“İklim Değişikliği, Çevresel Etkiler ve KOBİ’lere Yeni Destek Modeli”

1. “İklim Değişikliği, Çevresel Etkiler ve KOBİ’lere Yeni Destek Modeli”

2. İklim Değişikliği ve Çevresel Etkiler Küresel sıcaklıklar artıyor : Üç büyük küresel yüzey sıcaklığı araştırma merkezinin verilerine göre dünya 1880 yılından itibaren ısınmaya başladı. 1970 yılından sonra da ısınma daha yoğun bir şekilde artış göstermiştir. .

3. İklim Değişikliği ve Çevresel Etkiler Maldiv Cumhuriyeti’nde deniz düzeyinin yükselişi: Küresel deniz düzeyi, son yüzyılda 17 santimetre yükseldi.

4. İklim Değişikliği ve Çevresel Etkiler Okyanuslar ısınıyor: Artan ısının büyük çoğunluğu okyanusların ilk üst 700 metresinde tutulmaktadır.

5. İklim Değişikliği ve Çevresel Etkiler Eriyen Buzullar : 2002-2006 yılları arasında, Grönland’daki buzulların 150 ila 250 kilometre küp, Antarktika buzullarının ise 152 kilometre küp azaldı.

6. İklim Değişikliği ve Çevresel Etkiler Kilimanjerodağında azalan kar örtüsünün uzaydan görünüşü: Alpler, Himalayalar, And Dağları, Alaska ve Afrika dahil dünyanın her yerinde kar ve buzullar azalmaktadır.

7. İklim Değişikliği ve Çevresel Etkiler Okyanuslarda Asit Birikimi: Sanayi devriminden beri okyanus suyunun asitliği yüzde 30 artmıştır. Her yıl okyanusların üst katmanında tutulan karbon dioksit miktarı bir milyar tonu aşmaktadır.

8. İklim Değişikliği ve Çevresel Etkiler Atmosferde karbondioksit (CO2) artışı : 650.000 yıldır değişmeyen atmosferik karbondioksit (CO2), 300 ppm düzeyinden 1950 yılından itibaren hızla artarak 400 ppm’e yükseldi.

9. İklim Değişikliği ve Çevresel Etkiler Küresel deniz seviyesinin yükselmesi, küresel sıcaklık artışı, buzulların azalması, yağışların ve Atmosferdeki karbondioksit (CO2) artışı arasında bir ilişki vardır. Bugün dünya enerji ihtiyacının yüzde 80’den fazlası kömür, petrol ve doğalgazdan oluşan fosil yakıt rezervlerinden sağlanmaktadır.

10. İklim Değişikliği ve Çevresel Etkiler • Sanayileşme süreciyle artan enerji tüketimi çevresel sorunlara yol açmaktadır. Sera gazlarında artış NEDEN : Sanayileşme ve artan enerji tüketimi ( Fosil yakıtların yakılması ) SONUÇ : Küresel ısınma Sanayileşme Sürecinin çevreye etkisi 10

11. İklim Değişikliği ve Çevresel Etkiler Sera gazları dünyanın çevresinde bir battaniye gibidir. Su buharı, karbondioksit, metan ve azot oksitten oluşan sera gazı katmanı, dünyayı saran ve ısıtan bir battaniye işlevi görmektedir. Güneşten gelen ışınlar atmosferden geçerek dünya yüzeyini ısıtır ve yansıyarak uzaya geri döner. Battaniye şeklindeki Sera gazı molekülleri yansıyan ısının çoğunu absorbe ederek yeryüzünü ısıtır.

12. IPCC Son Raporu • Acilen sıfır karbon salınımına geçmek gerekmektedir; Bunun için: • Fosil yakıtlar kullanılmamalı, • Karbonu tutan arazilerin kullanımı yasaklanmalı, (Ormanlar ve Okyanuslar)

13. Fosil Yakıtlar • Hidrokarbon içeren; • Kömür • Petrol ürünleri • Doğalgaz • gibi doğal enerji kaynaklarıdır.

14. ÜLKEMİZDE MEVCUT DURUM Kaynak: Enerji Bakanlığı Kaynak: TÜBİTAK BTYK Sunusu

15. “Çevresel yükümlülük ve sorumluluklar”ın yerine getirilmesi gerekiyor.

16. Türkiye’nin AB Uyumunda Çevre Alanında Üstlenmesi Gereken Yatırım Maliyeti

17. Kamu-Özel Sektör Payları

18. İmalatçı KOBİ’lerin üretim prosesleri esnasında kirletici etkileri olduğu aşikardır. • Dolayısıyla; • KOBİ’lerin çevresel yükümlülük ve sorumlulukları yerine getirmesi gerekir.

19. Ancak; KOBİ’lerin büyük işletmelere göre; Çevresel yükümlülük ve sorumlulukların yerine getirilmesi konularında ciddi sorunları olduğu bilinmektedir.

20. Çevre yönetmeliklerine uyumluluk sorunları, büyük işletmelerde oturmuş olan yapının özümseyebileceği şekilde olmasına karşı, KOBİ’lerde bu durum değişkenlik göstermektedir. Çünkü KOBİ’ler, büyük işletmelerde olduğu gibi yeterli kaynaklara sahip değildir.

21. Bu kaynaklar arasında: sayılabilir. • Teknik altyapının yetersizliği, • İnsan kaynakları kapasitesinin eksikliği, • Bilgi eksikliği, • Ekonomik yetersizlikler

22. Bu sebeple, Ekonomik, sosyal ve çevresel açıdan ulusal ve uluslararası taşıdıkları önem bakımından KOBİ’ler, rekabet güçlerinin arttırılabilmesi amacıyla etkin ve erişilebilir bir desteklenme sistemine ihtiyaç duymaktadır.

23. İşte,bu zorlukların aşılabilmesi ve KOBİ’lerin etkin şekilde desteklenebilmesi amacıyla; “Çevre Konusunda KOSGEB Yol Haritasının Hazırlanması Projesi” hayata geçirilmiştir.

24. Projenin Amacı: • Ulusal çevre duyarlılığı, uluslararası yükümlülükler ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde, imalat sanayiinde yer alan KOBİ’lerin; • Çevre bilincinin arttırılması, • Uymakla yükümlü oldukları mevzuatın uygulanmasında karşılaşacakları zorlukların tespiti, • Çevreye olan kirletici etkilerinin analizi ve çözümü, • Küresel rekabete uyum sağlayabilmelerine yönelik olarak • KOSGEB çevre yol haritasının belirlenmesidir.

25. Başlıca Faaliyetler: • KOSGEB’in kurumsal kapasitesinin arttırılması • Çevre konusunda, veri analizlerinin gerçekleştirilmesi ile kirlilik yüklerinin ve ilgili mevzuattan KOBİ’lerin etkilenme durumunun belirlenmesi • Saha uygulamaları ile çevre sektörünün ve paydaşların gelişimine katkı sağlanması • Çevre ve iklim değişikliği konusunda, bilgi ve deneyimin paylaşılması, böylelikle edilen kazanımların yaygınlaştırılması

26. Gerçekleşen Faaliyetler: • KOSGEB’in kurumsal kapasitesinin arttırılması kapsamında; • KOSGEB Proje Ekibinin (14 Kişi)Yurtiçi Eğitim Süreci KOSGEB Çevre Grubu Üyelerine yönelik ODTÜ Çevre Mühendisliği Bölümünde görevli akademik kadrodan, muhtelif zamanlarda teorik ve uygulamalı yurtiçi eğitim alınmıştır.

27. Kurumsal Kapasitesinin Arttırılması • Çevre Sorunları ve Çevresel Etki Değerlendirme • Atık Yönetimi ve Geri Dönüşüm • Ulusal ve Uluslar Arası Çevre Mevzuatı • Temiz (Sürdürülebilir) Üretim • Karbon Ayak izi / Karbon Ticareti • Endüstriyel Simbiyoz • Yaşam Döngüsü Analizi • Sürdürülebilir Kalkınma ve İklim Değişikliği • Yeşil Satın Alma • Çevre Koruma Etkinliklerinde İndikatörlerin Kullanımı • Eko-İnovasyon • Dünyada Eko-Verimlilik Merkezleri

28. Kurumsal Kapasitesinin Arttırılması KOSGEB Proje Ekibinin Yurtdışı Eğitim Süreci Yine aynı hedefe bağlı çevre grubu üyelerine yönelik; iyi uygulama örneklerinin yerinde görülmesi ve paylaşılmasını teminen, Almanya’da teorik ve uygulamalı eğitim alınmıştır.

29. Kurumsal Kapasitesinin Arttırılması Akabinde tüm KOSGEB Hizmet Merkezlerinden birer uzman personele (71 Kişi) yönelik olarak, eko-verimlilik, çevre uygulamaları ve AB Çevre mevzuatlarını içeren eğitimler gerçekleştirilmiştir.

30. Veri Analizleri ve Öncelikli Sektörlerin Belirlenmesi Uygulamaya yönelik öncelikli sektörlerin belirlenmesi: Temiz üretim ve verimlilik konularında imalat sanayinde yapılacak çalışmalar kapsamında başarıya ulaşmanın en önemli kriterlerinden biri, sektör odaklı yaklaşımlardır.

31. Veri Analizleri ve Öncelikli Sektörlerin Belirlenmesi C İMALAT (NACE Rev.2) • 10 Gıda ürünlerinin imalatı 22 Kauçuk ve plastik ür. imalatı • 11 İçeceklerin imalatı 23 Diğer metalik olmayan mineral ür. imalatı • 12 Tütün ürünleri imalatı 24 Ana metal sanayii • 13 Tekstil ürünlerinin imalatı 25 Fabrikasyon metal ür. İmalatı • 14 Giyim eşyalarının imalatı 26 Bilgisayarların, elektronik ve optik ür. imalatı • 15 Deri ve ilgili ürünlerin imalatı 27 Elektrikli teçhizat imalatı • 16 Ağaç, ağaç ür. ve mantar ür.imalatı 28 Başka yerde sınıf. makine ve ekipman imalatı • 17 Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı 29 Mot.kara taş., (römork) ve (yarı römork) im. • 18 Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması 30 Diğer ulaşım araçlarının imalatı • 19 Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ür.imalatı 31 Mobilya imalatı • 20 Kimyasalların ve kimyasal ür. İmalatı 32 Diğer imalatlar • 21 Temel eczacılık ür. ve eczacılığa ilişkin malz. İmalatı 33 Mak. ve ekip. kurulumu ve onarımı • 28 Başka yerde sınıf. makine ve ekipman imalatı

32. Veri Analizleri ve Öncelikli Sektörlerin Belirlenmesi İlk önce, ülke bazında imalat sanayi için KOBİ’lerin analizi yapılarak, ekonomik istihdam ve çevresel göstergeler değerlendirilmiştir. Bu göstergelere ulaşmada en güncel TÜİK İstatistikleri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile TTGV yayınları kullanılmıştır.

33. Veri Analizleri ve Öncelikli Sektörlerin Belirlenmesi Sektörel önceliklendirme çalışmasının gerçekleştirilebilmesi için sektörler arasında bir kıyaslama ve değerlendirme kriterlerinin belirlenmesi gerekmektedir. • Su kullanımı, • Enerji kullanımı, • Deşarj edilen atıksu miktarı, • Üretilen katı atık miktarı, • Üretilen tehlikeli atık miktarı, • Hava emisyonları, • Sektörel istihdam, • İhracat payı, • Temiz (sürdürülebilir) üretime uygunluk

34. Veri Analizleri ve Öncelikli Sektörlerin Belirlenmesi Bu kriterler; • Çok Ölçütlü Karar Verme (ÇÖKV) yöntemi ile değerlendirilmiştir: • Ağırlıklandırılmış Toplama Metodu (ATM) • Analitik Hiyerarşi Metodu (AHM)

35. Veri Analizleri ve Öncelikli Sektörlerin Belirlenmesi Neticede öncelikli olarak tespit edilen sektörler: Ana metal sanayi 2. Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı 3. Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 4. Gıda ürünlerinin imalatı 5. Tekstil ürünlerinin imalatı

36. Veri Analizleri ve Öncelikli Sektörlerin Belirlenmesi Pilot Bölgeler: Ankara İstanbul İzmir Kocaeli Bursa Adana

37. Veri Analizleri ve Öncelikli Sektörlerin Belirlenmesi Pilot illerde de sektörel dağılım ve çevresel sorunlar incelenmiş, ildeki firma sayısına ve çevresel göstergelere göre değerlendirme yine ÇÖKV yöntemi ile gerçekleştirilmiştir.

38. Veri Analizleri ve Öncelikli Sektörlerin Belirlenmesi Adana ili için öncelikli sektörler:

39. Veri Analizleri ve Öncelikli Sektörlerin Belirlenmesi

40. Veri Analizleri ve Öncelikli Sektörlerin Belirlenmesi Yapılan çalışmalar; Ankara’da 200 kişinin katıldığı, KOBİ’ler, meslek kuruluşları, sivil toplum örgütleri,Üniversiteler ve ilgili kamu kurum/kuruluşlarının katıldığı bir çalıştayda paylaşılmıştır.

41. Bu çalışmayı kapsayan , imalat sanayindeki sektörel alanlara ilişkin literatür araştırması ve nicel analiz değerlerini içeren verilerin yer aldığı : “İmalat Sanayi Sektörleri Literatür Araştırması ve Analizi” raporu hazırlanarak yayımlanmıştır. Veri Analizleri ve Öncelikli Sektörlerin Belirlenmesi

42. KOBİ’lerde Eko-Verimlilik (Temiz Üretim) Uygulaması • İşletme verilerinin incelenmesi ve ön değerlendirme çalışmalarının yapılması • İşletmenin proses bazında üretim analizlerinin yapılması • Elde edilen verilerin, ulusal ve uluslararası literatür ve örneklerdeki referans değerlerle karşılaştırılması • Çevresel performansın iyileştirilebileceği noktaların tespit edilmesi ve eko-verimlilik seçeneklerinin oluşturulması

43. KOBİ’lerde Eko-Verimlilik (Temiz Üretim) Uygulaması • İşletme bilgileri, • Üretim prosesinin tanımı, • Ürün ve üretim miktarı, • Proses girdileri, • Atık akışları, • Emisyon envanteri, • Enerji kullanımı GENEL DEĞERLENDİRME

44. KOBİ’lerde Eko-Verimlilik (Temiz Üretim) Uygulaması TEKNİK DEĞERLENDİRME : • Detaylı iş akış diyagramı, • Elde edilen verilerin referans değerlerle karşılaştırılması, • Kütle denkliği.

45. KOBİ’lerde Eko-Verimlilik (Temiz Üretim) Uygulaması EKO-VERİMLİLİK SEÇENEKLERİNİN OLUŞTURULMASI: • Ham madde ve diğer girdi miktarını azaltacak önlemler, • Enerji yoğunluğunu azaltacak önlemler, • Atık azaltım uygulamaları, • Tehlikeli kimyasal kullanımının azaltılması, • Ürün ve hizmet kalitesinin artırılması.

46. KOBİ’lerde Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Uygulaması “Eko-Verimli Üretim Değerlendirme Raporu” 60 adet KOBİ’de yapılan temiz üretim saha uygulaması 2013 yılı sonunda tamamlanarak raporlandırılmıştır.

47. KOBİ’lerde Eko-Verimlilik (Temiz Üretim) Uygulaması Proje kapsamında, uluslar arası sektörel teknik geziler düzenlenerek, 60 KOBİ’den birer yetkili, çevre konusunda iyi uygulama örneklerinin yerinde görülmesi amacıyla, firma ziyaretlerine götürülmüştür.

48. Çevre Mevzuatı ve İmalat Sanayindeki KOBİ’lere Getirdiği Yükümlülükler: “KOBİ’ler için Mevzuat ve Politika Analizi” Dökümanı

49. Çevre Mevzuatı ve İmalat Sanayindeki KOBİ’lere Getirdiği Yükümlülükler: • Ulusal ve uluslar arası gündemde olan çevre faslı ile ilgili bilgiler: • *Sanayi kaynaklı çevre sorunları • *Sürdürülebilir kalkınma • *Yeşil Ekonomi ve Yeşil Büyüme • *Çevresel performans Göstergeleri • *Eko-verimlilik • *KOBİ’ler Ölçeğinde Çevre Yönetimi • *Yaşam Döngüsü Analizi • *Eko-Etiket • *Karbon Ayakizi • *Eko-Tasarım

50. Çevre Mevzuatı ve İmalat Sanayindeki KOBİ’lere Getirdiği Yükümlülükler: • Atık Su Yönetimi • Atık Yağların Yönetimi • Endüstriyel Kirlilik Kontrolu ve Risk Yönetimi • Hava kalitesi Yönetimi • Katı Atıkların Yönetimi • Tehlikeli Atıkların Yönetimi • Zararlı Kimyasal Maddelerin Yönetimi • Yenilenebilir Enerji Mevzuatı • Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Yönetmenliği • Gürültü Kirliliği Kontrolu Yönetmenliği