Umowy smieciowe , czyli cywilnoprawne formy zatrudnienia

1. �Umowy smieciowe�, czyli cywilnoprawne formy zatrudnienia

2. Za elastyczne formy zatrudnienia uznawane sa wszystkie formy swiadczenia pracy, z wylaczeniem najbardziej tradycyjnej i sztywnej formy - umowy o prace zawartej na czas nieokreslony. Do elastycznych form zatrudnienia zaliczamy: prace na podstawie umowy na czas okreslony; prace na zastepstwo; prace w niepelnym wymiarze czasu pracy; teleprace; prace nakladcza; work-sharing; prace tymczasowa; umowy cywilnoprawne.

3. Umowy cywilnoprawne W odr�znieniu od um�w o prace, kt�ra reguluje Kodeks pracy, regulacje dot. um�w cywilnoprawnych znajduja sie w Kodeksie cywilnym. Ze wzgledu na sw�j pozapracowaniczy charakter i brak poczucia stabilnosci i bezpieczenstwa przez osoby wykonujace prace na ich podstawie, powszechnie przyjelo sie nazywac je �umowami smieciowymi�. Pracodawcy czesto zamiast umowy o prace wykorzystuja taka forme zatrudnienia, aby ominac przepisy prawa pracy i zaoszczedzic na skladkach ZUS (gl�wnie przy umowie o dzielo i samozatrudnieniu). O ile dla pracodawcy taka zmiana niesie ze soba wiele oszczednosci, o tyle dla pracownika oznacza ona utrate wielu swiadczen i uprawnien zwiazanych z wykonywaniem pracy w ramach stosunku pracy. W takim przypadku zatrudniony moze dochodzic swoich praw przed sadem pracy i zlozyc pozew o udowodnienie istnienia stosunku pracy. Om�wione zostana r�znice pomiedzy umowa o prace, a trzema najpopularniejszymi rodzajami zatrudnienia pozapracowniczego: umowa o dzielo, umowa zlecenie i umowa o swiadczenie uslug w ramach samozatrudnienia. W

4. Umowa zlecenie to umowa zawierana na czas okreslony, przyjmujacy zlecenie (zleceniobiorca) zobowiazuje sie do wykonywania okreslonych czynnosci dla dajacego zlecenie (zleceniodawcy). Samozatrudnienie dotyczy wykonywania pracy w formie jednoosobowej dzialalnosci gospodarczej w ramach umowy o swiadczenie uslug podpisanej z pracodawca.

5. Umowa o prace a �umowa smieciowa�, czyli jakie uprawnienia tracimy wykonujac swoja prace na podstawie umowy cywilnoprawnej?

9. 9. Klauzula o zakazie konkurencji po ustaniu �umowy smieciowej� moze byc nieodplatna. Natomiast w przypadku umowy o prace umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy zawarta miedzy pracodawca a pracownikiem zawsze rodzi obowiazek wyplaty na rzecz bylego pracownika odszkodowania, kt�rego minimalna wysokosc ustala art. 1012 Kodeksu Pracy (nie mniej niz 25 % wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadajacy okresowi obowiazywania zakazu konkurencji). 10. Zleceniobiorcy/wykonawcy dziela/samozatrudnionemu nie naleza sie swiadczenia socjalne, kt�re moze dla pracownik�w przewidywac obowiazujacy u pracodawcy regulamin pracy. Pracodawca moze wiec np. zaoszczedzic na wyplacie nagr�d jubileuszowych czy zapewnieniu prywatnej opieki medycznej.

10. 11. Zatrudnionemu nie przysluguje mozliwosc refundacji kosztu zakupu szkiel korekcyjnych przez pracodawce w zwiazku z praca zatrudnionego przy monitorze komputerowym, a taki obowiazek spoczywa na pracodawcy w przypadku refundacji koszt�w szkiel przez pracownika. 12. Jesli dojdzie do rozwiazania umowy z zatrudnionym z przyczyn lezacych po stronie pracodawcy, zatrudnionemu nie bedzie przyslugiwala odprawa z tytulu tzw. zwolnien grupowych. Odprawa taka, po spelnieniu okreslonych przeslanek, przysluguje natomiast pracownikowi (zar�wno w przypadku tzw. zwolnien grupowych, jak i tzw. zwolnien indywidualnych).

11. Ubezpieczenia spoleczne to jedna z podstawowych dziedzin ubezpieczen, kt�ra ma na celu prewencyjna i ubezpieczeniowa ochrone zdrowia, zdolnosci do wykonywania pracy oraz zycia ludnosci. System ten ma zabezpieczac pracownik�w oraz ich rodzine przed czasowym (macierzynstwo, choroba) lub stalym (inwalidztwo, starosc, smierc, brak pracy) brakiem mozliwosci zarobkowania.

12. Rodzaje ubezpieczen spolecznych Ubezpieczenia emerytalne � polegaja na comiesiecznej wyplacie okreslonej kwoty osobom, kt�re osiagnely wiek emerytalny. Ubezpieczenia rentowe � polegaja na comiesiecznej wyplacie okreslonej kwoty w okresie wyznaczonym przez specjalna komisje np. osobom niezdolnym do pracy. Rozr�zniamy rente inwalidzka (z tytulu niezdolnosci do pracy), szkoleniowa (dodatek do renty inwalidzkiej na przekwalifikowanie), rodzinna (jesli osoba kt�ra zmarla pobierala lub byla uprawniona do emerytury badz renty; moga ja otrzymywac wdowy/wdowcy, sieroty, rodzice). Ubezpieczenia chorobowe � polegaja na wyplacie okreslonej kwoty w razie chor�b oraz za urlopy macierzynskie. Ubezpieczenia wypadkowe � polegaja na wyplacie okreslonej kwoty w postaci odszkodowan i zasilk�w z tytulu wypadk�w przy pracy i chor�b zawodowych.

13. Ubezpieczenie zdrowotne Gl�wnym zr�dlem finansowania systemu systemu opieki zdrowotnej w Polsce jest ubezpieczenie zdrowotne. Obecnie za system powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego odpowiedzialny jest Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). NFZ sklada sie z centrali Funduszu i wojew�dzkich oddzial�w. Do zadan Funduszu nalezy zarzadzanie srodkami finansowymi, finansowanie swiadczen zdrowotnych oraz refundacje lek�w. Osoby, kt�re nie sa objete obowiazkiem ubezpieczenia zdrowotnego maja mozliwosc ubezpieczenia sie w Narodowym Funduszu Zdrowia w spos�b dobrowolny. Umowe o ten rodzaj ubezpieczenia zawrzec mozna w lokalnym oddziale wojew�dzkim NFZ.

14. Zawarcie umowy o prace wiaze sie z koniecznoscia odprowadzania przez pracodawce skladek na ubezpieczenie spoleczne w wysokosci: - skladka na ubezpieczenie emerytalne - 19,52 % podstawy wymiaru skladki, z czego 9,76 % obciaza pracodawce i 9,76 % obciaza pracownika; - skladka na ubezpieczenie rentowe - 6 % podstawy wymiaru skladki, z czego 4,5 % obciaza pracodawce i 1,5 % obciaza pracownika; - skladka na ubezpieczenie chorobowe - 2,45 % podstawy wymiaru skladki, kt�re w calosci obciaza pracownika;

15. - skladka na ubezpieczenie wypadkowe - 0,67 - 3,33 % w calosci obciaza pracodawce, Natomiast skladka na ubezpieczenie zdrowotne ksztaltuje sie na poziomie 9 % podstawy wymiaru skladki, kt�re w calosci obciazaja pracownika. Dodatkowo - jesli pracodawca spelnia wymogi okreslone w odrebnych przepisach prawa pracy, do odprowadzania od wynagrodzenia ustalonego w umowie o prace skladek na inne fundusze: - Fundusz Pracy - 2,45 %; - FGSP - 0,1 %; - PFRON, FEP - 1,5 %.

16. Ubezpieczenia przy umowie o dzielo Osoba, kt�ra wykonuje prace wylacznie na podstawie umowy o dzielo nie podlega z tego tytulu zadnym ubezpieczeniom. Od przychodu wyplacanego z umowy o dzielo istnieje obowiazek oplacania skladek na ubezpieczenie spoleczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe, chorobowe) oraz zdrowotne wylacznie wtedy, gdy umowa taka jest zawierana przez pracodawce z wlasnym pracownikiem lub jezeli w ramach takiej umowy praca jest wykonywana przez pracownika na rzecz wlasnego pracodawcy. Statusu �wlasnego� pracownika nie ma osoba przebywajaca na urlopie wychowawczym, urlopie bezplatnym lub osoba pobierajaca zasilek macierzynski.

17. Ubezpieczenia przy umowie zlecenia Obowiazkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegaja osoby fizyczne, kt�re wykonuja prace na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o swiadczenie uslug, do kt�rej zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje sie przepisy dotyczace zlecenia. Obowiazkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegaja osoby podlegajace ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

19. Obowiazkowemu ubezpieczeniu w ZUS nie podlegaja zleceniobiorcy: uczniowie gimnazj�w, szk�l ponadgimnazjalnych, szk�l ponadpodstawowych czy studenci - do ukonczenia 26 lat, rencisci i emeryci, jezeli pozostaja jednoczesnie w stosunku pracy. Wyjatkiem jest sytuacja, gdy student wykonujacy prace na podstawie umowy o prace lub w ramach takiej umowy wykonuje prace na rzecz wlasnego pracodawcy. W takich sytuacjach umowa zlecenie w zakresie ubezpieczen spolecznych bedzie traktowana jako umowa o prace i wtedy podstawe wymiaru skladek stanowi laczne wynagrodzenie z umowy o prace i umowy zlecenie. W przypadku, gdy podejmie prace na umowe zlecenie u innego pracodawcy, wtedy z umowy zlecenie nie bedzie podlegal zadnym dobrowolnym ubezpieczeniom.

20. Ubezpieczenie przy samozatrudnieniu W przypadku samozatrudnienia skladki na ubezpieczenie spoleczne i zdrowotne odprowadza sam samozatrudniony. Samozatrudniony moze oplacac nizsze skladki na ubezpieczenie spoleczne: - samozatrudniony moze w okresie 24 miesiecy kalendarzowych od dnia rozpoczecia dzialalnosci gospodarczej odprowadzac mniejsze skladki na ubezpieczenie spoleczne (kt�rych podstawa nie moze byc nizsza niz 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia miesiecznego), jezeli nie prowadzil w okresie ostatnich 60 miesiecy dzialalnosci gospodarczej i jezeli nie wykonuje dzialalnosci wylacznie na rzecz bylego pracodawcy. Na 2011 r. obnizone skladki lacznie wynosza 359,69 zl miesiecznie (116,30 zl skladka na ubezpieczenie spoleczne i 243,39 skladka na ubezpieczenie zdrowotne).

22. Jak sie bronic? Kodeks pracy stwierdza wyraznie, a potwierdza to liczne orzecznictwo sad�w pracy, ze praca wykonywana w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, BEZ WZGLEDU NA NAZWE ZAWARTEJ PRZEZ STRONY UMOWY. Cechy charakterystyczne dla stosunku pracy, odr�zniajace go tym samym od r�znych form zatrudnienia niepracowniczego, to przede wszystkim: - praca okreslonego rodzaju wykonywana dobrowolnie, odplatnie i osobiscie, - w wyznaczonym przez pracodawce miejscu i okreslonym przez niego czasie, - na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy (z czym wiaze sie mozliwosc wydawania polecen dotyczacych wykonywanej pracy), - trwaly (ciagly) charakter wzajemnych obowiazk�w stron.

23. Pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy Pracownik, kt�ry pomimo zawarcia umowy cywilnoprawnej (np. umowy zlecenia) wykonuje prace na ww. warunkach, moze wniesc POZEW O USTALENIE ISTNIENIA STOSUNKU PRACY. Pozew moze byc wniesiony r�wniez przez inspektora pracy, nawet bez zgody i wiedzy pracownika (zgoda pracownika wymagana jest jedynie w przypadku wstapienia inspektora do juz toczacego sie postepowania).

24. Podstawa prawna Pracownik powoluje sie na: art. 22 � 1 Kodeksu pracy, kt�ry zawiera wyliczenie charakterystycznych cech stosunku pracy, art. 22 � 11,, kt�ry zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy nazywa kazde zatrudnienie spelniajace warunki wymienione w art. 22 � 1 bez wzgledu na nazwe zawartej przez strony umowy, art. 22 � 12, kt�ry zabrania zastepowania umowy o prace umowa cywilnoprawna przy zachowaniu warunk�w wykonywania pracy okreslonych w art. 22 � 1, art. 300 Kodeksu pracy, kt�ry w sprawach nieuregulowanych przepisami prawa pracy odsyla do stosowania do stosunku pracy przepis�w Kodeksu cywilnego i w zwiazku z tym na art. 189 Kodeksu postepowania cywilnego, kt�ry stanowi, iz pow�d moze zadac ustalenia przez sad istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

25. Co mozemy zyskac? Korzystne dla pracownika rozstrzygniecie sadu powoduje zmiane kwalifikacji prawnej umowy laczacej strony (np. z umowy zlecenia na umowe o prace). Dodatkowo pracownik zyskuje prawo do tych wszystkich uprawnien pracowniczych, kt�rych nie bylby on pozbawiony, gdyby od samego poczatku wykonywal prace na podstawie umowy o prace. W tym samym pozwie moze on wiec zawrzec zadanie zasadzenia wyplaty ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, zaplaty wynagrodzenia (wraz z dodatkiem za nadgodziny), wyplaty premii wynikajacej z regulaminu pracy itp..

26. Stwierdzenie istnienia stosunku pracy wywoluje r�wniez skutki w sferze prawa podatkowego i ubezpieczen spolecznych. Pracodawca staje sie zobowiazany do oplacania skladek na ubezpieczenie spoleczne i zaliczek na podatek dochodowy od os�b fizycznych, zgodnie z regulami okreslajacymi zatrudnienie pracownik�w, jak r�wniez do wyr�wnania zaliczek i skladek za okres trwania umowy. W przypadku pracownic w ciazy i pracownik�w w wieku przedemerytalnym udowodnienie istnienia stosunku pracy pociagnie r�wniez za soba nabycie przez zatrudnionych ochrony przed rozwiazaniem stosunku pracy. W przypadku wczesniejszego rozwiazania umowy przez pracodawce, pracownik moze r�wniez zadac stwierdzenia naruszenia przepis�w o wypowiadaniu um�w o prace (bedzie mu wtedy przyslugiwalo dodatkowe roszczenie o odszkodowanie lub o przywr�cenie do pracy).

27. Dziekuje za uwage.