SKÓRA

1. SKÓRA

2. SKÓRA Stanowi zewnętrzną powłokę ciała i składa się z dwóch warstw: naskórka i skóry właściwej. Jej łączna powierzchnia u dorosłego człowieka wynosi do 2 m2 .Grubość skóry waha się od 0,3 do 4 mm w zależności od okolicy ciała. Najgrubsza skóra znajduje się na karku, grzbiecie, na podeszwach stóp i dłoniach. Grubość skóry zależy także od wieku i płci. Pod skórą leży warstwa tkanki łącznej, nazywana tkanką podskórną. Główna różnica pomiędzy mężczyznami i kobietami polega na grubości tkanki podskórnej (u kobiet jest grubsza). Powszechnie wiadomo, że kobiety mają więcej tkanki tłuszczowej podskórnej.Narządy dodatkowe skóry to: gruczoły łojowe, gruczoły potowe, włosy i paznokcie. Skóra jest zbudowana z trzech warstw - naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej.

4. I. NASKÓREK Jest to najbardziej zewnętrznie położona warstwa komórek (wraz z narządami dodatkowymi - paznokcie, włosy, gruczoły łojowe i potowe) jest zbudowany z nabłonka wielowarstwowego płaskiego rogowaciejącego, mikroskopowo można wyróżnić 5 warstw charakteryzujących się różnym typem komórek i ich ułożeniem.

5. a)WARSTWA ROGOWA Składa się ze ściśle upakowanych, całkowicie zrogowaciałych, bez jądrowych komórek, nazywanych łuseczkami rogowymi. Łuseczka składa się z wewnętrznego rdzenia i zewnętrznej otoczki, które się wykształcają w trakcie przechodzenia keratynocytów z warstwy ziarnistej do jasnej (lub zrogowaciałej). Wtedy to z cząsteczek profilagryny są odcinane przez proteazę fragmenty białka, czyli cząsteczki filagryny, która powoduje agregację filamentów cytokeratyny w zrogowaciały rdzeń. Otoczka zewnętrzna łuseczki powstaje z białek inwolukryny, SPR i lorykryny. W wyniku różnicowania keratynocytów na powierzchni naskórka powstaje jednorodna warstwa zrogowaciała, a pod nią i w niej znajdują się glikolipidy, nie przepuszczające wody. Dzięki temu naskórek może pełnić swoje podstawowe funkcje: osłaniać głębiej leżące tkanki przed działaniem czynników zewnętrznych oraz nie przepuszczać wody, głównie z tkanek na zewnątrz.

6. b)WARSTWA JASNA Jest cienką warstwą keratynocytów, o kwasochłonnej cytoplazmie, występującą tylko w grubych naskórkach, np. w skórze podeszwy. Keratynocyty tej warstwy nie mają już jąder i są wypełnione masami zrogowaciałych filamentów cytokeratyny. Mają jeszcze zachowane desmosomy. Powierzchniowe keratynocyty warstwy ziarnistej gromadzą w pobliżu swojej zewnętrznej powierzchni liczne ciałka blaszkowate. Ciałka te są pęcherzykami zawierającymi blaszki glikolipido-acyloglikozyloceramidu. Zawartość pęcherzyków jest wydzielana na zewnątrz keratynocytów warstwy ziarnistej. W ten sposób między warstwą ziarnistą a warstwą zrogowaciałą jest wytwarzana warstwa ułożonych równolegle blaszek glikolipidu, która jest barierą dla wody.

7. c)WARSTWA ZIARNISTA Różnicowanie keratynocytów rozpoczyna się już w warstwie pod­stawnej i nasila się w warstwie kolczystej. Jednak najintensywniejsze różnicowanie zachodzi w warstwie ziarnistej. Przejawia się ono następującymi zmianami struktury i funkcji komórek tej warstwy: . zagęszczaniem pęczków filamentów cytokeratyny; . syntezą swoistych białek - profilagryny, lorykryny, SPR, kornifiny i inwolukryny; . pojawieniem się w cytoplazmie pęcherzyków zawierających te białka; pęcherzyki takie nazywane są niekiedy ziarnami keratohialiny; . syntezą swoistych glikollpidów, tworzących cienkie blaszki; blaszki te są otaczane błoną i występują w cytoplazmie keratynocytów jako ciałka blaszkowate.

8. d)WARSTWA KOLCZYSTA Składa się z kilku warstw spłaszczonych, czternastościennych ko­mórek. Między komórkami istnieją liczne połączenia typu desmosomów. Różnicowanie keratynocytów tej warstwy przejawia się syntezą białek - cytokeratyn oraz odkładaniem w cytoplazmie pęczków filamentów pośrednich cytokera­tynowych. Istnieje ponad 20 rodzajów białek cytokeratynowych, które są syntetyzowane w różni­cujących się keratynocytach.

9. e)WARSTWA PODSTAWNA Komórki przylegające do skóry właściwej tworzą warstwę rozrodczą. Powstające w drodze podziału nowe komórki sukcesywnie wypychane są ku górze, do warstwy rogowej. Część komórek przekształca się, tworząc wytwory naskórka, takie jak włosy czy paznokcie, a także gruczoły wnikające w głąb skóry właściwej. Rozproszone pojedyncze komórki zwane melanocytami produkują barwnik melaninę, nadający kolor m.in. skórze i włosom. Melanina pełni rolę filtra zatrzymującego promieniowanie UV.

10. Błona podstawna naskórka Jest błoną ciągłą i składa się z kilku warstw: blaszki jasnej (powierzchniowa, leżą na niej keratynocyty połączone z nią poprzez hemidesmosomy, głównym składnikiem jest laminina), blaszki gęstej (głównym składnikiem jest kolagen IV) i blaszki siateczkowej (zbudowana z kolagenu VII). Na blaszce jasnej leżą keratynocyty warstwy podstawnej naskórka. W miejscach styku z blaszką te komórki tworzą wiele hemidesmosomów, które służą do ustalenia ich po­łożenia względem podłoża.)

11. ELEMENTY SKÓRY: owłos - ochrona, obrona i izolacja skóry -do korzenia włosa dochodzą zakończenia nerwowe z receptorami -dotykowymi, uchodzą tam tez gruczoły łojowe omelanina (pigment) w melanocytach - ochrona głębszych warstw skóry przed przegrzaniem i promieniowaniem nadfioletowym ociałka zmysłowe - odbieranie różnego rodzaju wrażeń, np. ciepła, zimna, dotyku, nacisku itp.

12. II. SKÓRA WŁAŚCIWA Zbudowana z tkanki łącznej właściwej zbitej. W substancji międzykomórkowej znajdują się liczne włókna białkowe: przede wszystkim kolagen, nadający skórze wytrzymałość i elastyna, nadająca jej elastyczność. W skórze właściwej znajdują się: -naczynia krwionośne mające za zadanie odżywiać komórki skóry, jednocześnie uczestniczące w termoregulacji -zakończenia nerwowe będące również receptorami dotyku, bólu i temperatury. Dzięki nim skóra odbiera bodźce ze środowiska zewnętrznego -części wydzielnicze gruczołów i cebulki włosowe.

13. Warstwa brodawkowa jest zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźnej, dającej liczne wypuklenia do naskórka. nazywane brodawkami. W brodawkach znajdują liczne ciałka dotyku, włosowate naczynia krwionośne, dostarczające substancji odżywcze komórkom naskórka. Warstwa ta jest bogata w komórki: fibroblasty, makrofagi, komórki tuczne, komórki plazmatyczne oraz leukocyty. Warstwa siateczkowata jest zbudowana z tkanki łącznej właściwej zbitej o utkaniu nieregularnym, zawierającej wiele włókien kolagenowych i sprężystych. Włókna kolagenowe skóry właściwej są zbudowane u płodu z kolagenu typu I. Po urodzeniu zmienia się struktura włókien, a u człowieka dorosłego w ich skład wchodzi kolagen typu III. Zwykle wyróżnia się dwie warstwy skóry właściwej:

14. W skórze właściwej znajdują się receptory czuciowe: • ciałek Krausego (analiza przestrzenna intensywności dotyku); • ciałek Ruffiniego (recepcja nacisku i dotyku); • ciałek Meissnera (analiza przestrzenna intensywności drgań); receptorów mieszka włosowego, które są wolnymi zakończeniami nerwowymi (analiza przestrzenna intensywności dotyku), oraz • ciałek blaszkowatych (Vatera-Paciniego) (analiza nacisku i wibracji).

15. ELEMENTY SKÓRY: *gruczoł łojowy - wydzielanie łoju -         ochrona naskórka przed wysychaniem i pękaniem -         ochrona włosów – zapewnia ich prawidłową kondycję, elastyczność i połysk *mięsień przywłosowy -         możliwość poruszania włosem – znaczenia w termoregulacji (skurcz mięśni przywłosowych pod wpływem zimna powoduje tzw. gęsią skórkę *gruczoł potowy - wydzielanie potu (termoregulacja, wydalanie zbędnych produktów przemiany materii, działanie bakteriobójcze)

16. III. TKANKA PODSKÓRNA Wewnętrzna warstwa skóry. Zbudowana jest z: -tkanki łącznej właściwej luźnej- zawiera również tkankę tłuszczową w ilości zależnej od odżywienia, płci, czynności hormonów i zaburzeń metabolizmu. Tłuszcz zgromadzony pod skórą stanowi zapas źródła energii, warstwę izolacyjną oraz chroni przed urazami. Umożliwia częściowe przesuwanie się skóry nad podłożem mięśniowym lub kostnym. -tkanki Łącznej właściwej zbitej składa się zasadniczo z włókien klejorodnych i sprężystych najliczniejszych w głębokiej warstwie skóry właściwej. Ułożenie włókien jest zgodne z kierunkiem pociągania.

17. ELEMENTY SKÓRY: • onerwy • -         przekazywanie odebranych przez skórę informacji do mózgu i rdzenia kręgowego • onaczynia krwionośne • -         odżywianie skóry • -         odbieranie zbędnych produktów przemiany materii • -         udział w termoregulacji • opodściółka tłuszczowa • -         izolacja termiczna • -         magazyn substancji energetycznych • -         warunkuje napięcie skóry • -         dzięki jej przesuwalności w stosunku do niżej położonych tkanek chroni skórę przed uszkodzeniem na skutek działania niewielkich sił.

18. FUNKCJE WYDZIELNICZE SKÓRY: • GRUCZOŁY POTOWE • GRUCZOŁY ŁOJOWE • GRUCZOŁY MLECZNE (SUTKOWE) Funkcje

19. I. GRUCZOŁY POTOWE • 1. cewki zwinięte w kłębki • 2. leżą w tkance podskórnej • 3. około 2 mln • A.nierównomiernie rozproszone w całej skórze • a)najwięcej w miejscach narażonych na tarcie (dłonie, podeszwy, pachwiny, pachy) • 4. unerwione przez włókna współczulne • A.zazwojowe włókna są tu jednak cholinergiczne • 5. pobudzenie gruczołów potowych • A.na drodze odruchowej przez temperaturę skóry wyższa od 31oC • a)ogranicza się do okolicy, skąd pochodzą bodźce cieplne • B .przez bezpośrednie pobudzenie ośrodków krwią podgrzaną przynajmniej o 0.2oC • a)poci się całe ciało, zwłaszcza tułów, szyja i twarz • C.W stanach emocjonalnych-złożone procesy nerwowe w najwyższych odcinkach mózgowia • a)najsilniej pocą się pachy, rzadziej dłonie i podeszwy

20. 6. mimo unerwienia współczulnego pocenie można farmakologicznie wywołać acetylocholiną , a zachamowac atropiną • A. pobudzenie nie da się osiągnąć adrenaliną(włókna zazwojowe są bowiem cholinergiczne) • 7.ilość wydzielanego potu zależy od: • A .temperatury krwi i otoczenia • B. wilgotności i ruchu powietrza • C. wysiłku fizycznego • D. stanu emocjonalnego itp. • a)Kilka do kilkunastu litrów potu na dobę w warunkach pobudzenia • b)W zwykłych warunkach klimatycznych, bez żadnego wysiłku-około 500ml(choć nie widać potu na skórze) • 8.skład potu-podobny do moczu • A. woda z dodatkiem 2-10g/l składników stałych • a)połowa z nich to NaCl, resztę stanowią: mocznik, kwas moczowy, sole amonowe, aminokwasy, indykan, glukoza, niektóre witaminy(podczas wysiłków fizycznych –kwas mlekowy • 9.właściwości potu • A. ciecz przezroczysta, bezbarwna • B. obojętna lub lekko kwaśna(hamuje rozwój mikroorganizmów) • C.hipotoniczna w stosunku do krwi i komórek • 10.pełni funkcje : • A .wydalnicze • B. wydzielnicze • C. termoregulacyjne • D .bakteriobójcze

21. II. GRUCZOŁY ŁOJOWE • 1.gruczoły pęcherzykowe • 2.utworzone przez komórki naskórka • A .głównie w okolicy włosów • 3.ich wydzielina uchodzi do torebek włosowych • A. z tamtąd dalej na powierzchnię skóry (zwłaszcza podczas skurczu mięśni przywłosowych) • 4.są to gruczoły holokrynowe • A. w wydzielinę przemieniają się całe komórki • B.przez to giną i są zastępowane nowymi • 5. skład łoju- ciała tłuszczowe zawierające kwasy tłuszczowe i cholesterol • 6. rola • A. natłuszczanie włosów i naskórka • B. ochrona włosów przed wypadaniem i zesztywnieniem • 7. wydzielanie na dobę –około 20g

22. III. GRUCZOŁY MLECZNE (SUTKOWE) • 1. złożone i rozgałęzione gruczoły cewkowo-pęcherzykowe • 2. pełny rozwój osiągają tylko u osobników płci żeńskiej • A. w czasie dojrzewania płciowego gruczoły rozrastają się pod wpływem estrogenów, progesteronu i prolaktyny • B. intensywny i pełny rozwój dokonuje się dopiero w czasie ciąży pod wpływem hormonów łożyska –estrogenów i progesteronu • 3. wydzielanie mleka(laktacja)rozpoczyna się po porodzie • A. pozostaje pod kontrolą prolaktyny, a także hormonu wzrostu, tarczycy i kory nadnerczy • B. oksytocyna powoduje wyciskanie mleka z przewodów mlecznych w stronę brodawki piersiowej(skurcze komórek nabłonkowo-mięśniowych w sutkach) • 4. przez pierwsze2-3dni po porodzie wydzielają siarę • A .gęsta, żółtawa ciecz • B. zawiera mało tłuszczu i kazeiny, a wiele innych białek i ciał odpornościowych • C. działa odpornościowo i przeczyszczająco • 5. skład mleka: • A.ok.4%tłuszczu • B.1,5% białka • C.6%laktozy • D. składniki mineralne: sód ,potas, wapń w postaci fosforanów, siarczanów, chlorków • E. enzymy • F .przeciwciała • G. witaminy A, B,C i D • a)Jedynie ilości żelaza są śladowe (po wyczerpaniu jego zapasów ,jakie noworodek ma w wątrobie, do karmienia mlekiem już po kilku miesiącach trzeba dodawać żelazo-wywar z jarzyn, świeże soki • H. mleko ludzkie ma więcej albumin i jest słodsze niż mleko krowie- które używane w karmieniu niemowląt jest rozcieńczone o dosładzane.

23. FUNKCJE SKÓRY BIERNE I AKTYWNE

24. I. BIERNE FUNKCJE SKÓRY: 1.Ochrona przed zimnem, ciepłem, promieniowaniem; 2.Ochrona przed uciskiem, uderzeniem, tarciem; 3.Ochrona przed działaniem substancji chemicznych; 4.Ochrona przed wnikaniem drobnoustrojów, przede wszystkim dzięki wytworzeniu płaszcza lipidowego.

25. II. AKTYWNE FUNKCJE SKÓRY: 1.Obrona przed mikroorganizmami, które przedostały się do skóry; 2.Wchłanianie określonych substancji czynnych; 3.Wydalanie potu, funkcja chłodzenia. Wraz z gruczołami łojowymi wytwarzanie płaszcza lipidowego; 4.Regulacja krążenia krwii termoregulacja dzięki ukrwieniu skóry; 5.Narząd zmysłu odbierający bodźce ucisku, drgań, bólu i temperatury.

26. Podstawowe funkcje skóry to: -izolacja środowiska wewnętrznego od zewnętrznego (czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych) -udział w oddychaniu (tylko kręgowce niższe) -termoregulacja -udział w gospodarce wodno-elektrolitowej (gruczoły potowe) -odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego (dotyk, ból, ciepło, zimno) -melanogeneza (melanina chroni organizm przed mutagennym promieniowaniem ultrafioletowym) -wchłanianie niektórych substancji -gospodarka tłuszczowa -gospodarka witaminowa (synteza prowitaminy D3 z 7-dehydrocholesterolu). -wydzielanie dokrewne i reakcje odpornościowe (skóra zawiera komórki Langerhansa należące do APC)

27. Skóra bierze udział w:· percepcji bodzców - receptory w skórze i naskórku, włókienka nerwowe · termoregulacji ustroju - powierzchowne sploty naczyniowe , głównie żylny , biernie - owłosienie , gruczoły potoweRozszerzenie i zwężenie naczyń pod wpływem bodźców cieplnych dotyczy powierzchniowych naczyń skóry i ma charakter odruchowy ; nie wpływa ono na stan czynnościowy głębokich naczyń skory. · ochronie mechanicznej osłona przed otarciami - warstwa rogowa naskórka ,włókna skóryamortyzacja sił działających od zewnątrz - włókna kolagenowe i sprężyste , podściółka tłuszczowa · ochronie chemicznej - gruczoły łojowe ,płaszcz kwasowy i lipidowych powierzchni keratyna naskórka Zmieszany z potem łój tworzy na powierzchni ciała cienką warstwę emulsji olejowo - wodnej, chroniącej skórę przed szkodliwym działaniem czynników chemicznych, nadaje skórze pewien stan natłuszczenia przez co przeciwdziała wysychaniu skóry i jej pękaniu. Natłuszczanie skóry chroni ją od pewnego stopnia przed uszkodzeniem mechanicznym. Kwaśne oddziaływanie łoju jest czynnikiem przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybicznym. · melanogenezie - wytwarzanie melaniny · resorpcji - ograniczone i kontrolowane wchłanianie niektórych związków chemicznychjak np. witaminy rozpuszczalne w tłuszczach(A, D i K)oraz niektóre hormony stosowane w celach leczniczych · gospodarce tłuszczowej - magazynowanie tłuszczu w tkance podskórnej · gospodarce wodno-mineralnej - gruczoły potowe , podścielisko tkanki łącznej · gospodarce witaminowej - wytwarzanie witaminy D3 działającej przeciw krzywiczo · wydzielaniu dokrewnym - komórki tuczne (heparyna ,histamina) ROLA SKÓRY:

28. Budowa i funkcje skóry niemowlęcia Podczas życia płodowego w młodym organizmie najszybciej rozwija się granica skóro - naskórkowa i przydatki skóry. W momencie przyjścia na świat dziecka jest ona podobna do tej, która charakteryzuje skórę dojrzałą.Natomiast skóra właściwa i tkanka podskórna, będąca największym obszarem skóry, dojrzewa w pełni dopiero w pierwszych miesiącach, a nawet latach życia dziecka ... Skóra noworodka - podobnie jak skóra dorosłego - wykazuje budowę warstwową. W jej skład wchodzą: Naskórek (wielowarstwowy zrogowaciały płaski nabłonek), Skóra właściwa ( tkanka łączna bogata we włókna), Tkanka podskórna (podskórna tkanka tłuszczowa, sięgająca do ogólnej powięzi ciała). Naskórek (złożony z 5 warstw komórek) w 90 procentach tworzą keratynocyty, które z czasem ulęgają przekształceniu w komórki zrogowaciałe. Powstałe komórki tworzą warstwę rogową. Naskórek dodatkowo zawiera komórki układu barwnikowego, komórki układu immunologicznego i obwodowego układu nerwowego. Naskórek wytwarza tzw. przydatki skóry, tj.: włosy, paznokcie, gruczoły łojowe, gruczoły potowe. Natomiast skóra właściwa jest zbudowana z włókien kolagenowych sprężystej tkanki łącznej, która amortyzuje urazy mechaniczne.W obrębie skóry właściwej znajdują się naczynia krwionośne i zakończenia nerwowe. Tkanka podskórna jest trzecią z warstw, które tworzą skórę. Składa się z tkanki tłuszczowej i łącznej. Około 60 procent całej masy tłuszczu ustrojowego znajduje się właśnie w tkance podskórnej.

29. Skóra noworodków i niemowląt jest cienka, delikatna i nie w pełni dojrzała. Jest także nieco inaczej unerwiona i unaczyniona niż skóra osoby dorosłej. Granica skóro - naskórkowa jest cieńsza niż u dorosłych, chociaż budowa błony podstawowej jest całkowicie ukształtowana. Mieszki włosowe są w pełni wykształcone. Mieszek włosowy jest jasny, cienki, wypada pomiędzy 2 a 3 miesiącem życia, a następnie odrastają włosy bardziej gęste, ciemniejsze i grubsze. Gruczoły łojowe są również dobrze ukształtowane, o czym świadczy wydzielanie z nich serowatej masy. Gruczoły potowe ekrynowe są podobne do tych, jakie występują u dorosłych, jednak ich czynność wydzielnicza jest niewykształcona. Gruczoły potowe apokrynowe są niedojrzałe i rozwijają się dopiero w okresie dojrzewania płciowego. Paznokcie noworodków są cieńsze niż u dorosłych i niedojrzałe, ale maja już prawidłowa budowę. Skóra właściwa noworodków jest niedojrzała, elastyna jest rozwinięta niewystarczająco. Dojrzewanie elastyny zachodzi około 3. roku życia. Dobrze wykształcona jest tkanka podskórna zbudowana z maleńkich zrazików komórek tłuszczowych. We wczesnym etapie rozwoju niemowlęcia, jego skóra jest jednym z najważniejszych narządów zmysłów. Niedojrzała, cienka i wrażliwa skóra niemowlęcia sprawia, że dziecko bardziej intensywnie odbiera otaczający je świat.Podsumowując, różnice w budowie skóry dziecka i osoby dorosłej dotyczą: wielkości powierzchni, dojrzałości poszczególnych warstw, rozmieszczenia i wielkości gruczołów, typu owłosienia. Cienki, niedojrzały naskórek, jego większa przepuszczalność, większa ilość wody w naskórku i skórze właściwej, wzmożona przeznaskórkowa utrata wody, upośledzona termoregulacja, zmniejszenie ilości i składu lipidów, neutralne pH skóry powodują, że skóra dziecka jest szczególnie narażona na czynniki sprzyjające podrażnieniu, wysuszeniu i zakażeniom. Z drugiej strony skóra noworodka to ideał - gładka, miękka, elastyczna, niezniszczona przez działanie czynników zewnętrznych, dlatego też wymaga szczególnej opieki.

30. WYTWORY SKÓRY • łuski • pióra • włosy (m.in. rzęsy i brwi) • paznokcie • pazury • pochwy rogowe dzioba i rogów • kopyta

31. Łuski Cienkie płytki kostne osadzone w kieszonkach skóry właściwej, stanowiące jej osłonę, przeważnie ułożone w podłużne i poprzeczne szeregi, zachodzące na siebie dachówkowato, pokryte śluzem. U wielu gatunków kolor łusek pełni funkcję maskującą. Łuski wraz z pokrywającym je śluzem zmniejszają opór ciała poruszającej się ryby. Najczęściej spotykane typy łusek: -łuski elastyczne - u większości współczesnych gatunków ryb -cykloidalne (koliste) – okrągłego kształtu, o gładkich brzegach -ktenoidalne (grzebykowate, zgrzebłowate) – o powierzchni szorstkiej w dotyku, z krawędzią ząbkowaną -plakoidalne – składające się z płytki kostnej i osadzonego na niej ząbka, występują u ryb spodoustych -ganoidalne – w kształcie rombu, występują m.in. u jesiotrokształtnych łuski kosmoidalne

32. Pióro Ciało ptaka pokrywają pióra, będące tworami nabłonkowymi, podobnie jak łuski u gadów. Wyrastają z brodawek skórnych zbudowanych z komórek mezodermalnych, w których formują się najpierw pióra puchowe (embrionalne), a następnie pióra ostateczne (penna). Pióra zachodzą na siebie dachówkowato. Budowa pióra: pióro składa się z elastycznej osi oraz dwu chorągiewek: zewnętrznej i wewnętrznej. Górna część osi pióra, o przekroju czworokątnym, nosi nazwę stosiny, dolna, o przekroju owalnym, znajdująca się poniżej chorągiewki, nazywa się dutką . Wewnętrzna część dutki, zbudowana z delikatnych łuseczek rogowych, nosi nazwę duszy. Chorągiewki pióra składają się z promieni (rami), wyrastających z obydwu stron stosiny. Od promieni tych wyrastają z kolei na dwie strony promyki, które łączą się ze sobą delikatnymi haczykami Rodzaje piór: pióro puchowe posiada cienką oś, długie i miękkie promienie, a promyki nie łączą się ze sobą. Na różnych częściach ciała ptaka wyrastają różne pióra, które w zależności od pełnionych funkcji mają różny wygląd. Pióra umieszczone na tylnej krawędzi skrzydeł noszą nazwę lotek. Są to pióra duże i sztywne - tworzą powierzchnię nośną skrzydła. Pióra wyrastające na ogonie noszą nazwę sterówek. Wszystkie te pióra nadają ciału ptaka kształt i noszą ogólną nazwę piór konturowych. Niekiedy pióra ptaków (struś, pingwin) zatracają wszystkie promienie, przy zachowanej stosinie i wówczas upodabniają się do włosów ssaków. Barwa piór: Zabarwienie piór u ptaków wykazuje wielkie urozmaicenie i zależne jest od pigmentu zwanego melaniną bądź też od lipochromów, a także od ich mikroskopijnej struktury powodującej interferencję i załamanie światła. Barwa piór ma niekiedy zasadnicze znaczenie w identyfikacji poszczególnych gatunków.

33. Rozmieszczenie piór: pióra ptaków stanowią doskonałą izolację termiczną, jednakże nie pokrywają jednolicie całego ciała. Pewne okolice ciała ptaka pokryte są równomiernie piórami i miejsca te noszą nazwę pterylia, a miejsca mniej upierzone lub w ogóle nie upierzone noszą nazwę apteria. Miejscem pozbawionym piór przynajmniej przez część roku jest u wielu ptaków plama lęgowa. Pióra na ciele ptaków są ułożone w określony sposób, dzięki czemu można wyróżnić poszczególne partie upierzenia osobnymi nazwami

34. Włos Nitkowaty twór, pochodzenia naskórkowego, na powierzchni skóry, występujący u ssaków. Włosy znajdują się na całej skórze, z wyjątkiem dłoni, podeszew i powierzchni zgięć stawów, warg i brodawek. Włosy wyrastają z zagłębień skóry tworzących kanał, zwany mieszkiem. Do tego kanału uchodzą przewody gruczołów łojowych. Najmniejsze, słabo widoczne, tzw meszek występują na prawie całej powierzchni skóry. Każdy włos zbudowany jest z martwych komórek zawierających kreatynę. struktura włosa zależy od tego gdzie i kiedy rośnie. Rozwijający się płód jest pokryty delikatnymi włoskami, meszkiem, który zanika przed urodzeniem. Na miejsce meszku pojawia się włos meszkowaty, rosnący na całym ciele, oraz grubszy włos dojrzały, rosnący na głowie, tworzący brwi i rzęsy. Włosy wyrastaja z mieszków włosowych przez skórę właściwą i naskórek. Komórki u podstawy mieszków włosowych dzielą się i tworzą włos, który rośnie z szybkością do 1 cm na miesiąc. Mieszki z okrągłym otworem produkują proste włosy. Mieszki z owalnym lub zakrzywionym ujściem produkują kręcone lub faliste włosy.  Mieszek włosowy z włose - włos2 - powierzchnia skóry3 - sebum4 - mieszek włosowy5 - gruczoł łojowy

35. Paznokieć Narządy homologiczne: paznokcie, pazury i kopytaa. człowiek b. małpa c. drapieżnik d. nosorożec e. koń Rogowa osłona ostatniego członu palca małp i człowieka. Zbudowany jest z tzw. blaszki grzbietowej i blaszki podeszwowej. Paznokieć pełni funkcje ochronne i obronne. Paznokcie są tworami homologicznymi do pazurów, które występują u m.in. drapieżników oraz kopyt występujących u zwierząt kopytnych. Paznokieć różni się od pazura przede wszystkim zanikiem blaszki podeszwowej i słabszym rozwojem blaszki grzbietowej. Blaszka grzbietowa składa się z korzenia paznokcia, który jest zagłębiony w skórze, i właściwego paznokcia, wyrastającego na zewnątrz. Nasadę paznokcia od powierzchni zewnętrznej palca otacza tzw. wał paznokcia.

36. Pazur Rogowy twór naskórka chroniący końce palców. Pazur składa się z dwóch blaszek o różnej twardości. Zewnętrzna jest twardsza, blaszka spodnia jest stosunkowo miękka. U człowieka i człowiekowatych występuje paznokieć, mający podobną budowę, lecz o zredukowanej blaszce dolnej. Szczególny typ pazurów występuje u kotowatych (poza gepardem). Ich budowa umożliwia wysuwanie i chowanie pazura. Właśnie z tej przyczyny koty chodzą bezszelestnie nawet po twardej, gładkiej powierzchni

37. Kopyta Osłona końcowych członów palca ssaków kopytnych. U parzystokopytnych kopyta noszą nazwę racic. Kopyto ma budowę podobną jak paznokieć i pazur, jest do nich tworem homologiczne. W budowie kopyta wyróżnia się te same elementy: blaszkę grzbietową i blaszkę podeszwową, która przylega do opuszki palcowej. W kopycie opuszka palcowa przekształcona jest w tzw. strzałkę i zagłębiona w puszkę kopyta. Kopyto konia: A. z boku B. od spodua. rogowa ściana puszki b. strzałka c. podeszwa

38. HIGIENA SKÓRY Patrząc na skórę człowieka można ocenić jego stan zdrowia i wiek.Dlatego ,aby jak najdłużej zachować właściwości skóry ważna jest jej pielęgnacja poprzez: -regularne mycie : Kąpiel lub podstawowe mycie powinno odbywać się wieczorem , kiedy po całym dniu kontaktu z zanieczyszczonym środowiskiem zmuszeni jesteśmy usunąć brud pochodzący z zewnątrz a również pot i łój skórny zatykający pory . Stosujemy z zasady wodę ciepłą , która łatwiej rozpuszcza związki chemiczne znajdujące się na skórze i ułatwia wykonanie tego najprostszego ,a równocześnie najważniejszego zabiegu higienicznego i profilaktycznego . Mycie poranne jest też ważne ,chociaż skóra bywa mniej zanieczyszczona . Ma to znaczenie ogólno-higieniczne . Poranne mycie także odświeża skórę ,poprzez usunięcie złuszczającego się naskórka oraz poprawiając ukrwienie skóry. Do mycia używamy mydła ,które pomaga usunąć brud i tłuszcz nagromadzony na skórze oraz zmniejsza ilość bakterii, które powodują przykry zapach potu (może to być mydło antybakteryjne).Aby skóra wyglądała zdrowo należy stosować naprzemienne ciepłe i zimne natryski lub masować ciało ciepłą gąbką czy też szczotką z włosia (zabiegi te przyczyniają się do ukrwienia skóry ).

39. - stosowanie dezodorantów : Aby zapobiec zapachowi potu stosujemy dezodoranty ,których aktywne składniki przeciwdziałają rozmnażaniu się bakterii odpowiedzialnych za rozkład potu neutralizując go . Istnieją dwa rodzaje dezodorantów: zwykłe i antyperspiracyjne . Te drugie pomagają zmniejszyć ilość wydzielanego potu . Większość zawiera substancje zapachowe .Dezodoranty i dezodoranty antyperspiracyjne najlepiej jest stosować zaraz po umyciu się. Produkty te dostępne są w wielu formach : w sztyfcie ,kulce i kremie. Dezodoranty w sztyfcie charakteryzują się najskuteczniejszym działaniem . - unikanie ucisku : Powinniśmy ubierać się w niekrępujące ruchy , wygodne ubrania wykonane z naturalnych materiałów ,które pozwalają oddychać skórze jej nie ocierając. -unikanie przegrzania jak nadmiernego oziębienia : Ubieramy się stosownie do warunków pogodowych.

40. - stosowanie kosmetyków : Regularne przemywanie i oczyszczanie skóry pomaga zapobiec występowaniu pryszczy . Tak jak mycie zębów, które zapobiega próchnicy - codzienne oczyszczanie skóry powinno stać się przyzwyczajeniem .Skórę na twarzy należy przemywać antybakteryjnym żelem do twarzy lub tonikiem aby pozbyć się tłuszczu, bakterii i martwego naskórka, które powodują trądzik. Zwykłe mydła skutecznie oczyszczają skórę, ale nadmiernie ją wysuszają i pozostawiają po sobie osad ,który może przyczynić się do powstawania wyprysków. Sama woda też nie oczyści skóry z łoju i zanieczyszczeń.<żele do mycia twarzy>Żele do twarzy służą do oczyszczania skóry, skutecznie usuwają bakterie powodujące trądzik i zapobiegające nadmiernemu wysuszeniu naskórka . Większość żeli została stworzona z myślą o delikatnej skórze twarzy. Często występują one w wielu rodzajach i są stosowane do każdego rodzaju skóry. <specjalne toniki do twarzy >- służą do zmywania twarzy i zawierają specjalne substancje antybakteryjne. Otwierają one pory usuwając osad w postaci tłuszczu i zanieczyszczeń o wiele skuteczniej niż zwykłe toniki do skóry . <oczyszczające płatki higieniczne >- są praktyczne w codziennej pielęgnacji skóry twarzy. Są to zazwyczaj normalne płatki, które wcześniej zostały nasączone substancjami antybakteryjnymi. Płatki otwierają pory i pozostawiają na skórze warstwę ochronną, która będzie zapobiegać powstawaniu nowych pryszczy.Jak wykazałyśmy wcale nie trudno jest utrzymać skórę w czystości.

41. Choroby skóry • Albinizm • Atopowe zapalenie skóry • Choroba Rittera, zespół Rittera • Ciemieniucha • Grzybica woszczynowa • Drożdżyca • Erythema gyratum repens • Andydoza • Liszaj płaski • Półpasiec • Pęcherzyca paraneoplastyczna • Kaszak, torbielRybia łuska nabyta • Róża • Trądzik młodzieńczy • Zajady (Kandydoza kątów ust) • Zastrzał • Łupież • Łuszczyca - psoriasis • Świerzb

42. Albinizm (bielactwo) Brak pigmentu w skórze, tworach skórnych, włosach i tęczówce oka (czerwone oczy). Chorzy nie mający pigmentu w skórze są wrażliwi na działanie Słońca, mają bardzo jasną skórę, białe włosy, rzęsy i brwi. Dziecko z albinizmem rodzi się różowawe, co jest spowodowane prześwitywaniem naczyń krwionośnych. Tęczówka ich oka jest bezbarwna, przeświecają przez nią naczynia krwionośne, co nadaje oku czerwoną barwę. Albinizm wywołany jest przez brak enzymu przekształcającego prekursor melaniny w barwnik melaninę. Warunkuje go gen recesywny homozygotyczny. Cechę tę zaliczamy do genetycznych anomalii pigmentacji, która jest niekorzystna dla osobnika. Prócz albinizmu właściwego (uogólnionego) występuje także albinizm lokalny (częściowy). W zasadzie albinizm występuje rzadko, aczkolwiek u niektórych gatunków zwierząt (króliki, tchórze, szczury, świnki morskie, myszy, papugi) stał się cechą charakterystyczną dla niektórych odmian. Polega on na nieregularnie rozłożonych przebarwieniach (gdzie nie ma melaniny) na całym ciele, a najczęściej na czole.Osobnik posiadający tę cechę nosi miano albinosa.

43. Atopowe zapalenie skóry Zwane też egzemą, wypryskiem atopowym, a niegdyś świerzbiączką jest chorobą zaliczaną do chorób atopowych, psychosomatycznych.Skóra chorego pod wpływem substancji drażniących (mydło, rozpuszczalniki), alergenów (roztocza, sierść) lub pewnych pokarmów (jajka, mleko, białko pszenicy, czekolada, truskawki), traci barierę ochronną zbudowaną z lipidów (tzw. płaszcz lipidowy) i pada ofiarą innych szkodliwych substancji pochodzenia zewnętrznego.Głównymi objawami atopowego zapalenia skóry są zaczerwienienie i suchość skóry, jej swędzenie i skłonność do nawrotowych zakażeń bakteryjnych. Zmiany najczęściej lokalizują się na zgięciach łokciowych i kolanowych, na twarzy i szyi, ale mogą obejmować całe ciało. Atopowemu zapaleniu skóry często towarzyszą również inne schorzenia atopowe: astma oskrzelowa, sezonowy lub przewlekły katar sienny oraz alergiczne zapalenie spojówek.Choroba ma przebieg wieloletni z okresami kiedy objawy są mniej lub bardziej nasilone. W przebiegu choroby mają również udział emocje i psychika chorego, które same nie są przyczyną objawów, ale poprzez wpływ układu nerwowego mogą stać się czynnikiem wyzwalającym objawy u osoby chorej.Atopowe zapalenie skóry bywa mylone z łuszczycą.

44. Choroba Rittera, zespół Rittera Ciężka choroba skóry występująca u głównie u noworodków, zapalenie pęcherzowe i złuszczające skóry noworodków Rittera, efekt działania wytwarzanej przez gronkowca złocistego egzotoksyny epidermolitycznej - eksfoliatyny. Toksyna ta powoduje powstawanie rozległych pęcherzy, złuszczanie naskórka i odsłanianie skóry właściwej na dużych przestrzeniach.

45. Ciemieniucha Częsta przypadłość występująca u niemowląt wkrótce po urodzeniu w postaci nadmiernie złuszczania się owłosionej skóry główki. Mogą też tworzyć żółtawe łuski; miejsca te nie swędzą. Nie jest groźna, ale wygląda dość nieestetycznie. Przyczyną są przejściowe zaburzenia w pracy gruczołów łojowych, które mijają koło 3. miesiąca życia. Najczęściej zwalcza się ją za pomocą codziennego mycia głowy szamponem i nacierania skóry oliwką lub wazeliną. Do mycia głowy można używać namoczonych w wodzie otrąb, które są dobrym środkiem kojącym i zmiękczającym wrażliwą skórę.

46. Grzybica woszczynowa Jedna z odmian grzybicy głowy, znacznie różniąca się wyglądem od pozostałych. Może występować na skórze gładkiej lecz przeważnie zajmuje owłosioną skórę głowy. Jej charakterystycznym wykwitem jest okrągła, szarawo-żółta tarczka w środkowej części lekko wklęśnięta, silnie przylegająca do skóry, włosy w obrębie zmian stają się szare, matowe, szorstkie, pokręcone, łatwo się łamią i tracą elastyczność. Tarczki tworzą na coraz większej powierzchni grube złogi, pod którymi przy dłuższym stadium choroby, powstają gładkie, lśniące blizny, całkowicie pozbawione włosów. Obecnie odmiana ta jest rzadkością.

47. Drożdżyca Grzybicza, oportunistyczna infekcja skóry, błon śluzowych, paznokci i wyjątkowo rzadko infekcja uogólniona. Choroba ta najczęściej jest wywołana drożdżakami chorobotwórczymi. Drożdżycę rozpoznaje się głównie poprzez badania mikroskopowe i hodowlane. Do czynników sprzyjających występowaniu drożdżycy zalicza się niedobory witaminowe (przede wszystkim niedobory witamin z grupy B), maceracja (pocenie) naskórka, nadmierna otyłość, cukrzyca, ciąża Upośledzona odporność wywołana przez stosowanie antybiotyków (wyniszczających florę bakteryjną organizmu) lub leków obniżających odporność (np. leki immunosupresyjne, sterydy, leki stosowane w chemioterapii nowotworów).

48. Wyprzenie drożdżakowe podobne jest do wyprzenia bakteryjnego. Najczęściej rozwija się w trzeciej przestrzeni międzypalcowej rąk (czyli między III a IV palcem), rzadziej w przestrzeniach międzypalcowych stóp oraz fałdy skórne; okolice podsutkowe (u otyłych kobiet), pachwinowe i międzypośladkowe(u noworodków). Rozwojowi choroby sprzyja praca wymagająca częstego moczenia dłoni np. kucharka, sprzątaczka. Widoczne objawy to ogniska rumieniowo-wysiękowe i złuszczające, ograniczone do miejsc przylegania fałdów, wykazuje znaczną macerację naskórka i popękanie w głębi fałdów. Drożdżyca paznokci i wałów paznokciowych w okresie wczesnym uwidacznia się jako obrzęk, silnie zaczerwienione i bolesne zgrubienie wału paznokciowego, natomiast przy ucisku spod wału sączy się ropna wydzielina. W czasie choroby skóra w tych okolicach staje się cienka, napięta oraz zmieniona zapalnie. W zmianach długotrwałych płytki stają się żółtawo-brunatne, tracą połysk, ulegają przerostowi i rozwarstwieniu. Postacie:

49. Leczenie: Leczenie opiera się przede wszystkim na stosowaniu barwników (zieleń brylantowa, jodyna, eozyna) oraz na przyjmowaniu przez chorego dużych dawek witamin z grupy B. W wypadku gdy ze zmian chorobowych sączy się ropna wydzielina stosuje się okłady. Pomocne w leczeniu drożdżyc są także antybiotyki lub inne leki np. natamycyna, nystatyna. W przypadku rozległych zakażeń, na które nie skutkuje miejscowe leczenie, stosuje się też ogólnie ketokonazol. W drożdżycach błony śluzowej jamy ustnej dobre efekty lecznicze daje boraks z gliceryną.

50. Erythema gyratum repens Jest to rzadko występujący skórnymarker nowotworów narządów wewnętrznych. W każdym przypadku istnieje konieczność poszukiwania nowotworu. Patrz zespół paraneoplastyczny. Występuje częściej u mężczyzn między 40 a 60 rokiem życia. W 90% przypadków towarzyszy nowotworom płuc, przełyku, jelit, gruczołu piersiowego. O patogenetycznej roli nowotworów świadczą przypadki gwałtownego ustępowania zmian po udanym zabiegu usunięcia nowotworu. W 10% przypadków nie wykazano związku z nowotworami mimo wieloletniej obserwacji. Objawy i przebieg Zmiany skórne są bardzo charakterystyczne. Są to złuszczające się rumienie, układające się koncentrycznie, przypominające słoje drewna. Szerzą się bardzo szybko, ok. 1 cm na dobę. Najczęściej zajęty jest tułów i kończyny, z zaoszczędzeniem twarzy, dłoni i stóp. Zmianom towarzyszy niezbyt nasilony świąd.