Pripremni i glavni deo tumačenja

1. Pripremni i glavni deo tumačenja • U pripremnom delu prvo se utvrđuje autentičan tekst jedne ili više normi koja reguliše predmetni pravni odnos i koju valja tumačiti (niža kritika) • Utvrđivanje važenja odnosno pozitivnosti date norme (viša kritika) • Ovde se misli na vremensko, prostorno i personalno važenje odnosne norme.

2. Jezičko tumačenje

3. jezičko tumačenje • tumačenje prava mora krenuti od tzv. jezičkog tumačenja pošto: • su norme jezičke tvorevine, • Se volja tvorca norme izrazila pre svega kroz jezik, • Svi pravni subjekti razumeju jezik, dok nisu svi nužno vični da primenjuju i druge metode • U vezi s tim primenjuju se određena pravila jezičkog tumačenja: • PRVO OSNOVNO PRAVILO: nijedan izraz u tekstu ne treba smatrati suvišnim (načelo ekonomičnosti) + nijedan izraz ne treba smatrati besmislenim (hipoteza “razumnog zakonodavca”) • DRUGO OSNOVNO PRAVILO: svakom jezičkom znaku treba pridati prvo ili glavno značenje (jer “svaka reč ima i svoj rep”)

4. Ostala pravila jezičkog tumačenja • izraze treba tumačiti u lingvističkom kontekstu – “značenje reči se otkriva u sapostojanju sa drugim rečima” • bitan je i situacioni (činjenični) kontekst (npr. Kod pravnih standarda) • izrazima običnog jezika treba pridavati poseban pravni smisao samo sa jakim razlozima • istim izrazima ako se ponavljaju u istom aktu treba pridavati isto značenje • ako je značenje izraza definisano u pravnom aktu onda se treba držati tih definicija • pravilo o nabrajanju (eiusdem generis)

5. Posao tumačenja prava ponekad se ne završava s jezičkim tumačenjem i to iz sledećih razloga: • 1) Uslovi da jezičko tumačenje bude dovoljno je jasnost, jednoznačnost značenja, koja dovodi do tačno određene odluke. Ali to nije tako jer • reči u zakonu nisu sasvim precizne i jasne u svakoj pojedinačnoj situaciji, a i njihovo značenje se vremenom menja. (npr. zaštita od opasnosti na radu) - jezik je nesavršen! • kod suviše opštih pojmova obim nije moguće tačno utvrditi (izdržavanje, teže oštećenje opšteg interesa, savesnost) – pojmovi su neodređeni! • 2 ) Svrha tumačenja je uglavnom primena! • Pravo ima određene društvene funkcije i vrednosti koje ostvaruje (pravna sigurnost, predvidivost, pravičnost, opšte dobro...) Stoga onaj ko primenjuje pravo mora da se upita koje su vrednosti koje ono štiti.

6. Iz prvog razloga, tumač poseže i za drugim metodama tumačenja kako bi dokučio najbolje, najopravdanije značenje norme u konkretnom slučaju i onda je primenio • Iz drugog razloga tumač se prilikom primene prava čak ponekad ne drži doslovnog teksta norme (primer zabrane ulaza kolima u park), već pribegava drugim metodama (sredstvima) tumačenja, poput logike, sistema prava, cilja norme, istorije norme, itd...

7. teorije o pravom značenju

8. Pravo značenje Prema pojedinim autorima zadatak tumačenja pravne norme nije utvrđivanje njenog jezičkog već njenog pravog značenja a ono nije uvek istovetno doslovnom jezičkom značenju. U materijalnom smislu: to je ono značenje koje obezbeđuje najpotpunije ostvarenje onog interesa (cilja) koji norma štiti. Teorije o pravom značenju (u formalnom smislu)

9. Vezano i slobodno tumačenje • Vezanim tumačenjem se naziva ono koje kao pravo značenje uzima jedno od jezičkih mogućih značenja, odnosno jedino moguće jezičko značenje, ako je moguće samo jedno takvo značenje. • Slobodnim tumačenjem se naziva ono tumačenje gde je tumač vrlo malo vezan jezičkim značenjem norme, i slobodan je da joj da onakvo značenje kakvo on nalazi za potrebno, bez obzira na to što ono je ono jezički neuverljivo. • Slobodno tumačenje je u većoj meri stvaranje prava a ne primena već postojeće pravne norme. • Sva ostala tumačenja o kojima će se govoriti su vezana tumačenja.

10. Subjektivno i objektivno tumačenje • subjektivno tumačenje teži otkrivanju značenja koje joj je hteo dati njen tvorac, odnosno koje je ona imala za svog tvorca kad ju je stvarao ili koje ima za njega u trenutku tumačenja. • ispituje se dakle stvarna ili pretpostavljena subjektivna namera (cilj) zakonodavca • problemi s utvrdjivanjem ove volje (ili namere) • problem postojanja stvarne volje • problem da se ne može svaka situacija predvideti u trenutku stvaranja norme • objektivno tumačenje nastoji da ustanovi ono značenje koje je sadržano u upotrebljenim rečima kao takvim (uže shvatanje); značenje koje bi joj pridao jedan savršeno razuman subjekt kako bi najbolje poslužila društvu u kojem je i za koje je stvorena (šire shvatanje).

11. Statičko i evolucionističko tumačenje • statičko tumačenje pravnoj normi pridaje smisao koji je ona imala u trenutku svog donošenja; • evolucionističko tumačenje postoji kad se pravim značenjem norme smatra ono jezičko značenje koje norma ima u trenutku tumačenja (npr. “pokretna stvar” u sintagmi “krađa pokretne stvari” – da li se odnosi i na krađu struje; telegraf - telefon) • evolucionističko tumačenje je više u skladu s potrebama društva i pravne sigurnosti. • U formalnom smislu pravo značenje je objektivno (uglavnom), evolucionističko i vezano tumačenje