Tanya Zharov lagadagur 2010 Nýja Ísland frá sjónarmiði lögfræðings fjármálafyrirtækis

1. Tanya Zharov lagadagur 2010 Nýja Ísland frá sjónarmiði lögfræðings fjármálafyrirtækis “What is your business”?

2. Úr skýrslu Kaarlo Jännäri – dags. 30. mars 2009 • “The tycoons of the financial system could circumvent the underlying purpose of the regulations by sticking to the letter of the law with the help of diligent lawyers and complicated corporate structures. The supervisors were too timid and lacked legal authority in their efforts to intervene in these developments, but the overall national pride in the success of the banks would probably have made it futile even to try while the going was good and success followed success. “

3. Úr skýrslu Kaarlo Jännäri – dags. 30. mars 2009 – frh. • “Due to banking secrecy considerations, the FME did not divulge the names of large exposures to the BBI or the CG. When these names had to be discussed in October 2008, at the peak of the crisis, they seem to have come as a surprise to the CBI. Had the names been known earlier, this knowledge might have had some effect on the way the situation was analysed. On the other hand, according to the FME; the CBI had not specifically asked for this information. One of the governors of the Central Bank was a member of the Board of the FME, but the Board did not receive detailed information on large exposures either. Problems due to large exposures were discussed in the Board in general terms, however.”

4. Hvað fór úrskeiðis ? Gríðarleg áhættusækni Skortur á gagnsæi Einsleitir stjórnendur og stjórnir Of stór EGÓ Ofurlaunakerfi Skammtímahugsun “Excel”-hagnaður Þröng skilgreining á árangri Ofurtrú á mátt stærðarinnar Stjórnarhættir og siðferði ekki í tísku • Fjármálageirinn rúinn trausti

5. Hvernig fjármálageira viljum við? Áhættumeðvitund Gagnsæi Langtímasjónarmið Fjölbreytni Víðari skilgreiningu á árangri Samfélagslega ábyrgð Fyrirmyndar stjórnarhætti og siðferði Skýrar leikreglur og áhættumiðað eftirlit

6. Löggjöfin • Lög nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki • Lög nr. 108/2007 um verðbréfaviðskipti • Lög nr. 110/2007 um kauphallir • Lög nr. 30/2003 um verðbréfasjoði og fjárfestingarsjóði • Lög nr. 131/1997 um rafræna eignarskráningu verðbréfa • Lög nr. 87/1998 um opinbert eftirlit með fjármálastarfsemi • Lög nr. 98/1999 um innstæðutryggingar og tryggingarkerfi fyrir fjárfesta • Lög nr. 64/2006 um aðgerðir gegn peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka • Lög nr. 125/2008 um heimild til fjárveitingar úr ríkissjóði vegna sérstakra aðgerða á fjármálamarkaði (“neyðarlögin”)

7. Var löggjöfin nógu góð? • Íslensk verðbréfalöggjöf er að Evrópufyrirmynd eftir EES-samninginn – þýdd og tekin upp að meginstefnu í íslenska löggjöf. • Verðbréfamarkaðurinn er tiltölulega ungt fyrirbæri hér á landi. • Fáir dómar til að láta reyna á vafaatriði. • Fáir hafa orðið fyrir tjóni síðustu ár og mjög fáir hafa kosið dómstólaleiðina um ágreiningsefni og ábyrgð skráðra félaga, stjórnenda þeirra og stjórna eða fjármálafyrirtækja. • Þróun á skjalagerð og samningagerð var e.t.v. á eftir þróun markaðarins .

8. Voru það eftirlitsstofnanirnar? • Í sumum tilvikum virðast óljós skil milli hver átti að hafa eftirlit með hverju. • Kauphöllin? FME? Seðlabankinn? Ríkisskattstjóri? Skattrannsóknarstjóri? Samkeppniseftirlitið? • Fáliðaðar eftirlitsstofnanir sem áttu að hafa eftirlit með gríðarstórum og sívaxandi fyrirtækjum. • Vöxtur fyrirtækjanna og eftirlitsstofnana hélst ekki í hendur. • Horft mikið í formið – sbr. Atorkumálið – Hærd. 151/2008. • Sumir töldu eftirlitsheimildir ekki nægjanlegar.

9. 2007 eða 2010?Óskhyggja eða raunveruleiki? • ”Lagahyggja” – Meginreglur laga, almenn skynsemi og skilningur á því hvaða hagsmuni er verið að gæta með reglunni • Lítið samráð milli eftirlitssaðila – Samráð milli eftirlitsaðila sem litast af almennri skynsemi án þess að Íslands breytist í ”Big Brother” – samræming á gagnaöflun • Horft út á við – Horft inn á við

10. Áhættumeðvitundarleysi – hvererverðmiðinn? Warren Buffet í ársskýrslu 2002 “I view derivatives as time bombs, both for parties that deal in them and for the economic system. Basically these instruments call for money at some future date, with the amount to be determined at some future date by one or more reference items such as interest rates, stock prices or currency values... Another problem with derivatives is that they can exacerbate trouble that a corporation has run into for completely unrelated reasons. This pile-on effect occurs because many derivatives contracts require that a company suffering a credit downgrade immediately supply collateral to counterparties. Imagine then a company which is downgraded because of general adversity and that its derivatives instantly kick in with their requirement, imposing an unexpected and imposing demand on cash collateral on the company. The need to meet this demand can then throw the company into a liquidity crisis that may in some cases trigger still more down grades. It all becomes a spiral which can lead to a corporate meltdown.”

11. Reglur, reglur, reglur eða?

12. Lög 161/2002 um fjármálafyrirtæki – 19. gr.

13. “Er FME að gera eitthvað?” • Hver á að vinna að því að fólk fái traust á fjármálamarkaði? • Er það á ábyrgð löggjafans, framkvæmdavaldsins, eftirlitsaðila eða eftirlitsskyldu aðilanna eða kannski fjölmiðla, nú eða þá viðskiptavinanna? • Setning nýrra reglna er oft tæki löggjafarvaldsins til að endurvinna traust á markaðnum eftir efnahagserfiðleika sem valda fjárfestum tjóni. • Voru kannski allir búnir að gleyma til hvers reglurnar eru, þ.e. hvaða hagsmunir voru það og hverra hagsmunir voru það sem reglurnar eiga að gæta?

14. Afheimasíðu FME – febrúar 2009 -http://www.fme.is/?PageID=872 Gjallarhornið Efþúhefurorðiðvarviðhugsanlegtmisferlií störfumþínumfyrirfjármálafyrirtækigeturþúnýttþérábendingargluggannhéraðneðantilaðsenda inn ábendingutilFjármálaeftirlitsins, nafnlausteðaundirnafni. Fjármálaeftirlitiðmælistþótilþessaðfólkkomiframundirnafnioggefifrekariupplýsingar. ViðförumyfirallarábendingarogkönnumhvortástæðasétilafskiptaafhálfuFjármálaeftirlitsins. Fjármálaeftirlitiðfylgistmeðþvíaðstarfsemieftirlitsskyldraaðilasé í samræmiviðlög, reglugerðir, reglurogsamþykktirsem um starfseminagildaogaðstarfseminséaðöðruleyti í samræmiviðheilbrigðaogeðlilegaviðskiptahætti. Viðhvetjumþigtilaðupplýsa um efþúhefurtekiðeftirhugsanlegumisferlií störfumþínumfyrirfjármálafyrirtæki. Þarmeðaðstoðarþúviðaðupplýsa um brotsemframineru í leyndogvaldiðgetaalmenningiogatvinnulífimiklutjóni. Þannigstuðlumviðaðgóðumviðskiptaháttum, trausti á fjármálastarfsemiogöflugrineytendavernd. Fjármálaeftirlitiðmælisttilþessaðfjármálafyrirtækibjóðiupp á úrræðitilaðkomaslíkumábendingum á framfæriinnanfyrirtækisins, t.d. tilregluvarðar, innriendurskoðandaeðaannarstrúnaðarmanns. Efþútelurekkilíklegtaðslíktfyrirkomulagreynistfullnægjandieðaafeinhverjumástæðumviltekkinýtaslíktúrræðihjáfyrirtækinu, geturþú haft beintsambandviðFjármálaeftirlitið. ÞaðskaltekiðframaðábendingtilFjármálaeftirlitsinsverðuraðbyggja á rökstuddumgrun um hugsanlegtmisferli, en slíkurgrunurþarfþóekkiaðverayfirallanvafahafinn.

15. Dæmi úr nútímanum

16. “Forbrydelsen” ferill málsins • 10. nóvember 2009 – fyrirspurn og ábending frá FME – sem bendir á rangt orðalag á heimasíðu og að um sé að ræða hugsanlegt brot á 2. mgr. 52. gr. l. 30/2003 • 26. nóv. 2009 – svar AC – Mistök eru viðurkennd, leiðrétting þegar framkvæmd og bent á að hvorugur sjóða hafi verið í fjármögnunarferli og því lítill möguleiki á tjóni • 18. desember 2009 – boð um sátt og greiðslu 500.000 sektar – 30 daga frestur til að samþykkja • 15. janúar 2010 – sátt undirrituð og sekt greidd • Í kjölfarið birting á sektarboði þessu broti og svipuðum brotum fleiri aðila

18. Hvað lærðum við á þessu? • FME les heimasíður • FME er ekkert að grínast • Við auðvitað gleymum þessu aldrei! • Er þetta Rudy Giuliani-aðferðin?

19. Í umræðu dagsins skiptir “smáa letrið” litlu máli • Maður getur verið að fara eftir leikreglum en samt fengið að kenna á því í almennri umræðu

21. Veruleikinn 2010 • 14. apríl 2010 – bréf frá FME • ”Í tilefni fréttar þann 31. mars þess efnis að ekki standi til að gera ársreikning Auðar Capital hf. opinberan í ljósi þess að félagið sé ekki skráð á markað vill FME koma eftirfarandi á framfæri. • Í 3. mgr. 95. gr. laga nr. 161/2002 kemur fram að ársreikningur fjármálafyrirtækis ásamt skýrslu stjórnar skuli liggja frammi á afgreiðslustað hlutaðeigandi fyrirtækis og afhentur hverjum viðskiptaaðila sem þess óskar innan tveggja vikna frá samþykkt aðalfundar. Fjármálaeftirlitið vekur athygli á því a birting ársreiknings á heimasíðu fullnægir ákvæði 3. mgr. 95. gr. að mati eftirlitsins.”

22. Hvað lærðum við á þessu? • FME les blöðin! • FME eru ekki ónæmir fyrir umhverfinu • Þeir eru að þrýsta á betri upplýsingar og meira gagnsæi

23. Ætlum við að halda áfram að rífast um “smáa letrið” við eftirlitsaðilana? • Túlkun FME á skiladegi skýrsluskila: • ”Almenna reglan er sú að þegar eindaga skýrslu ber upp á frídegi eða helgi þá lengist fresturinn til að skila ekki heldur verða eftirlitsskyldir aðilar að skila skýrslunni fyrir eindagann, nema viðkomandi vilji vinna á frídegi. Dagsektir byrja síðan að tikka fyrsta virka dag eftir eindaga skýrslunnar. “

24. Var ekki hluti af vandamálinu að menn töluðu of lítið saman? • Er það ekki hlutverk eftirlitsaðila að leiðbeina og ”ala upp” á jákvæðan hátt? • Getum við ekki verið með samráðsvettvang við eftirlitsstofnanir? • Fyrir hrun virðast menn hafa haft svo mikla ”lagahyggju” að leiðarljósi að þeir áttu erfitt með samskipti. • Gjaldeyrishaftadeild Seðlabankans hefur haldið fundi með regluvarðardeildum til að efla skilning á reglum .

26. Hinn gullni meðalvegur Engin töfralausn í boði Stóri fjárfestirinn ræður öllu – skipt út fyrir “ofuróhæði” Erstjórnin “rubber stamp” – skiptútfyrireftirlitslögreglu? Eru allir glæpamenn sem hafa verið í viðskiptum? Heimsmet í hraðri ákvarðanatöku vs. engar ákvarðanir Hjarðhegðun skipt út fyrir ofurgagnrýni

27. Hvaðgetumviðgertsemlögfræðingar? • Til umræðu í pallborði • Á fjárfestingabankastarfsemi og viðskiptabankastarfsemi vel saman? • Þurfum við að skilgreina betur hlutverk aðila sem eru á fjármálamarkaði, þ.e.a.s. fjármálafyrirtækja, lögmanna, endurskoðenda og annarra sérfræðinga? Hlutverk aðila og ábyrgð?