SAĞLIK SİSTEMLERİNDE YALIN YÖNETİM FELSEFESİNİN UYGULAMALARI

1. SAĞLIK SİSTEMLERİNDE YALIN YÖNETİM FELSEFESİNİN UYGULAMALARI Doç.Dr. Fatma PAKDİL Araş.Gör. Barış KEÇECİ Başkent Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü YA-EM 2010 Ulusal Kongresi, 2010

2. Problemin tanımı Dünya genelinde sağlık hizmetleri maliyetlerinin yüksek olması Sağlık hizmetlerinde israfın, beklemelerin, kayıpların, kusurların ve hataların varlığı

3. Problemin tanımı • Dünya genelinde sağlık harcamalarının bütçesi 3.2 trilyon $’ın üzerindedir (OECD LaborForceStatistics, 2006-2007). • Gereksiz tekrar işlemler ve tıbbi açıdan hatalı işlemler mevcuttur. Ülkemizde bu konuda istatistiki değer verecek bir veri tabanı yoktur.

4. Projenin Amacı • Sağlık hizmetlerinde israfın önlenmesine yönelik bir sistematik yaklaşım geliştirmek • Yalın yönetimde kullanılan araçların sağlık hizmetlerinin hangi aşamalarında nasıl kullanılabileceğini örneklerle göstermek

5. Genel görüşler • “İyi, güzel söylüyorsunuz da, bunları bizim sektörde uygulamak zor….” • “Bizim kendi sistemimiz yıllardır işliyor. Sorunlar eh yaşanıyor tabii, ama kendi yöntemlerimizle çözüyoruz, sizin anlattıklarınıza ihtiyacımız yok.” • “Sen burayı fabrika mı sandın, bizde işler senin bildiğin gibi gitmez.”

6. 6 sıfır sağlıkta geçerli mi? ? • Sıfır stok • Sıfır hata • Sıfır çelişki • Sıfır ölü zaman • Sıfır bekleme süresi • Sıfır bürokrasi ? ? ? ? ?

7. Sağlıkta muda • Hatalı üretim • Fazla üretim • Gereksiz stoklar • Gereksiz işgücü • Gereksiz taşımalar • Gereksiz beklemeler • Yanlış yerleşim • Proses yetersizliği • Yetersiz cihaz bakımları • Yetersiz iş metodları • Yetersiz eğitim • Verimsiz planlama • Yetersiz organizasyon • Düşük yan sanayi kalite ve güvenilirliği • Hatalı sağlık hizmeti • Gereksiz sağlık hizmeti • Gereksiz depolanmış malzemeler • Gerekenden fazla/plansız sağlık çalışanı dağıtımı • Gereksiz taşımalar (15. 14. 10. kat örneği) • Gereksiz beklemeler • Yanlış biyomedikal cihaz yerleşimi (lab.daki yerleşim, hastane geneli yerleşim) • İşlemlerin yetersizliği • Yetersiz biyomedikal cihaz bakımları • Yetersiz çalışma metotları • Yetersiz eğitim • Verimsiz planlama (recovery room ile OR arası planlar) • Yetersiz organizasyon • Düşük yan sanayi kalite ve güvenilirliği

8. Yalın yönetim araçları ve sağlık • Tam zamanında üretim (Just-In-Time - JIT) • Sürekli iyileştirme • Poka-yoke (mistake-proofing) • Jidoka • 5S • Hata türü ve etkileri analizi (FMEA) • Değer akışı haritalandırma • Eski 7 ve yeni 7 problem çözme aracı • Süreç yönetimi • Kanban • 6 sigma • Spagetti diagram • Toplam verimli bakım (TPM) • İstatistiki proses kontrol (İPK)

9. Tam zamanında üretim • İlaç, tıbbi malzeme, serum ve sarf malzeme hastane seviyesi sipariş miktarı • Servislere stok gönderme yöntemi • Son kullanma tarihi • İlaç, tıbbi malzeme, serum ve sarf malzeme hastane seviyesi depolama yöntemi • Klinik-poliklinik seviyesi stoklama yöntemi • Hasta seviyesi stoklama yöntemi • Randevulu çalışan servis seviyesinde depolama yöntemi

10. Tam zamanında üretim 6 OR’lık malzeme bekleme alanı OR 1 OR 2 ARA STOK ALANI OR 3 OR 6 OR 5 OR 4

11. Tam zamanında üretim • Muayene odasında abeslank olmaması nedeniyle yaşanan bekleme süresi • Pansuman seti masasında gazlı bezin bitmesi nedeniyle yaşanan bekleme süresi • MR istemine verilen randevu tarihi • Bir günde ilk yardımda kaç adet anjiocat bulundurmalıyım? • Bir günde bir KBB polikliniğinde kaç adet abeslank bulundurmalıyım?

12. Poka-Yoke uygulamaları Hasta güvenliği Hasta Güvenliği Tedavi edemiyorsan ZARAR VERME Prosesi durdur, sonrası… Humannaturallymakesmistakes, so do not punish. (Robert McNutt)

13. Poka-Yoke uygulamaları Hasta güvenliği entegre sistemi Safetysystem Adverseevent Safetyofficerssystem Project Malpracticesystem Complaint /suit Risk/legal system Defence Mediationandcourt

14. Poka-yoke uygulamaları • Hastane güvenliği • Güvenli hastane tasarımı

15. Poka-Yoke uygulamaları • Göz ameliyatlarında excimerlaser ve beyin cerrahisinde gamma knife kullanırken bilgisayar ile bağlantılı olarak sesli uyaran bir sistem kullanılır. • Kapalı MR çekimlerinde solunum sıkıntılı hastaların içeride fenalaşması durumunda sağlık personelini uyaran sesli ikaz sistemi vardır. Bu sistem hastanın solunum sayısını da gösterir. • Hiperbarik oksijen tedavisi alan hastalar odada iken hastanın kalp atışları, solunum sayısı ve nabızlarını gösteren cihazlar vardır. Bu cihazlar hastadaki olumsuz verileri dışarıdaki sağlık personeline  anında bildirirler.

16. Poka-Yoke uygulamaları • Balık adamların ve derin su dalgıçlarının sırtındaki tüplerde özel oksijen- nitrojen karışımı bulunur, kritik derinlik veya gaz seviyesinde kişi uyarılır, yüzeye çıkışı sağlanır. • Yoğun bakımlarda merkezi oksijen sistemi kullanılır, her hastanın seviyesi monitörden takip edilir, vital bulgulardaki anormallikler sesli olarak ana kumandaya aktarılır veya oksijen saturasyonu kritik seviyenin altına inerse oksijen akışı sağlanır. • Anesteziyolojide hastanın ameliyatı sırasında hastanın istem dışı solunum refleksi yapması balon ile kontrol edilir ve engellenir. Hastanın planlanandan önce uyanabilmesi olasılığına karşı, eğer istemsiz kasılmalar olursa monitör doktoru uyarır ve anestezi gazı verilir. • Ortopedi vakalarında scope cihazı ile yerleştirilen parçaların yeri takip edilir, ardarda alınan filmler ile protez veya kılavuzun doğruluğundan emin olunur.

17. Poka-Yoke uygulamaları • PCA cihazı ile yapılan ayarlama sayesinde tıbbi müdahale geçirmiş hastaların fazla miktarda narkotik ağrı kesicinin hasta tarafından alınması engellenir. • Uçuş raporu almak isteyen tüm pilotlar belirli periyotlarda muayeneden geçerler. G kuvvetine mukavemet testinde pilot fenalaşır veya vital bulgular kötüleşirse cihaz otomatik olarak kendini kapatır. • Tüm ameliyat ekipmanlarının sterilizasyon işlemlerinde cihazlar otoklavlarda iken cihazın içine herhangi bir madde giriş ve çıkışında cihaz otomatik olarak kapanır.

18. FMEA • Hastayı sedyeden düşürmemek için ne yapmalıyız? • Açık batın ameliyatlarında hastanın vücudunda ameliyat seti birimlerini unutmamak için ne yapmalıyız? • Yanlış hastayı ameliyata almamak için ne yapmalıyız? • Serviste yatan hastaların tedavilerini karıştırmamak için ne yapmalıyız?

19. FMEA • Risk Öncelik Skoru (RÖS) • RÖS=Keşfedilebilirlik*Olasılık*Etki

20. FMEA Day, S; Dalto, J; Fox, J; Turpin, M. 2006. Failure Mode and Effects Analysis as a Performance Improvement Tool in Trauma, Journal of Trauma Nursing, 13(3):111–117.

21. FMEA Day, S; Dalto, J; Fox, J; Turpin, M. 2006. Failure Mode and Effects Analysis as a Performance Improvement Tool in Trauma, Journal of Trauma Nursing, 13(3):111–117.

22. Day, S; Dalto, J; Fox, J; Turpin, M. 2006. Failure Mode and Effects Analysis as a Performance Improvement Tool in Trauma, Journal of Trauma Nursing, 13(3):111–117.

23. LDS Hastanesi Yatan Hasta Diyaliz Süreci için FMEA Örneği Day, S; Dalto, J; Fox, J; Turpin, M. 2006. Failure Mode and Effects Analysis as a Performance Improvement Tool in Trauma, Journal of Trauma Nursing, 13(3):111–117.

24. Değer akışı haritalandırma - VSM • Çalıştığımız her an, sağlık hizmetine bir değer katıyor mu? • Sağlık hizmetlerinde katma değer yaratmayan işlemler var mı? • Bu işlemler nasıl ana iş akışından çıkarılabilir?

25. Değer akışı haritalandırma - VSM • VSM’in önemli noktası, süreçlerin akış ve değerini açık olarak göstermesidir. • Küçük bir iyileştirmenin sisteme yapacağı global etki de dikkate alınmalıdır.

27. Sağlıkta yalın yönetim ana akış şeması Problemi tanımla Süreci durdur - jidoka Problemi yalın yönetim açısından tanımla Problemin nedenlerini tanımla – root cause analysis Mudaları tanımla Mudaları yok etme planı yap, uygula YALIN YÖNETİM ARAÇLARI Mudaları gözden geçir Plan yeterli mi? H E Uygulamayı standartlaştır

28. SONUÇ • Yalın yönetimin gerekleri sağlık sektöründe de uygulanmalıdır. • Endüstri mühendisleri ve yalın yönetim uygulayıcıları bu alanlarda çalışmalıdırlar.