HAFTA 13

1. Bir Meslek Olarak Öğretmenlik HAFTA 13

2. Eğitim Sisteminde Öğretmenin Görevleri, Rolleri ve Yeterlikleri----------------------------------------------

3. “Bana rütbelerin en yücesi verilmiş bulunuyor” M.K. Atatürk (Baş öğretmenlik unvanı verildiğinde M.K. Atatürk’ün yaptığı açıklama)

4. Bir meslek midir? Bir sanat mıdır? Öğretmenlik Bilimsel temellere dayalı bir davranış değiştirme mühendisliği midir? Öğretmenlik bir meslek midir?

5. Öğretmen kimdir? • Öğretmenlik çok eski bir meslek olmasına rağmen, bir meslek olarak kabul görmesi oldukça yenidir. • Öğretim, öğrenmenin gerçekleşmesi ve bireyde istenen davranışların gelişmesi için uygulanan süreçlerin tümüdür. Bu süreçleri gerçekleştiren kişiye “öğretmen” denir. • Öğretmen; belli konuları, belli bir gruba ya da kişiye öğreten ve davranışlarıyla öğrenen gruba örnek oluşturan kişidir.

6. Öğretmen kimdir? • Öğretmen hem eğitim yaşantılarını düzenleme hem de düzenlenen çevrede, eğitim durumunda bir örnek oluşturacak şekilde yer alma konumundadır. Bu nedenle öğretmen hem bir bilim insanı hem de bir sanatkâr olma durumundadır. • Çağımızda yaşanan hızlı değişiklikler öğretmenlerin görevlerinde değişiklik ve gelişmelere neden olmaktadır.

7. Öğretmenlik mesleğini tercih eden öğretmen adaylarından hizmet öncesinde aranması gereken özellikler: • Öğretmen olma isteği • Öğretmenliğe yatkınlık • Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımından dengeli ve sağlıklı gelişmeye uygun kişilik özelliklerine sahip olmak • Öğretmenliğe, öğrenciye, çevreye, sosyal değerlere yönelik olumlu tutuma sahip olmak • Hür ve bilimsel düşünce gücüne, araştırma fikrine sahip olmak

8. Öğretmenin Görevleri Görev nedir? • Bir işin gerçekleştirilmesi için bir kişiye iş yükü kapsamı içinde verilen işlem ve eylemlerdir. • MEB’e bağlı eğitim ve öğretim kurumlarında çalışan öğretmenler, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabidir. Öğretmenler kamu görevlisi ve devlet memuru statüsünde çalışmaktadır. • 657 sayılı kanuna göre öğretmenler, eğitim ve öğretim hizmetleri sınıfı olarak adlandırılan memur sınıfında yer almaktadır.

9. Öğretmenlerin Başlıca Görevleri • Her ders yılı başında, eğitim-öğretim sürecini planlama • Öğrenme ortamı hazırlama • Zümre öğretmenleriyle işbirliği içinde olma • Derste yoklama yapma • Laboratuar, gezi, deney ve uygulamalarla ilgili müdüre rapor verme • Çizelgeye göre nöbet tutma.

10. Öğretmenlerin Başlıca Görevleri • Öğrencilerin notlarını not defterine işleme • Öğretmen kurulu toplantılarına katılma • Okulun yönetim işlerine yardımcı olma • Komisyon, eğitici kol ve sınıf rehberlik çalışmalarına katılma • Tören ve milli bayramlara katılma • Tebliğler dergisini okuma ve imzalama • Verilen diğer görevleri yapma

11. Öğretmenin Başlıca Rolleri Rol nedir? • Toplumda belirli bir statüde ve konumda bulunan bir bireyden göstermesi beklenen davranışlar ya da bireyin görevini yerine getirmesidir. • Öğretmene yüklenen roller; kültürlere, toplumlara, zamana ve eğitim anlayışına göre değişiklik göstermektedir.

12. Öğretmenin Başlıca Rolleri • Öğretmenin Öğreticilik/Eğiticilik Rolü • Öğretmenin Temsilcilik Rolü • Öğretmenin Liderlik Rolü • Öğretmenin Sosyal Liderlik Rolü • Öğretmenin Model Olma Rolü • Öğretmenin Değişimci/Yenilikçi Rolü • Öğretmenin Yargıçlık/Hakemlik Rolü • Öğretmenin Ana Baba Rolü

13. 1. Öğretmenin Öğreticilik/Eğiticilik Rolü • Özel alan bilgisine sahip olma • Ders için gerekli materyalleri hazırlama • Çeşitli öğretim teknikleri deneme • Öğrenmeyi zenginleştirme • Sınıfı yönetme • Öğrencileri güdüleme • Sınıf özelliklerine göre konunun öğretimini planlama • Öğrencilere rehberlik yapma

14. 1. Öğretmenin Öğreticilik/Eğiticilik Rolü • Program geliştirme çalışmalarına katılma • Bilgi ve iletişim teknolojilerini başarılı bir şekilde kullanma • Kendi dosyasında düzenli kayıtlar tutabilme • Öğrencilere danışmanlık yapma • Öğrencileri disipline sokma • Sınıfta çeşitli etkinlikler ve konularda karar verme • Öğrencilere uygun öğrenme çevresi oluşturma

15. 2. Öğretmenin Temsilcilik Rolü • Yeni öğrenmelere açık olma • Esnek olma • Öğrenci aileleri ile çocukların gelişim süreçlerini tartışma • Okul işleyişi ve politikası hakkında bilgili olma • Öğrencilerin öğrenmelerini sağlayacak etkinlikler kullanma • Kendini geliştirme ile ilgili sorumluluk alma • Alan bilgisini güncelleştirme • Uygun kıyafet giyme • Liderlik rolü üstlenme

16. 3. Öğretmenin Liderlik Rolü • Öğrencilere öğrenme arzusu kazandırma • Öğrencilerin problemlerini çözebilmesine katkı sağlama • Öğrenmenin değerini ve önemini kavratma • Öğretme işini sistematikleştirme

17. 4. Öğretmenin Sosyal Liderlik Rolü • Öğrenciler ve diğer görevlilerle iyi iletişim kurma • Espri anlayışına sahip olma • Takımla iyi ilişkiler kurarak çalışma • Çocukların yanı sıra yetişkinlerle de iyi iletişim kurma • Güç durumları zararsız hale getirmeyi öğrenme • Toplumdaki sorunlara çözüm önerileri getirme

18. 5. Öğretmenin Model Olma Rolü • Uygun kıyafet giyme • Düzenli ve istikrarlı olma • Demokratik tutumlar sergileme • Söylemlerini davranışlarına yansıtma

19. 6. Öğretmenin Değişimci/Yenilikçi Rolü • Eğitim ve toplum alanında gelişmeleri yakından takip etme • Değişime ve yeniliklere karşı olumlu tutumlar sergileme • Öğrencileri değişime ve yeniliklere hazırlayabilme • Eğitim alanındaki değişiklikleri kolay uygulayabilme

20. 7. Öğretmenin Yargıçlık/Hakemlik Rolü • Öğrenciler arasında yaşanan sorunları objektif kriterler kullanarak çözümleyebilme. • İstenmeyen davranışları adil ve tarafsız davranarak giderebilme. • Doğru yargılarda bulunma. • Doğru kararlar alabilme.

21. 8. Öğretmenin Ana-Baba Rolü Özellikle okul öncesi ve ilköğretimde Öğrencilere karşı ; • İlgi, şefkat ve nasihat gibi davranışlar gösterme • Öğrencilere giyimi, yemesi, içmesi gibi etkinlerde yardımcı olma

22. Öğretmenlerin Yeterlik Alanları: Yeterlik nedir? Bir işi ya da görevi etkili bir şekilde yerine getirebilmek için sahip olunması gereken özelliklerdir.

23. Shulman öğretmenliği, bilgi temelini yedi kategoride değerlendirmektedir 1- Özel Alan Bilgisi 2- Genel Meslek Bilgisi 3- Eğitim Programı Bilgisi 4- Mesleki Özel Alan Bilgisi 5- Öğrenen Özellikleri Bilgisi 6- Eğitim Sistemi Bilgisi 7- Eğitim hedefleri, değerleri, tarihi ve felsefi temelleri bilgisi

24. Öğretmenlerin Mesleki Yeterlik Alanları: • Eğitme-Öğretme (öğretmenlik meslek bilgisi) • Özel Alan Bilgisi • Genel Kültür Bilgisi

25. Eğitme-Öğretme Yeterlikleri (Öğretmenlik meslek bilgisi) • Öğrenciyi tanıma • Öğretimi planlama • Materyal geliştirme • Öğretim yapma • Öğretimi yönetme • Başarıyı ölçme ve değerlendirme • Rehberlik yapma

26. Eğitme-Öğretme Yeterlikleri (Öğretmenlik meslek bilgisi) • Temel becerileri geliştirme • Özel eğitime ihtiyaç duyan öğrencilere hizmet etme • Yetişkinleri eğitme • Ders dışı etkinliklerde bulunma • Kendini geliştirme • Okulu geliştirme

27. Genel Kültür Bilgisi • Olay ve olguları farklı disiplinlerin kavramlarını kullanarak açıklayabilme • Farklı disiplinlere ilişkin bilgilerin konu alanı ile bağını kurma • Öğrencileri genel kültür yaşantılarını geliştirmeye özendirme

28. Özel Alan Bilgisi • Temel bilgileri, kavramları, ilkeleri değişik biçimlerde açıklama • Farklı görüş, kuram, öğrenme yolları, araştırma ve inceleme yöntemlerini açıklama • Öğretim malzemelerini değerlendirme ve seçme • Alanında araştırmalar yaparak bilgi üretme

29. Özel Alan Bilgisi • Öğrencileri alanla ilgili sorular sormaya, düşünceleri farklı perspektiflerden görmeye ve bilgi üretmeye özendirecek programları kullanma ve özendirme • Öğrencinin gerekli bilgi ve becerileri başka alanlarla ilişkilendirmesine olanak verecek disiplinler arası öğretim deneyimleri yaratma • Alana ilişkin sorunları tanıma, çözüm yolları arama, uygun çözüm yolunu seçme, uygulama ve değerlendirme

30. Meslek nedir? • Meslek: Bir kimsenin geçimini sağlamak için yaptığı sürekli iş, sürekli uğraş. • Meslekler; • Gelişmemiş toplumlarda göreneksel olarak babadan oğula geçer, • Az gelişmiş toplumlarda usta-çırak ilişkisiyle öğrenilir, • Gelişmiş toplumlarda örgün eğitimle edinilmektedir. • Öğretmenlik Mesleği: Öğretmenin geçimini sağlamak için yaptığı sürekli öğretme işi veya sürekli öğretme görevi.

31. Meslek olarak öğretmenlik… • Çağdaş toplumlarda meslekler belirli diploma gerektiren profesyonel bir uğraş niteliği taşımaktadır. 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’na göre: • Öğretmenlik; devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas mesleği olarak tanımlanmaktadır.

32. Bir iş ya da meslek olma özelliği kazanması için gerekli kriterler • Bilimsel kuramlara dayalı bir bilgi temeli, • Hizmet sunmayı hedefleme, • Görevde benzersizlik, • Mesleki eğitim ve yetiştirme standartları üzerinde kontrol, • Uzun bir mesleki sosyalleşme süresi, • Diploma ya da sertifika, • Mesleğe kabul kuruluşlarının meslek üyelerince oluşturulmuş olması,

33. Bir iş ya da meslek olma özelliği kazanması için gerekli kriterler • Mesleğe ilişkin yasama süreci üzerinde etkide bulunma, • Yüksek prestij, kazanılmış potansiyel ve güç, • Mesleki özerklik, • Uygulama normları ve mesleki etik, • Güçlü bir mesleki kimlik duygusu, • Mesleğe bağlılık temelinde süreçte yer alma.

34. Öğretmenliğin meslekleşmesini sağlayan başlıca koşullar nelerdir?

35. Öğretmenliğin meslekleşmesini sağlayan başlıca koşullar • Örgün mesleki eğitimden geçme / uzmanlık bilgisine sahip olma • Mesleksel kültüre sahip olma • Mesleğe girişte belirli bir seçim ve denetimden geçme • Toplumca ve devletçe meslek olarak tanınma ve kabul görme • Mesleğin gerektirdiği temel değerler ya da meslek etik kurallarına sahip olma

36. Öğretmenliğin meslekleşmesini sağlayan başlıca koşullar • Meslek kuruluşları biçiminde örgütlenme Öğretmenlik mesleğinin çıkarlarını, özlük haklarını ve toplumsal saygınlığını koruma yollarından biri öğretmenlerce kurulmuş meslek örgütleridir. • 1961 – Anayasada sendika kurma haklarının memurlara verilmesi • 1965 – Türkiye Öğretmenler Sendikası’nın kurulması (TÖS) • 1971 – Devlet memurlarının sendika kurma haklarının engellenmesi ve alternatif olarak derneklerin kurulması • 1990’dan sonrası – Yeni sendikaların kurulması

37. Mesleki etik nedir? • Bütün mesleki uğraşıların iyi ve doğruya yönlendirilmesi konusunda ilkeler koyan, meslek üyelerinin kişisel arzularını sınırlayan, belli bir çizginin dışına çıkmalarını önlemeye çalışan, mesleki idealleri geliştiren ve ilkesiz üyeleri meslekten dışlayan bir ilkeler dizgesidir.

38. Öğretmenlerin sahip olması gereken temel ahlaki ve etik değerler • Profesyonellik, • Hizmette sorumluluk, • Adalet, eşitlik, • Sağlıklı ve güvenli bir ortam sağlanması, • Yolsuzluk yapmama, • Dürüstlük, doğruluk ve güven (samimi olma), • Tarafsızlık (dinsel ve politik inançlar), • Başkalarına saygı, • Kaynakların etkili kullanımı (zamanın etkili kullanılması)

39. Etik dışı davranışlar • Öğrencilerin azarlanması (Acaba!!!) • Öğrencileri küçük düşürme, taciz etme • Öğrenci çalışmalarının yanlı değerlendirilmesi • Sınav sorularının bir öğrenciye önceden verilmesi • Öğretmenin öğrencilere zararlı ve amaç dışı bilgiler vermesi

40. Öğretmenlik Mesleğinin Temel Özellikleri Nelerdir?

41. Öğretmenlik Mesleğinin Temel Özellikleri • Öğretmenlik sevgi ve özveri mesleğidir. • Öğretmenlik insana şekil verme mesleğidir. • Öğretmenlik tüm ülkelerde en yaygın olarak görülen mesleklerden biridir. • Öğretmenlerin çoğunluğu devlet memurudur. • Öğretmenlik mesleğini genellikle kadınlar tercih etmektedir. • Öğretmenler en az lisans mezunu olmak zorundadır.

42. Öğretmenlik Mesleğinin Temel Özellikleri • Öğretmenlik statüsü çok yüksek değil, ancak saygın bir meslektir. • (Toplumda mesleklerin statüsünü düşüren ya da yükselten üç önemli faktör vardır. Bunlar toplumda o mesleğe duyulan ihtiyaç, o mesleğin sahibine sağladığı yaşama standartların yüksekliği ve mesleğe duyulan saygınlıktır (Gökçe, 1994, s. 86). • Öğretmen içinde yaşadığı toplumun liderlerinden biridir. Öğrenci velilerine ve topluma karşı sorumludur. • Öğretmenlerin çalışma ortamları çoğunlukla sınıf, atölye, laboratuar gibi eğitsel ortamlardır. • Öğretmenlerin, öğretme görevi yanında idare ve yönetim görevleri de vardır.

43. Öğretmenlik Mesleğinin Temel Özellikleri • Kariyer yönetimi açısından öğretmenlik mesleği değerlendirildiğinde; • Öğretmenlikte üst pozisyon ve makamlar azdır. (7 Temmuz 2004, uzman ve baş öğretmen) • Öğretmenlik mesleğinde yatay kariyer olanakları çok azdır. • Öğretmenlerde uzmanlık alanını geliştirme çalışmaları çok azdır. • Meslekte yükselme yolları açık ve az seçeneklidir. • Meslekte yükselme nesnel değil, kıdeme dayalı ve öznel koşullara göre yapılmaktadır.

44. Mesleğe yeni başlayan öğretmenlerin karşılaştığı sorunlar • Sınıf disiplinini sağlama • Öğrencileri motive etme • Öğrencilerin çalışmalarını değerlendirme • Velilerle ilişkilerini sürdürme • Sınıf çalışmalarını düzenleme • Eksik ve yetersiz olan araç ve gereci sağlama • Öğrencilerin kişisel sorunlarını bilme • Meslektaşları ile ilişkiler • Dersi planlama

45. Mesleğe yeni başlayan öğretmenlerin karşılaştığı sorunlar • Fazla ders yükünden dolayı derse hazırlanmakta zorlanma • Farklı öğretme yöntemleri kullanma • Okul politikalarının ve kurallarının farkında olma • Öğrencilerin öğrenme düzeylerini tespit etme • Ders konuları bilgisi • Kırtasiye işlerinin çokluğu • Yöneticilerle ilişkiler • Okuldaki araç gereç yetersizliği

46. Mesleğe yeni başlayan öğretmenlerin karşılaştığı sorunlar • Yavaş öğrenenlerle ilgilenme • Farklı ve düşük sosyo-ekonomik düzeydeki öğrencilerle ilgilenme • Ders kitaplarını ve programları kullanmada etkililik • Boş zamanlarının olmaması • Rehberlik ve destek yetersizliği • Kalabalık sınıflar

47. Öğretmenlik Mesleğinin Yasal Dayanakları • Atatürk ilkeleri • Anayasa • Devlet memuru personel yasası • Eğitim ve öğretmenlikle ilgili yasalar • İlgili yönetmelikler • Hükümet programları • Kalkınma planları • Milli Eğitim Şuraları

48. Türkiye'de Öğretmenlik Mesleğinin Durumu • 1982 yılında çıkartılan yasa hükmündeki kararname ile öğretmen yetiştiren tüm yükseköğretim kurumları üniversitelerin yapısında toplanmıştır. • Üniversiteler bu tarihten başlayarak öğretmen yetiştirme göreviyle doğrudan yetkili kılınmıştır. • 1989-1990 öğretim yılında ilköğretim I. devreye öğretmen yetiştiren eğitim yüksek okullarının öğrenim süresi dört yıla çıkartılmıştır. • Ülkemizde öğretmenlik mesleğine giriş milli eğitim bakanlığının denetimindedir.

49. Mesleki yapılanma • Türkiye'de öğretmenlerin mesleki örgütlenme hareketleri 1908 yılına kadar dayanmaktadır. Ancak öğretmenler gerçek anlamda mesleki örgütlenme haklarını, • 1961 anayasası ile elde etmişler ve Türkiye öğretmenler sendikasını (TÖS) kurmuşlardır. • 1971 yılında devlet memurlarının sendika kurma hakları ellerinden alınınca, öğretmenler dernek kurma yoluna gitmişler ve çeşitli dernekler altında örgütlenmişlerdir. Bu dernek öğretmenler arasında dayanışmayı sağlamaktan daha çok kamplaşmaya yol açtığı gerekçesiyle 12 Eylül 1980 harekatından sonra kapatılmıştır. • 1990’lı yıllardan sonra öğretmenler yeniden sendikalar kurarak örgütlenme çalışmalarını başlatmışlardır.

50. Türkiye'de Öğretmen Yetiştirme Modelleri • Türkiye öğretmen yetiştirme bakımından 150 yılı aşkın bir geçmişe ve zengin bir deneyime sahiptir. Ülkemizde öğretmenlik mesleği ve öğretmen yetiştirme konusu, her dönemde güncelliğini korumuş önemini hiç bir zaman yitirmemiş, tam tersine değişik boyutlar kazanmıştır. • Türkiye'de Cumhuriyet'in ilanından sonra, eğitime yapılan en önemli katkı, öğretmenliğin yasal olarak "meslek" durumuna getirilmesidir. 1924 tarih ve 439 sayılı o yasada "öğretmenlik devletin genel hizmetlerinden eğitim ve öğretim görevini üstüne alan, bağımsız sınıf ve derecelere ayrılan bir meslek" olarak tanımlanmıştır. • Cumhuriyet döneminde geliştirilen başlıca öğretmen yetiştirme modelleri:* köy muallim mektepleri(1926-1933)* köy enstitüleri* ilk öğretim okulları* üç yıllık eğitim enstitüleri* yüksek öğretmen okulları