Đổi mới phương pháp thiết kế giáo án điện tử trong dạy học môn Ngữ Văn

1. Đổi mới phương pháp thiết kế giáo án điện tử trong dạy học môn Ngữ Văn “ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP THIẾT KẾ GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ TRONG DẠY HỌC MÔN NGỮ VĂN” Người thực hiện :Lê Thị Khuyên Giáo viên: Trường THCS Lê Quí Đôn I. ĐẶT VẤNĐỀ Thực hiện chủ trương của Bộ GD –ĐT về tập trung nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo, đổi mới phương pháp dạy học, cải thiện chất lượng giáo dục toàn diện góp phần xây dựng nền giáo dục Việt Nam ngày càng phát triển, tiến bộ và hiện đại ngang tầm với nền giáo dục của các nước trong khu vực và trên thế giới. Thực hiện nhiệm vụ năm học theo chỉ đạo của Sở GD –ĐT Quảng Trị, Phòng GD –ĐT huyện Vĩnh Linh về tập trung đổi mới phương pháp dạy học mà trọng tâm là triển khai ứng dụng triệtđể, hiệu quả CNTT, các phương tiện dạy học hiệnđại, góp phần nâng cao kết quả của hoạtđộng dạy học. Trước thực trạng của không ít giáo viên lạm dụng hoặc sử dụng không đúng mục đích các phương tiện dạy học; thiết kế bài giảng tuỳ tiện, vận dụng các kỷ năng trong thiết kế bài giảng điện tử thiếu khoa học, sai phương pháp. Mặt khác, trong thời gian đầuđưa ứng dụng CNTT vào soạn giảng, bản thân tôi cũng giống như một số giáo viên khác thường ôm đồm, thiết kế giáo án còn nhiều hiệuứng âm thanh và màu sắc, nên hiệu quả giảng dạy không đưa đến hiệu quả cao. Từ kinh nghiệm thực tiễn trong công tác giảng dạy và quá trình thực hiện đổi mới phương pháp dạy học bộ môn, bản thân thực sự tâm đắc và trăn trở nhất vấn đề đổi mới Phương pháp thiết kế giáo án điện tử môn Ngữ Văn, tăng cường hiệu quả các thiết bị dạy học, phát huy tính tích cực, chủđộng của học sinh. Trong quá trình thực hiện, do nhữngđiều kiện khách quan và chủ quan, bản thân tôi đã gặp những thuận lợi và khó khăn nhấtđịnh: *Thuận lợi: Môn NgữVăn là môn học bồi đắp cho học sinh kiến thức về ngôn ngữ, giao tiếp, cách tạo lập văn bản; đồng thời hình thành nhân cách tâm hồn và quan niệm thẩm mĩ cho học sinh. Môn NgữVăn cũng là môn học giúp học sinh tiếp cận với nhiều nền văn hóa khác nhau của nhiều nước trên thế giới. Vì thế nhiều học sinh yêu thích, có hứng thúđặc biệt đối với môn học này. Việc đổi mới phương pháp dạy, đặc biệt việc đưa ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy, đã giúp cho học sinh hứng thúhơn với môn học, phát huy tính tích cực, chủđộng và sáng tạo trong việc tìm kiếm và chiếm lĩnh tri thức. Có nhiều nguồn tư liệu hổ trợđắc lực cho việcứng dụng CNTT vào soạn giảng như: Các phần mềm hổ trợ dạy học, phần mềmđa phương tiện, internet… Nhiều học sinh cóý thức học tập tốt, nghiêm túc, cóý thức vươn lên. Nhiều phụ huynh quan tâm, chăm lo vàđầu tư cho việc học tập của con em. Lê Thị Khuyên - Trường THCS Lê Quý Đôn - Vĩnh Linh - Quảng Trị https://sangkienkinhnghiemlop9.com/ - 1 -

2. Đổi mới phương pháp thiết kế giáo án điện tử trong dạy học môn Ngữ Văn Giáo viên được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Tổ chuyên môn, BGH nhà trường vàsự chỉ đạo trực tiếp về nhiều mặt của chuyên môn nhàtrường. Đặc biệt là sự đầu tư, trang cấp kháđầy đủ và hiện đại vềcơ sơ vật chất của nhàtrường đã tạo điều kiện tốt cho GV thực hiện việc đổi mới phương pháp dạy học, đưa ứng dụng công nghệ thông tin vào soạn giảng. * Khó khăn: - Môn NgữVăn là môn học cóđặc trưng riêng, rất ít đồ dùng, phương tiện hổ trợ cho hoạt động dạy học, vì thế GV cần phải trăn trở, tìm tòi tương đối vất vả. - Kinh nghiệm bản thân về việc soạn giảng giáo án điện tử còn ít. - Điều kiện cơ sở vật chất, phương tiện dạy học phục vụ cho việc soạn giảng giáo án điện tử của nhà trường còn hạn chế. - Học sinh:Một số học sinh ngại học môn NgữVăn vì các em cho rằng đây là môn học trừu tượng, khó hiểu; cũng có một sốem chưa nhận thức được tầm quan trọng của môn học nên vẫn coi thường, lười học. II. NỘI DUNG A. Mục tiêu - Từng bước đưa các điều kiện phục vụ cho công tác dạy học– mà cụ thể làứng dụng CNTT một cách hiệu quả nhất để phục vụ đổi mới PPHD dạy học và nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn. - Thúc đẩy nhanh chóng đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Dạy học theo chuẩn kiến thức và kỹ năng, dạy học phù hợp theo từng đối tượng học sinh. - Phấn đấu chấm dứt việc dạy học theo lối “đọc” “chép” ở môn Ngữvăn- vốn là môn học trước đây chủ yếu theo phương pháp thuyết giảng. Tăng cường hoạt động tích cực và sáng tạo của học sinh trong việc tìm hiểu và chiếm lĩnh tri thức. B. Tiến trình thực hiện I. Những công việc cơ bản ban đầu: 1. GV cần phải tích cực và chủđộngđưa ứng dụng CNTT vào soạn giảng một cách sáng tạo và hiệu quả nhằm cung cấp cho HS kiến thức đa dạng, phong phú, kích thích sự tích cực chủđộng và sáng tạo của HS trong việc chiếm lĩnh tri thức. Để thực hiệnđượcđiều này, bản thân tôi lên kế hoạch thực hiện cho bản thân như sau: - Thường xuyên trau dồi kiến thức và kĩ năng ứng dụng CNTT; sử dụng thành thạo các phương tiện dạy học hiệnđại. - Cập nhật các phần mềm dạy học mới, phù hợp vớiđặc trưng bộ môn. - Khai thác internet và băng đĩađể tạo nguồn học liệu riêng của bộ môn mình. 2.Trong quá trình ứng dụng CNTT vào thiết kế bài giảng điện tử bản thân tôi thấy cầnlưu ý một số yêu cầu sau : a. Thiết kế các bước logic, đơn giản, rõ ràng, dễ sử dụng. Lê Thị Khuyên - Trường THCS Lê Quý Đôn - Vĩnh Linh - Quảng Trị https://sangkienkinhnghiemlop9.com/ - 2 -

3. Đổi mới phương pháp thiết kế giáo án điện tử trong dạy học môn Ngữ Văn b. Không nên sao chép nguyên văn giáo án vào slide mà cần trình bày theo hướng tinh giản và biểu tượng, mô hình hóa. c. Phải nhất quán trong thiết kế: - Màu trên mỗi Slide nhất quán. - Kiểu trình bày nhất quán - Font chữ, màu nền .... nhất quán, có thể dùng in nghiêng, đậm, gạch chân để nhấn mạnh d. Cần đưa ra ý tưởng chính trong mỗi slide. e. Chọn kích cỡ chữ phù hợp. f. Không tạo quá 4 gạch đầu dòng cho một nội dung văn bản trong một slide, hoặc làm mờ nội dung đã trình bày. g. Chọn đồ hoạ phải cẩn thận cho trình diễn. Chọn hình ảnh phù hợp với mụcđích, đối tượng và mang tính giáo dục cao. h. Tránh lạm dụng âm thanh, màu sắc và hình ảnh gây phân tán sự chú ý và tập trung của học sinh. II. Tổ chức thực hiện đổi mới việc soạn GAĐT theo đặc trưng bộ môn. Sau khi lập kế hoạch giảng dạy bộ môn, tôi đã nghiên cứu và rút ra kết luận: việc sử dụng GAĐT thích hợp và có hiệu quảđối với việc soạn giảng các tiết thuộc phân môn Tiếng Việt, tập làm văn, các văn bản nhật dụng; với tác phẩm văn học thì cần có sự lựa chọn thích hợp. Ví dụ: thiết kế các sơđồ khái quát phục vụ cho việc giảng dạy các tiết Tiếng Việt. S¬ ®å minh ho¹ T3-NV6; T43-NV9 SƠ ĐỒ CẤU TẠO TỪ TIẾNG VIỆT Từ Từ phức Từ đơn Từ láy Từ ghép bộ phận toàn bộ đẳng lập chính phụ láy âm láy vần Lê Thị Khuyên - Trường THCS Lê Quý Đôn - Vĩnh Linh - Quảng Trị https://sangkienkinhnghiemlop9.com/ - 3 -

4. Đổi mới phương pháp thiết kế giáo án điện tử trong dạy học môn Ngữ Văn Sau đây tôi xin trao đổi một vài kinh nghiệm về cách soạn một bài dạy bằng giáo án điện tử: Bước 1: - Chọn bài giảng hay phần bài giảng thích hợp: - Xác định bài giảng hay phần bài giảng nào thích hợp cho việc soạn giáo án điện tử tùy thuộc đặc trưng của mỗi môn học. Theo tôi, có ba điểm cơ bản để quyết định là nên soạn bài bằng giáo án điện tử hay không. - Một là: mong muốn của giáo viên tổ chức hoạt động học tập tích cực bằng cách liên kết hình ảnh với lời nói một cách tự nhiên, bằng cách vận dụng hình ảnh và ngôn từ cô đọng trên các slide Power Point để khơi gợi, kích thích sự liên tưởng và tưởng tượng của học sinh. - Hai là: nội dung chủ yếu của bài dạy đòi hỏi phải mở rộng và chứa đựng một số ý tưởng có thể khai thác thành các tình huống có vấn đề. - Ba là: nguồn tư liệu hình ảnh phong phú liên quan đến nội dung bài dạy sẵn có (có thể truy cập từ Internet hay các nguồn tài nguyên khác như băng đĩa ghi âm, ghi hình, phim ảnh… và điều quan trọng hơn là ý tưởng sẵn có trong kinh nghiệm của người biên soạn). Bước 2: Lập dàn ý trình bày Đây là giai đoạn quan trọng nhất. Ở giai đoạn này, có ba nội dung chủ yếu mà người soạn nhất thiết phải hình dung ra rõ ràng trên nháp. - Thứ nhất: là phần kiến thức cốt lõi sẽ được trình bày một cách ngắn gọn và cô đọng. - Hai là: các câu hỏi, hoạt động học tập và bài tập học sinh cần thực hiện. - Thứ ba: là hình ảnh (tĩnh và động), âm thanh, sơ đồ, bảng biểu… sẽ sử dụng để minh họa kiến thức hay để giúp học sinh thực hiện hoạt động học tập. Đầu tiên, giáo viên miêu tả các thành phần kiếnthức. Nếuởmỗi phần kiến thức có thêm câu hỏi, hình thức và nội dung hoạt động khác thì giáo viên có thể ghi chèn vào. Việc hoạch định các hoạt động học tập và bài tập có thể làm sau khi đã miêu tả các phần kiến thức cốt lõi hoặc làm song song với phần ấy. Việc xác định và chọn lựa hình ảnh, âm thanh nên thực hiện song song với việc thiết kế các bài tập và hoạt động. Thông thường các ý tưởngcủa bài dạy được trình bày dưới dạng các slide. Trong lúc hình thành dàn ý bài dạy dưới dạng các slide như thế này, điều quan trọng là luôn luôn vạch ra được mối liên hệ hữu cơ về nội dung giữa các slide. Nếu không chú ý điều này, giáo án điện tử dễ trở thành một tập các ảnh và chữ hơn là một bài soạn. Bước 3. Tìm tư liệu văn bản, tư liệu hình ảnh, âm thanh chuẩn bị cho việcsoạn bài: - Tư liệu có thể được tìm ở nhiều nguồn khác nhau: sách báo, băng đĩa, internet, phầnmềm Violet, Plash….. - Trong quá trình sưu tập tư liệu hình ảnh, âm thanh, điều quan trọng nhất là việc xác định mục đích học tập của từng hình ảnh hoặc ngữ liệu văn bản mà chúng ta định đưa vào các slide. Nghĩa là GV cần hình dung ra những biện pháp - hoạt động giúp HS khai thác nội dung các tư liệu ấy nhằmgiúp các em suy nghĩ khám phá kiến thức mới hoặc luyện tập kĩ năng thực hành. Tuyệt đối tránh lối phô diễn hình ảnh đơn thuần. Lê Thị Khuyên - Trường THCS Lê Quý Đôn - Vĩnh Linh - Quảng Trị https://sangkienkinhnghiemlop9.com/ - 4 -

5. Đổi mới phương pháp thiết kế giáo án điện tử trong dạy học môn Ngữ Văn Về phương diện này, GV tìm chọn hình ảnh để minh hoạ cho một khía cạnh nội dung trong bài học, tạo trực quan sinh độngđể hướng HS suy nghĩ và giải quyết một vấn đề mà GV khơi gợi ra từ những hình ảnh nào đó. Một điều lưu ý là hình ảnh và âm thanh đưa vào bài giảng nhất thiết phù hợp với mục tiêu học tập mà học sinh cần đạt, hướng đến trọng tâm kiến thức của bài. Việc lạm dụng hoặc sự thiếu chọn lọc hình ảnh, âm thanh trong khi biên soạn sẽ gây nhiễu cho quá trình lĩnh hội kiến thức của học sinh. Ví dụ 1: Ảnh minh hoạ bài Nhớ rừng - Thễ Lữ (Tiết 73- NV8 ) (Phân tích khổ thơ: Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối…Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt - Bức tranh tứ bình tuyệt bút trong bài thơ.) Lê Thị Khuyên - Trường THCS Lê Quý Đôn - Vĩnh Linh - Quảng Trị https://sangkienkinhnghiemlop9.com/ - 5 -

6. Đổi mới phương pháp thiết kế giáo án điện tử trong dạy học môn Ngữ Văn Ví dụ 2: Ảnh minh hoạ bàiLặng lẽ Sa Pa(Tiết 66+67-NV9) §o chÊn ®éng ®Þa chÊt Đo chấnđộngđịa chất. Bước 4: Viết giáo án điện tử Đây là một hoạt động đòi hỏi nhiều kỹ thuật sử dụng máy tính, đặc biệt là phần mềm Power Point. Trướcđây, tôi thấy mất rất nhiều thời gian cho việcsoạn một giáo án điện tử (GAĐT) nên rất ngại trong việcứng dụng CNTT vào soạn giáo án. Tuy nhiên, qua quá trình đổi mới việc soạn giảng GAĐT, đến nay công việc này đối với tôi nhẹ nhàng và đơn giản hơn nhiều. Sau đây,tôi xin nêu một số mẹo để có thể soạn thảo một giáo án điện tử nhanh và hiệu quả. - Soạn một Slide nội dung thật hoàn chỉnh về mọi mặt: các Place holder, Textbox, các Animation (hiệu ứng), các Font chữ và cỡ chữ, màu nền…Sau đó copy toàn bộ Slide này cho các trang sau, chỉ cần thay đổi phần Text nội dung, tất cả các module tuỳ ý sẽ được giữ nguyên, không cần chọn lại. - Cài đặt các đường dẫn đặc biệt cho các câu hỏi để có thể linh hoạt khi đặt câu hỏi hoặctrình bày minh hoạ cho bài giảng. Lúc cần, chúng ta có thể tự quyết định trình bày hay không trình bày, đặt câu hỏi hay không đặt câu hỏi, tùy từng đối tượng học sinh, không cần phải phô diễn hết trên bài giảng. - Đặt các hình ảnh, âm thanh trên các chương trình song song, không cần cắt chèn vào bài giảng, khi mở bài giảng ta có thể mở đồng thời các chương trình này. Thao tác chèn thường mất nhiều thời gian và gây nhiều biến động cho bài giảng khi chép đi chép lại. Lưu file giáo án dưới dạng Slide Show để tránh mất thời gian khi phải mở từ đầu và chọn Slide Show cho từng bài giảng. Lê Thị Khuyên - Trường THCS Lê Quý Đôn - Vĩnh Linh - Quảng Trị https://sangkienkinhnghiemlop9.com/ - 6 -

7. Đổi mới phương pháp thiết kế giáo án điện tử trong dạy học môn Ngữ Văn Việcđổi mới phương pháp soạn giáo án điện tử trong việc soạn giảng nói chung và trong giảng dạy bộ môn Ngữ Văn nói riêng đãđem đén hiệu quả cao trong hoạt động dạy học. Giúp cho hoạtđộngỏtên lớp của GV nhẹ nhàng, hiệu quả; đồng thời kích thích hứng thú học tập cho HS, tạođiều kiện cho HS phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong việc chiếm lính tri thức.Tuy nhiên chúng ta cũng cần hiểu rằng: máy móc chỉ là phương tiện giúp cho bài giảng hay hơn, sinh động hơn chứ nó không là tất cả, chỉ có phương pháp giảng dạy làm sao đạt hiệu quả mới là cần thiết. Hiệu quả tiết học vẫn tập trung vào vai trò của người thầy. Người thầy không chỉ là người truyền thụ kiến thức mà còn phải biết cách tổ chức, dẫn dắt HS tham gia tích cực bài giảng như thế nào và kết quả là phải xem HS lĩnh hội được tri thức bao nhiêu. C. Kết quả đạt được - Việc soạn và đưa GAĐT vào giảng dạy một cách khoa họcđã mang lại những hiệu quảđáng kể trong việc tổ chức hoạtđộng dạy học theo hướngđổi mới, phát huy tính tích cực và chủđộng của học sinh: + GV tiết kiệmđược thời gian lên lớp; tổ chứcđược nhiều hoạtđộng tích cực, chủđộng trong việc thảo luận và tìm kiếm tri thức của học sinh; + Cung cấp nhiều tư liệu mở rộng, liên hệ thực tiễn bổ ích; có hình ảnh trực quan sinh độngđể kích thích tư duy liên tưởng, sáng tạo cho học sinh. + Góp phần nâng cao chất lượng dạy- học bộ môn. Đápứngđược yêu cầuđổi mới phương pháp dạy học trong nhà trường. + Phát huy được tính chủđộng, tích cực, sáng tạo trong hoạtđộng học của các em học sinh (85-90% HS lớp 6 và lớp 9 đã chủđộng nắmđược các kiến thức cơ bản sau mỗi tiết học.). Kích thích niềmđam mê, yêu thích môn học Ngữ Văn của các em HS. KÕt qu¶ kh¶o s¸t chÊt l- îng cña tiÕt d¹y: Giái Kh¸ TB YÕu CLHT TiÕt TiÕt d¹y b×nh th- êng 10% 20% 50% 20% TiÕt d¹y GA ®iÖn tö 20% 30% 40% 10% Trong năm học vừa qua , bản thân tôi đã mạnh dạn tham gia Hội thi Ứng dụng CNTT giỏi năm học 2009-2010 do Sở Giáo dục vàĐào tạo tổ chức để cócơ hội học hỏi vàđúc rút kinh nghiệm soạn giảng cho chính bản thân. Sau hội thi này, tôi cũng đã Lê Thị Khuyên - Trường THCS Lê Quý Đôn - Vĩnh Linh - Quảng Trị https://sangkienkinhnghiemlop9.com/ - 7 -

8. Đổi mới phương pháp thiết kế giáo án điện tử trong dạy học môn Ngữ Văn lĩnh hội được nhiều ý kiến góp ý, chỉđạo hữu ích từ Ban giám khảo; đồng thời học hỏi thêm được nhiều kinh nghiệm soạn GAĐT từ các đồng nghiệp ở nhiều trường trong địa bàn toàn tỉnh. - Năm học 2009-2010 bản thân tôi đã chỉnh sửa và soạn mới hơn 50 GAĐT, đã đưa vào giảng dạy có hiệu quảđối với bộ môn Ngữvăn lớp 6 và lớp 9. III. KẾT LUẬN VÀ NHỮNG ĐỀ XUẤT Ứng dụng công nghệ thông tin vào soạn giảng bộ môn Ngữ Văn ở trường THCS là một việc làm thiết thưc, góp phầnđắc lực cho quá trình đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường và của ngành. Tuy nhiên, đây là quá trình lâu dài, đòi hỏi người giáo viên vừa phải tận tuỵ, tâm huyết với nghề; vừa có phải có ý thức tự học, tự vươn lên rất cao. Với niềm say mê và lòng yêu nghề của các thầy cô giáo, tôi hy vọng rằng trong tương lai không xa đề tài tôi đang nghiên cứu và đúc rút kinh nghiệm này sẽ là mối quan tâm của nhiềuđồng nghiệp. Để tạođiều kiện cho việcứng dụng công nghệ thông tin vào soạn giảng có hiệu quả, tôi xin mạnh dạnđề xuất một số kiến nghị sau: - Phòng GD- ĐT tham mưu với huyện và tỉnh hổ trợ, đầu tư và trang cấp thêm cho nhà trường một số thiết bị dạy học hiệnđại. - Phòng GD-ĐT và nhà trường có kế hoạch bồi dưỡng thường xuyên hoặcđịnh kì cho giáo viên về trình độ tin học, các kĩ năng vận dụng công nghệ thông tin vào soạn giảng. - Phòng GD-ĐT trong những năm tiếp theo có kế hoạch tổ chức Hội thi giáo viên ứng dụng công nghệ thông tin giỏi vào soạn giảngđể giáo viên có cơ hội trao đổi và học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau. Trên đây là những việc làmbước đầu mà bản thân tôi đã thực hiện và đạt được một số kết quả nhất định.Tôi nghĩ rằng, đây là một công việc cần phải thực hiện trong cả môt quá trình lâu dài, bản thân tôi cần phải vừa học, vừa làm vừa đúc rút kinh nghiệm mới có thể đạt đựợc những thành công nhất định. Rất mong nhận được sự góp ý chân thành của quí thầy cô và các cấp lãnh đạo. Tôi xin chân thành cảm ơn. Người thực hiện: Lê Thị Khuyên. Lê Thị Khuyên - Trường THCS Lê Quý Đôn - Vĩnh Linh - Quảng Trị https://sangkienkinhnghiemlop9.com/ - 8 -