Duostta r á j á id bidjat !

1. Duostta rájáid bidjat! Digaštallanláhču nuoraidja alkohola birra - Nuppelotjahkásaččaid váhnemiid várás www.settegrenser.no

2. Áššelista • Man olu juhket nuorat? • Don váikkuhat mánnásat! • Makkár rájáid galgat bidjat? • Maid dadjet nuorat? • Ráját buktet bohtosiid! • Leat go ráját doarvái? • Oktasaš ráját? www.settegrenser.no

3. Ráját buktet bohtosiid! • Maŋimuš jagit lea Dearvvašvuođadirektoráhtta guovdilastan man dehálaš váhnemiid rájáidbidjan lea nuoraid alkoholageavaheami ektui. Moadde jagis leat nuoraid juhkandábit nuppástuvvan: • Dál nuorat, erenoamážit nieiddat, juhket hárvvit • Dál mealgat unnit nuorat juhket nu olu ahte gárihuvvet • Dál unnit nuorat dovdet soapmása gii rahčá alkoholain • Dál eanet nuorat oaivvildit ahte váhnemat eai berre sáddet alkohola nuoraid mielde festii • Dál eanet nuorat oaivvildit ahte váhnemat eai berre addit nuoraide alkohola ruovttus • Seammá olu nuorat dál go 5 jagi dassái sávvet váhnemiiddiset bidjat rájáid. www.settegrenser.no

4. Stuorra báikkálaš erohusat • Makkár lea gárrenmirkodilli min birrasis: • Maid diehtit alkoholageavaheami birra min báikkálaš nuoraid birrasis? • Goas juhket nuorat – lea go dábálaš juhkat vissis beivviid/dilalašvuođain? • Gávdnojit go erenoamáš báikkit gosa nuorat deaivvadit juhkat? • Mo hahket nuorat alkohola? www.settegrenser.no

5. Don váikkuhat mánnásat! • Nuorat geaid váhnemat bidjet unnán rájáid, juhket eambbo go eará nuorat • Nuorat geat šaddet bajás ruovttus gos juhkko olu alkohola, juhket obbalaččat eambbo go eará nuorat • Dát mearkkaša ahte don váikkuhat olu mánáidat alkoholadábiid go: – bijat čielga rájáid – ieš leat buorre ovdamearkan www.settegrenser.no

6. Makkár rájáidgalgat bidjat? • Manne lea dehálaš bidjat mánáidasamet čielga rájáid? • Man olu diehtit das, maid mánnámet dahket ja geaiguin sii leat ovttas? • Mo galggašeimmet čuovvut18-jagi ráji alkohola ektui? • Man guhkká besset min mánát báhcit olgun vahkkoloahpain? • Goas galggašedje beassat vuolgit «okto-ruovttus-festii» ja gávpotguovddážii/eará deaivvadanbáikkiide? • Lea go ortnegis ahte ijastallet guđetguimmiideaset luhtte jus eai leat ollesolbmot doppe? • Berrešedje go váhnemat váldit oktavuođa guđetguimmiideasetguin ijastallama oktavuođas? • Maid dadjat mii min mánáide jus fuobmát ahte sii leat juhkan alkohola? Ja goas lea rievttes áigi dan birra hállat? • Lea go ortnegis jus earát dieđihit dutnje jus oidnet du máná gárremin? www.settegrenser.no

7. Maid dadjet nuorat? • Eanáš nuorat liikojit go váhnemat bidjet čielga rájáid • Nuorat dadjet ahte ráját ruovttus váikkuhit dasa man olu sii juhket • Máŋgga nuoraid mielas lea buorre ággan ahte “váhnemat leat nu garrasat” • Dadjat juo buot norgga nuorat dovdet ahte sis lea buorre oktavuohta váhnemiiddáseaset www.settegrenser.no

8. Maid dadjet nuorat? ”Go nuorain leat unnán doarjja ruovttus, de álkit álget alkohola juhkat, eará sániiguin: váhnemat eai bija doarvái rájáid sidjiide.” ”Mii nuorat vuostálastit. Jus mu váhnemat gieldiba mu dahkamis juoidá, de dagan dan liikká. Lea buoret jus lea luohtevašvuohta nu ahte duostat riŋget váhnemiiddáseamet jus mii nu geavvá. Dakkár oktavuohta lea mus iežan etniin, mun lean hui lihkkoš dán láhkái.” www.settegrenser.no

9. Nuorat juhket unnit • Našunála guorahallamat čájehit: • Eanáš 15-jahkásaččat eai leat goassege juhkan alkohola • Nuorat juhket unnit dál go moadde jagi dassái • Ain leat stuorra váttisvuođat čatnasan nuoraid alkoholageavaheapmái • Nieiddat leat hirbmadit duohpan bártniid – ja sii girdet unnit www.settegrenser.no

10. Leat go ráját doarvái? • Eat bija rájáid dušše sániiguin, muhto maiddái daguideamet bokte • Mo mii láhttet ovdagovvan váikkuha maid min mánáid alkoholageavaheami • Mánáidáittárdeaddji Reidar Hjermann cealká ná čielgasit: “Váhnemiid deháleamos bargu ii leat rájáid bidjat, muhto daid ovddastit iežaset buriin ovdamearkan” www.settegrenser.no

11. www.settegrenser.no

12. Oktasaš ráját? • Sáhttit go šiehtadit oktasaš rájáid ja mearrádusaid, omd dáid birra: • Alkohola addit vuolleahkahaččaide • Feasttaid gos gávdno alkohola • Galget go álo leat ollesolbmot viesus go nuorat dollet feastta? • Naba go ijastallet guđetguimmiideaset luhtte? • Man guhkká besset nuorat báhcit olgun vahkkoloahpas • Váldet go váhnemat álkit oktavuođa guđetguimmiideasetguin go lea nuoraid ja alkohola birra sáhka • Sohpet go váhnemat oktasaš vuosteváikkuhusaid go njuolggadusat rihkkojuvvojit? FUOMÁŠ! Fertet muitit čilget mánáidasamet maid mii leat digaštallan ja maid leat šiehtadan! www.settegrenser.no