BEYİN KULLANIM GÜCÜ VE BELLEK GELİŞTİRME

1. İnsan doğanın en mükemmel yaratığıdır ama bu doğanın onun için her şeyi yapmış olmasından değil; ona her şeyi yapabilecek gücü vermesindendir. Zacharias

2. BEYİN KULLANIM GÜCÜ VE BELLEK GELİŞTİRME Konferansına H O Ş G E L D İ N İ Z

3. Prof. Dr. Nurselen TOYGAR Ege Üniversitesi Temel Tıp Bilimleri Fizyoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi

4. Üyesi olduğum ulusal ve uluslararası sinir bilimleri ve araştırma dernekleri : • TÜBAS Türkiye Beyin Araştırmaları ve Sinir Bilimleri Derneği Yönetim Kurulu Üyesi • IBRO İnternational Brain Research Organization • Federation of European Neuroscience Society

5. Beyin bir bilgisayara benzer yapıdadır.Bilgisayarların da insan beyni gibi alıcı ve vericileri olmasına rağmen insan beyni karar verme, yorumlama,sentezleme ve cevap verme özelliğiyle (limbik sistem) bilgisayardan farklıdır ve üstündür. Çünkü en gelişmiş bilgisayarı da programlayan yine insandır. Limbik sistem henüz keşfedilmemiş büyük bir ülkedir.

6. Beynin çalışması sırasında elektriksel bir aktivite oluşur. “Aksiyon Potansiyeli” adı verilen bir seri dalgalar oluşur. Bu dalgalara alfa, beta, teta, delta adları verilmiştir. Bu dalgalar özelliklerine göre uykuda, dinlenmede, zihin çalışmalarında ortaya çıkar. Esas önemli olan beta dalgasıdır. Zihnin çalışması sırasında ortaya çıkar. Ancak bu dalgaların en yüksek tepe noktası (Spike) potansiyele ulaşabilmesi için uzun süreli ve programlı bir bellek eğitimi gerekir.

8. Yaşlandıkça bazı beyin hücreleri harap olur. Ancak beyin hücreleri milyarlarca “nöron” adı verilen sinir hücresiyle “sinaps” adı verilen sinir kavşaklarından ve “neuronal pool” denilen nöron gölcüklerinden oluşmuştur. Bu nedenle günde 10.000 hücre ölse de yaşamımız boyunca (ortalama yaşam süresine göre) %5’ten azını kaybetmiş oluruz. Ancak yaşın getirdiği bazı yan etkenler örneğin; damarların skelerotik plakla (kolesterol-lipid-trigliserid) daralması beyne ulaşan oksijen miktarını azaltır. Beyin hücreleri ise oksijensizliğe çok duyarlıdır. Beynin çalışması sırasında çok fazla oksijene ihtiyaç vardır. Yine yüksek tansiyon bu konuda olumsuz etki yapan bir etkendir. Dikkat dağınıklığı, konsantrasyon bozukluğu, anımsamada zorluk (unutkanlık) oluşturur.

11. Beynin sağ yapısı birisiyle tanıştırıldığınızda tüm resmi çeker. Sol yarısı sadece saç rengini, gözlerinin rengini, çene şeklini ...v.b. kaydeder. Sezgi Sanat yeteneği Müzik/Ritim Hayal gücü Düşler/ Gündüz düşleri Görsel tanıma Yüz ifadesi Ses tanı/Beden dili Bir defada birden fazla iş Akıl yürütme Mantık Analiz Bir defada biriş Dil kullanımı Matematik Hesap Sayı ve Sözcük bilgisi =5 =5

12. 1) Sanatçılara özgü bir yapım var. 2) Gündüzleri sürekli düş kurarım. 3) Müzik dinlemeyi/çalmayı çok severim. 4) Canlı bir hayal gücüm var. 5) Düş kurarken kare kare resim görürüm. 6) İyi bir ritim duygum var. 7) Her şeyin nedenini öğrenmek isterim. 8) Rakamlara karşı eğilimim vardır. 9) Mantıklı düşünmeyi severim. 10) Uygun bir yerde uygun bir sözcüğü kullanmayı severim. 11) Bilimsel konular beni büyüler. 12) Bir seferde bir işle uğraşmak isterim.

13. 1-6 nolu sorulara Evet cevabı; 7-12 nolu sorulara Hayır cevabı çoğunlukta ise Sağ beyin 1-6 nolu sorulara Hayır cevabı; 7-12 nolu sorulara Evet cevabı çoğunlukta ise Sol beyin

15. Eğer hafızanız %10 kadarıyla çalışabiliyorsa, hafızanızı arttırmak için kullandığınız beyin gücü metodları BPO (Beyin Performans Oranı) %10’un üzerine çıkaracaktır. Sizin IQ’nuz 120 ve arkadaşınızınki 140 olsun. Sizin IQ’nuz 120 BPO’nız x 0,12 Öğrenme gücünüz 14,44 Arkadaşınızın IQ’su 140 BPO’ı x 0,1 Öğrenme gücünüz 14

16. BEYİNLER PARAŞÜT GİBİDİR ANCAK AÇILIRSA ÇALIŞABİLİR Çözmenizgerekenbirsorunvarsageceyatmadan tüm bilgileri ve beklentileri kafanızayükleyin ancak çözüm bulmaya çalışmayın. Çoğunlukla bir çözüm veya olasılıkla atmanız gereken bir sonraki adımı bilerek uyanacaksınız.

17. Yaşamın biteviyeliğini kırın ya da günlük alışkanlıklarınızda değişiklikler yapın: İşinize gittiğiniz yolu değiştirin. Salondaki masanın, tablonun yerini değiştirin.

18. En fazla iş başaranlar en çok hayal kuranlar olabilir. Stephan Leacock Hayal gücü bilgi gücünden önemlidir. Albert Einstein Zihinsel aktivasyon hızlı öğrenmenin önemli bir yoludur. Zihinsel aktivasyon fiziksel çalışma kadar verimlidir. Öğrenme gücünü önemli ölçülerde arttırır.

19. Bir bowling takımının oyuncuları zihinsel aktivasyonun önemini belirtmek amacıyla 3 test grubuna ayrıldı:

20. A grubundaki oyuncular 20 gün boyunca, günde yarım saat antreman yaptılar. Elde ettikleri puan 20 günün başında ve sonunda kaydedildi.

21. B grubu üyeleri test süresinin yalnızca ilk ve son günü oynadılar. Aradaki 18 gün sahalardan uzak durdular. Bu 18 günde yarım saat zihinsel aktivasyon yaptılar. Kendilerini bowling sahasında arkadaşları gibi çalışırken, çeşitli bowling teknikleri uygularken düşündüler. Yani zihinlerinde bowling oynadılar.

22. C grubundakiler ise yalnızca 1. ve 20. günlerde pratik yaptılar. Ama aradaki 18 günde ne zihinsel ne de fiziksel hiçbir çalışmada bulunmadılar. Puanları ilk ve son günlerde kaydedildi.”

23. SONUÇ:20 gün boyunca normal çalışmalarını sürdüren A grubu puanlarını %23 arttırdı. Çalışmalarının çoğunu zihinsel olarak gerçekleştiren B grubunda %22 artış görüldü. Günlerin çoğunda çalışma uygulamayan C grubunda hiçbir ilerleme görülmedi. Bu yöntemin kolay uygulanabilirliği hemen yerde kullanılabilir olmasıdır.

24. Mesela; • Evde dinlenirken • Bekleme odasında • Yürürken yada koşarken • Arabada, otobüste, trende, uçakta • Yemek yerken • Sıkıcı bir konuşma dinlerken • Konsantre olmamanızı gerektiren herhangi bir işi yaparken Zihinsel aktivasyon, yalnızca pozitif düşünce ile uygulanabilir.

25. Çalışma süreniz 15 ila 30 dakika arası olsun. 15 dakikadan kısa süren egzersizler kalıcı olmazken, 30 dakikadan uzun sürenlerse, yorucu olup verimi düşürürler. Ama bir günde, birden çok çalışma yapabilirsiniz.

26. Belleğinize ne kadar çok egzersiz yaptırırsanız o kadar esnek hale gelecek ve depolanmış bilgiyi o kadar kolay hatırlayacaksınız.

27. Örneğin metal bir örgü şişi için 2 dakikada tüm kullanım türlerini yazın.

28. Yaratıcı düşünce ve gündüz düşleri beyin yeteneğinin gelişmesinde işitsel, görsel ve eylemsel yöntemlere en büyük destektir ve bellek depolanmasını kolaylaştırır.

29. KISA DÖNEM BELLEK: ( Posttetanik Kolaylaştırma) Bilgiler iki yıla kadar beyinde kalabilir. Bu bilgiyi uzun dönem belleğe geçirmek sürekli tekrarlarla çalışma ve düzeltmelerle sağlanır. Kısa dönem bellekte aynı anda 7 nesneye kadar şeyler hatırlanabilir. 7 nesne hatırlama aşılınca kaybolabilir. Örneğin; 3 haneliden 7 haneliye sayı yazma.

30. UZUN DÖNEM BELLEK: Yeni yolların açılması, depolama, “engram”lar oluşması olur.Sözel, görsel ve eylemsel sürekli tekrarlarla bu engramlar gelişebilir. En kısa sürede ve en iyi öğrenme şekli budur. Dans etme, araba kullanma, bisiklete binme, makasla kesme gibi....

31. Örneğin metal bir örgü şişi için 2 dakikada tüm kullanım türlerini yazın. 2-20 arasında yazılabilir. Ortalama 8’dir. 113 yazan da olmuştur. • Cevaplardan en kalıpsal olanları örgü ve bir çiçeğe destektir. • 1) Limona delikler açmak. • 2) Kanamayı durdurmak. • 3) Topuz bir saçı tutturmak. • 4) Kağıttan bayrağa bir sap yapmak. • 5) Tıkanan lavaboları temizlemek. • 6) Çöp toplamak. • 7) Mürekkebe batırıp bir kalem gibi kullanmak.

32. Depolamanın yöntemi: 1.tekrar: İlk öğrenmeden 5 dakika sonra 2.tekrar: Ertesi gün. • 3.tekrar: Bir hafta sonra. • 4.tekrar: Bir ay sonra. • 5. tekrar: Üç ay sonra.

33. Hatırlamanın en iyi yolu: Simgekullanmaktır. Örneğin; Ertesi gün yapılacak işler: Bir demet çiçek. Gül, karanfil, sümbül, nergis.... Herbiri bir işi ifade eder.

34. İsimleri Hatırlama Halka Tekniği İle İsim Hatırlama • Bir kimsenin ilgi ve güvenini kaybetmenin en kolay yolu ismini hatırlamamaktır. Bu nedenle ; • Arkadaşlıklar • İş ilişkileri • Yeni iş fırsatları • İşinizde terfi ve ödülleri kaybedebilirsiniz.

35. Halka Tekniğinde 5 adım vardır: Birinci Adım: Kendinize şuandan itibaren tanıştığınız herkesin ismini hatırlayacağınıza dair söz verin. Bu sözü hergün ve biriyle tanışmak üzereyken kendi kendinize hatırlayın. 1. İkinci Adım: Tanıştığınız anda kişinin ismini doğru duyduğunuzdan emin olun. Uygunsa tekrar ettirin. 2. 3. Üçüncü Adım: Konuşma sırasında ismi tekrar tekrar kullanın.

36. Dördüncü Adım: İsmi o kişiyi hatırlatacak şekilde fiziksel bir madde ile bağdaştırın. Ön isim ve soy isim arasında bir bağ bulmalısınız. Böylece iki hayal yarattıktan sonra onların arasında bir bağ kurmalısınız. Ancak bu sistemin etkili olarak çalışabilmesi için görsel yeteneklerinizi kullanmanız gerekir. Örneğin; Suat Taşkın: Sular atarken taş atan adam. Sadık Başeğmez: Sandık başını öne eğmez. Kudret Gülmez: Güçlü, yüzü asık adam. 4. 5. Beşinci Adım: Günün sonunda tanıştığınız kişilerin ismini bir yere kaydedin ve ara ara bu listeye bir bakın.

37. Yabancı dil öğrenmek özel bir yetenek gerektirmez. Kişi ancak kendine engel koyar. Kişi “Benim yabancı dil öğrenme yeteneğim yok” dediği anda kendine engel koymuş olur. Kendisini şartlayan yine kendisidir.

40. Uzun bir ismi veya sırayla kelimeleri anımsama: Baş harflerinden cümle oluşturma anımsamada en iyi tekniktir. Örneğin; İnsan vücudundaki amino asitlerin bazıları: Histidin, Sistein, Valin, Lösin, İsolosin,...., Aminopürin. SİLK, VAH…gibi

41. Yoğun zihinsel faaliyetlerde belli aralarla dinlenmek, egzersiz yapmak ve doğru beslenmek gerekir. 1) Dinlenme: En yoğun dikkat 20 dakika sürer. 20 dakikadan sonra azalmaya başlar. Bu nedenle ortalama 30 dakikada bir dinlenme için ara vermek gerekir. Ancak bu dinlenme çalışılan konuya zıt olmalıdır. Örneğin; bir şey okunuyorsa çiçek sulanmalı, birşey seyrediliyorsa mutfakta uğraşılmalıdır (5 dakika) ....

42. 2) Uyku: Bütün birgün çalışan beynimizde sinirler iletiyi sağlayan kimyasal maddeler (nörotransmitter) azalmaya başlar. Yok denecek kadar azalınca uyku başlar. Eğer uyunmaz ise belki belli bir süre dinlenme ile uyku ertelenebilir. Ancak birkaç günlük uykusuzluk olmayacak yerde ve saatte uykuyu başlatır (kamyon şoförleri). Çünkü bu maddelerin tekrar oluşması için uykuya ihtiyaç vardır.

43. 3)Beslenme: Yağ ve yoğun şekerler beyin çalışmasını yavaşlatır, hareket güçlüğü oluşturur. Oysa baklagiller, taze sebzeler ve pirinçten zengin diyetle antioksidan özelliği olan meyveler beynin soluma aktivitesini arttırır. Serbest radikal salınımın önlenmesi beyin yaşlılığını yavaşlatır. Çikolata serotonin salgılatır. Serotonin kişiye mutluluk verir.

44. Magnezyum: Biyokimyasal reaksiyonu düzenler. Beyinde sinir iletiminin düzenli olmasını sağlar. Sinir hücrelerine enerji verir (fındık, kepekli tahıl ürünleri, çekirdek, yeşil yapraklı sebzeler ve su). Potasyum: Beyin sinir hücrelerinin elektriksel stabilitesini sağlar, hücre sıvı dengesini korur (muz, erik, üzüm, patates, domates, mantar, kabak, avakado, ekmek, makarna, tereyağı, margarin, mayonez, kahve, karbonatlı içecekler).

45. Kolestrol: Düşük yoğunluklu lipoprotein LDL (kötü), yüksek yoğunluklu lipoprotein HDL (iyi). LDL yükselirse plak-emboli olur, beyin damarlarını tıkar. HDL’in görevi LDL’yi karaciğere götürüp atmaktır. LDL/HDL >1 kalp krizi riskini oluşturur. Meyve, sebze, tahıl ürünleri, fındık kolestrol içermez. Egzersiz, yürüyüş, dans etmek, gülmek, çiçek yetiştirmek…v.b. HDL’yi yükseltir.

46. Selenyum: Güçlü antioksidandır. Deniz mahsullerinde bulunur. Aşırı yağ (tereyağı, margarin), fazla kırmızı et, aşırı karbonhidrat beyni hızlı yaşlandırır. Çinko: Vücudun bağışıklık sistemini güçlendirir, hastalıklardan korur. Beyin hücrelerine oksijen sağlar. Metabolizmalarını hızlandırır. Beyin hücrelerinin yaşlanmasını geciktirir. Ağız yoluyla tablet olarak verilebilir. En zengin çinko kanağı beyaz ettir. Ayrıca istiridye ve tahıl ürünlerinde bulunur.

47. 4) Egzersiz: Hafif egzersiz veya orta tempoda yol yürümek (Endorfin salgılanmasına neden olur, Oksijenlenmeyi arttırır) stresi azaltır. Konsantrasyon yeteneğini arttırır. Uygun olanı haftada 3-5 kez 20 dakikadır.

48. 5) Stresten Kaçınma: Stres beynin en güçlü düşmanıdır. Stres beyinden vitamin ve mineral kaybına neden olur. Pozitif dengeyi bozar.

49. Stres serbest radikaller oluşturur. Biyokimyasal savunma mekanizmalarını bozar. Vücudun streslere ve hastalıklara dayanma gücünü azaltır. Düşünme yeteneğinin ve bellek depolama gücünü zayıflatır. Unutkanlık oluşturur.

50. Nereye gittiğini bilen kişiye yol vermek için dünya bir yana çekilir. Starr Jordan İyiliği hastalığı, mutluluğu, mutsuzluğu yaratan gene zihindir. Edmund Spencer İyi bir kafaya sahip olmak yetmez mesele onu iyi kullanmaktır. Rene Descartes