Kinh nghiệm giúp học sinh làm bài văn cảm thụ trong thế đối sánh

1. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TỈNH LÀO CAI TRƯỜNG THPT CHUYÊN LÀO CAI ....................@................... KINH NGHIỆM GIÚP HỌC SINH LÀM KIỂU BÀI CẢM THỤ VĂN HỌC TRONG THẾ ĐỐI SÁNH Họ và tên: Nguyễn Thanh Vân Chức vụ: Tổ phó chuyên môn Tổ chuyên môn: Ngữ Văn Đơn vị công tác: Trường THPT chuyên Lào Cai Lào Cai, tháng 5 năm 2013 1 https://quancafedep.com.vn/

2. MỤC LỤC Trang A. ĐẶT VẤNĐỀ 2 B. GIẢI QUYẾT VẤNĐỀ2 I. Cơ sở lí luận của vấnđề2 1. Khái niệm so sánh 2 2. Các dạng phổ biến của kiểu bài so sánh 3 II. Thực trạng của vấnđề4 III. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấnđề4 1. Cách làm kiểu bài cảm thụ văn học trong thế đối sánh 5 2. Thể nghiệm cụ thể qua một số đề thi thuộc kiểu bài cảm thụ văn học trong 6 thế đối sánh IV. Hiệu quả của áp dụng sáng kiến kinh nghiệm13 C. KẾT LUẬN13 Tµi liÖu tham kh¶o 14 1. Muốn viết được bài văn hay –Nguyễn Đăng Mạnh chủ biên – NXB giáo dục 2. Văn - Bồidưỡng Học sinh giỏi THPT - NguyễnĐăng Mạnh chủ biên – NXB ĐHQG 3. Các đề thi đại học và HSG từ năm 2009 đến nay. 4. Tài liệu trên mạng Internet. 2 https://quancafedep.com.vn/

3. KINH NGHIỆM GIÚP HỌC SINH LÀM KIỂU BÀI CẢM THỤ VĂN HỌC TRONG THẾĐỐI SÁNH A. ĐẶT VẤNĐỀ: Trong những năm gần đây việc ra đề cảm thụ văn học trong thế đối sánh trở nên phổ biến cả trong thi Học sinh giỏi cũng như thi Đại học. Sựra đời của kiểu bài này đã chứng tỏ sựđổi mới trong cách ra đề của Bộ giáo dục và Đào tạo. Nó đòi hỏi mỗi học sinh phải thay đổi cách học, tránh đi khuynh hướng ghi nhớ một cách máy móc từng bài giảng hay bình tán sáo rỗng do nền tảng kiến thức mỏng, không chắc chắn mà phải rèn khả năng tổng hợp kiến thức, khám phá cái hay cái đẹp của từngđốitượng và phát huy tư duy lí tính để nhận diện nét chung, nét riêng và lí giải vấnđề. Vì thế, với mỗi giáo viên, việc giúp học sinh nắm bắtđược đặc trưng , mụcđích, yêu cầu và cách thức làm bài cho kiểu bài cảm thụ văn học trong thế đối sánh là vô cùng cần thiết, nhất là với học sinh 12 sắp thi Đại học. Với mong muốn giúp học sinh làm tốt hơn kiểu bài cảm thụ văn học trong thếđối sánh, tôi đã lựa chọnđề tài “Kinh nghiệm giúp học sinh làm bài văn cảm thụtrong thế đối sánh” B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Cơ sở lí luận của vấnđề: 1. Khái niệm so sánh: So sánh là phương pháp nhận thứctrong đó đặt sự vật này bên cạnh một hay nhiều sự vật khác đểđối chiếu, xem xét. Việc so sánh như vậy giúp chúng ta vừa nhận thức sâu sắc hơn vềđặc tính của từngđốitượng vừa thấyđược mối quan hệ giữa các đốitượng với nhau. Trong thực tếđời sống, so sánh trở thành một thao tác phổ biến, thông dụng nhằmđápứng nhu cầu nhận thức, đánh giá củacon người trong nhiều lĩnh vực và hoàn cảnh. 3 https://quancafedep.com.vn/

4. Trong văn nghị luận nói chung và nghị luận văn học nói riêng dạng bài so sánh nhằm làm nổi bật nét độcđáo, mới lạ củađốitượng so sánh. Xét từ góc độ thời gian, có so sánh lịch đại và so sánh đồng đại. Xét từ bảnchất đối tượng dùng để so sánh có so sánh đối dạng và so sánh đồng dạng. Các cấpđộ so sánh cũng rất phong phú, đa dạng. 2. Các dạng phổ biến của kiểu bài so sánh: - So sánh các giai đoạn văn học, xu hướng văn học, tác phẩm hay vấnđề văn học: Lòng yêu nước trong thơ ca nay với thơ ca xưa; sự khác nhau và giống nhau giữaThu Vịnh (Nguyễn Khuyến) và Đây mùa thu tới ( Xuân Diệu); cảm hứng nhân đạo trong Vợ nhặt (Kim Lân) và Một đám cưới(Nam Cao)… - So sánh các hình tượng, nhân vật văn học: Hình tượngngười phụ nữ trong Vợ chồng A Phủ ( Tô Hoài) và Tắt đèn( Ngô Tất Tố); hình tượngngười lính trong Đồng chí (Chính Hữu) và Tây Tiến ( Quang Dũng); hình ảnh anh Giải phóng quân trong thơ chống Mỹ với hình ảnh anh Vệ quốc quân trong thơ ca kháng chiến chống Pháp; vẻđẹp khuất lấp của củangười vợ nhặt trong Vợ Nhặt (Kim Lân) và ngườiđàn bà hàng chài trong Chiếc thuyền ngoài xa ( Nguyễn Minh Châu)… - So sánh hai đoạn thơ: Hai đoạn thơ tả nỗi nhớ trong Tây tiến (Quang Dũng) và Tiếng hát con tàu (Chế Lan Viên)… - So sánh hai đoạn văn: Hai đoạn văn khắc hoạ vẻđẹp của hai dòng sông trong tuỳ bút Người lái đò Sông Đà ( Nguyễn Tuân) và Ai đã đặt tên cho dòng sông (Hoàng Phủ Ngọc Tường)… - So sánh hai chi tiết: Chi tiếtấmnướcđầy và còn ấm mà Từ dành chăm sóc Hộ và chi tiết bát cháo hành của Thị Nở dành cho Chí Phèo… Nh Quá trình so sánh có thể chỉ diễn ra ở các tác phẩm cùng một tác giả nhưng cũng có thể diễn ra ở những tác phẩm của các tác giả cùng hoặc không cùng một thời 4 https://quancafedep.com.vn/

5. đại, giữa các tác phẩm của những trào lưu, trường phái khác nhau của một nền văn học. II. Thực trạng của vấnđề: Dù không còn là một kiểu bài mới lạ song nó chưa được cụ thể hoá thành một bài học riêng trong chương trình Ngữ văn bậc THPT, do đó ảnh hưởng ít nhiều đến chất lượng bài làm của học sinh cũngnhư quá trình định hướng ôn tậpcho học sinhtừ phía giáo viên. Việc sưu tầm và nghĩra được nhữngđề cảm thụ văn học trong thếđối sánh mới mẻ và đặc sắcđang trở thành một thách thức với các giáo viên dạy văn. Người thầy không thể giống một chú ong thợ cặm cụi xây chiếc tổ theo một lối mòn, nghĩa là chỉ cung cấp và hướng dẫn học sinh cách làm nhữngđề cảm thụ văn học trong thếđối sánh đã quá quen thuộc, đã từng thi. Hơn nữa không phải cứ lựa chọn bất kì đoạn thơ nào, giai đoạn văn học nào, chi tiết, nhân vật nào…để ghép với nhau so sánh mà vấnđềđem ra so sánh phải có điểm chung và điểm khác biệtđể từđó ta thấyđược những mặt kế thừa, nhữngđiểm cách tân của từng tác giả, tác phẩm, giai đoạn văn học…Đốitượng so sánh phải cùng một bình diện, cùng một tiêu chí nếu không sẽ rơi vào tình trạng so sánh khập khiễng Kiểu bài này khó đòi hỏi học sinh không chỉ có năng lực cảm thụ sâu sắc tác phẩm văn học mà còn phải có vốn kiến thức phong phú sâu rộng, sự tinh nhạyđể nhận ra nét tương đồng và khác biệt của các đốitượng so sánh, cùng với lối tư duy tổng hợp, khái quát cao. Quan trọng nhất là phải làm nổi bậtđược nét riêng và có kĩ năng lí giảiđiểm giống nhau và khác nhau - một kĩ năng rất cần thiết góp phần tránh đi khuynh hướng “bình tán” khuôn sáo trong các bài văn của học sinh hiện nay. III. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấnđề: 1. Cách làm kiểu bài cảm thụ văn học trong thếđối sánh: 1. Để làm được dạngbài cảm thụ văn học trong thế đối sánh, trước hết người viết cần xác địnhđược yêu cầu củađề là so sánh một vấnđề văn học, một nhân vật văn học hay một 5 https://quancafedep.com.vn/

6. chi tiết, hình ảnh… Phải xác định trúng, nắm bắt chính xác yêu cầu củađề bài thì người viết mới có thể viết bài đúnghướng, khoanh được vùng kiếnthức để giải quyết vấnđề. Chẳng hạn vớiđề: So sánh Vợ nhặt (Kim Lân) và Một đám cưới (Nam Cao), người viết cần nhận thấyđề yêu cầu so sánh hai tác phẩm, phạm vi so sánh rộng vì thế cầnhuy động kiến thức trong toàn tác phẩm chứ không chỉở một phương diện là nhân vật, chủđề hay cách kết thúc tác phẩm… 2. Khi đã hiểu được yêu cầu của đề, người viết cần xác định rõ các tiêu chí so sánh trên hai bình diện bao trùm là nội dung tư tưởng (hiện thực khách quan, tư tưởng tình cảm của tác giả, hoàn cảnh ra đời…) và hình thức nghệ thuật (thể loại, ngôn ngữ, kết cấu, âm hưởng, giọng điệu, hình ảnh, chi tiết, các thủ pháp nghệ thuật…) 3. Bước tiếp theo vô cùng quan trọng vớingười viết là chọn cách làm. Ởbước này đòi hỏi người viết phải sáng suốt và linh hoạt lựa chọn cách làm nào thực sự phù hợp với năng lực, hứng thú của bản thân. Điều này sẽ góp phần quan trọng vào thành công của bài viết. Với kiểu bài cảm thụ văn học trong thếđối sánh có thể làm theo hai cách: nối tiếp và song song + Cách 1: Lầnlượt phân tích từng đối tượng sau đó chỉ ra điểm giống nhau, khác nhau và lí giải nguyên nhân của sự giống nhau và khác nhau đó. Cách này dễ làm nhưng chưa thật hay, nhiều khi bị trùng lặp ý và sắc thái so sánh bị chìm. + Cách 2: So sánh song hành trên mọi bình diện của hai đối tượng khi chỉ ra điểm giống nhau và khác nhau và lí giải nguyên nhân sự giống nhau, khác nhau đó. Cách này hay nhưng đòi hỏingười viết phải có khả năng tư duy chặt chẽ, sựtinh nhạy trong phát hiện vấnđề và khả năng khái quát tổng hợp cao. 4. Ngoài việc thực hiện nhữngbước trên, để bài viếtđạtđược hiệu quảcao người viết còn cần phải biếthuy động kiến thức nền về tác giả, tác phẩm, giai đoạn văn học, khuynh hướng văn học…để giải quyết vấnđề và phải có kiến thức phong phú, sâu rộng ngoài văn bản về hoàn cảnh lịch sử; thờiđại… để có thể lí giảiđược nguyên nhân của sự giống nhau và khác 6 https://quancafedep.com.vn/

7. nhau một cách chính xác, tránh suy diễn tuỳ tiện, chủ quan thiếu sức thuyết phục. Đồng thời biết tổng hợp kiến thức, lựa chọn ngôn ngữ, cách trình bày mạch lạc rõ ràng, sử dụngđa dạng các kiểu câu cùng một lối diễnđạt trí tuệ, cảm xúc để tạo nên chất văn trong bài viết. 2. Thể nghiệm cụ thể qua một số đề thi thuộc kiểu bài cảm thụ văn học trong thế đối sánh: 2.1. Đề 1: Cảm nhận của anh (chị) về 2 đoạn thơ sau: Anh bỗng nhớ em như đông về nhớ rét Tình yêu ta như cánh kiến hoa vàng Như xuân đến chim rừng lông trở biếc Tình yêu làm đất lạ hoá quê hương ( Tiếng hát con tàu - Chế Lan Viên) Con sóng dưới lòng sâu Con sóng trên mặt nước Ôi con sóng nhớ bờ Ngày đêm không ngủ được Lòng em nhớ đến anh Cả trong mơ còn thức ( Sóng –Xuân Quỳnh) a. Mở bài: Giới thiệu khái quát về các đốitượng so sánh ( tác giả Chế Lan Viên, bài thơ Tiếng hát con tàu và tác giả Xuân Quỳnh, bài thơ Sóng và hai đoạn thơ cần so sánh) b. Thân bài: 7 https://quancafedep.com.vn/

8. * Cảm nhận từng đoạn thơ: - Đoạn thơ thứ nhất: Cụm từ“ anh bỗng nhớ em” và nh÷ng liªn t- ëng, so sánh bÊt ngê với những hình ảnh đẹp, mới lạ, lung linh sắc màu“ như cánh kiến hoa vàng; như xuân đến chim rừng lông trở biếc”đã khẳngđịnh một nỗi nhớ diết, thường trực trong lòng nhân vật trữ tình. Tác giả đã lấy quy luật của con người để so sánh với quy luật thiên nhiên. Cách so sánh này vừa hoà cái tình vào thiên nhiên tạo vật lại vừa mượn được cái tính tất yếu của thiên nhiên để chứng minh cho cái tất yếu, tính quy luật của tình cảm con người. Tác giả đã lựa chọn những sự vật luôn gắn bó bền chắc, không thể tách rời “đông về nhớ rét; cánh kiến hoa vàng; xuân đến chim rừng lông trở biếc” để so sánh với nỗi nhớ và tình yêu của con người cũng da diết và gắn bó sắc son. Thêm vào đó là hai màu sắc đậm “ vàng” và “biếc” cùng chuyển hoá cái đẹp khiến cho tình yêu thăng hoa, toả sắc rực rỡ. Chính sự sáng tạo hình ảnh bằng những so sánh bất ngờ, mới lạ này đã khiến cho câu thơ của Chế Lan Viên viết về tình yêu lấp lánh những sắc màu, xôn xao những tâm trạng. Nếu 3 câu thơ trên đậm màu triết lí thì câu thơcuối vẫn là chất triết lí ấy “ tình yêu làm đất lạ hoá quê hương”. Ở đây có một sự biến ảo ngôn từ của nhà thơ, đó là quá trình biến hoá từ cái cụ thể nhưng xa xôi “ đất lạ” thành cái trừu tượng thân thiết “ quê hương” mà phép màu của sự biến ảo ấy chính là “ tình yêu” của con người. Hai chữ tình yêu rất riêng tưkhi gắn liền với anh và em lại vừa rất rộng lớn khi gắn với quê hương. Hoá ra tình yêu ở đây không chỉ là tình yêu giữa anh và em, nó là kết tinh của tình cảm với quê hương đất nước. Nhà thơđã khéo léo đưa cái riêng tưnhập vào tình yêu nước rộng lớn, đưa cái tôi vào cái ta, nâng cái cụ thể lên cái khái quát. - Đoạn thơ thứ hai: Ngườiđọc cảmđượcmột nỗi nhớ cồn cào, da diết, cứ dồn lên tầng tầng lớp lớp như từng đợt sóng trong toàn bộđoạn thơ. Nỗi nhớ choáng ngợp cả không gian “ dưới lòng sâu –trên mặt nước”, trải dài theo thời gian “ ngày đêm không ngủ được”, tràn cả vào trong cõi vô thức “ cả trong mơcòn thức” chiếm lĩnh cả không gian tâm hồn, cả khi tỉnh lẫn khi mơ. Dù ở bất kì đâu sóng cũng chỉ có một nơi để nhớ, để thương đó là bờ. Lối điệp cú pháp kết hợp với hình thức đối lập: trên - dưới; ngày –đêm; thức - ngủ…đã góp phần thể 8 https://quancafedep.com.vn/

9. hiện một nỗi nhớ cháy bỏng, da diết của sóng với bờ hay cũng chính là nỗi nhớ của người con gái khi yêu. - Mượn hình tượng sóng nhớ bờ để diễn tả nỗi nhớ vẫn chưa đủ, chưa thoả Xuân Quỳnh còn bộc lộ trực tiếp nỗi nhớ của mình một cách chân thành, bạo dạn “Lòng em nhớ đến anh - Cả trong mơcòn thức”.Phải nói rằng trong tình yêu Xuân Quỳnhyêu hết mình, yêu cuồng nhiệt, đắm say, cháy bỏng, nồng nàn nhưng không vì thế mà mất đi nét dịu dàng của người con gái. Dù có mãnh liệt thế nào ta vẫn không thấy trong thơchị sự vồ vập, táo bạo như Xuân Diệu “ Đã hôn rồi hôn lại – hôn đến mãi muôn đời - đến tan cả đất trời –anh mới thôi dào dạt”. * Chỉ ra điểm giống nhau và khác nhau của hai đoạn thơ: + Điểm giống nhau: Đều biểuđạt một nỗi nhớ mãnh liệt, cồn cào trong tình yêu. Nỗi nhớ không chỉ là xúc cảm, là biểu hiệnthường nhật trong tình yêu lứađôi mà đó còn là vẻđẹp của nhân tính, là thướcđo của một tình yêu thuỷ chung, son sắc. + Điểm khác nhau: Nỗi nhớ trong thơ Xuân Quỳnh giàu nữ tính, thể hiện qua dòng cảm xúc bộc bạch tự nhiên của trái tim người phụ nữ khi yêu, còn nỗi nhớ trong thơ Chế Lan Viên mang đậm chất triết lí. Tình yêu trong thơ Xuân Quỳnh chỉ thuần tuý là tình yêu cá nhân còn tình yêu trong thơ Chế Lan Viên lại gắn với tình yêu đấtnước. Về nghệ thuật biểu hiện cũng có sự khác biệt: Với thể thơ 5 chữ, Xuân Quỳnhđã bộc lộ nỗi nhớ vừa trực tiếp vừa gián tiếp. Chị vừamượn hình tượng sóng nhớ bờđể thể hiện nỗi nhớ củangười con gái khi yêu vừa bộc lộ trực tiếp“ Lòng em nhớ đến anh - Cả trong mơ còn thức”. Lời thơ như lời tự hát của một trái tim yêu say đắm, nồng nàn. Còn Chế Lan Viên lại sử dụng thể thơ 7 chữ, kết hợp với những hình ảnh so sánh độcđáo cùng chất trí tuệ, suy tưởngđầy chiêm nghiệm mang tính triết lí về tình yêu . - Lí giảiđiểm giống nhau và khác nhau đó: 9 https://quancafedep.com.vn/

10. + Điểm giống nhau:Tình yêu luôn gắn liền với nỗi nhớ. Phải chăng vì thế mà khi viết về tình yêu cả Chế Lan Viên và Xuân Quỳnh đều không trốn tránh và cũng không thể che giấu một nỗi nhớ cồn cào, da diết, cháy bỏngđang trào dâng trong trái tim mình. + Điểm khác nhau: Xuân Quỳnh viết bài thơSóng khi mới 25 tuổi –cái tuổi đầy căng sự sống, dạt dào tình yêu. Vì vậy khi đối diện với sóng, chị như thấy rõ tình yêu đang trào dâng trong trái tim mình. Chị đã gặp sóng như gặp chính mình, đã tìm ra trong hình ảnh sóng âm vang nhịp đập trái tim mình. Hơn nữa Xuân Quỳnh là một tâm hồn sống trong tình yêu, sống bằng tình yêu, suốt đời trăn trở kiếm tìm một tình yêu lí tưởng, suốt đời mệt nhoài để chắt chiu gìn giữ cái hạnh phúc đời thường nên mỗi lời thơ được viết ra dường như được trả giá bằng chính những khắc khoải của trái tim chị. Còn Tiếng hát con tàucủa Chế Lan Viên được gợi cảm hứng từ cuộc vận động nhân dân miền xuôi lên tham gia xây dựngTây Bắc vào những năm 1958 –1960. Bài thơ là khúc hát về lòng biết ơn, tình yêu sự gắn bó với nhân dân, đất nước của một tâm hồn thơ đã tìm thấy ngọn nguồn nuôi dưỡng và chân trời nghệ thuật mới của mìnhở đời sống nhân dân và đất nước. Vì vậy hai chữ tình yêu riêng tư cũng được ông nâng lên tầm khái quát, gắn với quê hương,đất nước. Sự khác nhau giữa hai đoạn thơ còn có thể lí giải bởi sự khác nhau về phong cách thơ của hai tác giả. Hồn thơ Xuân Quỳnh là một hồn thơ giàu nữ tính, là lời tự hát khi hạnh phúc, lời tự bạch khi muốn bày tỏ. Còn thơ Chế Lan Viên lại đậm chất suy tưởng, triết lí, mang vẻ đẹp trí tuệ và sự đa dạng phong phú của thế giới hình ảnh. Phong cách thơ ông là sự kết hợp nhuần nhị giữa trí tuệ và cảm xúc. c. Kết bài: - Đánh giá lại vấn đề - Có thể nêu cảm nghĩ của bản thân 2.2. Đề 2: Cảm nhận của em về 2 đoạn trích sau “Mị không nói. A Sử cũng không hỏi thêm nữa. A Sử bước lại, nắm Mị, lấy thắt lương trói hai tay Mị. Nó xách cả một thúng sợi đay ra trói đứng Mị vào cột nhà. Tóc Mị xoã xuống, A Sử quấn luôn tóc lên cột, làm cho Mị không cúi không nghiêng được đầu nữa. 10 https://quancafedep.com.vn/

11. Trói xong vợ A Sử thắt nốt cái thắt lưng xanh ra ngoài áo rồi ASử tắt đèn đi ra, khép cửa buồng lại. Trong bóng tối, Mị đứng im lặng, như không biết mình đang bị trói. Hơi rượu còn nồng nàn, Mị vẫn nghe tiếng sáođưa Mị đi theo những cuộc chơi, những đám chơi….” (Trích Vợ chồng APhủ - Tô Hoài) “Lão đàn ônglập tức trở nên hùng hổ, mặt đỏ gay, lão rút trong người ra một chiếc thắt lưng của lính nguỵngày xưa, có vẻ như những điều phải nói với nhau họ đã nói hết, chẳng nói chẳng rằng lão trút cơn giận như lửa cháy bằng cách dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng người đàn bà, lão vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két, cứ mỗi nhát quất xuống lão lại nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ, đau đớn: “ Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết hết đi cho ông nhờ!” Người đàn bà với một vẻ cam chịu đầy nhẫn nhục, không hề kêu một tiếng, không chống trả cũng không tìm cách trốn chạy”… ( Trích “ Chiếc thuyền ngoài xa - Nguyễn Minh Châu) a. Mở bài: Giới thiệu khái quát về tác giả Tô Hoài, tác phẩm Vợ chồng A Phủvà tác giả Nguyễn Minh Châu, tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xavà hai đoạn trích cần so sánh b. Thân bài: * Điểmgiống nhau: + Về nội dung: Cả hai đoạn trích đều cho thấyđược số phậnđầyđau khổ củangười phụ nữ trong cảnh bạo hành gia đình mà thủ phạm không ai khác chính là nhữngngười chồng vũ phu. 11 https://quancafedep.com.vn/

12. + Về bút pháp: Cả hai đoạn trích đều sử dụng bút pháp tả thực với cách miêu tả tỉ mỉ, cụ thể vì thể mà sự tàn nhẫn củangười chồng và nỗiđau củangười vợ càng được khắc sâu, tô đậm. * Điểm khác nhau: + Ngôi kể: Đoạn trích thứ nhấtđược kểở ngôi thứ3, người kể không xuất hiện trực tiếp nhưng là người thấy hết, biết hết mọi chuyện và kể lại. Còn ởđoạn2 được kểqua nhân vật Phùng, sự hoá thân của tác giả. Cách chọn ngôi kể ởđoạn 2 đã tạo ra một điểm nhìn trần thuật sắc sảo, tăng cường khả năng khám phá đời sống, lời kể trở nên khách quan, chân thật, giàu sức thuyết phục. + Hoàn cảnh, hành động và tính cách của các nhân vật: Cảhai ngườiđàn ông trong hai đoạn trích đều hiện lên với hành độngđánh vợ một cách dã man nhưng hành động của A Sử thản nhiên, lạnh lùng, dửng dưng, cho thấy mối quan hệ giữa hắn và Mị không phải là quan hệ vợ chồng mà là quan hệ giữa kẻ bóc lột và kẻ bị bóc lột. Còn ngườiđàn ông trong đoạn trích thứ hai vừađánh vợ vừa rên rỉđau đớn. Gã đánh vợ là vì muốn giải toả mọi uấtức, khổ đau, bế tắc trong cuộc sống của một gia đình làng chài đông con, nghèo khó. Gã vừa là thủ phạm mang lạiđau khổ cho vợ nhưng cũng vừa là nạn nhân của cuộc sống khốn khổ, bấp bênh. Đồng thời trong hai đoạn trích ta còn thấyhai người phụ nữ cùng là nạn nhân của bạo lực gia đình và cảhai đều không phản kháng khi bịđánh nhưng Mị không phản kháng vì Mị dường như không biết mình bị trói. Mịđang sống trong quá khứ, trong ảo giác, đang để tiếng sáo đưa Mịđi theo những cuộc chơi. Còn ngườiđàn bà hàng chài không phản kháng vì bà ta hiểu chồng và muốn giúp chồng giải toả những uấtức, khổđau. + Câu văn: Ởđoạn 1 những câu văn miêu tả hành động vũ phu của A Sử phần nhiều là câu văn ngắn, chỉ thuần tuý miêu tả hành động nên qua lời văn đó tác giảđã làm toát lên sự lạnh lùng, vô cảm của A Sử. Còn trong đoạn 2 chủ yếu là câu văn dài vừa miêu tả hành động vừa miêu tả thái độ của gã chồng. Gã đánh vợ nhưđể trút bỏ bi kịch của cuộc sống + Giá trị tưtưởng: Đoạn trích thứ nhất phản ánh chân thực số phận bi thảm củangười dân nghèo miền núi đặc biệt là người phụ nữtrước CMT8. Còn đoạn trích thứ 2 ngoài việc miêu 12 https://quancafedep.com.vn/

13. tả chân thực cuộc sống của nhữngngười dân hàng chài, Nguyễn Minh Châu còn đặt ra vấn đề nhìn nhậncon người: cần có một cái nhìn toàn diện, đa chiềuđể thấy trong những cái đáng lên án vẫn có nhữngđiềuđáng cảm thông. Đằng sau hành độngđánh vợ của gã đàn ông là nỗiđau đớn, uấtức, hận mình, hận đời, hận cho số kiếp nghèo khổ của mình. Đằng sau thái độ cam chịu của người đàn bà là đức hi sinh, tình thương con và sự thấu hiểu lẽ đời sâu sắc. Đồng thời nhà văn cũng muốn nói tới một cuộc chiến không kém phần khốc liệt so với hai cuộc chiến vừa qua. Đó là cuộc chiến giữ gìn thiên lương, nhân phẩm của con người trong cuộc sống mưu sinh đời thường. Khi con người còn chưa thoát khỏi cảnh nghèo khổ, khốn khó nghĩa là vẫn phải sống chung với cái ác cái xấu, thậm chí sẽ bị biến thành cái ác, cái xấu. * Lí giải: + Giống nhau: Với sự am hiểuđời sống, gắn bó với số phậncon người cùng với tấm lòng nhân đạo cao cảđãđem đến sự gặp gỡ chung trong trang viết của hai nhà văn. + Khác nhau: Văn chương là sự nhận thứcđồng thời là tiếng nói thể hiện tình cảm, thái độ của cá nhân người nghệ sĩtrước cuộcđời vì thếđòi hỏi tác giả phải tạođược dấuấn riêng cho mình trong cách nhìn, cách nghĩ, cách viết, phải“ Khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những gì chưa có”. Đó là cá tính sáng tạo mà thiếu nó thì không có nghệ thuật. Hơn nữa hoàn cảnhra đời và thờiđại khác nhau cũng chi phối tới cách nhìn, cách cảm, cách nghĩ, cách viết khác nhau của hai nhà văn. Vợ chồng APhủđược viết năm 1953 sau chuyếnđi thực tế kéo dài 8 tháng của Tô Hoài ở vùng đất Tây Bắc. Còn tác phẩmChiếc thuyền ngoài xađược viết sau năm 1975 gắn liền với một nền văn họcđổi mới… c. Kết bài: - Đánh giá lại vấn đề - Có thể nêu cảm nghĩ của bản thân IV. Hiệu quả của áp dụng sáng kiến kinh nghiệm: Sau một thời gian vận dụng những kinh nghiệm trên vào giảng dạy, kết quảđạtđược cụ thể như sau: 13 https://quancafedep.com.vn/

14. + Những học sinh đi thi Đại học khối C và D đã nắm chắc cách làm, hầu hết các em đều lựa chọn cách nối tiếp nếu là so sánh hai đoạn thơ và cách song song nếu là so sánh nhân vật, chi tiết…trong tác phẩm văn xuôi, hoặc tác giả, trào lưu, khuynh hướng, giai đoạn văn học. Vốn kiến thức tổng hợp cũng được các em chú ý trau dồi, bổ sung, ghi nhớ và vận dụng khá linh hoạt và nhuần nhuyễn, đã tránh được lối bình tán chung chungmà tập trung chỉ ra những đóng góp riêng, độc đáo của từng đối tượng so sánh. Kĩ năng làm văn đã có nhiều tiến bộ rõ rệt. + Đối với học sinh thi Học sinh giỏi, các em không chỉ nắm chắc cách làm, xác định đúng trọng tâm mà đã rèn luyện thêm cho mình kĩ năng làm bài sáng tạo, diễnđạt chính xác, trong sáng, giàu cảm xúc. Nhiều bài khảo sát về kiểuđề này được các em giải quyết khá thuyết phục. Có những em đã biếthuy động kiến thức sâu rộng, phân tích, lí giải vấnđề chặt chẽ, khoa học… C. KẾT LUẬN: Khi làm dạng bài cảm thụ văn học trong thếđối sánh người viết cần hiểu so sánh không phải nâng cao đối tượng này, hạ thấpđốitượng kia mà là để tìm ra nhữngđóng góp riêng, độcđáo của từngđốitượng so sánh. Vì thế cần tránh lối so sánh khập khiễng, máy móc và thái độ cực đoan. Chuyên đề của chúng tôi có thể coi là một vài kinh nghiệm nhỏ của bản thân trong quá trình bồidưỡng học sinh giỏi nhằm giúp học sinh biết cách làm dạng bài cảm thụ văn học trong thếđối sánh. Chuyên đề chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Rất mong nhậnđược sựđóng góp ý kiến của các đồng nghiệp. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Muốn viết được bài văn hay –Nguyễn Đăng Mạnh chủ biên – NXB giáo dục 2. Văn - Bồidưỡng Học sinh giỏi THPT - NguyễnĐăng Mạnh chủ biên – NXB ĐHQG 3. Các đề thi đại học và HSG từ năm 2009 đến nay. 4. Tài liệu trên mạng Internet. 14 https://quancafedep.com.vn/

15. 15 https://quancafedep.com.vn/