﻨﮑﺗ[۲۷].ﺖﺳایروﺮﺿهﺪﻨﯾﻻآفﺬﺣولﺮﺘﻨﮐﻖﯿﻗدیﺎﻫﻢﺘﺴﯿﺳﺎﺑﺪﯾﺪﺟیﺎﻫیژﻮﻟﻮﻨﮑﺗ ﺖﻌﻨﺻ .ﺪﻨﻫدﯽﻣرﺎﺸﺘﻧاهﺎﯿﺳﻦﺑﺮﮐیدﺎﯾزﺮﯾدﺎﻘﻣﻪﮐ،ﮏُﮐﺖﺨﭘیﺎﻫهرﻮﮐویﺰﭘﺮﺟآﯽﻤﯾﺪﻗیﺎﻫهرﻮﮐدﻮﺒﻬﺑ .ﺪﻫدﯽﻣﺶﻫﺎﮐارگرﺰﺑیﺎﻫﺶﮐدودیﺎﻫهﺪﻨﯾﻻآﻪﮐﺪﯾﺪﺟیﺎﻫیروﺎﻨﻓزاهدﺎﻔﺘﺳا یزروﺎﺸﮐ یزروﺎﺸﮐیﺎﻫﻦﯿﻣزﺮﺘﻤﮐنﺪﻧازﻮﺳ وﺰﻣﺮﻗیﺎﻫﺖﺷﻮﮔیﺎﺟﻪﺑﯽﻫﺎﯿﮔﻪﯾﺎﭘیﺎﻫاﺬﻏزاهدﺎﻔﺘﺳاوﺮﺗﻢﻟﺎﺳﯽﯾاﺬﻏﻢﯾژرزاهدﺎﻔﺘﺳاﻪﺑﻖﯾﻮﺸﺗ [۲۷].هﺪﺷیرواﺮﻓ ندﻮﺑبﺎﻗﺮﻏیﺎﺟﻪﺑشورﻦﯾارد) [۲۷].ﺮﺗوﮏﺸﺧیاهرودترﻮﺻﻪﺑﺞﻧﺮﺑیرﺎﯿﺑآشورزاهدﺎﻔﺘﺳا رﺎﮐﻦﯾا .ﺪﻨﻨﮐﯽﻣبﺎﻗﺮﻏﺲﭙﺳوﮏﺸﺧارﺎﻬﻧآیاهرودترﻮﺻﻪﺑ،ﺞﻧﺮﺑیزروﺎﺸﮐیﺎﻫﻦﯿﻣزﯽﮕﺸﯿﻤﻫ ([۲۸].دﻮﺷﯽﻣیاﻪﻧﺎﺨﻠﮔیﺎﻫزﺎﮔﺪﯿﻟﻮﺗوبآفﺮﺼﻣﺶﻫﺎﮐﺚﻋﺎﺑ زاهﺪﺷﻊﻃﺎﺳنﺎﺘﻣزﺎﮔﻦﺘﺧاﺪﻧامادﻪﺑﻪﻠﻤﺟزا،ﯽﻣاددﻮﮐویزروﺎﺸﮐیﺎﻫﺪﻧﺎﻤﺴﭘﺖﯾﺮﯾﺪﻣدﻮﺒﻬﺑ .ﺖﺧﻮﺳناﻮﻨﻋﻪﺑنآزاهدﺎﻔﺘﺳاوﻪﻟﺎﺑزیﺎﻫﻞﺤﻣ یدﺮﻓیﺎﻫﻞﺣهار ﺖﺳا ﺮﻈﻧ ﺪﻣ ﺎﯿﻧد رد ﻩزوﺮﻣا ﻪﮐ ﺎه نﺎﻤﺘﺧﺎﺳ رد ﺰﺒﺳ مﺎﺑ ﺖﺸﭘ ندﺮﮐ ﯽﺗﺎﯿﻠﻤﻋ و ﺖﯿﻤها ﺎه مﺎﺑ ﺖﺸﭘ ﺰﺒﺳ نﺎهﺎﯿﮔ [٣٠][٢٩].ﺪﻨﮐ ﮏﻤﮐ اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﺶهﺎﮐ ﻪﺑ یدﺎﯾز ﺪﺻرد ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ ﺪﻨﻧاﻮﺗ ﯽﻣ ﻩﺪﻨﺒﺴﭼ یﺎه گﺮﺑ و ﻩدﺮﮐ ﻞﻤﻋ ﻖﻠﻌﻣ تارذ یاﺮﺑ یﺮﺘﻠﯿﻓ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﺪﻨﻧاﻮﺗ ﯽﻣ [٣١].ﺪﻨهد ﺶهﺎﮐ ار (PM) اﻮه رد ﻖﻠﻌﻣ تارذ و یﺰﮐﺮﻣ یﺎه ﻩدوﺪﺤﻣ رد ﺪﻣآو ﺖﻓر ﻦﮑﻤﻣ یﺎﺟ ﺎﺗ اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﯽﻧاﺮﺤﺑ یﺎهزور رد ﻪﻧازور یﺎهﺮﻔﺳ رد ﯽﻣﻮﻤﻋ ﻞﻘﻧ و ﻞﻤﺣ ﻞﯾﺎﺳو زا ﻩدﺎﻔﺘﺳا .ﺪﯿﻨﮐ بﺎﻨﺘﺟا ﺮﻬﺷ ﮏﯿﻓاﺮﺗﺮﭘ رد نﺎﮐدﻮﮐ یزﺎﺑ ﺎﯾ ﺖﯿﻟﺎﻌﻓ .ﺪﯿﺋﺎﻤﻧ ﯽﺼﺨﺷ یﺎهوردﻮﺧ ﻦﯾﺰﮕﯾﺎﺟ ار دﻮﺧ یﺮﻬﺷ نورد ،ﻢﺳآ ﺮﯿﻈﻧ یﻮﯾر ،ﯽﺒﻠﻗ یﺎﻬﯾرﺎﻤﯿﺑ ﺎﺑ داﺮﻓا ﺎﯾ ﻦﺴﻣ داﺮﻓا و ؛ﺪﯿﺋﺎﻤﻧ دوﺪﺤﻣ ار زﺎﺑ یﺎه ﻂﯿﺤﻣ .ﺪﻨﯾﺎﻤﻧ بﺎﻨﺘﺟا ﻪﻧﺎﺧ زا جوﺮﺧ زا ﯽﺒﻠﻗ ﯽﺋﺎﺳرﺎﻧ و ﻦﻣﺰﻣ ﺖﯿﺸﻧوﺮﺑ ردناویﺰﮐﺮﻣکرﺎﭘﻖﻠﻌﻣیﺎﻫﻪﭽﻏﺎﺑ ﯽﻧﺪﯿﺳ رد داﺮﻓا ﻪﮐ ﺎهزور ﻦﯾا رد .دﻮﺷ ﯽﻣ داﺮﻓا یاﺮﺑ ﯽﺗﻼﮑﺸﻣ دﺎﺠﯾا ﺚﻋﺎﺑ ﯽﻨﯿﺑ یﺎه طﺎﺨﻣ ﺮﺑ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺎﺑ و ﺪﻨﮐ ﯽﻣ بﻮﺳر سﻮﻨﯿﺳ و ﯽﻨﯿﺑ رد اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﻞﻤﻋ ﻪﮐ ﯽﻧﺎﺴﮐ صﻮﺼﺨﻟا ﯽﻠﻋ .ﺪﻨهد ﻮﺸﺘﺴﺷ زور رد رﺎﺑ ﻦﯾﺪﻨﭼ ار دﻮﺧ سﻮﻨﯿﺳ و ﯽﻨﯿﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا ﺮﺘﻬﺑ ﺪﻧراد رﺎﮐ و ﺮﺳ اﻮه ﯽﮔدﻮﻟآ ﺎﺑ ﺎهﺮﻬﺷ ،ﻮﺸﺘﺴﺷ یﺎه مﺮﺳ .دراد ﯽﺳﺎﺳا و یﺪﯿﻠﮐ ﺶﻘﻧ تﻼﮑﺸﻣ ﺪﯾﺪﺸﺗ زا یﺮﯿﮔﻮﻠﺟ یاﺮﺑ ﻮﺸﺘﺴﺷ ﻦﯾا ،ﺪﻧراد یژﺮﻟآ ﺎﯾ ﺪﻧا ﻩداد مﺎﺠﻧا ﯽﻨﯿﺑ ﯽﺣاﺮﺟ .ﺖﺳا سﺮﺘﺳد رد ﺎه ﻪﻧﺎﺧوراد مﺎﻤﺗ رد ﻪﮐ ﺪﺷﺎﺑ ﯽﻣ ﻩﺪﻨهد ﻮﺸﺘﺴﺷ ﻦﯾﺮﺘﻬﺑ ﻪﺘﺴﺑاو یﺎهرﺎﺘﺴﺟ ناﺮﻬﺗیاﻮﻫﯽﮔدﻮﻟآوﮏﯿﻓاﺮﺗ ﺮﺘﺴﯿﻨﮐ ﻪﻬﺟاﻮﻣﻢﻠﻋ ﻞﮐﻪﻬﺟاﻮﻣ ﺲﯾﻮﻧﺎﭘ tps://www.nationalgeogra phic.com/environment/glo bal-warming/pollution/). Causes," .۱ Air Effects, and Solutions" (ht Pollution

7. electricity generation?" (ht tp://www.eia.gov/tools/faq s/faq.cfm?id=77&t=11). .Retrieved 2016-12-16 Full Mauna Loa CO2" .۹ record" (https://www.esrl. noaa.gov/gmd/ccgg/trend s/full.html). Earth System Research Retrieved 10 National 2019-02-04. Geographic. Retrieved .2019-12-28 premature 7" .۲ million deaths annually linked to air pollution" (http://www. who.int/mediacentre/new s/releases/2014/air-polluti on/en/). WHO. 25 March 2014. Retrieved 25 March Laboratory. January .2017 .2014 Reports" (http://www.wor" .۳ stpolluted.org/). WorstPolluted.org. Archived (https://web.arc hive.org/web/2010081115 5338/http://www.worstpoll uted.org/) from original on 11 August 2010. .2010-08-29 Air Pollution Effects, and Solutions" (ht tp://www.nationalgeograp hic.com/environment/glob al-warming/pollution/). National Geographic. 9 .October 2016 Vaidyanathan, .۵ ClimateWire, "The Worst Pollution Is Dioxide" (https://www.scie ntificamerican.com/articl e/the-worst-climate-polluti on-is-carbon-dioxide/). .Scientific American Johnson, Keith (18 April .۶ 2009). "How Dioxide Became 'Pollutant'" (https://www. wsj.com/articles/SB12400 1537515830975). .Street Journal Graphic: The relentless" .۷ rise of carbon dioxide" (ht tps://climate.nasa.gov/cli mate_resources/24/). Climate Change: Signs of the نﻮﯿﻠﯿﻣ۳/۳ﻪﻧﺎﯿﻟﺎﺳگﺮﻣ» .۱۰ htt) «اﻮﻫﯽﮔدﻮﻟآﺖﻠﻋﻪﺑﺮﻔﻧ ﺎﺳ-گﺮﻣ/p://www.irsci.com لآ-ﺖﻠﻋ-ﺮﻔﻧ-نﻮﯿﻠﯿﻣ-33-ﻪﻧﺎﯿﻟ ﯽﻤﻠﻋﻪﻠﺠﻣ .۱۳۹۴ﺮﻬﻣ۲ .ناﺮﯾا Education Visualizations & Graphics on Air Quality and PM2.5" (https://www.cleanairreso urces.com/data). www.cleanairresources.c om. .2019-09-19 یدﻮﺑﺎﻧﺐﺒﺳهدﻮﻟآیاﻮﻫ» .۱۲ htt) «دﻮﺷﯽﻣنﺪﺑیﺎﻫﺖﻓﺎﺑ p://www.irna.ir/fa/News/8 یراﺰﮔﺮﺒﺧ ۶ .(ﺎﻧﺮﯾا) ﯽﻣﻼﺳایرﻮﻬﻤﺟ .(/اﻮﻫ-ﯽﮔدو the Data," .۱۱ ﻪﻧﻮﮕﭽﯿﻫ - ﺪﻨﻠﻫردراﺪﯾﺎﭘﻪﻧﺎﺧﮏﯾحﺮﻃ ﻦﯿﻣﺄﺗجرﺎﺧزایژﺮﻧاﺎﯾقﺮﺑ،بآ دﻮﺧزﺎﯿﻧدرﻮﻣتﺎﻧﺎﮑﻣاﻪﻧﺎﺧودﻮﺷﯽﻤﻧ ﯽﺣاﺮﻃﺎﺑ .ﺪﻨﮐﯽﻣﻦﯿﻣﺄﺗﺖﻌﯿﺒﻃزاار ﻪﻨﯿﻬﺑهدﺎﻔﺘﺳاﺎﺑوﺎﻫﻪﻨﯿﻣزمﺎﻤﺗردراﺪﯾﺎﭘ نﺪﻧﺎﺳرﻞﻗاﺪﺣﻪﺑوﻊﺑﺎﻨﻣﯽﻣﺎﻤﺗزا ﺖﺴﯾزﻂﯿﺤﻣﯽﮔدﻮﻟآ،ﺪﻧﺎﻤﺴﭘوتﺎﻔﻠﺗ Retrieved Causes," .۴ Retrieved .ﺪﺳرﯽﻣﻞﻗاﺪﺣﻪﺑ .(1896170 Gayathri. Climate Carbon .۱۳۹۴ید ضراﻮﻋﻪﯿﻠﻋ E ﻦﯿﻣﺎﺘﯾو» .۱۳ http://www.irn) «اﻮﻫﯽﮔدﻮﻟآ .(a.ir/fa/News/81898162 ﯽﻣﻼﺳایرﻮﻬﻤﺟیراﺰﮔﺮﺒﺧ .۱۳۹۴ید۷ .(ﺎﻧﺮﯾا) گﺮﻣدراﻮﻣ 'ﺪﺻرد۱۲٫۵ '» .۱۴ ﯽﮔدﻮﻟآزاﯽﺷﺎﻧناﺮﯾارد http://www.bbc.co) «ﺖﺳا m/persian/world-4169645 ۲۸ .ﯽﺳرﺎﻓﯽﺳﯽﺑﯽﺑ .(3 Carbon a Wall .۱۳۹۶ﺮﻬﻣ ﺎﻫﯽﻧاﺮﻬﺗزاﺮﻔﻧ 4810 گﺮﻣ» .۱۵ ﮏﯾرداﻮﻫﯽﮔدﻮﻟآﺮﺛاﺮﺑ رﺎﺒﺧا - ﯽﻋﺎﻤﺘﺟارﺎﺒﺧا -لﺎﺳ Tasnim» (https://w - ﻢﯿﻨﺴﺗ ww.tasnimnews.com/fa/n /ews/1396/08/01/1553993 ﺎﻫ-ﯽﻧاﺮﻬﺗ-زا-ﺮﻔﻧ-4810-گﺮﻣ ﺎﺳ-ﮏﯾ-رد-اﻮﻫ-ﯽﮔدﻮﻟآ-ﺮﺛا-ﺮﺑ- - ﻢﯿﻨﺴﺗیراﺰﮔﺮﺒﺧ .(ل ردهﺪﺷﺖﻓﺎﯾرد .Tasnim .۲۰۱۹-۱۱-۱۳ Vital Planet. .NASA U.S." .۸ How carbon dioxide emissions are associated much of with

8. (https://dx.doi.org/10.103 .(9%2FC5EE01283J زﻮﺳزﺎﮔیﺎﻫوردﻮﺧﺪﯿﻟﻮﺗ» .۲۴ ﺶﻫﺎﮐیاﺮﺑﻢﻬﻣیرﺎﮑﻫار https://www.i) «اﻮﻫﯽﮔدﻮﻟآ sna.ir/news/9611241348 ر-زﻮﺳزﺎﮔ-یﺎﻫوردﻮﺧ-ﺪﯿﻟﻮﺗ/0 ﻮﻟآ-ﺶﻫﺎﮐ-یاﺮﺑ-ﻢﻬﻣ-یرﺎﮑﻫا .ﺎﻨﺴﯾا هﺪﺷﺖﻓﺎﯾرد .۲۰۱۸-۰۲-۱۳ .۲۰۱۹-۱۲-۲۱رد Reducing Pollution with" .۲۵ Electric Vehicles" (https:// www.energy.gov/eere/ele ctricvehicles/reducing-poll ution-electric-vehicles). Energy.gov. .2019-12-21 Mark Z. Jacobson et al. : .۲۶ 100% clean renewable wind, water, and sunlight (WWS) all- sector energy road maps for the 50 United States. In: Energy Environmental The World's 100 Most» .۱۶ Polluted Cities In 2018» (https://www.insidehook.c om/daily_brief/news-opini on/worlds-100-polluted-cit ﻪﺑ) ies-2018). InsideHook ردهﺪﺷﺖﻓﺎﯾرد .(ﯽﺴﯿﻠﮕﻧا .۲۰۱۹-۰۷-۱۳ Donora smog 1948 .۱۷ million premature deaths annually linked to air pollution" (http://www. who.int/mediacentre/new s/releases/2014/air-polluti on/en/). WHO. 25 March 2014. Retrieved 25 March .(اﻮﻫ-ﯽﮔد 7" .۱۸ .2014 Retrieved All-Electric Vehicles" (htt" .۱۹ p://www.fueleconomy.go v/feg/evtech.shtml). www.fueleconomy.gov. .Retrieved 2019-12-28 J. C. Fensterstock, J. A. .۲۰ Kurtzweg & G. Ozolins (1971): "Reduction of Air Pollution through Environmental Planning", Journal of the Air Pollution Association, 21:7, 395– and and Science (2015), Potential doi:10.1039/C5EE01283J (https://dx.doi.org/10.103 .(9%2FC5EE01283J WHO | Ambient air» .۲۷ pollution: Interventions & tools» (http://www.who.in t/airpollution/ambient/inter .ventions/en/). رد .۲۰۲۰-۰۱-۱۴ WHO | Ambient air» .۲۸ pollution: Interventions & tools» (http://www.who.in t/airpollution/ambient/inter .ventions/en/). رد .۲۰۲۰-۰۱-۱۴ Study shows roofs could reduce indoor air pollution» (https://phy s.org/news/2019-04-gree n-roofs-indoor-air-pollutio ﻪﺑ) n.html). ردهﺪﺷﺖﻓﺎﯾرد .(ﯽﺴﯿﻠﮕﻧا .۲۰۱۹-۱۲-۲۲ Control 399 Ketcham .۲۱ The Fensterstock, and Relationship of Land Use and Transportation Planning to Air Quality Management, Ed. George .Hagevik, May 1972 Air pollution" (https://en." .۲۲ wikipedia.org/w/index.ph p?title=Air_pollution&oldid =931724460). Wikipedia. .2019-12-20 Mark Z. Jacobson et al. : .۲۳ 100% clean renewable wind, water, and sunlight (WWS) all- sector energy road maps for the 50 United States. In: Energy Environmental Walsh, WHO هﺪﺷﺖﻓﺎﯾرد WHO هﺪﺷﺖﻓﺎﯾرد and green» .۲۹ and phys.org Science (2015), doi:10.1039/C5EE01283J

9. ttps://www.worldcat.org/is sn/1083-8155). date values in: |date= Currie, Beth Anne; Bass, .۳۰ Brad "Estimates of air pollution mitigation with plants and green roofs using the UFORE model" (http://link.springer.com/1 0.1007/s11252-008-0054- y). Urban Ecosystems. 11 (4): doi:10.1007/s11252-008- 0054-y (https://doi.org/10. 1007%2Fs11252-008-00 54-y). ISSN 1083-8155 (h Check (2008-12). ((help green Commission .۳۱ European DG ENV (۲۰۰۸ﻦﺋوژ۲۶). «Gardens in the sky: growinggreen roofs for healthier city air» (https:// ec.europa.eu/environmen t/integration/research/new salert/pdf/113na6_en.pdf) 409–422. .((PDF ﻊﺑﺎﻨﻣ Wikipedia http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Air_pollution&oldid=186919767 (accessed February ۱, ۲۰۰۸). contributors, "Air pollution," Wikipedia, The Free Encyclopedia, ﯽﯾﺎﻫهﺪﻧوﺮﭘرﺎﺒﻧاﯽﮑﯾورد دﻮﺟﻮﻣاﻮﻫﯽﮔدﻮﻟآٔهرﺎﺑرد .ﺖﺳا «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=اﻮﻫ_ﯽﮔدﻮﻟآ&oldid=28003041» زاﻪﺘﻓﺮﮔﺮﺑ .ﺖﺳاهﺪﺷﺶﯾاﺮﯾو۱۶:۴۷ﺖﻋﺎﺳ۲۰۲۰ٔﻪﯾﻮﻧاژ۱۴ردرﺎﺑﻦﯾﺮﺧآﻪﺤﻔﺻﻦﯾا هدﺎﻔﺘﺳاﻂﯾاﺮﺷﺮﺘﺸﯿﺑتﺎﯿﺋﺰﺟیاﺮﺑ؛ﺖﺳاسﺮﺘﺳدرد Creative Commons Attribution/Share-Alike زﻮﺠﻣﺖﺤﺗﺎﻫﻪﺘﺷﻮﻧٔﻪﻤﻫ .ﺪﯿﻧاﻮﺨﺑار .ﺖﺳاﺎﯾﺪﻣﯽﮑﯾودﺎﯿﻨﺑﯽﻋﺎﻔﺘﻧاﺮﯿﻏنﺎﻣزﺎﺳﻪﺑﻖﻠﻌﺘﻣیرﺎﺠﺗﯽﺘﻣﻼﻋ ®ﺎﯾﺪﭘﯽﮑﯾو