Emeviler Dönemi

1. BirlikteÖğreniyoruzTARiHDERSLERi6 “Sizdenöncekilerin, Nuh, ÂdveSemudkavimlerininveonlardansonrakilerin haberleri size gelmedi mi ? ( İbrahim Suresi / 9. ayet)

2. EMEVİLER DÖNEMİ

3. EMEVİLER DÖNEMİ 750 571 610 622 632 634 644 656 661 Hz. Ömer Dönemi Hz. Ebubekir Dönemi Hz. Osman Dönemi Hz. Ali Dönemi EMEVİLER DÖNEMİ HZ.E.BEKİR VEFATI PEYGAMBER EFENDİMİZ (SAV)’İN DOĞUMU EMEVİLERİN YIKILIŞI HZ. ÖMER’İN ŞEHADETİ HZ. OSMAN’IN ŞEHADETİ İLK VAHİY HİCRET HZ. ALİ’NİN ŞEHADETİ PEYGAMBER EFENDİMİZ (SAV)’İN VEFATI

4. 661 • EMEVİLER • Hulefâ-yiRâşidîn döneminden sonra (632-661) Suriye’nin merkezi Dımaşk’takurulan İslâm tarihinin bu ilk hânedan - devleti, adını kurucusu Muâviye b. EbûSüfyân’ın mensup olduğu Benî Ümeyye(Umeyyeoğulları, Umevîler) kabilesinden almıştır. Muâviye ve ondan sonraki iki halife bu kabilenin Süfyânî kolundan, diğer on bir halife ise aynı ailenin Mervânî kolundandır. • Câhiliyedöneminde Mekke’de İDARî işler ve başkumandanlık vazifesi Umeyyeoğulları tarafından yürütülüyordu. (Maddi Nüfuzu temsil ediyorlardı) • Hac için Mekke’ye gelen Araplar’a su ve yiyecek temini görevleri ise Hz. Peygamber’in kabilesi Benî Hâşim’in uhdesinde bulunuyordu. (Manevi Nüfuzu temsil ediyorlardı.) • REKABET.....

5. 661 • Bu rekabet İslâmî dönemde farklı bir boyut kazandı. Hâşimîler Hz. Muhammed’e diğer kabilelere göre daha olumlu davrandılar. İçlerinden bazıları ilk müslümanlar arasında yer alırken yeni dine girmekte gecikenler de amcası EbûLeheb hariç onu desteklediler. • Ümeyye oğulları içinde Hz. Osman gibi ilk müslümanlar arasında yer alanlar bulunmakla birlikte bunların sayıları azdı. Ümeyye ailesi ileri gelenleri, Hz. Peygamber’in İslâm’a açık davetinin ilk günlerinden itibaren halkın müslüman olmasını engellemeye çalıştılar. • Nitekim müslümanlarlamüşrikler arasındaki savaşlarda müşriklerin kumandanlığını Emevî liderleri yapmışlardı. • Mekke’nin fethine kadar müslüman olmamakta direnen Emevîler’in büyük çoğunluğu, fetih esnasında başta reisleri EbûSüfyân olmak üzere diğer müşriklerle birlikte İslâmiyet’i kabul etti.

6. 661 • Emevî ileri gelenleri İslâm’a katılma hususunda geç kalmış olmakla birlikte idarî konularda tecrübeli oldukları için erken tarihlerden itibaren çeşitli mevkilere getirildiler. • Hz. Peygamber tarafından görevlendirilen Emevî gençleri arasında kâtiplik vazifesi verilen EbûSüfyân’ın oğlu Muâviye de bulunuyordu. • Muaviye : Hicretten 15 yıl önce doğdu... Mekke’nin fethedildiği gün müslüman oldu... Hz. Ebû Bekir zamanında (632-634) Suriye üzerine gönderilen dört ordudan birinin başına getirilen ağabeyi Yezîd’in ordusunda ona yardımcı olarak görevlendirildi.. Bu görevi sırasında Ürdün sahil şehirlerinin fethinde büyük başarı sağladı... • 638 yılında Ürdün ve civarına idareci olarak tayin edildi. Bir yıl sonra Yezîd’in vebadan ölümü üzerine Hz. Ömer tarafından onun yerine Dımaşk valiliğine getirildi. Hz. Osman zamanında 645 yılında Suriye umumi valisi oldu

7. 661 • Muâviye, Hz. Osman’ın şehit edilmesi sonrasında, cinayeti aydınlatmadığı ve katilleri sakladığı gerekçesi ile Hz. Ali’ye biat etmedi. • Hz. Osman’ın yakın akrabası olarak hukuken onun kanını dava etme hakkına sahip olduğunu söyledi ve bunu gerçekleştirmek şartıyla Şam halkından biat aldı. • Daha sonra Mekke’de Hz. Âişe, Talha ve Zübeyr üçlüsü ile Hz. Ali arasındaki mücadelenin sonucunu beklemeyi tercih etti. (CEMEL VAKASI) • CemelVak‘ası’nda galip gelen Hz. Ali’nin kendisini tekrar itaate davet etmesi karşısında, Hz. Osman’ın kanını dava etmeye devam ederek biatı reddetti. Onun bu tavrı iki tarafı SIFFIN SAVAŞI’ndakarşı karşıya getirdi. • Ardından HAKEM OLAYIve HARİCİ İSYANI , Hz.ALİ’nin şehadeti..

8. 661 • Muâviye, Hz. Al’nin 661 yılında şehid edilmesinden sonra Suriye halkından “emîrü’l-mü’minîn” unvanıyla biat aldı. • Hz. Ali’nin yerine halife seçilen Hz. Hasan’ın Irak ordusuna güvenememesi ve diğer bazı sebeplerle mücadeleden vazgeçerek kendisine biat etmesiyle Temmuz 661’de İslâm dünyasının tamamını hâkimiyeti altına aldı; • Böylece yaklaşık doksan yıl müslümanları idare edecek olan Emevî Devleti’ni kurmuş oldu.

9. 661 • Muâviyebelirli şartlarla Hz. Hasan’ın biatını alarak “birlik yılı” (âmü’l-cemâa) adı verilen 661 yılında ülkenin tamamını hâkimiyeti altında topladı. • Ancak Emevî muhalifleri mücadelelerini bırakmadılar. • Hariciler • Hz. Ali taraftarları • Önemli iç savaşlardan çıkmış ve büyük ölçüde siyasete kaymış olan İslâm toplumunun başına geçen Muâviye’yi bekleyen en önemli mesele bu iki muhalefet grubunun itaat altına alınmasıydı. • Haricileri şiddet kullanarak, Hz.Ali taraftarlarına da siyaset yoluyla yaklaştı ve hatta Haricilere karşı savaşlarda birlikte hareket ettiler. I. MUAVİYE

10. 661 • Muâviyeülkede siyasî istikrarı sağladıktan sonra uzun süreden beri durmuş olan fetihleri yeniden başlattı. Bu fetihler üç ayrı cepheye yöneliyordu. • Suriye orduları : Anadolu ve Ermenistan. Hedef İstanbul. İlk kuşatma 669’da, karadan ve denizden. Kapıdağ Yarımadası ele geçirilerek burdan kuşatmayı yönetiler. • Irak ordularıHorasan, Kabil, Buhara, Semerkant • Mısır ordularıda Kuzey Afrika topraklarında savaştılar. • Gücünü kendisine samimi bir şekilde bağlı olan Suriye ordusundan alan Muâviye, İslâm toplumunun içinde bulunduğu şartları iyi bir şekilde değerlendirerek kurucusu olduğu devletin temellerini sağlamlaştırdı. I. MUAVİYE

11. 661 • İslâm öncesinde Bizans hâkimiyeti altında yaşayan ve düzenli bir devlet müessesesine, askerî ve siyasî disipline âşinâ olan Suriye halkı yeni düzeni kolaylıkla benimsemişler, kendi geleneklerine göre meşru buldukları bu saltanatı Kur’an ve Sünnet’e uygunluğu bakımından tenkide gerek görmemişlerdi. • Muâviye, muhalifleriyle anlayacağı dilden konuşmayı prensip edinmişti. Kuvvete çok zor durumlarda başvururdu. Ancak valilerinin sertliğine göz yumuyor, zaman zaman bunu teşvik ediyordu. • Bu arada kendi kabilesinin nüfuzu altına girmemeye çalışan Muâviye, Hz. Osman’ın durumuna düşmemek için önemli eyaletlere başka kabilelere mensup valiler tayin etti. Kabile reislerine değer verdiğini gösterecek her şeyi yaptı. Kelb kabilesinden evlilik yaptı. I. MUAVİYE

12. 661 • Kabile reislerinden sağladığı bu desteği oğlu Yezîd’i veliaht tayin ederken fazlasıyla kullandı. • Gayrimüslimlere hoşgörülü davranarak bazılarını devlet yönetiminde de görevlendirdi. • Muâviye, kurduğu şahsî nüfuz ve itibar sayesinde oğlu Yezîd için biat alarak kabilesine yetmiş yıllık iktidar şansı sağlamıştır. I. MUAVİYE

13. 661 • Hulefâ-yiRâşidîn; “halîfetüresûlillâh(Allah resulünün halifesi) veya “emîrü’l-mü’minîn” unvanını kullanmışken “halîfetullah” (Allah’ın halifesi) unvanını kullanan Muâviye’nin hilâfet makamına geçmesiyle İslâm tarihinde yeni bir dönem başlamıştır. • Hilâfetin saltanata dönüşmesi olarak tanımlanan bu değişiklik, kabile hâkimiyeti yönü ağır basan bir mücadeleyi kılıcının kuvvetiyle kazanması, siyasî mücadele sonunda hilâfet makamını işgal etmesi, hilâfet sisteminin özünde büyük değişiklikler meydana getirmiştir. • Bu değişiklikler, Muâviye’nin, oğlu Yezîd’i veliaht tayin etmesi ve halifeliğin intikalinde veraset sisteminin ortaya çıkmasıyla yeni bir boyut kazanmıştır I. MUAVİYE

14. 661 • Hz. Peygamber’in vekili sıfatıyla iş gören ve devletin menfaatleriyle şahsî ve ailevî menfaatlerini birbirinden ayıran halifelerin yerini dini ikinci plana atan, kuvvete dayanarak devleti hilâfet-saltanat karışımı mutlak-teokratik-irsî bir monarşi ile idare eden halifeler aldı. • Artık halife resmî unvanı bakımından olmasa bile fiilen hükümdardı. • Bu dönemde devlet yönetimi dünyevî bir mahiyet kazandı. Bu sebeple Emevî hilâfetinin meşruiyeti İslâm tarihi boyunca tartışılan bir konu olmuştur. • Hz. Peygamber’in kurduğu istişare temeline dayalı, ehliyeti esas alan hilâfet müessesesini saltanata dönüştüren Emevîler’e karşı oluşan Şiî, Zübeyrî ve Hâricî muhalefet, propagandalarını onların hilâfetinin meşrû olmadığı iddiasına dayanarak yürütmüştür. I. MUAVİYE

15. 661 • Meseleye dinî prensipler açısından yaklaşan fıkıh âlimleri de Emevî halifeliğine aynı gözle bakmıştır. • Dinî muhalefet otoriteye değil yönetimin meşruiyetine karşı çıkıyordu. • Muâviye’yihilâfeti saltanata çevirmekle itham eden âlimler halifeliğin Emevîler’le sona erdiğine inanıyor, ancak toplumu iç savaşa sürükleyecek isyanlardan kaçınmak düşüncesiyle mevcut idareye itaati tercih ediyorlardı. • Devlet merkezinin bulunduğu Suriye’deki âlimler hariç Irak, Hicaz, İran ve Mısır bölgesinde yaşayan âlimlerin büyük çoğunluğu Emevî rejiminin şiddetle karşısında olduklarından Hâricî isyanlarının dışındaki diğer isyanları genellikle desteklediler I. MUAVİYE

16. 661 • İslâm tarihçilerinin çoğu, çeşitli sebeplerle Muâviye’yi tenkit etmişlerdir. • Ancak daha sonraki dönemlerde farklı görüşler ileri sürenler de olmuştur. • Mesela İbnHaldûn: • “””Muâviye’ninoğlu Yezîd’i veliaht tayin etmekle içinde bulunulan şartlara göre müslümanların hayrına olanı yapmıştır. • Muâviye’den itibaren din motifi zayıflamış, kabile asabiyeti onun yerine geçmiştir. Dolayısıyla Dinin öngördüğü şartlarda bir halife seçilseydi ona itaat edilmeyecek, toplumun birlik ve beraberliği yeniden bozulacaktı.””” • İbnHaldûn’un bu yaklaşımı özellikle çağdaş Sünnî yazarlar tarafından da benimsenmiştir. • II. Muâviye’nin yerine geçecek halifeyi belirlemeden ölmesinden sonra ortaya çıkan karışıklık ve iç savaşlar, veliahtın belirlenmesinin zaruretini ve Emevî ailesinden olmayan bir halifeye itaatin zor olacağını gösteren bir delil olarak ileri sürülmüştür. I. MUAVİYE

17. 661 680 • Muâviye’nin Nisan 680 ayında vefatının ardından Yezîd’ebiat edildi. • Problem çıkaran tek şehir Medine oldu. Yezîd’in halifeliğini tanımayan Hz. Hüseyin ve Abdullah b. Zübeyr, kendilerinden zorla biat almakla görevlendirilen valinin takibatından kurtularak Mekke’ye gittiler. • Onların bu davranışıyla birlikte Muâviye zamanında kontrol altında tutulan muhalefet harekete geçti. Bu işin başını da Kûfeliler çekiyordu. Mekke’ye sığınan Hz. Hüseyin’e elçi ve mektuplar göndererek kendisini Kûfe’ye davet ettiler. • Davetlerini kabul edip şehirlerine geldiği takdirde kendisini halife ilân edeceklerini ve bayrağı altında Yezîd’e karşı savaşacaklarını bildirdiler. I. MUAVİYE I. YEZİD

18. 661 680 • Hz. Hüseyin’in durumu araştırmak üzere gönderdiği amcasının oğlu Müslim b. AkīlKûfe’de çok müsait bir zemin buldu; barış sever vali Nu‘mân b. Beşîr’in müsamahasından da faydalanarak Hz. Hüseyin adına halktan biat aldı. Ardından da Hz. Hüseyin’i Kûfe’ye çağırdı. • Gelişmelerden haberdar olan Yezîd, Basra Valisini Kûfevaliliğine getirerek isyanı önlemekle görevlendirdi. • Göreve başladıktan hemen sonra Müslim b. Akīl ve arkadaşlarını öldürten Ubeydullah, gönderdiği kuvvetlerle Kûfe’deki yeni gelişmelerden habersiz olarak Kûfe’ye gelmekte olan Hz. Hüseyin’in yolunu kestirdi. I. MUAVİYE I. YEZİD

19. 661 680 • 10 Muharrem 61 (10 Ekim 680) Cuma günü Kerbelâ’da cereyan eden çarpışmalarda Hz. Hüseyin ve beraberindekilerin tamamına yakını hunharca katledildi. • İslâm tarihinin en büyük faciası olan ve asırlarca devam edecek mücadelelerin temelini teşkil eden bu hadise, Şiîliği siyasî bir taraftarlık olmaktan çıkarıp hilâfetin Hz. Ali evlâdının hakkı olduğu inancını bir nas olarak kabul eden bir grup haline getirdi. • Müslümanların iki zümreye ayrılmasının esasını teşkil eden bu facia yüzünden başlatılan isyanlar Emevîler’in yıkılışının önemli sebeplerinden biri olmuştur. • Halkın Emevî idaresine karşı nefret duygularını tahrik eden bu olay Hicaz bölgesini daha duyarlı hale getirdi. I. MUAVİYE I. YEZİD

20. 661 680 • Hz. Hüseyin’in şehâdetinden sonra Mekke’de yalnız kalan Abdullah b. Zübeyr’in gizlice biat almaya başlaması ve Emevî valisinin namazda imamlığına engel olması, öte yandan Medine halkının, sefihliği ve eğlenceye düşkünlüğü yüzünden Yezîd’ebiattanaynlması bölgede Emevî otoritesini iyice sarstı. • Yezîd’inbu isyanları bastırmak için gönderdiği Suriyeli askerlerden oluşan 12.000 kişilik bir ordu, Harre Savaşı’nda Emevî yönetimine karşı isyan eden Medineliler’i bozguna uğrattı; hatta rivayete göre kazandığı zaferin ardından şehri yağmalamaktan ve şehirde pek çok kötülüğü işlemekten çekinmedi. • Daha sonra Mekke üzerine giden ordu şehri muhasara ederken Yezîd’in ölüm haberi gelince kuşatmayı kaldırarak Dımaşk’a döndü.. I. MUAVİYE I. YEZİD

21. 661 680 • Devlet işlerinden ziyade eğlence âlemleriyle meşgul olan Yezîd, Hz. Hüseyin’in öldürülmesi ve mukaddes şehirlerin talan edilmesi, Kâbe’nin mancınıkla taşlanması gibi icraatları yüzünden müslümanların hâfızasında İslâm tarihinin en kötü isimlerinden biri olarak yer etmiştir. I. MUAVİYE I. YEZİD

22. KERBELA 661 680 • Bağdat’ınyaklaşık 100 km. güneybatısındayeralanKerbelâ’nınİslâmtarihindekişöhreti, Hz. Hüseyinileailesifertlerinin 10 Muharrem 61 (10 Ekim 680) tarihindeEmevîler’ceşehidedildikleriyerolmasıvekabirlerininburadabulunmasındankaynaklanmaktadır. • Hz. HüseyinileberaberindekiyetmişkadarmuharibinşehidedilmelerindenveEmevîordusununonunkesikbaşıylaesiralınanharemimensuplarınıDımaşk’agötürmeküzereyolaçıkmasındansonraaçıktabırakılanşehidcesetleri, BenîEsedmensubuGādiriyeköylüleritarafındanHâirdenilenyerdetoprağaverildi. • Hz. Hüseyin’inbaşınıniseHalife I. Yezîd’esunulduktansonranereyegömüldüğübilinmemektedir. Bu husustaçeşitlirivayetlerbulunmaktave en kuvvetliihtimalinMedine’deBakīMezarlığıolduğusanılmaktadır I. MUAVİYE I. YEZİD

23. 661 680 683 I. MUAVİYE I. YEZİD II. MUAVİYE

24. 661 680 683 684 I. MERVAN I. MUAVİYE I. YEZİD II. MUAVİYE

25. 661 680 683 684 685 I. MERVAN I. MUAVİYE ABDULMELİK I. YEZİD II. MUAVİYE

26. 661 680 683 684 685 705 I. MERVAN I. MUAVİYE ABDULMELİK I. YEZİD I. VELİD II. MUAVİYE

27. 661 680 683 684 685 705 715 I. MERVAN I. MUAVİYE ABDULMELİK I. YEZİD I. VELİD II. MUAVİYE SÜLEYMAN

28. 661 680 683 684 685 705 715 717 I. MERVAN I. MUAVİYE ABDULMELİK I. YEZİD I. VELİD II. MUAVİYE SÜLEYMAN ÖMER BİN ABDÜLAZİZ

29. 720 661 680 683 684 685 705 715 717 I. MERVAN I. MUAVİYE ABDULMELİK I. YEZİD II. YEZİD I. VELİD II. MUAVİYE SÜLEYMAN ÖMER BİN ABDÜLAZİZ

30. 724 720 661 680 683 684 685 705 715 717 I. MERVAN I. MUAVİYE ABDULMELİK I. YEZİD II. YEZİD I. VELİD II. MUAVİYE HİŞAM SÜLEYMAN ÖMER BİN ABDÜLAZİZ

31. 724 720 661 680 683 684 685 705 743 715 717 I. MERVAN I. MUAVİYE ABDULMELİK I. YEZİD II. YEZİD I. VELİD II. MUAVİYE HİŞAM SÜLEYMAN II. VELİD III. YEZİD İBRAHİM II. MERVAN ÖMER BİN ABDÜLAZİZ

32. 724 720 750 661 680 683 684 685 743 715 705 717 I. MERVAN I. MUAVİYE ABDULMELİK I. YEZİD II. YEZİD I. VELİD II. MUAVİYE HİŞAM SÜLEYMAN II. VELİD III. YEZİD İBRAHİM II. MERVAN ÖMER BİN ABDÜLAZİZ EMEVİLERİN YIKILIŞI