واحد مبارزه با بیماریها

1. واحد مبارزه با بیماریها

2. ثبت سرطان • هر ماه از مراکز تابعه و مراکز خصوصی ، کلیه موارد مبتلا به سرطان ثبت و در لیست خطی گزارش می شوند.

3. سوانح و حوادث • چک لیست ایمنی منزل در پرونده خانوار ( قسمتهای مختلف از نظر آشپزخانه – اتاق ها – راه پله و نردبان و... ) فعلاً هر سال یکبار توسط بهورز پر می شود.

4. غربالگری دیابت و فشار خون • غربالگری هر سه سال یکبارانجام می شود. • طول مدت غربالگری 6 ماه می باشد. • گروه هدف تمام افراد بالای 30 سال و کلیه زنان حامله • افراد در معرض خطر عبارتند از: • BMI ≥ 25 • سابقه دیابت در یکی از اعضای درجه یک خانواده • BP 90/140 و یا بیشتر • سابقه سقط 2 بار یا بیشتر • مرده زایی • سابقه زایمان نوزاد بالای 4 کیلوگرم. • سابقه دیابت در حاملگیهای قبلی • زنان باردار

5. افراد در معرض خطر برای انجام آزمایش FBS ارجاع می شوند. • در موعد غربالگری هر ماه لیست افراد ارسال می شود. • برای بیماران دیابتی و BP بالا پرونده تشکیل می شود. • هر بیمار ماهانه توسط بهورز و حداقل هر سه ماه یکبار توسط پزشک مراقبت می شود. • در مورد زنان باردار کنترل BP و دیابت تحت نظر پزشک و مامای تیم سلامت است. • افراد پره دیابت هر سال پیگیری و آزمایش می شوند (FBS 125-100) • قند خون ناشتا کمتر از 100 نرمال است .

6. تشخیص • FBS≥ 126 در دوبار آزمایش تایید شود. • BS≥ 200 بعد از مصرف 75 گرم گلوکز ( 2HPP ) • قند پلاسما در هر زمان BS ≥200 با علائم بالینی مثبت • در حاملگی در هفته 24-28 GCT می شود : FBS> 140 ،( 75 گرم گلوکز مصرف شده بعد از یک ساعت آزمایش می شود ) اگر GCT مثبت بود برای OGTT ارجاع می شود. • OGTT با مصرف100 گرم گلوکز در شرایط ناشتا و انجام آزمایش 1،2،3 ساعت بعد • در دیابت حاملگی پس از تائید 6 هفته بعد از ختم بارداری مجدد آزمایش تکرار می شود.

7. فرمهای دیابت و فشارخون • فرم شماره 1:وضعیت بیماریابی و غربالگری است. • فرم شماره 2 :فرم گزارش دهی ماهانه وضعیت غربالگری بیماران • در طرح غربالگری فشارخون هم مثل دیابت کلیه افراد با سن بالای 30 سال استخراج شده و در فرم غربالگری ثبت می شوند و افرادی که HTN دارند تشکیل پرونده می شوند و درمان و آموزش شروع می شود. ویزیت بهورز ماهانه بوده و الزامی است پزشک حداقل هر سه ماه یکبار ویزیت نماید. در هر بار BP و وزن اندازه گرفته می شود. اگر بعد از سه روز از موعد مقرر مراجعه ننماید پیگیری لازم است.

8. فرآیند آموزش • آموزش توجیهی قبل از غربالگری برای عموم مردم • آموزش حین غربالگری برای مراجعه کنندگان به خانه بهداشت • آموزش و مراقبت ها و بازدیدها برای بیماران و اطرافیان • آموزش مستمر برای عموم

9. بهداشت روان • در ابتدای هر سال همزمان با انجام سرشماری، بهورز با پر کردن فرم 13 سوالی برای افراد ، افراد محتمل از نظر ابتلا به بیماریهای روان را شناسایی کرده و بسته به نوع بیماری به پزشک ارجاع فوری یا غیر فوری می شود.اگر فرد مورد نظر از نظر پزشک بیمار تشخیص داده شد برای او پرونده تشکیل می شود ولی اگر سالم بود پزشک سالم بودن اورا در همان فرم ارجاع تایید می کند و این فرم در پرونده بهداشت روان خانه بهداشت نگهداری خواهد شد.

10. بیماریهایی که در طرح ادغام بهداشت روان در PHC ادغام شده اند عبارتند از : • بیماریهای شدید روانی ( محدوده سنی کمتر از 4 سال را شامل نمی شود.) • بیماریهای خفیف روانی( محدوده سنی کمتر از 4 سال را شامل نمی شود.) • صرع • عقب ماندگی ذهنی • اختلالات دوران کودکی ( شب ادراری ، ناخن جویدن ، شست مکیدن ، لکنت زبان و....)

11. موارد ارجاع فوری توسط بهورز • احتمال خودکشی • پرخاشگری • آسیب به دیگران • عوارض شدید دارویی • بیمار دچار گم گشتگی(کونفوزیون)واختلال هشیاری • صرع مداوم • بیمار دارای بدبینی شدید • بیمار پر سرو صدا وتحریکاتی ومنشا خطر برای خود و دیگران • بیمار در خود فرورفته و بدون ارتباط • و 000

12. موارد ارجاع توسط پزشک • در صورتی که پزشک در تشخیص نوع بیماری مشکوک باشد • علائم بیماری بعد از مصرف دارو همچنان ادامه دارد • مواردی که نیاز به خدمات روان درمانی ، مشاوره و بستری دارند • پزشک هر سه ماه یکبار البته به جز در موارد بیماریهای شدید وصرع که نیاز به مراقبت ماهانه دارند و بهورز هر ماه یکبار واجدین شرایط را کنترل نموده و از نظر درمان کمک می نماید.

13. فرمهایی که در برنامه بهداشت روان توسط پزشک باید تکمیل گردد. • فرم شرح حال روانپزشکی ( که پزشک در آن نوع بیماری را تشخیص می دهد و بهورز بر طبق همان تشخیص مراقبت انجام داده و آمار ماهانه مربوطه را ارسال می کند. ) • فرم ثبت مراجعات بیماران در هر بار ویزیت توسط پزشک تکمیل گردد • فرم ارجاع غیر فوری که پزشک در آن دستورات دارویی را به منظور استفاده بهورز به زبان فارسی می نویسد.

14. بسمه تعالي مركز بهداشت استان اردبيل ثبت مراجعات بيماران تحت پوشش بهداشت روان

15. دستورات پزشك نام وامضاء پزشك در هر بار معاينه:

16. تالاسمی • استراتژی اول (S1): تمام متقاضیان ازدواج جهت شناسایی زوجهای ناقل تالاسمی و مشاوره ویژه مراقبت می شوند. • استراتژی دوم (S2): والدین بیماران تالاسمی جهت شناسایی زوج های واجد شرایط بارداری و مراقبت بررسی می شوند و اقدامات لازم جهت تشخیص پیش از تولد اعمال می شود یا تشویق به استفاده از روشهای پیشگیری دائمی می گردند. • استراتژی سوم: زوجهای ناقل تالاسمی که قبل از سال 76 ازدواج کرده اند شناسایی می شوند ( تمام زنان شوهردار واجدشرایط بارداری کمتر از 40 سال و افرادی که قصد بارداری دارند یا در 4 هفته اول بارداری هستند.) استراتژی سوم ویژه استانهای با شیوع بالاست. • در برنامه کنترل تالاسمی یک نفر پزشک مشاور وجود دارد.

17. مراقبت در زوجهای ناقل مزدوج • دو مرحله آزمایش می شوند: • مرحله اول:PND زوج ناقل قبل از بارداری • مرحله دوم:PND پس از بارداری در هفته 10

18. کم کاری مادرزادی تیروئید • آموزش عموم مردم در مورد کم کاری مادرزادی تیروئید و عوارض آن • شناسایی و آموزش زنان باردار در ماههای آخر حاملگی • نمونه برداری در روزهای 5-3 تولد • نکات: • در 28 روز اول درمان موثرتر است. • بیماریهای دیگر مثل PKU و GEPD آموزش عموم مردم در مورد کم کاری مادرزادی تیروئید و عوارض آن • شناسایی و آموزش زنان باردار در ماههای آخر حاملگی • نمونه برداری در روزهای 5-3 تولد • نکات: • در 28 روز اول درمان موثرتر است. • بیماریهای دیگر مثل PKU ( فنیل کتونوریا) وGEPD ( گالاکتوزمی ) هم با این نمونه ها قابل بررسی است.

19. میزان شیوع در جهان 3 تا 4 در هزار تولد در ایران 1 در هزار تخمین زده شده است. • نسبت هزینه به سو غربالگری 1 به 15 است. • نمونه گیری از بند ناف در بدو تولد که به علت هزینه بر بودن ، غیر قابل ادغام بودن با برنامه مراقبت و عدم امکان انجام تست های دیگر از این روش استفاده نمی شود. • نمونه گیری در روز 5-3 تولد از پاشنه پا و یا نرمه ی کناری دست انجام می گیرد. • هدف نمونه گیری 100 است ( بالای 90 مناسب است) • نمونه ها حداکثر تا 72 ساعت بعد از نمونه برداری باید تحویل آزمایشگاه گردد. • فراخوان نوزادان در صورت مشکوک بودن تا روز 13 یا 15 • شروع درمان تا 28 روز

20. TSH < 5نرمال می باشد. • TSH ≥ 5 مشکوک تلقی شده و فراخوان می گردند. • تشخیص قطعی بعد از آزمایش وریدی گذاشته خواهد شد. • مواردی که نیاز به نمونه گیری مجدد دارد: • نوزادان نارس • نوزادان با وزن کمتر از 2500 گرم و بالاتر از 4500 • دوقلوها و چند قلوها • نوزادان با سابقه بستری و تعویض و دریافت خون

21. فرمهای برنامه • فرم شماره 1 سه برگی ( با شماره سریال ) در حین انجام نمونه گیری تکمیل می شود. • فرم شماره 1 (بدون شماره سریال) در مواردی که نیاز به نمونه گیری مجدد می باشد تکمیل گردد. • فرم شماره 2 : مشخصات تمام نوزادان نمونه گیری شده و پیگیریها در آن ثبت می گردد. • فرم شماره 3: فرم آمار ماهیانه

22. فرم شماره 3 : فرم گزارش دهی مواردمشکوک ( برنامه کشوری کم کاری مادرزادی تيروييد )

23. بیماری وبا ( ویبریو کلرا) • موارد مشکوک نمونه برداری شود. • سوآپ و محیط کری بلر ( محیط انتقال ) که در دمای عادی محیط تا 1-2 سال هم قابل نگهداری است. • نوک سوآپ داخل محیط باشد و قسمت انتهایی کنده شده درب پلاستیکی بسته شود. • مشخصات بیمار ثبت گردد.

24. علائم: تب ممتد سردرد ضعف اسپلنومگالی لکه های قرمز روی بدن سرفه یبوست یا اسهال تیفوئید

25. مورد محتمل: ویرال بالا و تیره آلگو تیناسیون بالا 4 برابر ظرف 2 هفته روش PCR وجود بیماری در اطرافیان یا منطقه مورد قطعی: علائم فوق الذکر کشت جداسازی باسیل از خون ، مدفوع ، ادرار یا لکه های پوست و ترشحات دور از هم آنتی ژن اختصاصی در سرم یا ادرار

26. طرح LEC ( بیماریابی جذام ) • لک پوستی هیپو یا هیپر پیگمانه • بی حسی موضعی ( تظاهر تیپیک ) • ضعف عصبدهی به عضله • ایم پوستی در موارد کمی مثبت است.

27. پرباسیل: بیشتر از 5 ضایعه پوستی توزیع ضایعات قرینه تر فقدان حس چند تنه عصبی درگیر است درمان با رژیم چند دارویی MDT جذام کم باسیل: 5 – 1 ضایعه پوستی ضایعات غیر قرینه فقدان حس یک تنه عصبی درمان با رژیم چند دارویی MDT

28. درمان دارویی • پرباسیل: • روز اول ماه : 600mg ( 300×2) ریفامپین ، 300mg (100×3 ) ، داپسون 100mg • روز 28 – 2 : فقط کلوفازمین 50 mg ، داپسون 100mg ( تا 18 ماه باید مصرف شود ). • کم باسیل: • روز اول ماه : 600mg ریفامپین ، داپسون 100mg • روز 28 – 2 : داپسون 100mg ( تا 9 ماه باید مصرف شود ).

29. STD تعداد بیماران مراجعه کننده به طور ماهانه در فرم گزارش ثبت می شود. • سوزاک • واژنیت • سیفلیس • شانکروئید • سرویسیت • و...

30. HIV • آموزش پیشگیری از HIV • آموزش راههای انتقال و اطلاعات دهی

31. TB • اجرای برنامه مراقبت و بیماریابی و درمان به روش Dots • ارسال نمونه های خلط سه نوبته از افراد با سرفه ی مزمن بیش از 2هفته • آموزش نحوه ی صحیح نمونه برداری • نظارت بر نمونه گیری و ارسال توسط بهورزان • فعال نمودن بیماریابی بخصوص در روستاها ( بررسی پوشه بیماریابی در پایش ها ) • تکمیل پرونده درمان و اجرای طرح Dots ( هماهنگی و شروع درمان فقط با نظارت پزشک سل ) • تامین داروهای لازم و ملزومات بیماریابی

32. مالاریا • تهیه لام خون محیطی از افراد مشکوک و ارسال به آزمایشگاه

33. تب راجعه – کنه ای • عامل بورلیا ، ناقل کنه از گروه آرکازیده ها • منطقه اردبیل جز مناطق اندمیک است • تهیه لام خون محیطی و ارسال به آزمایشگاه

34. گال و شپش • بیماریابی ، کنترل در تجمعات و بخصوص مدارس از نظر شپش و درمان جمعی • تکمیل فرم بررسی • تکمیل خلاصه اطلاعات

35. اسهال خونی و بیماریهای روده ای • پیگیری بیماریها • گزارش موارد

36. هاری • آموزش در روستاها در مورد بیماری هاری • آموزش عمومی و دخالت دادن شوراها در امر نگهداری سگهای گله • ارجاع برای واکسیناسیون هاری - کزاز

37. اقدامات درمانی لازم • مهمترین اقدام پیگیری می باشد • شستشوی اولیه با آب تمیز و صابون روی زخم است محل زخم شسته شود. • دبرید کردن قسمت های له شده • ضدعفونی با محلول بتادین یا الکل یا سایر ویروس کش های مجاز • خودداری از بخیه زدن به زخم • تزریق سرم داخل زخم در صورت اندیکاسیون • واکسیناسیون هاری و کزاز • آنتی بیوتیک مناسب • توجه :پانسمان بصورتی باشد که با هوا در جریان باشد

38. نظارت و پیگیری واکسیناسیون • نظارت بر عملکرد بهورزان در خصوص مراقبت هاری ( پیگیری و مراقبت حیوان مهاجم و اقدامات مرتبط) • نظارت بر نمونه برداری از حیوان مهاجم مشکوک به هاری

39. آنفلوانزا • بیماریابی موارد مشکوک – ارتباط با شبکه دامپزشکی در خصوص آنفلوانزای حاد طیور – ارتباط با بیمارستانها و کنترل عفونت های تنفسی حاد تجهیز شده • واکسیناسیون گروههای در معرض خطر و در معرض تماس به صورت سالیانه

40. نظام مراقبت بیماری ها • تعریف مراقبت : جمع آوری ، تجزیه و تحلیل اطلاعات مربوط به رویداد بهداشتی، مداخله لازم

41. راه کار های مراقبت • مشخص کردن اهداف • تعریف اطلاعات لازم • انتخاب روش ها و طرز عمل • طراحی، جمع آوری گزارشات • جمع بندی اطلاعات • تجزیه و تحلیل • اقدامات عملی • تهیه و انتشار گزارشات

42. بیماری های مشمول گزارش فوری • فلج شل حاد ، سرخک ، سرخچه ، دیفتری، مننژیت، وبا ، طاعون ، عواض متعاقب ایمن سازی ( مرگ – بستری- آبسه ها ، لنفادنوپاتی ، عوارض جدی ) ، تیفوس ، مالاریا، بوتولیسم ، سیاه زخم تنفسی ، کزاز نوزادی، تب زرد، حیوان گزیدگی ، تب های خونریزی دهنده ویرال ، شیستوزومیازیس ، افزایش بروز سایر بیماری های عفونی

43. بیماری های مشمول گزارش غیر فوری • سل ؛ جذام ؛ سیاه سرفه ؛ کزاز بالغین ؛ تب تیفوئید ؛ انواع هپاتیت ویرال ؛ ایدز؛ بیماری های آمیزشی ؛ سایر عوارض ایمن سازی؛ سالک ؛ کالاآزار ؛ بروسلوز ؛ سیاه زخم جلدی؛ تب راجعه ؛ شیگلوز ؛ لپتوسپیروز ؛ پدیکولوزیس

44. برنامه گسترش ایمن سازی

45. موارد قابل توجه ایمن سازی • متولدین با وزن کمتر از 2000 گرم در چهار نوبت بدو تولد ، یکماه ، دو ماه ، شش ماه واکسن هپاتیت را دریافت می نمایند • اگر این نوزادان بعد از یک ماهگی برای دریافت واکسن مراجعه نمایند بدون توجه به وزن ایمن سازی مشابه سایر کودکان خواهد بود . • بعد از 6 سالگی تزریق واکسن سه گانه ممنوع است و باید از واکسن دوگانه استفاده شود . • بعد از یکسالگی قبل از تزریق واکسن ب ث ژ باید تست مانتو انجام شود و در صورت منفی بودن واکسن تزریق می شود

46. توصیه می شود همزمان با تزریق واکسن ثلاث یک دوز قطره استامینوفن تجویز شود و در صورت تب یا بیقراری هر 4 ساعت ادامه یابد. • اگر پس از تزریق واکسن ثلاث تب بالای 40 درجه ، گریه مداوم بیش از 3 ساعت، تشنج ظرف 72 ساعت روی داد در نوبت بعدی به جای واکسن ثلاث از دوگانه استفاده میشود .

47. اگر نوزادی از مادر HBS Ag مثبت متولد شود در 12 ساعت اول تولد ایمونوگلوبولین اختصاص هپاتیت ب و واکسن آن همزمان تزریق می شود . و این نوزاد در سن 9 تا 15 ماهگی از نظر آنتی ژن و آنتی بادی بررسی میگردد . • ویال های واکسن های ب ث ژ ؛ MMR ؛ مننژیت تا 6 ساعت بعد از آماده شدن باید دور انداخته شوند . • هر ویال بلافاصله بعد از باز شدن با نصب برچسب تاریخ باز شدن در یخچال تا یک ماه قابل استفاده است و بعد از آن باید دور انداخته شود . • در تیم های واکسیناسیون سیاری تمام ویال های بازشده در پایان روز واکسیناسیون دور انداخته می شوند .

48. عوارض ناخواسته ناشی از ایمن سازی • واکنش های عادی و خفیف شامل : واکنشهای موضعی ، تب ، علائم عمومی خفیف که اغلب تا 12 – 6 روز بعد از واکسیناسیون روی میدهند .( سرخک و MMR ) • واکنشهای موضعی شامل : درد ، تورم ، قرمزی محل تزریق ، همراه با تب ( سه گانه ، کزاز ) • واکنشهای عمومی شامل : تب، تحریک پذیری ، خستگی ، رنگ پریدگی ( سه گانه ) – تب ، راش و کونژونکتویت ( سرخک ، MMR ) • درد مفاصل و تورم غدد لنفاوی ( MMR )

49. پیامد های نامطلوب در ایمن سازی • آبسه باکتریال • آبسه استریل ( ناشی از ترکیبات AL بخصوص در ثلاث ) • لنفادنیت اکثرا در ب ث ز • فلج شل در واکسن خوراکی فلج در مدت 4 تا 30 روز پس از تجویز • گیلن باره تا 30 روز پس از واکسیناسیون ممکن است روی دهد ولی بسیار نادر است • آنسفالوپاتی به صورت تشنج ؛ تغییر سطح هوشیاری ؛ تغییر رفتاری • آلرژی • شوک آنافیلاکسی • استئیت و استئومیلیت که ممکن است در 16 – 8 ماه پس از تزریق ب ث ز روی دهد • سندروم شوک توکسیک به صورت تب ؛ استفراغ ؛ اسهال که تا چند ساعت پس از واکسیناسیون روی میدهد .

50. عوارض قابل گزارش • شوک تا 24 ساعت پس از تزریق • کلیه آبسه ها تا 72 ساعت پس از تزریق • لنفادنیت • عوارض موضعی شدید • تب بالای 5/38 درجه در مدت 72 ساعت • فلج تا یک ماه پس از تزریق • تشنج تا 72 ساعت • درد مفاصل شدید متعاقب واکسیناسیون • علائم آنسفالوپاتی • موارد مرگ تا یک ماه پس از واکسیناسیون بدون علت مشخص • سایر موارد مشکوک جدید