بسم الله الرحمن الرّحیم

1. بسم الله الرحمن الرّحیم حجاب ، چرا و چگونه ؟طرحی راهبردی ، فرهنگی جهت تحکیم ساختار فرهنگی حجاب در جامعه • اداره عقیدتی سیاسی مرکزی وزارت دفاع • معاونت روابط عمومی و فرهنگی

2. حجاب ، همان نکته اصلی در الگو سازی اسلامی است . اگر رعایت نشود ، همان ابتذالی که امروز غرب دچار آن است پیش می آید . اگر این نکته رعایت نشود ، زن از پیشتازی در حرکت به سمت ارزش ها باز خواهد ماند .

4. مرحله اول : تاریخچه حجاب و پوشش در جهان (جای پای حیا در قدیمی ترین آثار تاریخ بشر)

5. جای پای حیا در قدیمی ترین آثار تاریخ بشر • از زمانی که تصویرابتدایی ترین انسان ها در میان سنگواره ها و تصاویر درون غارها دیده شده تا اواخر قرن 19 بشر همواره عفت و حیا رارعایت می کرده و تفاوت در فرهنگ،سلیقه،رنگ و جغرافیا هرگز نتوانسته است مانع از رعایت فرمان درونی فطری وغریزی حیا شود.

6. در 3000 سال پیش از میلاد مسیح در منطقه بین النهرین به عنوان قدیمی ترین سرزمین ، شکل لباس زنان مشابه مردان بود با این تفاوت که در لباس آن ها از پارچه های عریض تر و بلندتری استفاده می شد . بر اساس یک قانون آشوری ، در حدود 1200 سال قبل از میلاد مسیح ، زنان می بایست هنگام بیرون رفتن از منزل از حجاب استفاده می کردند . کنیزان و رقصندگان از نازل ترین طبقات جامعه بودند که با پوشش بد در جامعه دیده می شدند . ( در آن دوران : اشراف زادگی و طبقه اجتماعی بالاتر = پوشیدگی بیشتر )

7. نگاهی به : تاریخچه تصویری پوشش (ازتصویر ابتدایی ترین انسان ها در میان سنگواره ها و تصاویر درون غارها تااواخر قرن معاصر)

9. قرن 16 میلادی : در فرانسه : زنان باشلقی بر سر می گذاشتند . موی آنان اغلب در کیسه ای ابریشمی پنهان می ماند . اسپانیا : ویل دورانت می گوید : در زمان فیلیپ دوم ( 1556 م ) عفاف و عصمت زنان نه تنها به وسیله مذهب و قانون ، بلکه به وسیله شرافت حفظ می شد . زنان عفیف هنگامی که از خانه قدم بیرون می نهادند ، در کالسکه های دربسته می نشستند .

10. قرن 17 : در انگلستان : ویل دورانت می گوید : در زمان شکسپیر زن حق نداشت که روی صحنه بیاید ، نقش زنان را پسران بازی می کردند . جامه های بلند زنان ساق پاها را می پوشاند ، پوشیدن جامه های ابریشمی به وسیله ملکه الیزابت مرسوم شد

12. قرن 18: در آلمان : ویل دورانت می گوید : شیلر در اثر معروف خود ، آواز زنگ ، تصویر کمال مطلوب یک زن خانه دار را این گونه ترسیم می کند که بسیار با عفت بود و با عقل و درایت خانواده را اداره می کرد . در فرانسه : زنان زیر لباس خود ، زیرپوش ، زیردامنی و جوراب بلند می پوشیدند و برای آن که راحت تر بر اسب بنشینند ، دامنی پیله دار می پوشیدند . ( جلوه های چشمگیر حیا و پوشش حتی تا اواخر قرن 19)

15. سیر تاریخ پوشش در ایران • ویل دورانت : • تجلیات پوشش در میان زنان ایرانی چنان چشمگیر است که برخی تمدن نگاران و اندیشمندان ایران را منبع اصلی ترویج حجاب معرفی کرده اند . ما در این جا به نوع پوشش زنان ایرانی در برخی دوره ها اشاره می نماییم

25. اما چه کسانی و چگونه این پوشش برگرفته از حیا را حذف کرده و می کنند ؟ از سال 1921 به بعد دامن ها کوتاه تر شد ( تا به زانو رسید ) و این امری بی سابقه در تاریخ پوشاک به شمار می رفت . در سال 1950 شلوار برمودا که مردان انگلیسی از آن در مناطق گرمسیر استفاده می کردند ، متداول گردید و حتی در نیویورک به هنگام تابستان مورد استفاده قرار گر فت . در دوران جنگ جهانی دوم به بهانه صرفه جویی در مصرف پارچه ، قد لباس ها کوتاه تر شدند .

26. نفوذ نامرئی در ایران : کورزن سیاستمدار انگلیسی : ایرانیان که مردمی نیک ممتازند و از روزگاران بسیار دراز فرمانروا و دارای زبان ، دین ، عادات و شخصیت مخصوص به خود بوده اند ، دلیلی ندارد استقلال خویش را از دست بدهند و به فرمان دولتی بیگانه گردن نهند . اصلاح ایران در ظرف ده سال میسر نخواهد شد ، ولی اگر پزشک صبر داشته باشد ، بیمار قابل علاج است . چرچیل وزیر مستعمرات : انگلستان در امور ایران مستقیما دخالت نکند ولی به وسیله عمال بومی با نقاب وطن پرستی ، مقاصد خود را از طریق سیاست معروف نفوذ نامرئی اجرا نماید . برای زمینه سازی کشف حجاب ، اقدامات زیر صورت گرفت : 1- آوردن زنان اروپایی به ایران و حرکت دادن آن ها در شهرها به صورت بی حجاب 2- آزادی اقلیت های مذهبی در پوشیدن لباس 3- استفاده از مراکز تعلیم و تربیت به سبک اروپا 4- وضع قوانین غیر شرعی 5- متحد الشکل کردن لباس و رواج پوشاک اروپایی

27. برای زمینه سازی کشف حجاب ، اقدامات زیر صورت گرفت : 1- آوردن زنان اروپایی به ایران و حرکت دادن آن ها در شهرها به صورت بی حجاب 2- آزادی اقلیت های مذهبی در پوشیدن لباس 3- استفاده از مراکز تعلیم و تربیت به سبک اروپا 4- وضع قوانین غیر شرعی 5- متحد الشکل کردن لباس و رواج پوشاک اروپایی

28. خان قلدر رضاخان که با حمایت انگلیسی ها و با طرح کودتا برسر کار آمد ، بر اساس آموزشی که انگلیسی ها به او داده بودند در صدد اجرای تز اسلام زدایی و جایگزینی ارزش های لیبرالیستی در جامعه و از آن جمله کشف حجاب برآمد . وی در ابتدا خود را مقید به اصول مذهب نشان داد ولی کم کم به کمک جریان روشنفکری همت خود را در تغییر لباس ملی به کار گرفت و پس از یک سری اقدامات دیگر نظیر محدود کردن مجالس عزاداری و ممنوع کردن لباس روحانیت و . . . با سفری چهل روزه به ترکیه نزد آتاتورک ، چندین سوغات برای مردم ایران به ارمغان آورد که از جمله آن ها کشف حجاب بود .

29. سرانجام پس از سال ها زمینه سازی برای کشف حجاب ، رضاخان در 17 دی 1314 با بی اعتنایی به علما و مردم در مراسم جشن فارغ التحصیلی دختران دانش سرای مقدماتی با زن و دخترانش و همه مسئولان کشوری با همسرانشان بدون حجاب حاضر شدند و شاه در مذمت حجاب سخنرانی کرد .در تمام طول سخنرانی شاه ، بعضی از بانوان چنان از بی حجابی خود ناراحت بودند که رو به دیوار ایستاده و از گریه خود نمی توانستند جلوگیری نمایند . از فردای آن روز برسرکردن چادر در خیابان های تهران ممنوع گردید .تئاتر ، سینما ، روزنامه ها و مجلات همگی در جهت ترویج بی حیایی گام برمی داشتند . در یکی از روزنامه ها آمده بود : « فروشگاه ها در تهران تصمیم گرفته اند به زنان باحجاب جنس نفروشند » همچنین از چادر به عنوان کفن سیاه یاد می کردند .سرفصل برخی روزنامه ها عبارت بود از :1- چاپ تصاویر زنان بدپوشش برای تبلیغ لباس 2- درج گزارش هایی از ورود زنان هنرپیشه کشور ترکیه به ایران 3- گزارش و عکس از رژه دختران بی حجاب4- مقالات مختلف درباره ورزش دختران و تحقیر خانم های خانه دار 5- عکس بی حجاب دانش آموزان دبیرستانی که رتبه اول کسب کرده بودند 6- چاپ عکس آخرین مدل های لباس و مد در اروپا .

30. در حریم حرم : در آغاز سال 1307 که انبوهی از مردم در حرم حضرت معصومه (س) منتظر حلول سال جدید بودند ، یکی از همسران رضاخان و دخترانش ، بدون حجاب د ر یکی از ایوان های صحن نشسته بودند . چنین وضعی در آن مکان سابقه نداشت ، آیت الله شیخ محمد تقی بافقی به آن ها اعلام کرد اگر مسلمانید باید حجاب را رعایت کنید و اگر مسلمان نیستید ورود غیر مسلمان به این مکان جایز نیست . این برخورد بی پروا و غیر منتظره باعث شد همسر شاه ، با تلفن ، شاه را در جریان قرار دهد . رضاخان بلافاصله با عده ای سرباز و نظامی خود را به قم رساند . به دستور او مرحوم بافقی را که در مسجد بالاسر مشغول نماز بود ، دستگیر کردند و پیش او بردند . شاه شخصا با چوبدستی خود ، پیرمرد را مضروب و مجروح کرد و حکم به حبس و تبعیدش را داد .

31. گوهرشاد در خون : رضاخان برای رفع موانعی که سد راه اجرای سیاست هایش بود کوشید روحانیون را دستگیر ، تبعید و یا زندانی کند شیخ محمد بهلول دو سه روز در مسجد گوهرشاد مشهد برای مردم منبر رفتند و از خلاف کاری های رژیم منحوس ، سخن گفتند و مردم را به مقاومت دعوت کردند . مسجد گوهرشاد از کثرت جمعیت جای تردد نبود . این مردم که عده ای غسل شهادت نیز کرده بودند ، در برابر تهدیدهای ماموران حاضر نشدند مسجد را ترک کنند ؛ لذا پس از فرمان به گلوله بستن معترضین ، حدود 2000 نفر از مردم به شهادت رسیدند . این واقعه در تاریخ 21 تیرماه 1314 درجوار بارگاه امام رضا(ع) بود. بعداز مدتی کار به جایی رسید که رژیم حتی مجبور به وارد کردن لباس های ته مانده و کهنه غربی از آمریکا و اروپا گردید.

32. مرحله دوم بحث : پوشش و عفاف در ادیان

33. در زرتشت : همه دختران و پسران بایدآیین سدره پوشی را انجام دهند تا زرتشتی شناخته شوند.امروزه در ایران کودکان رابین سن هفت تا یازده سالگی سدره پوش می کنند.بر مرد و زن زرتشتی واجب است که هنگام انجام مراسم عبادی و نیایش ، سر خود را بپوشانند . در اوستا آمده است : همگان نامی ز تو برگوییم و همگان سر خود را می پوشیم آنگاه به درگاه اهورامزدا نماز می گزاریم .

34. در یهود : • در عهد عتیق ( کتاب مقدس یهود ) آمده است : به دختر جوان خیره مشو و نگاه خویش بگردان ، چه بسیار کسان که زیبایی زن به گمراهی شان کشانده است. در تلمود ( مهم ترین کتاب تفسیر تورات نزد یهود ) آمده است : زنانی که بدون پوشاندن سر خود به میان مردم می روند ... و با هر مردی از روی سبکسری به گفتگو می پردازند ، ازدواجشان باطل بوده و مهریه به آن ها تعلق نمی گیرد.

35. در مسیحیت : در عهد جدید آمده است : پوشاندن مو ، نشانه ای از فروتنی و پاکدامنی است . زن باید کاملا در حجاب و پوشیده باشد تا مانع از خیره شدن چشم ها به سوی خود شود . برای زن مومن مسيحي در نظر خداوند پسندیده نیست که به زیور آراسته گردد ؛ حتی زیبایی طبیعی او باید پوشانیده شود .

36. مرحله سوم بحث : دلایل عقلی لزوم پوشش و حجاب

37. 1- انسان به گونه ای آفریده شده است که برای دفع یک ضرر بزرگ احتمالی ، تحمل ضررهای کوچک را می پذیرد . مثال : قانون منع استفاده از سیگار در پمپ بنزین ها : بنا بر حکم عقل ، احتمال ضعیفی وجود دارد که کشیدن سیگار موجب آتش گرفتن پمپ بنزین شود (شاید کمتر از یک درصد) ؛ اما این قانون بر اساس همان حکم عقل ، جهت جلوگیری از همان احتمال بسیار ضعیف ، وضع شده است ، زیرا در صورت بروز آتش سوزی ، ضرر آن قدر زیاد است که هر عقل سالمی ، حکم به ضرورت وضع این قانون (منع کشیدن سیگار در پمپ بنزین ) می نماید .

38. 2- در جهان هستی ، هر چیزی که لطیف تر و آسیب پذیرتر است ، از محافظت بیشتری برخوردار است مثال : صدف خوراکی و پوششی که از آن محافظت می نماید ، مایع نخاع که در ستون فقرات قرار دارد ، مغز انسان که در جمجمه واقع شده است ، برخلاف سایر اعضای بدن مانند دست و پا که به وسیله پوست محافظت می شوند . زن و مرد نیز هر دو آسیب پذیرند اما درصد آسیب پذیری در زنان بیشتر است و لذا لازم است که از محافظت بیشتری برخوردار باشند .

39. مرحله چهارم بحث : نگاهی به شکل های حجاب در قرآن نکته : حكم حجاب در اسلام يك حكم امضايي است و نه حكم تأسيسی

41. 1- عفاف در نگاه (چشم ) خداوند متعال در ابتداي آيات 30 و 31 سوره نور مي فرمايد : « قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يَغُضوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ .... وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَتِ يَغْضضنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ .... » « به مؤمنان بگو نگاه های خود را ( از نگاه به نامحرمان ) کنترل کنند ... و به زنان با ايمان بگو نگاه های خود را کنترل کنند ... »

42. 1-عفاف در گفتار : • خداوند متعال در آيه 32سوره احزاب مي فرمايد : • « يَانِساءَ النَّبىِّ لَستنَّ كَأَحَد مِّنَ النِّساءِ إِنِ اتَّقَيْتنَّ فَلا تخْضعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطمَعَ الَّذِى فى قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلاً مَّعْرُوفاً » • : « اى همسران پيامبر ! شما همچون يكى از زنان معمولى نيستيد اگر تقوى پيشه كنيد ، بنابر اين به گونه اى هوس انگيز سخن نگوئيد كه بيماردلان در شما طمع كنند و سخن شايسته بگوئيد . » • جمله « لا تخضعن بالقول » اشاره به كيفيت و لحن سخن گفتن دارد و جمله ( قلن قولا معروفا ) اشاره به محتواى سخن . • احكام فوق مخصوص به زنان پيامبر (ص) نيست ، بلكه براى همگان است هر چند در مورد آنان تاكيد بيشترى داردو از جهت الگو بودن آنان براي بقيه زنان ، خطاب به آنان آمده است ولي حكم عمومي براي همه زنان است . ( مراجعه شود به روایات در تفسیر آیه )

43. 3- حجاب بدن الف –حجاب كامل ( آيه 31 سوره نور ) « قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يَغُضوا مِنْ أَبْصرِهِمْ وَ يحْفَظوا فُرُوجَهُمْ ذَلِك أَزْكى لهَُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرُ بِمَا يَصنَعُونَ * وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَتِ يَغْضضنَ مِنْ أَبْصرِهِنَّ وَ يحْفَظنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلا مَا ظهَرَ مِنْهَا وَ لْيَضرِبْنَ بخُمُرِهِنَّ عَلى جُيُوبهِنَّ وَ لا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ ءَابَائهِنَّ أَوْ ... (در اين قسمت آيه محارم انسان ذكر شده است ) وَ لا يَضرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يخْفِينَ مِن زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلى اللَّهِ جَمِيعاً أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكمْ تُفْلِحُونَ»(آيه30 - 31 سوره نور) : « به مؤ منان بگو چشمهاى خود را (از نگاه به نامحرمان ) فرو گيرند، و پاكدامن باشند ، اين براى آنها پاكيزه تر است ، خداوند از آنچه انجام مى دهيد آگاه است * و به زنان با ايمان بگو چشمهاى خود را (از نگاه آلوده) فرو گيرند، و دامان خويش را حفظ كنند، و زينت خود را جز آن مقدار كه ظاهر است آشكار ننمايند، و (اطراف ) روسريهاى خود را بر سينه خود افكنند (تا گردن و سينه با آن پوشانده شود) و زينت خود را آشكار نسازند مگر براى شوهرانشان يا پدرانشان يا ...، آنها هنگام راه رفتن پايهاى خود را به زمين نزنند تا زينت پنهانيشان دانسته شود. (و صداى خلخال كه بر پا دارند به گوش رسد) و همگى به سوى خدا بازگرديد اى مؤ منان تا رستگار شويد. »

44. برخي نكات آيه : 1- ( وَ لا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلا مَا ظهَرَ مِنْهَا ) : • بر اساس تفاسیر ، شامل زينت پنهان به معنى زينت طبيعى (اندام زن ) و نيز محل زينت است يعني زينت آلات و آرایش و عطر و نيز لباسهاى زينتى . 2- ( وَ لْيَضرِبْنَ بخُمُرِهِنَّ عَلى جُيُوبهِنَّ ) : • (جيوب ) جمع جيب به قسمت بالاى سينه و شانه ها گفته می شود . • از اين جمله استفاده مى شود كه زنان قبل از نزول آيه ، دامنه روسرى خود را به شانه ها يا پشت سر مى افكندند، به طورى كه گردن و برجستگي سينه آنها معلوم مى شد . به همين دليل قرآن دستور مى دهد روسرى خود را به گونه اي بيفكنند تا هم گردن و هم برجستگي سينه پوشيده شود . (از سبب نزول آيه نيز اين معنى به خوبى استفاده مى شود)

45. ب ) حجاب كامل تر ( آيه 59 سوره احزاب ) ( آيه چادر ) «يَأَيهَا النَّبىُّ قُل لاَزْوَجِك وَبَنَاتِك وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيهِنَّ مِن جَلَبِيبِهِنَّ ذَلِك أَدْنى أَن يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَّحِيماً» :« اى پيامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤ منان بگو جلبابها (چادرهاي) خود را بر خويش فرو افكنند، اين كار براى اينكه (از آلودگان ) شناخته شوند و مورد آزار قرار نگيرند بهتر است و )اگر تاكنون خطا و كوتاهى از آنها سر زده ) خداوند همواره غفور و رحيم است .»

46. جلباب چادر است زیرا : • کتب لغت و تفسیر : از مجموع کتب قدیمی لغت و تفسیر فهمیده می شود که جلباب پوشش فراگير است كه بالاي لباس‌هاي ديگر پوشيده مي‌شود و از نظر كاركرد، كارآيي چادر را دارد و همه بدن را می پوشاند . • از نحوة پوشش حضرت فاطمه زهرا(س) هنگام خروج از منزل و رفتن به مسجد براي دفاع از فدك (لاثت خمارها علي راسها و اشتملت بجلبابها ) (صدر خطبه فدكيه ) دو نكته مهم استفاده مي‌شود: • نكته اول: حضرت دو پوشش مستقل به نام خمار و جلباب داشته‌اند. • نكته دوم:«خمار» همانند مقنعه‌هاي امروزي براي پوشش سر بوده است و «جلباب» نيز پوششي سرتاسري بوده كه تمام آن وجود مبارك از سر تا قدمها را شامل و فرا گرفته است. • شأن نزول آیه و نوع فهم مردم عصر نزول از جلباب

47. رنگ جلباب مشکی است زیرا : • شأن نزول آیه : در تفاسیر آمده است پس از نزول آیه ، زنهاي انصار از خانه‌هايشان خارج شدند در حالي كه پوشش مشكي داشتند ( برای نمونه نک : تفسير الدرالمنثور سيوطي، روح المعاني آلوسي و تفسير الميزان علامه طباطبايي و ... ) • کتب لغت اصل : معنی جلب، سياهي است.مثلاً « جلب الليل » به معاني سياهي شب است. ( برای نمونه نک : لسان العرب، القاموس المحيط و... ) • نکته : درباره کراهت رنگ مشکی : در برخی از روايات آمده است كه پيامبر(ص) از پوشش لباس سياه كراهت داشتند مگر در سه مورد:خُفّ (كفش) ، عمامه (در مورد زنان يعني دستار يا روسري ) و كساء (لباس بلند و فراگير تمام بدن است كه شامل عباي سياه مردان و چادر مشكي بانوان مي‌گردد)( يُكره السواد الافي ثلاث الخف و العمامه و الكساء ). • و بر اساس همين نكته هيچ يك از فقهاي برجسته شيعه فتوا به كراهت پوشيدن چادر مشكي بانوان نداده است.

48. 4- عفاف در دامن ( پاكدامني ) 5- عفاف در راه رفتن در سوره نور دستور مي دهد كه زنان نبايد هنگام راه رفتن پاهاي خويش را به گونه اي جلوه دهند كه موجب جلب توجه و ظاهر شدن زينت آنان شود (...وَلايَضرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَايخْفِينَ مِن زِينَتِهِنَّ...) در سوره قصص آيه 25 نيز با شاره به داستان حضرت موسي (ع) و برخورد او با دختران حضرت شعيت (ع) ، در توصيف يكي از آنان ، طلب حياي او در راه رفتن ( استحياء ) را مي ستايد .

49. حکومتی بودن حکم حجاب

50. مهمترين دلايل حکومتی بودن امر حجاب: 1- با توجه به خطاب آيه نسبت به حضرت رسول (ص) و به كار رفتن فعل امر در آيه ( « قُل» ) 2-روایات که در آن ها رسول خدا(ص) نسبت به حجاب زنان حساسیت نشان داده و در این زمینه آن ها را امر و نهي می نمودند. 3- همه احكام جزايي اسلام به صورت مستقيم ، در قرآن نیامده است . برخي از احكام جزايي ، توسط روايات و برخي ديگر توسط حكم حكومتي در زمان غيبت روشن می شود . 4- قرآن به مجازات دنيوي و اخروي مرتكبين و بلكه دوست دارندگان اشاعه زشتي و فحشاء در بين مردم اشاره كرده است چنانكه مي فرمايد : « إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَن تَشِيعَ الْفَاحِشَةُ فِي الَّذِينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ » ( نور / 19 ) آيا كسي مي تواند ادعا كند كه بي حجابي و اشاعه آن در بين جامعه مسلمين ، از مصاديق زشتي و فحشاء نيست ؟