W Y K Ł A D P I Ą T Y

1. W Y K Ł A D P I Ą T Y PRAWO KARNE W USA

2. PRAWO KARNE dziedzina prawa, określająca przestępstwa, grożące za nie kary, zasady odpowiedzialności przestępców, oraz reguły wykonania kary • przestępstwo – czyn niedozwolony z punktu widzenia prawa karnego • kara – sankcja za popełnienie czynu niedozwolonego • odpowiedzialność przestępców – stopień winy i świadomości sprawców czynów niedozwolonych • reguły wykonania kary – sposoby i okoliczności w jakich ma być wykonana kara

3. ŹRÓDŁA PRAWA KARNEGO W STANACH ZJEDNOCZONYCH • istnieje prawo karne federalne i prawo karne stanowe • przepisy federalne zapisane są w United States Code oraz w orzeczeniach sądów federalnych • przepisy stanowe zapisane są w kodeksach karnych oraz w orzeczeniach sądów stanowych • niektóre zasady związane z prawem karnym zapisane są w Konstytucji federalnej: * Poprawka IV * Poprawka VIII • Sąd Najwyższy określa granice prawa karnego w U.S.A.

4. ZASADY PRAWA KARNEGO NULLUM CRIMEN SINE LEGE NIE MA PRZESTĘPSTWA BEZ USTAWY MUSI ISTNIEĆ PRAWO, KTÓRE OKREŚLA DANY CZYN JAKO CZYN NIEDOZWOLONY Z PUNKTU WIDZENIA PRAWA KARNEGO

5. ZASADY PRAWA KARNEGO NULLA POENA SINE LEGE NIE MA KARY BEZ USTAWY MUSI ISTNIEĆ PRAWO, KTÓRE OKREŚLA DANĄ KARĘ JAKO SANKCJĘ Z PUNKTU WIDZENIA PRAWA KARNEGO

6. ZASADY PRAWA KARNEGO NULLUM CRIMEN SINE CULPA NIE MA PRZESTĘPSTWA BEZ WINY NIE POPEŁNIA CZYNU NIEDOZWOLONEO Z PUNKTU WIDZENIA PRAWA KARNEGO OSOBA, KTÓREJ NIE UDOWODNI SIĘ WINY W PROCESIE KARNYM

7. ZASADY PRAWA KARNEGO LEX RETRO NON AGIT PRAWO NIE DZIAŁA WSTECZ NIE MOŻNA KOGOŚ KARAĆ ZA CZYN, KTÓRY POPEŁNIŁ PRZED WEJŚCIEM W ŻYCIE USTAWY OKREŚLAJĄCEJ TEN CZYN JAKO PRZESTĘPSTWO

8. ZNAMIONA PRZESTĘPSTWA • musi obowiązywać prawo zakazujące określonego czynu (działania lub zaniechania) • musi wystąpić wina, czyli świadomość sprawcy, że jego czyn jest szkodliwy i niebezpieczny • rezultatem czynu niedozwolonego jest szkoda (krzywda), czyli naruszenie dóbr i wartości chronionych przez prawo • prawo musi określać sankcje za czyn niedozwolony

9. HIPOTETYCZNE SYTUACJE

10. PRZESTĘPSTWO ZBRODNIA (felony) czyny zagrożone karą roku pozbawienia wolności lub wyższą • zabójstwo • napaść z bronią w ręku • akt terrorystyczny • WYSTĘPEK • (misdemeanor) • czyny, za które grozi kara do roku pozbawienia wolności i kary lżejsze • drobna kradzież • akt wandalizmu • napaść (mała szkodliwość)

11. PRZESTĘPSTWO UMYŚLNE (intentional) osoba była świadoma, że popełnia czyn zabroniony przez prawo karne • zamiar • świadomość • brak elementów wyłączających umyślność • NIEUMYŚLNE • (unintentional) • osoba nie była świadoma, że popełnia czyn zabroniony przez prawo karne • niepoczytalność • zaniedbanie

12. PRZESTĘPSTWO PRZECIW OSOBIE • zabójstwo • gwałt • porwanie • PRZECIW MIENIU • kradzież, włamanie • akt wandalizmu • porwanie dla okupu • PRZECIW MORALNOŚCI • prostytucja • narkomania • hazard

13. STADIA PRZESTĘPSTWA • PRZYGOTOWANIE – stworzenie warunków do popełnienia przestępstwa, prawie zawsze niekaralne • USIŁOWANIE – zamiar popełnienia przestępstwa, karalne tylko przy przestępstwach umyślnych, istnieje usiłowanie udolne i nieudolne • DOKONANIE – zawsze karalne, chyba że istnieją przesłanki odstąpienia od karalności

14. ZASADNICZE ARESZT GRZYWNA OGRANICZENIE WOLNOŚCI POZBAWIENIE WOLNOŚCI KARA ŚMIERCI DODATKOWE POZBAWIENIE PRAW PUBLICZNYCH POZBAWIENIE PRAW RODZICIELSKICH ZAKAZ WYKONYWANIA ZAWODU / STANOWISK ZAKAZ PROWADZENIA POJAZDÓW PRZEPADEK RZECZY KARY

15. KARA SMIERCI W U.S.A. • NAJWYŻSZY WYMIAR KARY (capital punishment, death penalty) • geneza: angielski system prawa karnego • początkowo wymierzana za zbrodnie i zabójstwa • proces znoszenia kary śmierci (Michigan 1847) • lata wojny secesyjnej - arbitralność • lata 30-te do lat 60-tych XX wieku: nierówne traktowanie oskarżonych (rasa) • reakcja Sądu Najwyższego i orzeczenie Furman v. Georgia (1972) • Gregg v. Georgia (1976) – decentralizacja • współcześnie: zdecydowana większość stanów oraz federacja dopuszczają karę śmierci

16. KARA ŚMIERCI - CASELAW XIX wiek: brak ograniczeń wiekowych Francis v. Resweber (1947) – double jeopardy Thompson v. Oklahoma (1988) – 16 lat Atkins v. Virginia (2002) – choroba psychiczna przeszkodą Roper v. Simmons (2005) – 18 lat Baze v. Rees (2008) - zastrzyk

17. KARA ŚMIERCI W STANACH 34 STANY i FEDERACJA

18. SYSTEM WIĘZIENNICTWA • FEDERAL BUREAU OF PRISONS: • część Departamentu Sprawiedliwości • nadzór nad federalnym systemem więziennictwa • nie ma jurysdykcji nad więzieniami stanowymi i więzieniami hrabstw • ponad sto instytucji • obecnie ponad 2,2 mln więźniów w całych Stanach Zjednoczonych • najbardziej ‘surowe’ więzienie federalne to kompleks we Florence, CL (najsłynniejsi penitencjariusze to m.in. Theodore Kaczynski, terroryści związani z atakami na WTC’93 i Oklahoma City’95)

19. SYSTEM PENITENCJARNY - CASELAW Bell v. Wolfish (1989) – judicial review systemu penitencjarnego Farmer v. Brennan (1994) – reakcje na zagrożenia zdrowia więźniów Hamdi v. Rumsfeld (2004) – status więźniów Guantanamo Boumediene v. Bush (2008) – status więźniów Guantanamo Brown v. Plata (2011) – due process of law więźniów