Instytucje Unii Europejskiej

1. Instytucje Unii Europejskiej Dr Edyta Martini

2. Instytucje europejskie • Instytucje europejskie funkcjonują w oparciu o następujące zasady: • autonomię, • przyznanych im kompetencji, • równowagi instytucjonalnej.

3. Instytucje europejskie • Zasada autonomii instytucjonalnej • Zasada ta oznacza, że każda instytucja posiada przyznaną im przez traktaty autonomię, w oparciu o którą wykonuje powierzone jej zadania. Każda z instytucji ma również własne środki finansowe zagwarantowane w budżecie wspólnotowym

4. Instytucje europejskie • Zasada przyznanych kompetencji • Art. 5 TWE ust. 1 stanowi, że "Wspólnota działa w granicach kompetencji powierzonych jej niniejszym Traktatem oraz celów w nim wyznaczonych", natomiast zgodnie z art. 5 ust. 2 "w dziedzinach, które nie należą do jej kompetencji wyłącznej, Wspólnota podejmuje działania, zgodnie z zasadą pomocniczości, tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez Państwa Członkowskie, natomiast z uwagi na rozmiary lub skutki proponowanych działań możliwe jest lepsze ich osiągniecie na poziomie Wspólnoty". Ustęp 3 art. 5 wyraźnie wskazuje, że "Działanie Wspólnoty nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów niniejszego Traktatu".

5. Instytucje europejskie • Zasada równowagi instytucjonalnej • Przyjmując Traktat założycielski Wspólnot, kraje członkowskie zdecydowały o przekazaniu części własnych kompetencji Wspólnotom. Na szczeblu wspólnotowym, powyższe kompetencje wykonywane są przez instytucje wspólnotowe zgodnie z art. 7 TUE.

6. Instytucje europejskie • Traktat o Wspólnocie EuropejskiejArtykuł 71. Zadania powierzone Wspólnocie wykonują następujące instytucje: • Parlament Europejski • Rada • Komisja • Trybunał Sprawiedliwości • Trybunał Obrachunkowy • Każda z tych instytucji działa w granicach uprawnień przyznanych jej niniejszym Traktatem.2. Radę i Komisję wspomagają Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów

7. Instytucje europejskieRada Europejska • Decyzję w sprawie ustanowienia Rady Europejskiej podjęto na Szczycie w Paryżu w roku 1974. Pierwsze spotkanie "nowej" instytucji odbyło się w Dublinie w marcu 1975 roku.

8. Instytucje europejskieRada Europejska • Po raz pierwszy formalnie podstawy prawne funkcjonowania Rady Europejskiej określono w Jednolitym Akcie Europejskim, zaś wiodąca rola Rady Europejskiej została określona przez Traktat z Maastricht 1992.

9. Instytucje europejskieRada Europejska • W skład Rady Europejskiej wchodzą: • głowy państw lub szefowie rządów państw członkowskich • Przewodniczący Komisji Europejskiej • jeden członek Komisji Europejskiej

10. Instytucje europejskieRada Europejska • Rada Europejska nie jest instytucją wspólnotową sensu stricte - i jako taka nie jest wymieniona w Artykule 7 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej. Rada Europejska jest wymieniona natomiast w Traktacie o Unii Europejskiej (w artykule 4).

11. Rada Europejska • Rada Europejska obraduje co najmniej dwa razy w roku (zapis traktatowy - TUE) .

12. Rada Europejska • W praktyce Rada Europejska pełni następujące funkcje : • określa ogólne wytyczne w zakresie polityki UE oraz nadaje impuls niezbędny dla dalszego rozwoju UE • pełni rolę ostatecznego negocjatora w kwestiach spornych, których nie udaje się rozwiązać na szczeblu Rady Unii Europejskiej • prezentuje na arenie międzynarodowej stanowisko UE w najważniejszych kwestiach polityki międzynarodowej (pełniąc rolę sui generis kolegialnej głowy państwa) • zatwierdza najważniejsze decyzje i dokumenty UE • negocjuje zmiany traktatów

13. Rada Europejska • Wyniki prac Rady Europejskiej ogłaszane są po każdym spotkaniu w formie tzw. Konkluzji Prezydencji. Po każdym posiedzeniu Rada Europejska składa sprawozdanie do wiadomości Parlamentowi Europejskiemu. Z formalnego punktu widzenia decyzje Rady Europejskiej nie mają charakteru wiążącego.

14. Rada • Powołana na mocy art. 1 tzw. Traktatu o fuzji z 1965 r. w miejsce Specjalnej Rady Ministrów EWWiS, Rady EWG, Rady EURATOMU

15. Rada • Jest zasadniczą instytucją prawotwórczą we wspólnotowym systemie instytucjonalnym • Posiada kompetencje wykonawcze (delegacja do Komisji Europejskiej)

16. Rada • Skład: przedstawiciele wszystkich państw członkowskich szczebla ministerialnego, upoważnieni do zaciągania zobowiązań w imieniu rządu danego państwa (ZMIENNY SKŁAD OSOBOWY)

17. Rada Aktualnie funkcjonują następujące formacje Rady: • Rada ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych • Rada ds. Gospodarczych i Finansowych • Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych • Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Spraw Konsumenckich • Rada ds. Konkurencyjności (Rynek, Wewnętrzny, Przemysł, Badania) • Rada ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii • Rada ds. Rolnictwa i Rybołówstwa • Rada ds. Środowiska Naturalnego • Rada ds. Edukacji, Młodzieży i Kultury

18. Rada • Z Radą współpracuje Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER) działający od 1958 r. Jest organem pomocniczym Rady. Odgrywa rolę łącznika między administracją krajów członkowskich a administracją Unii Europejskiej.COREPER 2 - organ nadrzędny COREPER 1 - skupia się na zagadnieniach wewnętrznych,

19. Rada • Rada podejmuje decyzje i wydaje akty prawne na podstawie propozycji Komisji. Rada jest organem wspólnotowym wyrażającym interesy narodowe państw członkowskich.

20. Rada • Najczęściej decyzje podejmowane są kwalifikowaną większością.

21. Rada • Art. 202 TWE definiuje rolę przyznaną Radzie - "Aby zapewnić wykonanie celów określonych w niniejszym Traktacie Rada, zgodnie z postanowieniami niniejszego Traktatu: • zapewnia koordynację ogólnych polityk gospodarczych Państw Członkowskich; • ma prawo podejmowania decyzji • przyznaje Komisji w aktach przez siebie przyjmowanych uprawnienia do wykonywania norm, które Rada ustanawia.

22. Rada • Prezydencja 6 miesięcy-rotacja – 1 stycznia i 1 lipca każdego roku (kolejność sprawowania ustala rada decyzją podjętą jednomyślnie)

23. Rada • W celu utrzymania wyraźnej równości pomiędzy wszystkimi państwami członkowskimi, każde państwo członkowskie sprawuje tzw. prezydencję W trakcie prezydencji, kraj sprawujący tę funkcję przewodniczy i organizuje wszystkie spotkania Rady, również COREPER-u oraz wszelkich organów międzyrządowych.

24. Rada • Kolejność sprawowania prezydencji jest ustalana jednomyślnie przez Radę. Do końca 2006 r. prezydencja przedstawia się następująco: 2003 Grecja Włochy 2004 Irlandia Holandia 2005 Luksemburg Wielka Brytania 2006 Austria Finlandia

25. Rada • Prezydencja Unii Europejskiej w latach 2007-2020RokPaństwo członkowskie sprawujące prezydencję: 2007 Niemcy Portugalia 2008 Słowenia Francja 2009 Czechy Szwecja 2010 Hiszpania Belgia 2011 Węgry Polska 2012 Dania Cypr

26. Radaprezydencja 2013 Irlandia Litwa 2014 Grecja Włochy 2015 Litwa Luksemburg 2016 Holandia Słowacja 2017 Malta Wielka Brytania 2018 Estonia Bułgaria 2019 Austria Rumunia 2020 Finlandia

27. Komisja Europejska • Komisja Europejska jest organem wykonawczym Wspólnoty.

28. Komisja Europejska • Komisja Europejska - zgodnie z aktualnie obowiązującymi zapisami traktatowymi składa się wyłącznie z obywateli państw członkowskich UE, po jednym z każdego państwa.

29. Komisja Europejska • Komisja, która rozpoczęła pracę 1 listopada 2004 r. składa się z 25 członków - Komisarzy, wybranych na pięcioletnią kadencję.

30. Komisja Europejska • Komisarze powoływani są - na pięcioletnią , odnawialną kadencję.

31. Komisja Europejska • W odróżnieniu od członków Rady, na forum której reprezentowane są interesy narodowe państw członkowskich, członkowie Komisji nie reprezentują interesów państw narodowych, z których pochodzą.

32. Komisja Europejska • Komisja - jak wspomniano - jest organem niezależnym od państw członkowskich. Dlatego też, członkowie Komisji mają zakaz zwracania się do rządów narodowych po jakiekolwiek wytyczne czy instrukcje.

33. Komisja Europejska • Komisarzy obowiązuje też zakaz podejmowania czynności nie dających się pogodzić z obowiązkami w Komisji.

34. Komisja Europejska • Mandat członka Komisji wygasa z powodu rezygnacji (np. w związku z mianowaniem Komisarza na inne stanowisko np. w rządzie narodowym), śmierci, bądź dymisji

35. Komisja Europejska • W przypadku wątpliwości co do prawidłowego funkcjonowania Komisji, na wniosek jednej dziesiątej członków Parlamentu rozpoczęta może być procedura uchwalenia wotum nieufności wobec Komisji.

36. Komisja Europejska • Komisja funkcjonuje na zasadzie kolegialności - za decyzje odpowiada całe Kolegium Komisarzy przyjmujące decyzje zwykłą większością głosów, co jest równoznaczne ze zbiorową odpowiedzialnością polityczną przed Parlamentem Europejskim.

37. Komisja Europejska • Szczególną rolę w obecnej Komisji Europejskiej pełni Przewodniczący. Traktat Amsterdamski wzmocnił rolę Przewodniczącego Komisji, po pierwsze przez zatwierdzanie kandydata nie tylko jako członka kolegium Komisarzy, ale odrębnie przed podjęciem decyzji co do składu Komisji, a także przez stwierdzenie, że Komisja Europejska pracować będzie pod "politycznym przewodnictwem swego Przewodniczącego", który co więcej cieszy się "szeroką swobodą" w przydzielaniu zadań poszczególnym Komisarzom. Traktat Nicejski dodatkowo wzmocnił rolę Przewodniczącego poprzez umożliwienie mu zmian w obrębie Komisji w zakresie przydzielania tek poszczególnym Komisarzom w trakcie trwania kadencji.

38. Komisja Europejska • Obecnie, Komisja Europejska składa się z 25 członków; w tym Przewodniczącego Komisji oraz pięciu Wiceprzewodniczących. Każdy Komisarz posiada swój Gabinet z osobistym personelem, złożonym z najbliższych współpracowników.

39. Komisja Europejska • Każdy Komisarz odpowiedzialny jest za pracę jednej lub kilku Dyrekcji Generalnych, a co za tym idzie za określoną dziedzinę wspólnej polityki Unii. Podział na Dyrekcje Generalne przypomina nieco podział na resorty w rządach narodowych.

40. Komisja Europejska • Personel Komisji Europejskiej (łącznie około 25.000 urzędników), to osoby zatrudnione w poszczególnych Dyrekcjach Generalnych, służbach i agencjach Komisji oraz innych jednostkach, w tym także osoby oddelegowane do pracy np. w przedstawicielstwach Komisji w państwach członkowskich i państwach trzecich.

41. Komisja Europejska • Zadania Komisji Europejskiej • Czuwanie nad ścisłym przestrzeganiem prawa wspólnotowego przez organy Wspólnoty, państwa członkowskie oraz ich przedsiębiorstwa - rola STRAŻNIKA TRAKTATÓW.W ramach tego obowiązku Komisja kontroluje wykonywanie prawa wspólnotowego.

42. Komisja Europejska • Realizacja polityki wspólnotowej na podstawie aktów prawnych wydanych przez Radę - funkcje wykonawcze. Na podstawie artykułu 202 Rada zobowiązana jest do przekazania Komisji kompetencji w zakresie uchwalania przepisów wykonawczych do obowiązujących aktów prawnych.

43. Komisja Europejska • Funkcje wykonawcze w zakresie realizacji budżetu wspólnotowego oraz zarządzanie podstawowymi funduszami wspólnotowymi (EFS; EFRR; EFOiGR; Fundusz Spójności;);

44. Komisja Europejska • Prawo do zgłaszania projektów aktów prawnych - prawo inicjatywy ustawodawczej - wyłączne w filarze I UE - opracowywanie projektów aktów prawnych i aktywna współpraca w procesie legislacyjnym z Radą i Parlamentem Europejskim.

45. Komisja Europejska • Reprezentowanie Wspólnoty i Unii w organizacjach międzynarodowych i państwach trzecich; • Negocjowanie w imieniu Wspólnot i Unii umów handlowych, umów stowarzyszeniowych; Nadzór nad wykonywaniem orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości.

46. Europejski Trybunał Sprawiedliwości • Art.3 Konwencji o niektórych instytucjach wspólnych dla Wspólnot Europejskich (1957 r.) – jest jeden Trybunał Sprawiedliwości dla trzech Wspólnot Europejskich • Art. 7 TWE , art. 3 TEWEA - jedna z instytucji głównych

47. Europejski Trybunał Sprawiedliwości • Działa na podstawie przepisów TWE, TEWEA, TUE oraz Protokołu w sprawie Statutu Trybunału Sprawiedliwości dołączonego do tych traktatów • Od 01.09.1989 Trybunał składał się z dwóch jednostek organizacyjnych: Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji

48. Europejski Trybunał Sprawiedliwości • Wejście w życie Traktatu z Nicei – Sąd Pierwszej Instancji uzyskuje status odrębny (znowelizowane przepisy art. 220 TWE i art. 136 TEWEA) • Izba sądowa przy Sądzie Pierwszej Instancji: Sąd do Spraw Służby Publicznej UE

49. Europejski Trybunał Sprawiedliwości • Skład Trybunału: po jednym sędzim z każdego państwa członkowskiego. • Trybunał mianuje swojego sekretarza. Sędziowie powołują spośród siebie na 3 lata przewodniczącego Trybunału • Rzecznicy Trybunału

50. Europejski Trybunał Sprawiedliwości • Wymagania w stosunku do kandydata na sędziego, • Koniec kadencji sędziego, • Wygaśnięcie mandatu