Powstanie Wielkopolskie

1. Powstanie Wielkopolskie

2. Trochę historii i wyjaśnienie • Powstanie wielkopolskie – zbrojne wystąpienie polskich mieszkańców Wielkopolski przeciwko państwu niemieckiemu wkrótce po zakończeniu I wojny światowej. Polacy domagali się powrotu ziem zaboru pruskiego do Polski, która w tym czasie umacniała swą niepodległość. • Powstanie wielkopolskie wybuchło 27 grudnia 1918 w Poznaniu, w czasie wizyty powracającego do Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Jana Paderewskiego, który w drodze do Warszawy przybył 26 grudnia do Poznania, demonstracyjnie witany przez Polaków; 27 grudnia Paderewski wygłosił przemówienie do tłumów zebranych przed hotelem Bazar. Tego samego dnia paradę wojskową na Świętym Marcinie urządzili Niemcy; zrywano polskie i koalicyjne flagi, napadano na polskie instytucje; doszło do zamieszek, w wyniku których wywiązała się walka, podjęta następnie przez oddziały kierowane przez Polską Organizację Wojskową. • Powstańcy w krótkim czasie opanowali całą Wielkopolskę z wyjątkiem północnych i południowo-wschodnich jej obrzeży. Powstanie zakończyło się 16 lutego 1919 roku rozejmem w Trewirze, który rozszerzał na front powstańczy zasady rozejmu kończącego I wojnę światową z 11listopada 1918. Było to jedno z trzech, obok powstania wielkopolskiego 1806 roku i powstania sejneńskiego w 1919 roku, zwycięskich powstań w dziejach Polski.

3. Wielcy bohaterowie powstania • Podczas powstanie wiele osób wyróżniło się swoją odwagą, rozsądkiem lub honorem. Więc myślę ,że powinniśmy poświęcić uwagę chociaż kilku z tych wielkich ludzi.

4. Ignacy Jan Paderewski • Do Poznania, w którym pojawił się 26 grudnia 1918 roku, podróżował przez Piłę i Oborniki. Niemcy za wszelką cenę nie chcieli dopuścić do przyjazdu tak znamienitej osoby, mając świadomość zagrożenia, jakie mogłoby nieść ze sobą to wydarzenie. Ponieważ niemieckie interwencje okazały się nieskuteczne, w ostateczności wyłączono prąd na poznańskim dworcu. Przy blasku setek pochodni entuzjastyczne nastawione tysiące poznaniaków przywitały Ignacego Jana Paderewskiego pieśniami patriotycznymi. Wydarzenia dnia następnego doprowadziły do wybuchu Powstania Wielkopolskiego 1918/1919. Po patriotycznych marszach powitalnych pod hotelem Bazar, gdzie zatrzymał się wybitny pianista, przyszła kolej na kontrmanifestację niemiecką, skandującą hasła przynależności tych ziem do Niemiec. Po godzinie 17 padł pierwszy strzał...

5. Józef Dowbor-Muśnicki • Głównodowodzący siłami powstańczymi od 16 stycznia 1919 roku Józef Dowbor-Muśnicki poprowadził nowo utworzoną Armię Wielkopolską do zwycięstwa nad Niemcami. Przysłany do Poznania przez Józefa Piłsudskiego – podobno w celu ograniczenia jego popularności w wojsku i prawdopodobieństwa konfliktu z odmiennymi mentalnie Wielkopolanami – z powierzonych zadań generał wywiązał się znakomicie, dowodząc umiejętnie podległymi mu oddziałami.

6. Kazimierz Grudzielski • Mimo że w 1918 roku Kazimierz Grudzielski miał 62 lata, w momencie wybuchu Powstania Wielkopolskiego oddał się do dyspozycji Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu. Frontowe doświadczenie i wysoki jak na warunki powstania stopień wojskowy (podpułkownik) sprawiły, że objął on dowództwo na pałuckim odcinku frontu. Niewątpliwie zdobył on szacunek podkomendnych, którzy w lutym 1919 roku nadali imię płk Kazimierz Grudzielski zdobycznemu samochodowi pancernemu Ehrhardt.

7. Zygmunt Kittel • Po 11 listopada 1918 r. zaczął formować szeregi „Sokoła” w Gnieźnie. Jako komendant tej organizacji współorganizował powstanie w mieście i w powiecie. Z 28/29 grudnia 1918 r. został obwołany polskim komendantem miasta. Podjął decyzję zaatakowania Zdziechowy, w której zaczęły gromadzić się siły niemieckie przygotowujące się do kontrataku. Uczestniczył w walkach o Szubin (8-11 I 1919), dowodząc grupą osłonową opanował Samoklęski, a 13 stycznia kierował zdobyciem Rynarzewa. 20 I 1919 objął stanowisko dowódcy Okręgu Wojskowego IV (Gniezno). Był współorganizatorem 4. Pułku Strzelców Wielkopolskich (późniejszego 58. Pułku Piechoty). W lutym 1919 r. Zygmunt Kittel wybrany został starostą gnieźnieńskim. Urząd ten pełnił do marca 1920 r. Następnie powrócił do pracy w cukrownictwie pełniąc do wybuchu wojny stanowisko dyrektora cukrowni „Żnin”. W latach trzydziestych był prezesem Związku Rezerwistów i Byłych Wojskowych w Żninie; założył tam koło Związku Strzeleckiego.

8. Stanisław Taczak • Pierwszym dowódcą powstania był Wielkopolanin, Stanisław Taczak. Pojawił się w Poznaniu w listopadzie 1918 roku. Przyjechał w odwiedziny do brata Teodora, który był księdzem jednej z miejscowych parafii. To właśnie dzięki bratu doszło do zaaranżowania spotkania między członkiem Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu a Stanisławem Taczakiem. Powodem były aktualne wydarzenia 27 grudnia 1918 roku i pierwsze próby zorganizowania – na razie spontanicznej – akcji powstańczej. Z ramienia organu wykonawczego po uzyskaniu zgody Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego propozycję objęcia stanowiska naczelnego dowódcy i nominacji na stopień majora złożył Wojciech Korfanty. Stanisław Taczak objął dowództwo i dzięki zdolnościom wprowadził porządek organizacyjny w szeregach podległych sobie oddziałów. Największą zasługą majora Taczaka było przygotowanie podwalin pod struktury przyszłej Armii Wielkopolskiej.

9. Marcin Rożek • Po ukończeniu szkoły terminował w zakładzie kamieniarskim i sztukatorskim w Poznaniu, gdzie zdał egzamin czeladniczy. Po otrzymaniu stypendium Towarzystwa Naukowej Pomocy im. Karola Marcinkowskiego podjął naukę w Berlinie, a potem na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Warsztat rzeźbiarski szlifował także w Paryżu. Ostatecznie w 1913 roku zamieszkał w Poznaniu, tam otworzył  pracownię i kształcił uczniów.W powstaniu walczył w szeregach pułku kawalerii pod dowództwem Ignacego Mielżyńskiego. Po zakończeniu służby powstańczej współtworzył Szkołę Sztuk Zdobniczych w Poznaniu. W 1933 roku przeniósł się do Wolsztyna, gdzie mieszkał i tworzył w zaprojektowanej przez siebie willi (obecnie Muzeum Marcina Rożka przy ul. 5 Stycznia 34). W czasie okupacji hitlerowskiej został aresztowany i osadzony w Forcie VII (obecnie ul. Polska). Jego dokonania artystyczne musiały wzbudzić podziw Niemców, bo naczelnik więzienia Fortu VII zaproponował mu wykonanie rzeźby popiersia Adolfa Hitlera dla poznańskiego zamku królewskiego. Odmówił. W 1943 roku trafił do obozu koncentracyjnego w KL Auschwitz, gdzie rok później zmarł.

10. Leon Prauziński • Zmagania na frontach Powstania Wielkopolskiego przełomu roku 1918 i 1919 to nie tylko szlak bojowy żołnierzy, rozstrzygnięcia dowódców czy decyzje władz politycznych, ale również martyrologia zawarta na kartach wspomnień, opracowań naukowych czy w pamięci późniejszych pokoleń. Taką formą przekazu wiedzy o ówczesnych wydarzeniach jest malowana historia powstania. Znamy ją z dwunastu reprodukcji obrazów pędzla Leona Prauzińskiego – artysty malarza i powstańca wielkopolskiego. Obrazy, których reprodukcje zachowały się w postaci pocztówek drukowanych okazjonalnie od czasów dwudziestolecia międzywojennego, przedstawiają sceny związane z kolejnymi etapami Powstania Wielkopolskiego i działaniami wyzwoleńczymi. Oryginały obrazów zostały zniszczone podczas okupacji hitlerowskiej, gdyż wszystko, co kojarzyło się Niemcom z powstaniem, było z zapiekłością unicestwiane, a sami powstańcy – wciągnięci na listy – tropieni, więzieni i mordowani. Taki los spotkał malarza i bohaterskiego bojownika o wolność, Leona Prauzińskiego. W Powstaniu Wielkopolskim walczył pod Wolsztynem, Zbąszyniem, Babimostem i Kopanicą. Po zakończeniu działań wojennych na granicy zachodniej brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej (1919-1921). Podczas II wojny światowej zrezygnował z ukrywania się, co pozwoliło gestapo na szybkie ujęcie i osadzenie w Forcie VII w Poznaniu. Zginął zastrzelony na terenie obozu w styczniu 1940 roku.

11. Kazimierz Zenkteler • Dowódca frontu zachodniego Kazimierz Zenkteler stał się legendą za życia. Walczył nie tylko w Powstaniu Wielkopolskim 1918/19, ale także podczas wojny polsko-bolszewickiej (1919-1921) oraz w III powstaniu śląskim (1921). Wielokrotnie wyróżniany, m.in. Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za sprawność i umiejętne dowodzenie na polu bitwy. Po wybuchu powstania w Poznaniu porucznik Kazimierz Zenkteler przystąpił do organizowania oddziałów powstańczych na podległym sobie terenie. Zasłynął akcją zerwania torów na strategicznej linii z Berlina do Poznania, co uniemożliwiło Niemcom przesłanie posiłków w celu zduszenia powstania w zarodku. Jako członek Powiatowej Rady Ludowej w Grodzisku i komendant Straży Ludowej na powiat nowotomyski i grodziski, de facto dowodził kształtującym się frontem na zachodzie Wielkopolski. W styczniu 1919 roku decyzją Sztabu Generalnego stacjonującego w Poznaniu otrzymał nominację na dowódcę V Okręgu Wojskowego Powstania Wielkopolskiego na powiaty: międzyrzecki, nowotomyski, grodziski, babimojski.

12. Franciszek Ratajczak • Franciszek Ratajczak zapisał się na kartach historii w sposób szczególny. Jako bohaterski powstaniec, został pierwszą ofiarą walki o odzyskanie wolności i granic Polski po okresie zaborów. Jako poddany niemiecki, został powołany do odbycia służby wojskowej. Podczas I wojny światowej (1914-1918) walczył na froncie zachodnim. Przerzucony do Poznania, decyzją organizacji znalazł się w II kompanii Służby Straży i Bezpieczeństwa. Oddziały te zostały powołane przez Niemców w celu niedopuszczenia do rozprzestrzeniania się idei rewolucyjnych, tymczasem – paradoksalnie – sporą ich część stanowili Polacy, czekający na odpowiedni moment. Wyczerpanym zmaganiami wojennymi Niemcom coraz trudniej było utrzymać charakterystyczny dla nich porządek.Punktem kulminacyjnym był przyjazd do Poznania wybitnego wirtuoza i kompozytora Ignacego Jana Paderewskiego. Dzień później, 27 grudnia 1918 roku, rozpoczęły się walki zbrojne, których konsekwencją był wybuch powstania. W zaistniałej sytuacji II kompania Franciszka Ratajczaka 

13. Sytuacja w Wielkopolsce przed wybuchem powstania w Poznaniu. • Wydarzenie prowadzące do wybuchu powstania wielkopolskiego, mającego na celu przyłączenie ziem podległych byłemu zaborowi pruskiemu do rodzącej się niepodległej Polski były skomplikowane. Dużą rolę (przy trwających cały czas w zaborze tradycjach niepodległościowych; wciąż działały stowarzyszenia: m.in. Drużyny "Sokoła" i "Skauta"), odegrała sytuacja w samych Niemczech, dająca nadzieję na pokonanie przeciwnika. Jak wspominają uczestnicy (np. Bohdan Hulewicz, którego wspomnienia możemy znaleźć na stronach Multimedialnego Informatora Poznania), klęska Niemiec wydawała się wówczas przesądzona, co doprowadziło do ujawnienia polskich sił, przygotowywanych dotąd w konspiracji. O przygotowaniach do powstania i wizjach na odzyskanie niepodległości do wiemy się z rozdziału II niniejszej pracy. W listopadzie wybuchła w Niemczech (z ogniskiem w Berlinie) rewolucja komunistyczna, której wpływy bardzo szybko się poszerzały, ujawniając jednocześnie zróżnicowanie narodowościowe państwa. Na terenie Niemiec władzę przejmowały rady ludowe i żołnierskie. Na terenie Wielkopolski również powstawały. Zróżnicowanie narodowościowe zaowocowało skomplikowaną sytuacją w składzie rad: w miejscowościach o przeważającej liczbie ludności polskiej (w Wielkopolsce, na Pomorzu i na Śląsku) do rad wchodzili prawie w stu procentach Polacy, przejmując władzę administracyjną. Początkowo był to jeden z pomysłów na oddolne przejęcie władzy w prowincji przez Polaków, często udawało się przejąć wpływy w całych regionach.

14. Obchody • Na obchodach Powstania Wielkopolskiego zazwyczaj odbywają się : • różnego rodzaju rekonstrukcje zdarzeń Powstania. • modlitwy za zmarłych w Powstaniu • marsze i granie orkiestry • przemowa prezydenta Polski • msze św. w intencji za zmarłych w tym wydarzeniu • zapalanie zniczy i kładzenie kwiatów pod grobami poległych w powstaniu pod pomnikami upamiętniającymi to wielkie wydarzenie.

15. Pomnik Powstańców Wielkopolskich • pomnik upamiętniający powstanie wielkopolskie, które wybuchło 27 grudnia 1918 roku. Stoi u zbiegu ulic Wierzbięcice i Królowej Jadwigi, na skraju Parku Izabeli i Jarogniewa Drwęskich. Wykonany został według projektu Alfreda Wiśniewskiego, a odsłonięty 19 września 1965 roku. • Pomnik to 17-metrowy monument pokryty szarym granitem. Obelisk ozdobiono na wysokości 6 metrów płaskorzeźbami przypominającymi historię Najdłuższej Wojny Nowoczesnej Europy: na froncie orzeł, a po bokach strajk dzieci wrzesińskich, wóz Drzymały, postać Marcina Kasprzaka wśród robotników i śmierć pierwszego powstańca Franciszka Ratajczaka. Obok obelisku stoi rzeźba przedstawiająca dwóch powstańców – oficera z szablą i szeregowca strzelca z karabinem. W 1988 r. przebudowano otoczenie pomnika (według projektu Jerzego Nowakowskiego) – powstał plac apelowy o powierzchni 1800 m2. • Pierwsze pomysły upamiętnienia czynu Powstańców Wielkopolskich odpowiednim pomnikiem, pojawiły się już w 1921, ale nie doczekały się żadnej realizacji. Sprawa uzyskała bieg dopiero po II wojnie światowej, za sprawą pochodzącego z Górnego Śląska Jana Szydlaka - pierwszego sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Poznaniu. Szydlak, wzorując się na powstałym w latach 1949-1952 Pomniku Powstańców Śląskich na Górze Świętej Anny, postanowił w podobny sposób upamiętnić także Powstańców Wielkopolskich. W 1961 powstał Społeczny Komitet Budowy Pomnika. Na ogłoszony konkurs wpłynęły prace m.in. od takich rzeźbiarzy, jak: Bazyli Wojtowicz, Ryszard Skupin, Stanisław Kulon, czy Marian Konieczny.

17. Rekonstrukcja Powstania Wielkopolskiego

18. Podsumowanie • Powstanie Wielkopolskie jest to jedno z najważniejszych wydarzeń w naszym regionie. Dzięki tej prezentacji powinniśmy co nieco pamiętać. Podziękujmy za odwagę i honor naszym bohaterom którzy walczyli za nas w dzień 27 grudnia 1918 roku i zginęli za naszą ojczyznę…

19. Źródła • http://pl.wikipedia.org/wiki/Powstanie_wielkopolskie • http://www.poznan.pl/powstanie/ • http://27grudnia.pl/ • http://www.bryk.pl/teksty/liceum/historia/xx_wiek/13722-powstanie_wielkopolskie_przyczyny_przebieg_i_skutki.html • http://www.youtube.com/watch?v=7Fph_bzgRRU