Монгол улсын сувилахуйн түүхэн хөгжил, ба өнөөгийн байдал

1. Монгол улсын сувилахуйн түүхэн хөгжил, ба өнөөгийн байдал УБИС-ийн багш Д.Солонго

2. Монголын анагаах ухааны түүхэн уламжлал • Түүхчид, судлаачид монгол анагаах ухааныг ойролцоогоор 2500 орчим жилийн түүхтэй, дэлхийн анагаах ухааны тогтолцоон дээр уламжлагдан ирсэн гэж үздэг. • Эртний түүх, ёс заншилтай Монгол орны тухай бичсэн түүхэн баримтанд 1870 он хүртэл ямар ч эмнэлэг байдаггүй байсан ба харинайл өрхийн гишүүн бүр өөрөө өөртөө оточ буюу гэрээр илааршиж болох эгэл жирийн, тэгсэн атлааамьдрал дээр нэн хэрэгтэй аргуудыг мэдэн, амьдралахуйдаахэрэглэдэг байжээ.

3. Tүүхэн цаг хугацаандаа Монголчууд: • амьд явах • эрүүл амьдрах ухаан • амьдралын чанараа дээшлүүлэх талаар бүхэл бүтэн цогц сургаалыг үүдэн бүтээж, хойч үедээ өвлүүлж байв.

4. Тухайлбал: • “Хүн бүхэн өөрийн аягатай байсан” • Нас ахих тутам аягаа жижигрүүлдэг байсан • “Бүлх, шөрмөс идвэл үс сайхан болно”, “Ааруул хурууд идвэл шүд бөх болно” • “Шүүдэр дундуур гүйвэл хоолой үл өвдөнө” • “Шүлсээ байнга залгивал доторт нэн сайн” г.м

5. Монгол хоол хүнс бол тэр чигээрээ эм, хоололт нь эмчилгээ сувилгаа болдог байв. • Монголын уламжлалт хоол хүнс нь 15000 жилийн шалгуурыг давсан.

6. Монголчууд хоол хүнсээрээ биеэ, судсаа цэвэрлэдэг байсан. • Судас цэвэрлэхдээ цайны тосон хужрыг цайндаа самарч уудаг. • Цогцсон биеэ эмчлэхээс гадна энерги болон эрчим хүчний солилцоо асар чухал үүрэгтэйг мэддэг байсан. • Жишээ нь өглөөний нар мандах үеийг харж, нарны энергийг авдаг.

7. Монголчууд: • Нүүдлийн амьдрал • Байгаль цаг агаар, уур амьсгал, • Эрхэлдэг аж ахуй зэрэгтээ зохицуулан өнө эртнээс нааш хэрэглэж ирсэн хоол хүнс /сүү сүүн бүтээгдэхүүн, мах махан бүтээгдэхүүн, тариа ногоо, жимс, цай ундаан зүйлс/, явдал мөрөө 4 улиралдаа тохируулдаг байсан

8. Гэвч: 19-20 зууны үед энэхүү уламжлалт байдал алдагдсан ба үүнийг тухайн үеийн нийгмийн байдалтай холбон авч үздэг: • Дэлхийн 1-р дайны төгсгөл Монголд ч бас нөлөөлсөн • Ард түмний ядуурал улам газар авсан • Нийгмийн халдварт өвчин их дэлгэрсэн /ялангуяа тэмбүү/ • Нийт төрсөн хүүхдийн 50% нь нэг хүрэхгүй насандаа эндэж байсан • Төрөлтийн хүндрэлээс болж эхчүүдийн ½ нь нас барж байсан • Тухайн үед шарын шашин ихээр газар авч, нийт эрчүүдийн дийлэнх нь лам болж суухыг эрмэлзэх болсон • Монгол хүмүүсийн дийлэнх хувь нь бичиг үсэггүй, оюуны хоосролд орсон

9. Тиймээс: • Европын зарим оронд Монгол улсыг 20-р зуунд мөхөж буй улсын тоонд оруулж байсан.

10. Сувилахуй үүсэн бүрэлдэх үе • 1921 онд Монгол улсад Ардын хувьсгал ялж, анх удаа “Ард түмний эрүүл мэндийн асуудлыг” авч үзсэн • Манай улсад орчин үеийн анагаах ухаан, мэргэжлийн эмч, сувилагчийг бэлтгэхэд Оросын ард түмэн гүн туслалцаа үзүүлсэн гэж түүхэнд тэмдэглэн үлдээсэн байдаг

11. Сувилахуй үүсэн бүрэлдэх үе • Монгол улсад сувилагч бэлтгэдэг ууган сургууль нь одоогийн Эрүүл Мэндийн Технологийн Сургууль бөгөөд 1929 онд үндэс суурь нь тавигдсан. • Анх тус сургуульд 20 хүн элсэж, 1931 онд 17 хүн төгсжээ. • Төв больницын дэргэд 2 жилийн хугацаатай сувилагч бэлтгэх курсыг зохион байгуулан, хичээллүүлж эхэлсэн нь сувилахуйн боловсролын эхлэл байсан байна.

12. Хүн амын эрүүл мэндэд гарсан эерэг өөрчлөлт • 1921-1942оныүебуюу БНМАУ-д орчинцагийнанагаахухаандсуурилсанэрүүлмэндийналбыгбүрдүүлжэхэлсэнүе. • 1940 ондулсын хэмжээнд 37 эмнэлэг,багийнбагаэмчийн 157 салбарт үндэсний 12 ихэмч, 159 багаэмч, эмийнтусгайдундболовсролтой 38 мэргэжилтэн, 269 сувилагчтайболсон байна. • Энэүеийнтөгсгөлгэхэдбөөснийхижиг, цагаанцэцэгөвчинМонголулсадбүртгэгдэхээбольж, хүнамынтоожилтутам 0.2-0.5 хувиарөсчэхэлсэнньхүнамынэрүүлмэндэдгарчэхэлсэнэерэгөөрчлөлтийнанхныдохиобайлаа.

13. ДЭМБ-аас 0008 тоот программт ажлыг хэрэгжүүлж эхлэв. Энэ хүрээнд БНМАУ-ын СНЗ-ийн 1969 оны 103-р захирамжаар АУДуС-ийн дэргэд Сувилагчийн багшийн анги нээж, 1969-1970 оны хичээлийн жилд 20 хүн элсүүлэн, 2 жилийн хугацаатай сургаж, 18 нь төгсөн, сувилахуйн багшаар ажиллах болсон байна. • ДЭМБ-аас зөвлөхүүд /Польш, Югослав улсаас/ урт хугацаагаар уригдан ирж, ажиллаж байв.

14. 1942-1990 оныүебуюуСоциалистэрүүлийгхамгаалахномлолоорзамнасанүе • Эмнэлгийнтөрөлжсөннарийнмэргэжлийнтусламжийгхөгжүүлж, үндэстниймэргэжилтэнгүүдцээжнийхөндийнболонтархинымэсзасал, сэхээнамьдруулах яаралтай тусламжийгүзүүлэхаргабарил, дуран, дүрсоношлогоо, хүнийгенетик, вирусболондархлалсудлалынаргуудыгэмнэлгийнпрактиктнэвтрүүлжэхэлсэнбайлаа. • 1989 онытөгсгөлд 10000 хүнамд 27.4 ихэмч, сувилагч, тусгайдундболовсролтой 87.3 мэргэжилтэнноогдож байв.

15. 1990 оноос сувилахуйд гарсан өөрчлөлт • 1996-1996 Сувилагчийг àíõáàêàëàâðûíáîëîâñðîëîîðòºãñãºñºí • 1996.10.16 ÀÓÈÑ-èéíÝìíýëãèéíÀæèëòíûÌýðãýæèëÄýýøë¿¿ëýõÑóðãàëòûíÒºâäÑóâèëàõóéíòºãñºëòèéíäàðààõñóðãàëòõàðèóöñàíîðîíòîîãáèéáîëãîñîí • 1997Ìîíãîëûíñóâèëàã÷èéííèéãýìëýãáàéãóóëàãäñàí

16. 1998Ñóâèëàã÷èéãäèïëîìûíáîëîâñðîëîîð 3 æèëýýð, áàêàëàâðûíáîëîâñðîëîîð 4 æèëýýðáýëòãýæýõýëñýí • 1998.10Сóâèëàõóéíìàãèñòðèéíçýðýãòýéñóâèëàã÷ áýëòãýõñóðãàëòûãçîõèîíáàéãóóëñàí • 1999.1Ñóâèëàõóéíòºãñºëòèéíäàðààõñóðãàëòûãêðåäèòòîãòîëöîîíäøèëæ¿¿ëñýí

17. 2000.1.6 ÀÓÈÑ-ä Äèïëîìûíáîëîâñðîëòîéñóâèëàã÷ààñáàêàëàâðûíçýðýãòýéñóâèëàã÷ (RN, BSN)áýëòãýõîðîéíàíãèéãêðåäèòòîãòîëöîîíä ¿íäýñëýíçîõèîíáàéãóóëñàí • 2000.03.16 Анх удаа “Сувилгааны алба” (Nursing Department) байгуулагдаж, Сувилгаа эрхэлсэн орлогч даргын(Director of Nursing) орон тоо бий болж, сувилагч мэргэжилтэй хүн ажиллах болсон • 2001.7ÝÌß-íûñàíàà÷ëàãààð ÄÝÌÁ-ûíàíõíû¿íäýñíèé (Монгол) çºâëºõèéãàæèëëóóëæ,ñóâèëàã÷èéíñóóðüñóðãàëòûíòºëºâëºãººíäàãóóëãûíøèíý÷ëýëõèéñýí • 2001ÝÌßàìàíäÑóâèëàõóéíМýðãýæëèéíСàëáàðЗçºâëºëáàéãóóëàãäñàí

18. 2002Ñóâèëàã÷ ìýðãýæëýýðìýðãýæëèéíÀõëàõ, Òýðã¿¿ëýõçýðýããîðèëîõáàðèìòáè÷èãáàòëàãäñàí • 2004 ÝÌØÓÈÑ-ä ñóâèëàõóéíäýäçýðãèéíñóâèëàã÷ áýëòãýõ 2 æèëèéíàíãèíýýñýí • 2004Ñóâèëàõóéíóõààíûäîêòîðàíòûíñóðãàëòûíõºòºëáºðáîëîâñðóóëàíýëñýëòàâ÷ ýõýëñýí

19. 1991 оноосодоогхүртэлхүебуюуМонголулсзахзээлийнэдийнзасгийнхарилцаандшилжихүеийнэрүүлмэндийналбаныхөгжлийн үе. • Түүхэн бүх хугацаанд сувилагч хүн ардынхаа эрүүл мэндийн манаанд зогсож, тэдний гүйцэтгэсэн үүрэг асар их билээ. • 2011 оны 12 сарын байдлаар манай улсад 9790 сувилагч (дипломын – 7275, бакалаврын – 2145, арга зүйч - 370)ажиллажбайна. • 2012 оны 9 сарын байдлаар 28 сувилагч магистр зэрэгтэй, 12 сувилагч сувилахуйн чиглэлээр докторын зэрэг хамгаалахаар суралцаж байна.

20. Монгол улсад бакалаврын боловсролтой сувилагч бэлтгэгдсэн байдал

21. Цаашдын чиг хандлага • 2011 оныбайдлаар9790 сувилагч байгаа нь эрүүлмэндийнсалбарт23%-ийг эзэлжбайна. • Сувилагчдын98 хувьньэмэгтэйчүүд. 48 хувьнь 40-өөс дээшнасныхан байна. • Манайдөнөөдрийнбайдлаарнэгэмчиднэгсувилагчноогдож байна. • ЭМЯ-ны бодлого нэгэмчид3-4сувилагчноогдох бодлого барьж байна. • Ойрын 5 жилд одоо ажиллаж байгаа сувилагчийн тоог дахин нэмэгдүүлэх зорилго тавьж ажиллаж байна. • Цаашид сувилахуйнтусламжүйлчилгээголонулсынтөвшиндхүргэж, тусламж үзүүлэх чанарыгсайжруулахын тулд сургалтын хичээлийн агуулгыг олон улсын түвшинд ойртуулах зорилт тавьж байна.

22. Анхаарал тавьсанд баярлалаа