Kinh nghiệm phát triển phẩm chất chăm học và tự tin cho HS Lớp 4, 5

1. PHỤ LỤC 1. Đặt vấn đề 4 2. Giải quyết vấn đề 5 2.1. Cơ sở lý luận 5 2.2. Thực trạng của vấn đề 7 2.3. Các giải pháp 11 2.3.1. Nhận thức về tác dụng của trò chơi Toán học 11 2.3.2. Nguyên tắc khi sử dụng trò chơi Toán học 12 2.3.3. Cấu trúc của trò chơi học tập 14 2.3.4. Giới thiệu một số trò chơi nhằm gây hứng thú học tập trong 15 môn Toán lớp 4, 5 2.4. Hiệu quả từ việc tổ chức các trò chơi Toán học 21 3. Kết luận 23 3.1. Ý nghĩa, phạm vi áp dụng của sáng kiến 23 3.2. Kiến nghị - đề xuất 24 3 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

2. 1. Đặt vấn đề Trong thập niên đầu và thập niên thứ hai của thế kỷ XXI, nhân loại đang bước vào kỷ nguyên mới với sự bùng nổ và phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ. Trình độ dân trí và khả năng chiếm lĩnh khối lượng tri thức khoa học công nghệ là thước đo đánh giá vị thế của quốc gia đó đối với toàn cầu. Con đường ngắn nhất để chinh phục khoa học công nghệ là cải cách giáo dục và đổi mới phương pháp dạy học. Trong bối cảnh đó toàn Đảng, toàn dân ta tiếp tục đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới, tạo nền tảng để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp hiện đại theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong trường tiểu học, dạy học là hoạt động trọng tâm, chiếm một quỹ thời gian lớn, chi phối nhiều hoạt động khác. Nhưng do đặc điểm tâm lí học sinh tiểu học, trẻ có nhu cầu phát triển mạnh cả về trí tuệ, lẫn thể chất. Bản chất của việc “học mà chơi, chơi mà học” vẫn là đặc điểm tâm lí hết sức quan trọng và đặc trưng cho mọi hoạt động học tập, lao động, vui chơi giải trí của các em. Vậy làm thế nào để giúp trẻ cân bằng giữa việc học tập và vui chơi, giúp trẻ giảm bớt sự mệt mỏi, căng thẳng sau những giờ học trên lớp, tạo hứng thú trong học tập, trong tư duy, trong nghiên cứu sáng tạo, rèn luyện và phát triển thể chất, tinh thần cho trẻ,… Việc tổ chức tốt hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp trong nhà trường sẽ giải quyết được vấn đề nêu trên. Bởi chính hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là một sân chơi bổ ích và lí thú nhất trong nhà trường giúp các em vừa được học tập ôn luyện củng cố, mở mang kiến thức đã học trên lớp vừa được vui chơi, giải trí lành mạnh và thể hiện được chính mình. Đây là động lực thúc đẩy giúp các em học tốt hơn các môn học văn hóa, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh trong nhà trường. Hiện nay trong chương trình giáo dục tiểu học, môn toán cùng với các môn học khác trong nhà trường tiểu học có những vai trò góp phần quan trọng 4 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

3. đào tạo nên những con người phát triển toàn diện. Nó là môn khoa học tự nhiên có tính lôgíc và tính chính xác cao và là chìa khóa mở ra sự phát triển của các bộ môn khoa học khác. Muốn học sinh tiểu học chăm học thì mỗi người giáo viên không phải chỉ truyền đạt nội dung kiến thức theo chuẩn kiến thức kỹ năng và các tài liệu đã có sẵn trong sách giáo khoa, trong các sách hướng dẫn và sách thiết kế bài giảng một cách dập khuôn, máy móc làm cho học sinh học tập một cách thụ động. Nếu chỉ dạy học như vậy thì việc học tập của học sinh sẽ diễn ra thật đơn điệu, tẻ nhạt và kết quả học tập sẽ không cao. Nó là một trong những nguyên nhân gây ra cản trở việc đào tạo các em thành những con người năng động, tự tin, sáng tạo sẵn sàng thích ứng với hội nhập thế giới. Yêu cầu của giáo dục hiện nay đòi hỏi phải đổi mới phương pháp dạy học môn toán nói riêng và các môn học khác ở bậc tiểu học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh. Vì vậy người giáo viên phải gây được hứng thú học tập cho các em bằng cách lôi cuốn các em tham gia vào các hoạt động học tập. Các trò chơi có nội dung toán học lí thú và bổ ích phù hợp với nhận thức của các em. Trò chơi học tập là một hoạt động mà các em hứng thú nhất.Khi chúng ta đưa ra được các trò chơi toán học một cách thường xuyên, khoa học thì chắc chắn chất lượng dạy học môn toán sẽ ngày càng được nâng cao. Thông qua các trò chơi, các em sẽ lĩnh hội những tri thức toán học một cách dễ dàng; kiến thức sẽ được củng cố, khắc sâu một cách vững chắc, tạo cho các em niềm say mê, hứng thú trong học tập, trong việc làm. Xuất phát từ lí do trên, qua thực tế giảng dạy và nghiên cứu, tôi mạnh dạn chọn sáng kiến “Một số kinh nghiệm nhằm phát triển phẩm chất chăm học và tự tin cho học sinh lớp 4, 5 thông qua một số trò chơi toán học”nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh tại Trường Tiểu học Ngô Sĩ Liên. 5 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

4. 2. Giải quyết vấn đề 2.1. Cơ sở lý luận Học sinh tiểu họcluôn luôn hiếu động, ham chơi thích cái mới lạ nhưng lại nhanh chóng chán.Đối với trẻ trò chơi là mộtphát hiện mới, kích thích tò mò, muốn tìm hiểu, khám phá. Trò chơi toán học nhằm mục đích là thông qua trò chơi đểcủng cố kiên thức của bài học, luyện tập lại kiến thức của bài mới, phát hiện ra kiến thức mới của bài học. Thông qua trò chơi học sinh nắm được kiến thức của bài học một cách nhẹ nhàng.Do vậy quan điểm “Thông qua hoạt động vui chơi để tiến hành hoạt động học tập” là phù hợp với trường tiếu học. Trong quá trình học toán ở tiếu học, sử dụng trò chơi toán học có nhiều tác dụng như: Giúp học sinh tiếp thu kiến thức nhẹ nhàng, gây hứng thú học tập. Học sinh thay đối loại hình hoạt động trong giờ học, làm cho giờ học bớt căng thẳng, tạo cảm giác thoải mái, dễ chịu. Kích thích sự tìm tòi, tạo cơ hội để học sinh tự thê hiện mình. Thông qua trò chơi, học sinh vận dụng kiến thức năng nổ, hoạt bát, kích thích trí tượng tưởng, trí nhớ. Từ đó phát triến tư duy mềm dẻo, học tập các xử lý thông minh trong những tình huống phức tạp tăng cường khả năng vận dụng trong cuộc sống để dễ dàng thích nghi với điều kiện mới của xã hội. Ở lứa tuổi Tiểu học cơ thể của học sinh đang trong thời kỳ phát triển hay nói cụ thể là các hệ cơ quan còn chưa hoàn thiện, vì thế sức dẻo dai của cơ thể còn thấp nên học sinh không thể làm lâu một cử động đơn điệu, dễ mệt nhất là hoạt động quá mạnh. Ngoài ra thông qua hoạt động trò chơi còn giúp các em phát triển được nhiều phẩm chất đạo đức như tình đoàn kết, thân ái, lòng trung thực, tinh thần cộng đồng trách nhiệm. Vì vậy trò chơi toán học rất cần thiết trong giờ toán ở tiểu học. 6 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

5. Học sinh Tiểu học rất dễ xúc động và thích tiếp xúc với một sự vật, hiện tượng nào đó nhất là những hình ảnh gây cảm xúc mạnh. Học sinh Tiểu học nghe giảng rất dễ hiểu nhưng cũng sẽ quên ngay khi chúng không tập trung cao độ. Vì vậy người giáo viên phải tạo ra hứng thú trong học tập và phải thường xuyên được luyện tập. Học sinh hiếu động, ham hiểu biết cái mới nên dễ gây cảm xúc mới, song các em chóng chán. Do vậy trong dạy học giáo viên phải sử dụng nhiều phươngpháp dạy học, đưa học sinh đi tham quan, đi thực tế, tăng cường thực hành, tổ chức các trò chơi xen kẽ... để củng cố khắc sâu kiến thức. 2.2. Thực trạng của vấn đề 100% số cán bộ giáo viên trong trường có trình độ đạt chuẩn: trong đó trên chuẩn chiếm 98,5%. Đa số đội ngũ giáo viên đều có thâm niên trong nghề từ 10 năm trở lên nên có kinh nghiệm giảng dạy, có trình độ và sức khỏe tốt và luôn có tinh thần đoàn kết giúp đỡ nhau cùng tiến bộ, có lập trường tư tưởng vững vàng, phẩm chất đạo đức tốt, tinh thần kỷ luật cao,nhiệt tình, yêu nghề và thẳng thắn trong đấu tranh phê bình, luôn cầu tiến bộ và ý thức phấn đấu. Nhiều giáo viên có kiến thức vững chắc, có phương pháp giảng dạy tốt, có kinh nghiệm rèn bồi dưỡng học sinh giỏi, có hướng phấn đấu trở thành giáo viên giỏi, 100% giáo viên thực hiện đúng quy chế chuyên môn. Nhiều giáo viên tích cực tự học, tự bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, cải tiến đổi mới phương pháp. 100% giáo viên tham dự hội giảng các đợt trong năm. Sinh hoạt chuyên môn luôn được giáo viên và nhà trường coi trọng. Mặt khác, đội ngũ giáo viên nhà trường rất tích cực sưu tầm, làm và sử dụng đồ dùng dạy học. Bên cạnh những mặt tích cực, giáo viên nhà trường cũng còn những mặt hạn chế nhất định. Một số giáo viên có tư tưởng tự bằng lòng với trình độ chuyên môn của mình, ngại học, ngại tìm tòi sáng tạo, do đó những giờ dạy trở nên đơn điệu, ít hấp dẫn học sinh. 7 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

6. * Thực trạng công tác bồi dường đội ngũ giáo viên Hệ đào tạo: HỆ ĐÀO TẠO SỐ NỮ GIÁO TRUNG CAO ĐẠI SAU ĐẠI SƠ CẤP VIÊN CẤP ĐẲNG HỌC HỌC 56 55 0 0 16 39 01 Một số các đồng chí giáo viên trẻ đang theo học các lớp đại học tại chức Tiểu học, sau đại học. - 100% đội ngũ giáo viên được chuẩn hoá về mặt đào tạo số giáo viên được đào tạo trên chuẩn nhiều (98,5%) và có kinh nghiệm trong nghề. - Đội ngũ giáo viên ngày càng được chuẩn hoá về mặt đào tạo đang được trẻ hoá dần. Đặc biệt là các đồng chí giáo viên trẻ nhiệt tình, hăng say công tác và được trang bị nhiều kiến thức mới, gặp môi trường sư phạm tốt đã phát huy được tác dụng là mũi nhọn trong công tác giảng dạy. Từ thực tế giảng dạy trên lớp, từ dự giờ thăm lớp hoặc các tiết minh họa ở băng hình. “Trò chơi học tập” có một vị trí quan trọng trong quá trình tổ chức dạy học. “Trò chơi học tập” giáo dục cho các em tính thật thà, biết đánh giá chính xác kết quả học tập của mình và của bạn, qua trò chơi thể hiện được tính trung thực của từng cá nhân. Khi tham gia trò chơi, HS phải biết vận dụng hết khả năng của mình, tập trung chú ý cao độ sự hiểu biết cùng với trí thông minh và sáng tạo của bản thân, đó là những yếu tố rất thuận lợi. Trò chơi có những qui định và luật lệ nhất định, song tổ chức “Trò chơi học tập mang lại tính thi đua và đòi hỏi sự tự giác rất cao của HS mới đem lại kết quả. Nhưng khi giáo viên tổ chức trò chơi, tránh để HS chơi quá sức sẽ biến thành cuộc chơi. Vì vậy khi tổ chức trò chơi giáo viên phải vận dụng tốt những yêu cầu sau: 8 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

7. - Trò chơi phải cuốn hút 100% HS - Chuẩn bị trò chơi phải đúng yêu cầu, đạt được mục đích, phải phù hợp với trình độ kiến thức và kỹ năng của các em. - Luật chơi rõ ràng, công bằng, khách quan. + Tiến hành: - Giáo viên nêu tên trò chơi, phổ biến luật chơi. - Khi giới thiệu trò chơi phải ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu. - Đối với học sinh tham gia trò chơi một cách chủ động, sẵn sàng tư thế tuân theo luật chơi, chú ý nghe hướng dẫn. - Chuẩn bị đồ dùng thực hiện trò chơi như phiếu bài tập, bảng kẻ, bảng phụ, thẻ chữ... - Đánh giá đúng thực chất kết quả sau mỗi lần chơi, giáo viên nên có những nhận xét kịp thời đầy đủ, cụ thể về ưu khuyết điểm của các nhóm hay cá nhân tham gia trò chơi. Trò chơi một khi thâm nhập vào lớp học nhất thiết phải là một nội dung của bài học, phải là một thành phần cấu tạo nên tiết học, phải góp phần vào việc hình thành kiến thức cơ bản hoặc rèn luyện kỹ năng cơ bản của tiết học. Nội dung của trò chơi phải là một phần nội dung của bài học. Bởi vì mỗi một tiết học bao giờ cũng có yêu cầu cần đạt được chương trình qui định rất chặt chẽ về kiến thức cơ bản cũng như về kỹ năng thực hành. Trò chơi được sử dụng tùy thuộc vào cách tổ chức giờ học của người đứng lớp. Có thể sử dụng vào lúc kiểm tra đầu giờ để xem học sinh có nắm vững kiến thức hay không, có thể sử dụng trò chơi để hình thành bài học, có thể sử dụng để củng cố bài học. Từ thực trạng trên, bản thân tôi tự lồng ghép các trò chơi trong giờ học Toán. Đây là một số trò chơi được sử dụng trong giờ học Toán ở lớp 4,5: 9 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

8. Trong quá trình giảng dạy, quản lí và nghiên cứu và tìm hiểu thực tế tại trườngtiểu học Ngô Sĩ Liên, tôi thấy việc tổ chức trò chơi Toán học trong các giờ học, đặc biệt là trong tiết toán được đa số giáo viên vận dụng với mong muốn đổi mới phương pháp dạy học, góp phần đảm bảo mục tiêu tiết học, thay đổi không khí học tập cho học sinh. Tuy nhiên, không phải mọi giáo viên vận dụng đều đạt hiệu quả. Để vận dụng có hiệu quả trò chơi Toán học trong dạy học Toán, đa phần giáo viên còn lúng túng chưa phát huy hết tác dụng của mỗi trò chơi do nhiều nguyên nhân. Việc đa dạng hoá trò chơi trong tiết học còn hạn chế. Giáo viên còn vận dụng máy móc, rập khuôn một số trò chơi nhất định từ tiết này qua tiết khác gây nên sự khập khiễng với mục tiêu từng hoạt động và sự nhàm chán, thiếu hứng thú ở học sinh. Đa số giáo viên tổ chức trò chơi nhằm củng cố tiết học, không linh hoạt trong tiến trình dạy.Đôi khi giáo viên không làm chủ tốt thời gian trong quá trình tổ chức trò chơi Toán học dẫn đến "cháy" giờ hay phân chia thời gian không hợp lý trong tiết dạy. Một thực trạng thường thấy là sự chuẩn bị, tổ chức một trò chơi toán học của giáo viên chưa chu đáo, tỉ mỉ, cặn kẽ và đảm bảo yêu cầu của trò chơi nên hiệu quả của các trò chơi Toán học còn hạn chế.Trong quá trình tổ chức trò chơi, việc thu hút học sinh cả lớp tham gia là vấn đề rất khó đối với một số giáo viên, phần đông chỉ học sinh thích môn Toán tham gia tích cực còn học sinh không thích học Toán thì ngược lại. Bên cạnh đó là sự đánh giá còn thiếu công bằng giữa các đội chơi của giáo viên gây nên sự giảm hứng thú, nhiệt tình củahọc sinh khi tham gia trò chơi. Trong lớp ít học sinh có năng khiếu toán nên phần nào cũng ảnh hưởng đến không khí lớp học như: kém sôi động, hứng thú trong tiết học nếu không có hình thức tổ chức tốt. Một số học sinh rất nhút nhát, không hăng hái trong tiết học, đặc biệt là học sinh không thích học Toán. Lượng kiến thức tương đối nhiều đồng thời một số học sinh không hứng thú, trầm, thậm chí sợ các 10 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

9. tiết học toán. Bên cạnh đó còn HS có thái độ không tích cực chỉ hưởng ứng chứ không trực tiếp tham gia… Từ thực trạng trên, việc tổ chức trò chơi Toán học trong dạy- học toán là một vấn đề khá quan trọng cần có những giải pháp cụ thể, phù hợp với thực tiễn nhằm khắc phục thực trạng đã nêu đồng thời nâng cao hiệu quả và sự hứng thú của học sinh trong dạy và học. (Học sinh tự tin chia sẻ) 2.3. Các biện pháp 2.3.1. Nhận thức về tác dụng của trò chơi Toán học Như chúng ta đã biết, hoạt động vui chơi là hoạt động mà động cơ của nó nằm trong chính quá trình hoạt động bản thân trò chơi chứ không nằm ở kết quả chơi.Trò chơi là loại phổ biến của hoạt động vui chơi là chơi theo luật, luật củatrò chơi chính là các quy tắc định rõ mục đích, kết quả và yêu cầu của hành động trò chơi, luật của trò chơi có thể tường minh có thể không. Trò chơi học tập là trò chơi mà luật của nó bao gồm các quy tắc gắn với kiến thức kỹ năng có được trong hoạt động học tập, gần với nội dung bài học, giúp học sinh khai thác vốn kinh nghiệm của bản thân để chơi, thông qua chơi 11 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

10. học sinh được vận dụng các kiến thức kỹ năng đã học vào các tình huống của trò chơi. Do đó học sinh được thực hành luyện tập củng cố mở rộng kiến thức kỹ năng đã học. Như vậy trong trò chơi học tập các kỹ năng môn toán được đưa vào trò chơi. Chơi là một nhu cầu cần thiết đối với học sinh Tiểu học, có thể nói nó quan trọng như ăn, ngủ, học tập trong đời sống các em. Chính vì vậy các em luôn tìm mọi cách và tranh thủ thời gian trong mọi điều kiện để chơi. Được chơi các em sẽ tham gia hết sức tự giác và chủ động. Khi chơi các em biểu lộ tình cảm rất rõ ràng như niềm vui khi thắng lợi và buồn bã khi thất bại. Vui mừng khi thấy đồng đội hoàn thành nhiệm vụ, bản thân các em thấy có lỗi khi không làm tốt được nhiệm vụ của mình. Vì tập thể mà các em khắc phục khó khăn, phấn đấu hết khả năng để mang lại thắng lợi cho tổ, nhóm trong đó có mình. Đây chính là đặc tính thi đua rất cao của các trò chơi. Vì vậy khi đã tham gia trò chơi, học sinh thường vận dụng hết khả năng về sức lực, tập trung sự chú ý, trí thông minh và sự sáng tạo của mình. Trò chơi học tập rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo, thúc đẩy hoạt động trí tuệ, nhờ sử dụng trò chơi học tập mà quá trình dạy học trở thành một hoạt động vui và hấp dẫn hơn, cơ hội học tập đa dạng hơn. Trò chơi học tập làm thay đổi hình thức hoạt động của học sinh, giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách tự giác tích cực. Giúp học sinh rèn luyện củng cố kiến thức đồng thời phát triển vốn kinh nghiệm được tích luỹ qua hoạt động chơi. Trò chơi không chỉ là phương tiện mà còn là phương pháp giáo dục. 2.3.2. Nguyên tắc khi sử dụng trò chơi Toán học Muốnđạt hiệu quả cao trong sử dụng trò chơi học tập dạy- học toán thì việc đa dạng hoá trò chơi trong giờ học là vô cùng quan trọng để các em “chơi mà học” là điều không dễ dàng. Vì vậy khi thiết kế trò chơi học tập, giáo viên phải nắm vững và thực hiện các nguyên tắc chủ yếu sau: 12 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

11. 2.3.2.1. Nội dung trò chơi phải gắn với mục tiêu từng tiết học Mỗi một trò chơi phải đảm bảo giải quyết một mục tiêu nhất định của hoạt động nào đó trong tiết học. Không thiết kế các trò chơi chỉ giải quyết một khía cạnh mục tiêu quá nhỏ hoặc xa vời mục tiêu dạy học cụ thể. Chính vì vậy, giáo viên cần căn cứ vào từng bài, loại bài để thiết kế các trò chơi học tập phù hợp, phong phú. Tránh lặp đi lặp lại một hoặc một số trò chơi trong nhiều tiết học. 2.3.2.2. Luật chơi rõ ràng, đơn giản dễ nhớ, dễ thực hiện Trò chơi phải phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi và phù hợp với khả năng người hướng dẫn. Do đó, khi thiết kế trò chơi tránh rườm rà, phức tạp, quá cầu kỳ giúp học sinh nắm bắt nhanh chóng luật chơi và cách chơi, đảm bảo thời gian tiết học, không ảnh hưởng tới lớp khác hay ảnh hưởng tới vệ sinh sức khoẻ của học sinh. 2.3.2.3. Điều kiện, phương tiện tổ chức trò chơi phong phú hấp dẫn Trò chơi phải phù hợp với lớp học, phương tiện đơn giản, dễ làm, tránh cầu kỳ, tốn kém nhưng vẫn đảm bảo phong phú và hấp dẫn. Một số phương tiện giáo viên có thể dặn học sinh chuẩn bị từ tiết trước.Do vậy, khi thiết kế trò chơi, giáo viên cần chú ý đến điều kiện, phương tiện tổ chức trò chơi. 2.3.2.4. Sử dụng trò chơi đúng lúc, đúng chỗ Trò chơi có thể sử dụng ở bất cứ hoạt động nào của tiết học nhưng phải phù hợp với mục tiêu của hoạt động đó. Sử dụng trò chơi học tập quá lạm dụng sẽ tác dụng trái ngược với mong muốn. Do đó cần căn cứ vào từng hoạt động để tổ chức những trò chơi phù hợp. 2.3.2.5. Trò chơi phải kích thích được sự hứng thú của từng học sinh Mỗi trò chơi phải đảm bảo kích thích được sự thi đua dành phần thắng giữa các đội tham gia. Trò chơi đảm bảo được nhiều học sinh hay nhiều lượt học sinh tham gia.Tránh chỉ thiết kế cho học sinh thích môn Toán bởi nội dung trò chơi quá khó so với trình độ chung của lớp. 13 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

12. 2.3.2.6. Đánh giá kết quả của trò chơi Khi đánh giá kết quả trò chơi cần đánh giá với thái độ nhẹ nhàng mang tính chất khích lệ, động viên nhưng phải công bằng. Sau mỗi trò chơi phải có thưởng phạt phân minh. Tuy nhiên, nên tránh xử phạt đối với đội thua, người thua, mà tập trung tuyên dương, khen thưởng (nếu có) đối với người thắng, đội thắng. 2.3.3. Cấu trúc của trò chơi học tập + Tên trò chơi + Mục đích: Nêu rõ mục đích của trò chơi nhằm ôn luyện, củng cố kiến thức, kỹ năng nào. Mục đích trò chơi sẽ quy định hành động trò chơi được thiết kế trong trò chơi. + Đồ dùng, trò chơi: Mô tả đồ dùng, đồ chơi được sử dụng trong Trò chơi học tập. + Nêu luật chơi, cách tính, thời gian chơi: giáo viên giải thích cách chơi trong đó ai chơi trực tiếp, ai cổ động, ai đánh giá, chơi như thế nào, đánh giá như thế nào, chơi bao nhiêu lần, phần thưởng là gì? Chú ý chọn hình thức ngắn gọn, rõ ràng để giải thích cách chơi. Không nên giải thích dài dòng khiến học sinh mất hứng thú ngay từ khi chưa tham gia trò chơi. + Số người tham gia chơi: Cần chỉ rõ số người tham gia trò chơi. + Nêu lên cách chơi + Tổ chức chơi thử (mẫu), nếu cần. + Tổ chức cho các đội chơi trò chơi. + Tổ chức đánh giá kết quả của các đội chơi. + Tổ chức cho học sinh rút kinh nghiệm và khắc sâu kiến thức qua trò chơi. Tùy mục tiêu của mỗi trò chơi, trình độ của học sinh và thời gian mà giáo viên có thể linh động thêm hoặc bớt các bước trên khi tiến hành tổ chức trò chơi. 14 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

13. 2.3.4.Giới thiệu một số trò chơi nhằm gây hứng thú học tập trong môn Toán lớp 4, 5 Sau đây tôi xin giới thiệu một số trò chơi tiêu biểu mà tôi đã áp dụng trong quá trình dạy toán cho học sinh lớp 4, 5. * Trò chơi 1: Xếp hàng thứ tự (Áp dụng cho các tiết học: So sánh phân số; So sánh số thập phân,...) Mục đích: Giúp học sinh củng cố cách so sánh và sắp xếp các số thập phân, phân số theo thứ tự từ bé đến lớn và ngược lại. Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị 2 lá cờ hiệu (Cờ giấy nhỏ, 2 lá có màu khác nhau) Học sinh mỗi đội 5 mảnh bìa (Có kích thước 10 x 15 cm) trong mỗi mảnh bìa có ghi các số thập phân, phân số lớn bé khác nhau. (mỗi đội 5 em) Thời gian chơi: 3 phút Cách chơi: Hai đội trưởng lên nhận bìa của tổ và phát bìa cho mỗi bạn ở đội mình. Giáo viên yêu cầu hai đội quan sát, tự so sánh các số vừa nhận trong nhóm với nhau (trong 1, 2 phút ). Khi GV hô hiệu lệnh và giơ 2 lá cờ trên 2 tay về hai phía (sang ngang) yêu cầu các em nghe, giơ biển lên cao và xếp mỗi đội một hàng ngang, bắt đầu từ GV. Khi thầy đưa 2 lá cờ song song về phía trước các em tập hợp hàng dọc. Giáo viên bắt đầu hô các cách khác nhau như: “Tập hợp theo thứ tự từ bé đến lớn”; “Tập hợp theo thứ tự từ lớn đến bé” sau hai ba lần thi thay đổi các biển giữa hai đội. Ban thư ký ghi kết quả và tổng hợp điểm. Mỗi lần xếp hàng đúng thứ tự, nhanh, không ồn ào, xô lấn, làm lộn xộn, ghi 10 điểm. Xếp chậm, không thẳng hàng, mất trật tự trừ 2 điểm . Đội nào xếp sai không ghi điểm. Sau 3 phút kết thúc trò chơi đội nào nhiều điểm sẽ thắng cuộc . * Trò chơi 2: Truyền điện (Áp dụng cho các tiết học: Nhân (chia) nhẩm với 10 , 100 , 1000 , ... ; 0,1 , 0,01 , 0,001 , ...) 15 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

14. Mục đích:Luyện tập và củng cố kỹ năng nhân chia nhẩm; uyện phản xạ nhanh ở các em. Chuẩn bị:Không cần chuẩn bị bất kỳ đồ dùng nào Cách chơi:Các em ngồi tại chỗ. Giáo viên gọi bắt đầu từ một em xung phong. Ví dụ em xướng to 1 số nhân (hoặc chia) với 10 chẳng hạn “358 và chỉ nhanh vào em B bất kỳ để “truyền điện”. Lúc này em B phải nói tiếp, ví dụ “trừ 142 rồi chỉ nhanh vào em C bất kỳ. Thế là em C phải nói tiếp “bằng 216”. Nếu C nói đúng thì được quyền xướng to 1 số như A rồi chỉ vào một bạn D nào đó để “truyền điện” tiếp. Cứ làm như thế nếu bạn nào nói sai (chẳng hạn A nói “358 truyền cho B, mà B nói trừ “149 tức là sai dạng tính hoặc là C đọc kết quả tính sai) thì phải nhảy lò cò một vòng từ chỗ của mình lên bảng. Kết thúc khen và thưởng một tràng vỗ tay cho những bạn nói đúng và nhanh. * Lưu ý: + Trò chơi này không cần phải chuẩn bị đồ dùng, giáo cụ... + Trò chơi này có thể áp dụng được vào nhiều bài (Ví dụ: Luyện tập các bảng cộng trừ, nhân chia phân số và có thể thay đổi hình thức “truyền điện”. Ví dụ: 1 em hô to 1/2 × 2/3 và chỉ vào em tiếp theo để truyền thì em này chỉ việc nói kết quả bằng 1/3. + Trò chơi này không cầu kỳ nhưng vẫn gây được không khí vui, sôi nổi, hào hứng trong giờ học cho các em. * Trò chơi 3: Sai ở đâu? Sửa thế nào?(Áp dụng cho nhiều tiết học như các bài toán có lời văn ...) Mục đích:Rèn luyện, củng cố kỹ năng tính nhanh, tinh mắt, cẩn thận khi lám bài. 16 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

15. Chuẩn bị:Giáo viên chuẩn bị sẵn một số bài Toán có lời giải sai ở một vài bước trên bảng phụ (bố trí chỗ sai là những sai lầm mà học sinh thường hay mắc khi làm kiểu bài này). Thời gian chơi: 3 - 5 phút. Cách chơi:Tùy vào lúc thích hợp của tiết học, giáo viên đưa các bài toán có lời giải như đã nói ở trên lên bảng chính. Các đội thảo luận trong vài phút phút để truy tìm ra chỗ sai của bài giải và đưa ra phương án sửa sai. Đội tìm ra và có phương án sửa sai nhanh nhất sẽ trình bày đáp án, nếu chưa đúng các đội sau có quyền xin trả lời, khi nào lời giải đã đúng thì trò chơi dừng lại. Giáo viên yêu cầu những đội có câu trả lời đúng chỉ ra nguyên nhân sai lầm từ đó nhấn mạnh để cả lớp rút kinh nghiệm. Đội chiến thắng là đội tìm ra nhanh nhất những chỗ sai, chỉ ra nguyên nhân sai và sửa lại cho đúng. (Học sinh mạnh dạn, tự tin trước đông người) 17 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

16. * Trò chơi 4:“nhà sáng tạo trẻ”(Áp dụng cho các tiết học: cộng trừ, nhân, chia phân số, số thập phân) Mục đích:Kích thích tính tư duy, sáng tạo, ham học của học sinh. Chuẩn bị:Học sinh chuẩn bị bảng nhóm, bút lông. Thời gian chơi: 3-5 phút Cách chơi:Để củng cố kiến thức bài dạy, giáo viên cho học sinh giải một số bài tập đơn giản liên quan, sau đó yêu cầu các đội đặt một bài toán có nội dung tương tự bài tập đã giải. - Giáo viên, xem xét, kiểm định đề toán của các đội, rồi đưa ra kết luận đội nào thắng cuộc. (Trò chơi trên có thể sử dụng được cho rất nhiều tiết dạy). * Trò chơi 5: “Ai tìm được nhiều hơn?”(Áp dụng cho các tiết học: Bảng đơn vị đo độ dài, Bảng đơn vị đo khối lượng, Bảng đơn vị đo diện tích, Xăng - ti- mét khối, Đề- xi-mét khối, phân số bằng nhau, ...) Mục đích: - Rèn luyện tính nhanh nhẹn, khả năng quan sát tốt cho học sinh. - Học sinh củng cố kiến thức một cách nhẹ nhàng, tự chủ, vui tươi. Chuẩn bị: - Giáo viên ghi sẵn một số kiến thức cần thiết lên màn hình. - Học sinh chuẩn bị bảng nhóm, bút lông. Thời gian chơi: 3 phút Cách chơi: - Giáo viên gắn màn hình lên bảng, yêu cầu học sinh tìm và liệt kê những hình, những số, những vấn đề liên quan đến bài học. - Trong 3 phút, đội nào tìm được nhiều hình, hoặc nhiều số,…(ghi lên bảng nhóm) chính xác hơn thì đội đó sẽ giành thắng lợi. Ví dụ: Khi dạy xong bài: “Số thập phân bằng nhau” (Toán 5 tập 1), giáo viên ghi sẵn lên bảnghàng loạt số thập phân bằng nhau, yêu cầu học 18 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

17. sinh các đội ghi ra những phân số bằng nhau lên bảng nhóm của mình, đội nào thực hiện nhanh hơn và tìm ra được nhiều số thập phân bằng nhau hơn, đội đó sẽ chiến thắng. * Trò chơi 6: “Rồng cuốn lên mây”(Áp dụng cho các tiết học: So sánh, cộng, trừ, nhân, chia phân số, số thập phân, ...) Mục đích: Củng cố: So sánh, cộng, trừ, nhân, chia phân số, số thập phân, ... Chuẩn bị:Xếp gọn bàn ghế, dành chỗ rộng rãi trong lớp để chơi (Có thể chơi ngoài sân) Cách chơi:Một em tháo vát đi ở giữa làm đầu rồng. Cả lớp đứng thành vòng tròn xung quanh, vỗ tay hát: Rồng cuốn lên mây Ai mà giỏi toán Về đây với mình Một em nào đó giơ tay hô lên: "Tôi giỏi toán". Bạn làm đầu rồng bèn hỏi, chẳng hạn: "0,3 + 1,7 bằng mấy?". Nếu bạn nọ trả lời đúng thì được túm đuôi áo (đuôi rồng) để cùng đi vòng vòng (lên mây). Nếu bạn nọ trả lời sai thì đầu rồng "lêu lêu" và không được túm đuôi rồng. Cứ tiếp tục chơi như thế cho đến lúc đầu rống cuốn hết được các bạn lên mây (nếu có thời gian). * Trò chơi 7: Hái hoa toán học (Áp dụng cho các tiết học: Diện tích hình bình hành, Diện tích hình thang, Hình vuông, Hình hộp chữ nhật, Hình lập phương, Ôn tập về hình học cuối năm....) Mục đích: Giúp học sinh nhớ lâu các công thức tính chu vi, diện tích các hình chữ nhật, hình vuông, hình bình hành, hình thoi...Từ đó vận dụng linh hoạt, kết hợp với kỹ năng tính nhẩm để tính chu vi, diện tích của hình với số đo cho trước … 19 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

18. Phát triển khả năng diễn đạt rõ ràng, mạch lạc. Chuẩn bị:Giáo viên chuẩn bị một cây cảnh đặt lên bàn giáo viên làm cây hoa. Treo sẵn trên cây các bông hoa được cắt bằng giấy màu trong có ghi nội dung câu hỏi. (Tuỳ theo nội dung bài học để giáo viên chọn nội dung ghi trong hoa) Ví dụ: Khi dạy bài: “Ôn tập hình học” ở cuối năm giáo viên có thể chọn nội dung: 1. Muốn tìm diện tích hình vuông ta làm như thế nào? Hãy tính nhẩm nhanh diện tích hình vuông mà cạnh bằng 5m? 2. Nêu quy tắc tính diện tích hình bình hành? 3. Đố bạn điền tiếp những từ thích hợp và chỗ trống trong bài thơ sau : Diện tích chữ nhật là gì ? Lấy dài…………..tức thì ra ngay. Chu vi chữ nhật dễ thay. Lấy ……………nhân hai là thành. 4. Muốn tính diện tích hình thang Đáy lớn, đáy bé ta mang......vào Rồi đem ....với chiều cao ......lấy nửa thế nào cũng ra. 5. Một hình lập phương có độ dài cạnh 6cm . Bạn Mai nói: Diện tích xung quanh hình lập phương bằng 216cm2 Bạn Chi nói: 216cm2 là diện tích toàn phần của hình lập phương. Theo bạn ai nói đúng? Ai nói sai? Vì sao? 6. Em hãy điền những từ thích hợp vào chỗ chấm của 2 câu thơ sau: Nói về công thức tính Vận tốc 20 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

19. Trên đường kẻ chậm với người mau Hai kẻ đồng chiều muốn gặp nhau Vận tốc đôi bên …………………. ………………chia với khó chi đâu. 7. Hình bên tên gọi là gì ? Chu vi, diện tích em thì tính mau? 4cm Thời gian chơi: 3 - 5 phút 10cm Cách chơi:Chơi thi đua giữa cá nhân. Học sinh xung phong lên hái hoa và đọc to, rõ ràng nội dung câu hỏi cho cả lớp cùng nghe sau đó mới trả lời kết quả. Nếu bạn hái hoa trả lời chính xác, diễn đạt trôi chảy, gọn gàng, các bạn ở dưới lớp vỗ tay thật to để cổ vũ cho bạn. Nếu bạn trả lời đúng kết quả nhưng diễn đạt chưa mạch lạc, thì lớp vẫn vỗ tay khuyến khích bạn song nhỏ và ngắn hơn. Nếu bạn trả lời sai giáo viên gợi ý vẫn không trả lời được thì phải nhảy cò cò về chỗ. 2.4. Hiệu quả từ việc tổ chức các trò chơi Toán học (Học sinh chăm chỉ học tập) 21 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

20. Bản thân đã thực hiện đề tài trên trong nhiều năm học qua, kết quả đạt được như sau: + Không có học sinh nghỉ học vì lí do chán học môn toán (khảo sát ở những lớp mà bản thân tham gia giảng dạy). + Các tiết dạy toán mà bản thân thực hiện luôn diễn ra trong không khí vui tươi, nhẹ nhàng và thân thiện, làm cho học sinh cảm nhận được: “môt ngày đến trường là một ngày vui”, làm tốt được phong trào xây dựng trường học thân thiện học sinh tích cực. + Luôn được học sinh kính trọng, gần gũi. Ngoài những trò chơi trên, việc sử dụng công nghệ thông tin vào dạy học cũng giúp GV tổ chức được các trò chơi hay bằng những hình ảnh sinh động và hấp dẫn như: Rung chuông vàng, Chiếc nón kỳ diệu...đã tạo cho học sinh sự hứng thú hơn rất nhiều trong các giờ học toán. Tôi nhận thấy rằng khi đưa các trò chơi vào các tiết học toán không những giúp các em khắc sâu kiến thức mà còn giúp các em phát triển được nhiều phẩm chất đạo đức như tình đoàn kết, thân ái, tính trung thực, tinh thần trách nhiệm, đặc biệt là phẩm chất chăm học và tự tin. 22 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

21. 3. Kết luận Trò chơi Toán học là một loại hình hoạt động vui chơi có nhiều tác dụng trong các giờ học của học sinh tiểu học. Trò chơi Toán học tạo ra không khí vui tươi, hồn nhiên, sinh động trong giờ học. Nó còn kích thích được trí tưởng tượng, tò mò, ham hiểu biết ở học sinh. Tổ chức tốt trò chơi Toán học không chỉ làm cho các em hứng thú hơn trong học tập mà còn giúp các em tự tin hơn, có được cơ hội tự khẳng định mình và tự đánh giá nhau trong học tập. Việc tổ chức trò chơi trong các giờ học toán là vô cùng cần thiết. Song không nên quá lạm dụng phương pháp này, ở mỗi giờ học ta chỉ nên tổ chức cho các em chơi từ 1 đến 2 trò chơi trong khoảng từ 3 đến 5 phút . Do vậy người giáo viên cần có kỹ năng tổ chức, hướng dẫn các em thực hiện các trò chơi thật hợp lý và đồng bộ, phát huy được tối đa vai trò của học sinh. Khi tổ chức trò chơi Toán học trong giờ dạy học Toán lớp 3, chúng ta phải dựa vào nội dung bài học, vào điều kiện cơ sở vật chất của trường, thời gian trong từng tiết học mà lựa chọn hoặc thiết kế các trò chơi cho phù hợp. Song để tổ chức được trò chơi toán học có hiệu quả đòi hỏi mỗi người thầy phải có kế hoạch, chuẩn bị thật chu đáo cho mỗi trò chơi. Các em được rèn khả năng nhanh nhẹn, khéo léo và tạo cho các em sự mạnh dạn, tự tin. Điều đáng mừng là các em rất hào hứng, chờ đợi tiết học toán sau, tạo cho các em lòng yêu thích, ham mê môn Toán. Sau quá trình thực hiện sáng kiến này, tôi thấy rằng trò chơi toán học là một việc làm rất cần thiết đặc biệt với học sinh tiểu học. Các em có học toán tốt mới có cơ sở để tiếp thu tốt các kiến thức của lớp trên. 3.1. Ý nghĩa, phạm vi áp dụng của sáng kiến Việc thực hiện sáng kiến trong suốt cả năm học hoặc có thể nhiều năm học, nó là quá trình tích luỹ dần dần trong quá trình dạy học gắn với việc dạy học hàng ngày. 23 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

22. Không tốn kém về kinh tế, không dồn ép về thời gian và mang tính xã hội cao. Sáng kiến này được áp dụng tại trường Tiểu học Ngô Sĩ Liên- thành phố Bắc Giang. Có thể áp dụng cho các trường Tiểu học trong phạm vi rộng hơn. 3.2. Kiến nghị - đề xuất Muốn có kết quả cao trong việc sử dụng trò chơi Toán học trong giờ học Toán ngoài những mục tiêu chung của bài dạy, giáo viên cần chú ý đến những vấn đề sau: - Nắm vững đặc điểm tâm sinh lý của học sinh tiểu học, từ đó lựa chọn thiết kế trò chơi cho phù hợp . - Giáo viên cần khắc phục những khó khăn về cơ sở vật chất, sưu tầm các vật liệu đơn giản để làm đồ dùng trong trò chơi. - Tổ chức trò chơi sao cho mọi học sinh được chơi nhất là những em còn hay rụt rè thiếu tự tin. Mỗi năm học Phòng giáo dục và Sở giáo dục nên chọn các sáng kiến tốt in thành các tập san theo môn học để cung cấp cho các trường làm tài liệu sinh hoạt chuyên môn. Mở thêm các lớp bồi dưỡng về chuyên môn và xây dựng nhiều tiết dạy học mmnh họa để cho giáo viên được trao đổi, học tập, rút kinh nghiệm. Tôi mong rằng tất cả chúng ta cần phải coi trọng việc dạy tốt môn toán và mong muốn được sự quan tâm giúp đỡ của Ban giám hiệu nhà trường, của giáo viên tạo điều kiện cho các em được phát huy tài năng Toán học của mình ngay từ bậc tiểu học. Trên đây là Một số kinh nghiệm nhằm phát triển phẩm chất chăm học và tự tin cho học sinh lớp 4, 5 thông qua một số trò chơi toán họcđã được thực thi tại trường tiểu học Ngô Sĩ Liên, những hình thức trò chơi trên đã được nhân rộng và tổ chức trong tất cả các khối của trường và bước đầu 24 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

23. thu được những kết quả đáng kể, học sinh tham gia tích cực hứng thú. Vậy tôi viết lại sáng kiến này để bạn bè đồng nghiệp có thể tham khảo. Do khả năng bản thân còn nhiều hạn chế nên không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự góp ý giúp đỡ chân tình của hội đồng khoa học trường, cấp trên cũng như quý bạn đọc để sáng kiến hoàn thiện hơn. Phường Ngô Quyền, ngày 22 tháng 4 năm 2018 Người viết Lê Minh Thành 5. NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ HỘI ĐỒNG KHOA HỌC TRƯỜNG TIỂU HỌC NGÔ SĨ LIÊN Đánh giá đề tài, SKKN đạt .. .... điểm Xếp loại: đạt bậc ......... TM. HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CHỦ TỊCH HIỆU TRƯỞNG Ngô Thị Kim Oanh HỘI ĐỒNG KHOA HỌC PHÒNG GIÁO DỤC THÀNH PHỐ BẮC GIANG Đánh giá đề tài, SKKN đạt ......... điểm Xếp loại: đạt bậc ........... TM. HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CHỦ TỊCH 25 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/