Dikkedarmkanker Coloncarcinoom

1. DikkedarmkankerColoncarcinoom Dr. B. Van Overberghe Sint-Elisabethziekenhuis Zottegem

2. +/-400.000 nieuwe gevallen van CRC per jaar in Europa 6.500 nieuwe gevallen van CRC per jaar in België 2° kanker bij de vrouw 3° kanker bij de man NS 1182/03-08

3. Risicofactoren: • Erfelijkheid • Familiale voorgeschiedenis • Persoonlijke voorgeschiedenis • Ziekte van Crohn, Colitis ulcerosa • Kanker thv. borst, eierstokken, baarmoeder, dikke darm • Dikke darmpoliepen • =Sporadisch coloncarcinoom • Meest frequent • Niet erfelijk??

4. Beïnvloedende factoren: • Lichaamsbeweging • Geneesmiddelen • Ontstekingsremmers • hormonen • Voeding: • (vlees, vetten, eiwitten) • (Vezels, groenten, fruit) • (alcohol) • (tabak)

5. Symptomen: zeer uiteenlopend !! o.a. buikpijn, constipatie, diarree, bloedverlies, obstructie, geen !! • Vaak laattijdig • Voorkomen is beter dan genezen • Preventief onderzoek Bevolkingsscreening ??

6. Screening voor CRC: waarom ? • Frequente ziekte! Kans op CRC: 5% (90 % > 50 jaar)

7. Screening voor CRC: waarom? • Mortaliteit 500 000/ jaar (wereldwijd) 2000/ jaar (Vlaanderen) • Mortaliteit ↓ cf National Polyp Study Work Group 1418 ptn – 6 jaar - 90 % CRC

8. Sreening voor CRC: waarom ? • Preventie is mogelijk! • Adenomen: 18-36 %

10. Percent of adenomas containing invasive cancer

11. Screening voor CRC: waarom ? • Behandelbaar! • Endoscopische resectie • Heelkunde • Radiotherapie • Chemotherapie • Immunotherapie • …

12. Screening voor CRC: hoe ? • Ideale screeningsmethode = Goedkoop Uitvoerbaar, beschikbaar Sensitiviteit + Specificiteit Tolerabel Preventie ! Dx / R/ Herhaling ! Follow-up !

13. Screening voor CRC: hoe ? • FOB ? • FIT ? • Faecaal DNA ? • Bariumclysma ? • Sigmoidoscopie ? • Coloscopie ? • Virtuele coloscopie (CT, NMR) ? • …

14. Screening voor CRC: hoe ? • Faeces occult bloed (FOB)(guaiac-Hb reactie) - mortaliteit ↓ 15-33% - sensitiviteit +- 30 % – 80 % - jaarlijks - +: 2% CA (↑ aantal coloscopieën) - vals positieven

16. Screening voor CRC: hoe ? • Faecal immunohistochemical tests (FIT) - sensitiviteit +- idem, hogere specificiteit - geen dieetrestricties • Faecaal DNADNA markers ∆ carcinogenesis - vals negatieven (onvolledige DNA sets, stg degradatie, partiële collectie, transport op ijs) - vals positieven ? (upper GI CA, premaligne letsels) - sensitiviteit 52 – 91 % - specificiteit 93 – 97 % - duur

17. Screening voor CRC: hoe ? • Bariumclysma - sensitiviteit 39 % (50 % > 1 cm) - vals positieven (stg, lucht)

18. Sigmoidoscopie - mortaliteit: ↓ 33% (↓70 % linkszijdig) - specificiteit 98 % sensitiviteit 35-70 % - voordelen - nadelen

19. Screening voor CRC: hoe ? • Coloscopie - volledig - resectie / biopten - incidentie CRC: ↓ 72 % - mortaliteit ↓ 90 % - Nadeel: * duur * risico 0.1 % bloedingen en perforatie 0.7 % biopten/poliepectomie * voorbereiding * flat – depressed lesions - Sensitiviteit: 98 % adenomen > 1 cm 75-85 % < 0.5 cm - Specificiteit: > 95 % Gouden standaard

20. Screening voor CRC: hoe ? • CT coloscopie (CTC)(2 en 3D-scan, tagging, CO2) - > 1 cm: sensitiviteit 93 % specificiteit 97 % 0.6 – 1 cm: sensitiviteit 86 % specificiteit 86 % - Voordelen: minder invasief voorbereiding = voor grotere poliepen (> 1 cm) - Nadelen: Lucht/ CO2 geen biopten/ resectie RX aansluitend coloscopie indien + vals + (stg,…) kostprijs

22. Screening voor CRC: bij wie ? • ‘Normaal’ risico • Verhoogd risico • CRC, polyposis • IBD • Familiaal CRC (1° X2) • FAP • HNPCC

23. Screening – ‘Normaal risico’ Asymptomatische personen > 50 jaar Sigmoidoscopie / 5jaar OF Coloscopie / 10 jaar OF CTcoloscopie / 5 jaar FOB (3) / 1 jaar OF FIT (2) / 1 jaar OF Faecaal DNA / ? jaar Carcinoom Poliepen Carcinoom

24. Screening – ‘Normaal risico’ • WGO (2007) Coloscopie / 10 jaar vanaf 50 jaar

25. Screening - verhoogd risico • CRC, polyposis • IBD • Familiaal CRC • FAP • HNPCC genetica omgeving

26. Screening - verhoogd risico • Familiaal CRC

27. Screening - verhoogd risico • Familiaal CRC 1° > 60 j:vanaf 40 jaar / 10 jaar 1° < 60 j of meerdere 1°: vanaf 40 jaar / 3 – 5 jaar of 10 jaar voor Dx

28. Screening - verhoogd risico • Inflammatoir darmlijden (IBD) Risico ~ duur CU / CD ~ uitgebreidheid ~ beginleeftijd ~ PSC => jaarlijkse coloscopie + biopten na 8 -10 j (indien uitgebreid > milthoek) Dysplasie + => HK CU = CD !

29. Screening - hoog risico • Hereditary Non-Polyposis Colorectal Cancer (HNPCC) - MSI- high -> MMR MSI-low MSS -lage specificteit voor HNPCC 15 % sporadic CRC

30. Screening - hoog risico • HNPCC Lynch I syndroom (CRC) Lynch II syndroom (> endometrium, ovarium, maag, dundarm, pancreas, hepatobiliair, nier, urether) - autosomaal dominant (penetrantie 80 %) - jonge leeftijd (48 jaar) - CRC rechtszijdig Amsterdam criteria: * 3 relatives with CRC or other HNPCC-related cancers, one of whom is a first-degree relative of the other two * At least two successive generations are affected * At least one case diagnosed before age of 50 years

31. Screening - hoog risico • HNPCC Screening - Amsterdam criteria MSI MMR - 20 j: coloscopie / 1 – 2 jaar of 10 jaar voor Dx - 30 – 35 j: endometriumCA, ovariumCA / jaar (KO, uitstrijkje, TVUS) profylactisch hysterectomie?? - 25-35 j: urine cytologie / jaar - gastroscopie? Capsule enteroscopie?

32. Screening – hoog risico • Familiale Adenomateuze polyposis (FAP) autosomaal dominant APC gen (5q21-q22)stopcodon, incomplete APC proteine, ↑ß-catenin routine screening 10-30% APC -

33. Screening – hoog risico • (A)FAP • 100den - 1000den poliepen (AFAP < 100) • Vanaf +- 8- 34 jaar (gemiddeld 16 jaar) (AFAP 40 j) • 100 % maligne 45 j (AFAP 80 % maligne 70 j) • Extracolon CA: papilla Vateri, duodenum (45-90%), schildklier, maag, hepatoblastoma, medulloblastoma • Screening: Pt: endoscopie APCgen APC+ 1° verwanten vanaf +- 10j/jaar (AFAP 20 j) APC - coloscopie extracolisch: gastro, SKpalpatie

34. Screening CRC –take home message Screening = nodig = kosten – batenanalyse = herhaald, follow-up ‘Normaal’ risico vs Verhoogd risico Erfelijke vormen HNPCC, FAP Ideale methode???