İŞ TASARIMI VE İŞ ÖLÇÜMÜ

1. İŞ TASARIMI VE İŞ ÖLÇÜMÜ

2. 1. İş Tasarımı nedir? • 2. Önemi ve Amaçları • 3. İş Tasarımında Dikkate Alınacak Kısıtlar • 4. İş Tasarım Bileşenleri

3. Üretim yönetiminin temel amacı; üretim faktörlerinden mümkün olan en yüksek faydayı sağlamaktır.

4. Önemli olan kaliteden, müşteri odaklılıktan ve hizmetten ödün vermeden çalışanların yönetilmesidir. • Çalışanların, işlerin gerektirdiği fiziki ve hareketlere yönelik şartnameleri daha rahat sağlayabilmeleri için işlerin yapısal anlamda düzenlenmesinde iş tasarım tekniklerinden yararlanılmaktadır.

5. İş tasarımı, örgütlerde bir bireyin veya takımın yerine getirmek zorunda olduğu işlerin ayrıntılı bir şekilde belirlenmesi fonksiyonudur

6. İş tasarımının amacı

7. Örgütün ve teknolojinin gereksinimlerini karşılamak üzere işlerin geliştirilmesi • Çalışanların kişisel ve bireysel gereksinimlerinin karşılanmasıdır.

9. KİM NE NEREDE NE ZAMAN NİÇİN NASIL İŞ GÜCÜNÜN ZİHİNSEL VE FİZİKSEL ÖZELLİK- LERİ YERİNE GETİRİLMESİ İSTENEN İŞLER ÖRGÜTÜN COĞRAFİ KONUMU, İŞ ALAN- LARININ KONUMLARI YAPILACAK İŞLERİN TARİHİ, ÇİZELGE ESNEKLİĞİ İŞLERİN ÖRGÜTSEL AMACI; ÇALIŞAN- LARIN AMAÇLARI METOT-PROSES NİHAİ İŞ YAPISI İŞ TASARIMINA YÖNELİK KISITLAR

10. İş tasarımını oluşturan elemanları özetle üç gruba ayırabiliriz: 1. İş Analizleri: Bir görevi oluşturan işlerin her birinin nasıl yapılacağı /work methods ve aralarında nasıl bir uyum oluşturulacağını ortaya koymak amacıyla yapılan çalışmalardır. 2. İşçilerin analizleri: Görevin gerektirdiği spesifikasyonlara uygun kişilerin seçilmesi, sorumluluk sınırlarının belirlenmesi ve ödüllendirme konularına yönelik yapılan çalışmalar. 3. İş ortamının analizi: İmalat ve hizmet sektörlerinde görevin gerçekleştirildiği fiziksel çevrenin koşullarına yönelik yapılan çalışmalar.

11. 1.Görev (İş) Analizleri • Görevi kapsayan işlerin tanımı • İşlerin sıraları • İşlerin kritikliği • İşlerin fonksiyonu • Yapılan işlerin diğer görevlerle ya da işlerle olan bağlantıları • Performans gereksinimleri • Bilgi gereksinimi • Teçhizat gereksinimi • Yanlış yapma olasılıkları • İşlerin süresi

12. 2. İşçilik analizleri • Kapasite gereksinimi • Performans gereksinimi • Beceri seviyesi • Eğitim gereksinimi • İş stresi • Motivasyon • İşçi sayısı • Sorumlulukların seviyeleri • Yetkilendirme seviyeleri

13. 3. İş ortamının analizi • Yerleşim durumu • Sıcaklık ve nem oranı • Işıklandırma • Havalandırma • Güvenlik • Lojistik • Gürültü • Titreşim

14. İş Tasarımı kararları, insan kaynakları yönetimine hakim olan trendlerden etkilenmektedir. Bu trendler zaman içerisinde farklılaşmış ve günümüze kadar gelmiştir. • 1900 lu yıllarda makine atölyelerinde fonksiyonel işlere yönelik kişilerin çalıştırılması söz konusuydu. Ve bu kişilerin de oldukça becerikli olması gerekiyor ve işleri öğrenmeleri uzun sürüyordu.

15. 1960 lı yıllardan sonra F. Taylor’un bilimsel yönetimi anlayışı iş yönetiminde hakim olmaya başladı. • Bu anlayışa göre; işlerin daha ucuz, daha kolay ve daha hızlı yapılabilmesi için bütünsel olarak ele alınmasından ziyade ; işlem, proses ve eleman şeklinde gruplandırılarak incelenmesi söz konusu olmuştur. • Burada amaç, işlerin öğrenilmesini basitleştirmek ve en düşük beceride bir çalışanın bile bu işleri yapmasını sağlayabilmektir.

16. Günümüzde ise iş tasarımına ve analizlerine daha modern yönetim anlayışları hakim olmaya başlamıştır. 1900-1960 ve 1970-2000 yılları arasındaki iş tasarımına yönelik anlayış farklılıkları aşağıdaki gibidir.

17. 1900-1960 İşlerde uzmanlaşma Minimum düzeyde beceri gereksinimi Tekrarlar daha fazla Minumum düzeyde ve iş başında eğitim Yığın, kütle üretim Parça başına ücretlendirme Minimum düzeyde iş sorumluluğu Üst yönetimin kontrolü Zamana odaklılık 1970-2000 SONRASI Daha fazla eğitim Daha fazla sorumluluk ve yetkilerin verilmesi İşlerin kontrol edilmesi İşlerin vardiyalar halinde yapılması Daha yüksek beceriye sahip işçiler Problemlere takım anlayışı ile yaklaşım İşçilerin yönetime katılması Ödüllendirme Kaliteye odaklılık, işçiye görev olarak kalite denetiminin verilmesi Otomasyon, internet İŞ TASARIMI KARARLARI

18. “Çalışma hayatının kalitesi” General Motors • “We don’t just create the vehicles,we also build the future” Hewlett-Packard; • Çalışanlara güven • Birlikte çalışmaya önem verme ve ödülü paylaşma • Diğer firmaların özeneceği fakat ancak çok az bir kısmının ulaşabileceği bir çalışma ortamı sağlamak

19. İŞ TASARIMININ BİLEŞENLERİ

20. UZMANLAŞMA DÜZEYİ

21. Bir işte uzmanlaşma sayesinde, iş daha hızlı ve daha düşük maliyette gerçekleştirilir. • Diğer yandan uzmanlaşma, monotonluk sebebiyle çalışanlar üzerinde ters bir etki yaratabilmektedir. Bu durum da tümüyle üretim sistemine yansıyabilmektedir. • Bu nedenle işler tasarlanırken uzmanlaşma düzeyinin iyi ayarlanması gerekmektedir.

22. İŞ TASARIMINDA UZMANLAŞMA DÜZEYİ NİHAİ İŞ YAPISI UZMANLAŞMA DÜZEYİ İŞ ZENGİNLEŞTİRME VEYA GENİŞLETME

23. Avantajları İş gücünün hızlı eğitimi İşe göre daha kolay personel alımı Basit olmasından ve tekrarlardan kaynaklanan yüksek miktarda çıktı Çalışanların kolaylıkla ikame edilmesinden dolayı düşük ücretler Daha basit ve az eğitim İş akışını ve iş yüklerini daha yakın kontrol edebilme Donanım yatırımlarının azaltılması Dezavantajları Herkes kendi işinden sorumlu olduğu için tüm ürünün kalitesinden sorumlu kişinin olmaması Tekrarlardan dolayı işçinin sıkılması İşçinin motive olmamasından kaynaklanan bazı görünmez maliyetlerin olması (devamsızlık, yüksek iş gücü devri, gecikmeler v.b.) İş gücü vizyonlarının dar olmasından dolayı proseslerin geliştirilememesi İşlerin daha iyi yapılması yönünde geliştirilmesine yönelik imkanların sınırlı olması UZMANLAŞMANIN

24. İŞ GENİŞLETME

25. “Çalışanlar çeşitli işler yaparlarsa, daha iyi yaparlar ve çalışma hayatının kalitesi artar.” teorisine dayanarak alınan kararlardır. • İş genişletme, bir işi uzmanlık düzeyini ayarlayarak çalışana yönelik olarak daha ilgi çekici hale getirmektir.

26. Eğer bir çalışan aynı beceriyi gerektiren birden fazla çeşitte iş yapıyorsa işler, “yatay düzeyde” genişletilmiştir. • İşçiler bu şekilde işin gerektirdiği tüm birimlerde çalışabilirler.

27. Çalışan kişi işin gerektirdiği çeşitli proseslerde yönetsel becerisini ortaya koymasıyla yaptığı işi zenginleştirmiş olur. • Örneğin;bir çalışan işiyle ilgili planlama, organize etme ve denetleme işlerini de yapıyorsa iş; “dikey düzeyde” genişletilmiş yada zenginleştirmiştir. • Eğer bir kişi farklı uzmanlık dallarını gerektirecek işler arasında sırasıyla çalıştırılıyorsa “iş rotasyonu” gerçekleştiriyor demektir.

29. PSİKOLOJİK YÖNLER

30. İşin psikolojik gereksinimleri minimum düzeyde karşılayacak şekilde tasarlanması konusunu içerir. • Araştırmacılara göre, organizasyonda çalışanların psikolojik ve fiziksel yorgunluğunu giderecek önlemler alınmalı, ekip çalışması ve birarada çalışma, güven ortamı yaratılmalı, yönetici ve çalışanlar arasındaki iletişim güçlendirilmeli ve insana değer verilip takdir edilmelidir.

31. HAWTHORNE ARAŞTIRMASI • Amerika Birleşik Devletleri’ nde Elton Mayo (1880-1949) ve arkadaşları tarafından Western Electric adlı şirkete bağlı olan ve telefon parçaları imal eden Hawthorne işletmesinde yapılan araştırmalar ile yönetimde insan boyutu aşağıdaki boyutları ile ele alınmıştı: • Işık şiddetinin performans üzerindeki etkileri analiz edilmiştir. • ücretlerin performans üzerindeki etkileri analiz edilmiştir. • Mika yarma test odası deneyi ile sadece dinlenme araları (mola) ve haftalık çalışma süresinin artırılmasının verimlilik üzerindeki etkileri analiz edilmiştir.

32. IV. İŞ METOTLARI (İŞ ANALİZİ)

33. İş analizi; işlerin daha basit ve verimli yapılma olanaklarını araştıran, yeni yöntemler geliştirmeye ve işi oluşturan faktörlerin miktarlarını saptamaya yönelik yapılan çalışmalardır. • İş analizleri; • metot analizi (metot geliştirme) • iş ölçümü olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır.

34. Metot Analizi • İş tasarımının bir bölümünde; görev gereği yapılan işlerin nasıl (hangi metotla) yapılması gerektiği yönünde bir takım çalışmalar yapılmaktadır.

35. METOT ANALİZİ ÜRETİM PROSESİ Ultimate Job Design DİĞER İŞÇİLERLE ETKİLEŞİM HALİNDEKİ İŞÇİ NİHAİ İŞ TASARIMI SABİT İŞ NOKTASIN- DAKİ İŞÇİ DONANIM İLE ETKİLEŞİM HALİNDEKİ İŞÇİ

36. Modern işletmelerde, özellikle büyük firmalarda metot analizlerini yapma görevleri insan kaynakları ya da endüstri mühendisliği departmanına verilmektedir. • Küçük firmalarda ise bu görev metot analizinde uzmanlaşmış danışman bir firmaya verilebilir.

37. Metot analizi yeni bir işin yada var olan bir işi yeniden geliştirilmesinde kullanılmaktadır. • Örneğin yeni bir iş (yeni bir makine, yeni bir ürün, kalite standartlarındaki değişiklik v.b.) var olan üretim prosesine nasıl entegre edilecek?

38. Metot analizinde kullanılan temel araçlar, birden fazla çeşitte olabilecek diyagramlardır. • Bu diyagramlar, yöneticilere işin nasıl yapıldığına ve yeniden tasarıma ihtiyacı olup olmadığına dair bir geri besleme bilgisi verirler.

39. Hangi haritalama metodunun kullanılacağı; işlere ait hareketlerin durumuna ve seviyelerine bağlıdır. • Bireylerin ya da malzemelerin hareketlerini iyileştirme, gereksiz prosesleri eleme--- Proses akış diyagramı • İnsan-makine uyumu,etkinliklerini arttırma---Adam-makina diyagramı

40. Proses Akış Diyagramları:Bir tam sayfa üzerine çizilen bu diyagram üç bölümden oluşmaktadır. • Sol üst kısım yapılan analizin özetine ayrılmıştır. Burada halen uygulanan metot ile önerilen metot arasındaki farkları kolaylıkla görebilecek özet bilgiler yer alır. • Faaliyet sayısı ve taşıma uzaklıklarının yanı sıra bazı hallerde faaliyetin süresi kaba bir ölçme sonucu yazılır.

41. Amerikan Makine Mühendisleri Odası tarafından önerilen semboller Tablo1

43. Adam (işçi)-Makina Diyagramları: Genellikle işçi ile makine faaliyetlerinin uyumunu sağlamak amacını taşımaktadır. • Bir işçi -bir makine, bir işçi-iki makine v.b. gibi çeşitli kombinasyonlarda bulunabilir. • İşçi ile makine arasındaki boş zamanları ortadan kaldıracak en uygun çalışma düzeninin bulunmasında oldukça yararlıdır. • Genellikle, proses akış diyagramı ile birlikte kullanılır..

45. Üretim Prosesini İnceleme: • Bir üretim prosesi üzerinde yapılan metot analizi çalışmasının amacı; • gecikmeleri, • taşıma mesafelerini, • proses zamanlarını ortaya koyarak tüm operasyonların yapılışını kolaylaştırmak ve etkinleştirmektir.

46. Faaliyetler; proses, işlem ve eleman olmak üzere üç kısımda gruplandırılarak incelenir.

47. Proses: Bir parçanın bitmiş hale getirilişi veya bir montajın tamamlanması gibi belirli bir sonuca ulaşan faaliyetler dizisidir. • İşlem: Prosesin bir parçası olup, hammadde ya da yarı mamülün fiziksel yapısında veya konumunda bir değişiklik yapmak suretiyle ona değer ekleyen birbirleriyle ilişkili faaliyetler dizisidir. • Eleman: Bir işlemin ayrıntılı analiz için seçilen, başlangıcı ve bitişi açıkça belirlenen ve daha küçük anlamlı parçalara bölünme olanağı bulunamayan faaliyetlerdir

48. Metot analizinde incelemeler genellikle işlem bazında yapılır • İşlemleri şöyle gruplamak mümkündür: • Mamulün üretilmesi için kesinlikle uygulanması gerekenler • Mamulün tasarımında yada spesifikasyonlarında yapılanhatalar nedeniyle uygulanması gerekenler • Üretim faaliyetlerinde yapılan uygulama hataları nedeniyle ortaya çıkanlar • Yönetim ve kontrol hatalarını gidermek için uygulanan işlemler • İşçinin bilgisizliği ve yeteneksizliği ile ortaya çıkan hataları düzeltme işlemleri

49. Görüldüğü gibi aslında sadece birinci madde dışında kalan işlemlerin yaratılan fayda içinde bir payı yoktur. Diğer bir deyişle; bir üretim faaliyeti sadece ilk madde yapısı içerisinde kalan işlemlerden oluşması idealdir. • Üretime doğrudan katkı sağlamayan gereksiz işlemleri doğuran nedenlerin büyük bir kısmını kontrol altına almak veya ortadan kaldırmak mümkündür.

50. Bu amacı gerçekleştirmek üzere başvurulacak yöntemlerinden bazıları şunlardır: • Mamul geliştirme ve değer analizi • Standardizasyon ve uzmanlaştırma • Tüketici ve Pazar araştırmaları • Metot geliştirme • İş ölçülmesi ve zaman standartlarının kurulması