„Cudze chwalicie, swego nie znacie…”

1. „Cudze chwalicie, swego nie znacie…” wilkowiecko

2. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE

3. WILKOWIECKO • Wieś położona w województwie śląskim, w powiecie kłobuckim, w gminie Opatów. • W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego. • Ludność: 985 osób (2012 r.) • Z Wilkowieckiem związany był znany pisarz i prowincjał paulinów Mikołaj z Wilkowiecka oraz płk Maksymilian Chodakowski. • Mikołaj z Wilkowiecka (ok. 1524-1601) - paulin, przeor klasztoru na Jasnej Górze, autor „Historyi o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim.” • Maksymilian Chodakowski – pułkownik wojsk koronnych, uczestnik powstania listopadowego. Znani ludzie urodzeni w Wilkowiecku: • Jan Szwejda (1905-1941) - przedwojenny prawnik, urzędnik skarbowy, porucznik Wojska Polskiego oraz polski policjant zamordowany podczas zbrodni w Palmirach. • Adam Bardziński (1885-1960) – polski polityk ludowy, działacz społeczny i samorządowiec, spółdzielca, rolnik, poseł II, III i V kadencji Sejmu w latach 1928-35 i 1938-1939.

4. KRÓTKA HISTORIA WILKOWIECKA • W 1220 r. wymieniona jako Wylkogeczsko, a w 1354 r. jako płacąca świętopietrze i dziesięcinę wielkopostną dla papieża. W XVI w. z łanów kmiecych oddawano dziesięcinę wartości 15 grzywien klasztorowi mstowskiemu. • Folwark rycerski, karczma sołtysia z rolą i z łanu wolnego oddawano dziesięcinę miejscowemu plebanowi, przy czym z jednego łanu sołtysiego płacono dziesięcinę plebanowi w Wilkowiecku, ale z drugiego dla Mstowa, ponieważ dochód ten nadał klasztorowi biskup krakowski. Według regestru poborowego powiatu lelowskiego z 1581 r. ze wsi Wilkowiecko Trepka płacił od 6 łanów kmiecych i zagrodnika bez roli. • W dobie reformacji kościół posiadali innowiercy, a katolicy odzyskali go w końcu XVI w. • W 1783 r. było własnością Maksymiliana Chodakowskiego, pułkownika wojsk koronnych, a od 1790 r. należało do Jakuba Fryderyka Psarskiego, podkomorzego wieluńskiego. • W 1783 r. wymieniano wieś z dworem, młynem i tartakiem. • Ostatnia lustracja z 1789 r. podała: 47 domów i 150 osób (74 kobiety), z tego na plebanii były 3 domy (plebania i dwie chałupy bezrolnych) oraz 14 osób. W 1791 r. wieś miała 38 domów (dwór, pusty browar, karczma żydowska, młyn) i 239 osób (w tym 3 szlachty i 6 Żydów), a plebania miała w tym czasie 4 domy (plebania, szpital (przytułek), szkółka i chałupa bezrolnego) oraz 16 osób. Przy dworze znajdował się ogród, zwany dawniej zwierzyńcem, a przy tartaku piec wapienny. Wymieniano także murowany kościół parafialny pod wezwaniem św. Mikołaja i św. Magdaleny. • W 1791 r. w szkółce uczyło się 30 dzieci, a w szpitalu (przytułku) utrzymywano 8 ubogich. • Wokół wsi były lasy sosnowe, w których występowały gaje dębowe, brzozowe i jodłowe.

5. KRÓTKA HISTORIA WILKOWIECKA • Wilkowiecko w początku XIX w. posiadali Prusacy, a w latach 1829-1860 po ojcu wieś posiadała Sabina Stojowska. • W 1827 r. było tutaj 55 domów i 532 mieszkańców. • W 1889 r. wieś miała już 76 domów, 340 mieszkańców, a folwark i probostwo łącznie 9 domów i 30 mieszkańców. Dobra Wilkowieckie składały się w 1889 r. z 4 folwarków (Wilkowiecko, Kurzelów, Dąbrówka i Brzeziny) o powierzchni 1.907 mórg, w tym 1.020 morgów gruntów ornych i 773 morgi lasu. Dawny obszar kościelny obejmował 76 morgów. • W 1908 r. część wsi Rębielice Królewskie przyłączono do parafii w Dankowie. • W części Rębielic pozostałych przy Wilkowiecku wybudowano w 1890 r. kaplicę pod wezwaniem św. Rocha, która posłużyła jako kościół filialny. W 1931 r. staraniem księdza Mieczysława Zawadzkiego (1929-1934) zbudowano nowy kościół według projektu Józefa Krupy z Warszawy. • Cmentarz grzebalny założono w 1850 r., został wpisany do rejestru zabytków (1992). • W Wilkowiecku znajduje się Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki. • W Wilkowiecku działa także OSP, Młyn Gospodarczy, Spółdzielnia Kółek Rolniczych. Funkcjonują liczne zakłady usługowe (np. blacharstwo pojazdowe, masarnia, stolarnia), sklepy oraz firma "Witex".

6. WARTO ZWIEDZIĆ • Kościół z przełomu XVIII i XIX w. • „Leszcze” – rezerwat przyrody. • Miejsca pamięci narodowej. • Wilkowiecko nazywamy „zagłębiem truskawkowym”. Można tu kupić dorodne truskawki, nie tylko w sezonie, ale również w ciągu roku. • W lasach można zbierać owoce leśne i grzyby.

7. Mikołaj z Wilkowiecka – twórca „HISTORYI O CHWALEBNYM ZMARTWYCHWSTANIU PAŃSKIM” Otym XVI w. paulinie wiemy w gruncie rzeczy mało. Feliks Wilkowiecki, syn Jana Trepki, późniejszy kaznodzieja, przeor, a potem prowincjał polskich paulinów i co znaczące, autor pierwszego zachowanego w literaturze polskiej misterium pt. „Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim, urodził się około 1524 roku we wsi Wilkowiecko, leżącej w dawnej diecezji krakowskiej. Ojciec kaznodziei pochodził ze sławnego rodu szlacheckiego – Nekandów, zwanych Trepkami i był dziedzicem Wilkowiecka. Od nazwy tej miejscowości otrzymał nazwisko Wilkowiecki, a pierwotne nazwisko Trepka zostało zapomniane. Mikołaj z Wilkowiecka – bo takie imię przyjął w zakonie, był człowiekiem renesansu, a więc wykształconym, znającym języki obce, a jego działalność zakonna, choć wiodąca, nie ograniczała się jedynie do spraw duchowych, ale co równie ważne do pisarskich wspieranych rzetelną wiedzą teologiczną, talentem i lekkością pióra. Szkołę parafialną ukończył w rodzinnej miejscowości Wilkowiecko. W 1538 r. wstąpił na Uniwersytet Krakowski, a około 1548 r. ukończył studia teologiczne. Pewną datą jest rok 1563, kiedy to Mikołaj jest już paulinem, kapłanem i pracuje jako kaznodzieja w słynnym wówczas klasztorze w Krakowie na Skałce. Z Krakowa ojciec Mikołaj został przeniesiony w 1566 r. również na kaznodzieję do najważniejszego klasztoru paulinów w Polsce, do klasztoru na Jasnej Górze, przy Częstochowie. W 1579 r. spotykamy go na Jasnej Górze już w roli przeora – czyli przełożonego klasztoru, a w 1580 r. stanął na czele prowincji polskiej paulinów jako prowincjał.

8. Rok 1566 był rokiem szczególnie wzmożonej pracy pisarskiej Mikołaja. W tym roku ukazały się trzy jego dzieła homiletyczne. W latach 60-tych XVI stulecia, wyszła także drukiem w Krakowie „Historyja o chwalebnym zmartwychwstaniu pańskim” Mikołaja z Wilkowiecka. Jest to jedyny zachowany w całości dramat religijny polski z XVI wieku. Zapewnił on Mikołajowi największą sławę i pamięć potomnych. Ponadto wagę jego podnosi fakt, że jest to pierwszy polski utwór zawierający uwagi reżyserskie i inscenizacyjne. „Historyja o chwalebnym zmartwychwstaniu pańskim” jeszcze do dziś wielu zachwyca. Wystawiano ją wiele razy na deskach teatrów zarówno w Polsce, jak i za granicą.

9. Wycinek prasowy

11. Mikołaj z Wilkowiecka przebywał również w Rzymie. Był tam przeorem klasztoru paulinów w San StephanoRotondo, jednakże powrócił do kraju. U schyłku życia zamieszkał w klasztorze paulińskim w Wieluniu. Tutaj zakończył życie 15.08.1601r. Aby uczcić pamięć tego wybitnego paulina i dramatopisarza, najsłynniejszego mieszkańca Wilkowiecka, jedna z najdłuższych ulic została nazwana jego imieniem, jak również kościół nosi imię Mikołaja z Wilkowiecka. Obecnie trwają prace nad wykonaniem pomnika upamiętniającego jego osobę.

12. P R O J E K T P O M N IKA

13. Kościół parafialny pw. Mikołaja z Wilkowiecka Wybudowany w miejscu starej, gotyckiej świątyni ok. 1760 roku, być może z wykorzystaniem wcześniejszej budowli. W 1931 roku, kościół rozbudowano według projektu inż. Krupy z Warszawy. W kościele parafialnym znajdują się 23 zabytki ruchome wpisane do rejestru zabytków.

14. Wnętrze Kościoła

15. płk Maksymilian Chodakowski Jedna z ulic w Wilkowiecku nosi imię pułkownika Maksymiliana Chodakowskiego. Z biegiem lat, pamięć o Maksymilianie Chodakowskim zgasła. Dzisiaj mało kto zna ową postać. W licznych publikacjach trudno znaleźć wzmiankę na jego temat, a przecież był aktywnym działaczem politycznym doby powstania listopadowego. 15.01.1769 r., wskrzeszona została konfederacja w województwie sieradzkim. Niebawem przyłączyli się Wielunianie, na czele których stanął pułkownik Chodakowski. Dowodził on Konfederacją wieluńską. Był znany jako „Wąsal w całej koronie polskiej najznakomitszy”. Od tego momentu Chodakowski dowodził partią wielunian niemal do samego końca powstania. Rola, jaką pełnili wielunianie pod Chodakowskim jest nie do przecenienia, gdyż łączność, orientacja w sytuacji i terenie oraz współpraca poszczególnych oddziałów decydowały często o życiu lub śmierci powstańców w tamtym gorącym okresie. Pułkownik Maksymilian Chodakowski jako doświadczony żołnierz gwarantował nie tylko fachowość taktyczno-operacyjną na polu walki, ale również utrzymanie dyscypliny w szeregach powstańczych. Ożenił się 24.02.1772 r. z Zuzanną, córką Michała Kicińskiego, kapitana wojsk koronnych. W roku 1781 pułkownik Chodakowski kupił majątek Wilkowiecko. Dobra te od 1772 r. dzierżył jego teść Michał Kiciński. Przed nim wieś ta była własnością Trepków, Walewskich, Lidaczewskich, następnie Grochowalskich i Rylskich. Państwo Chodakowscy byli właścicielami Wilkowiecka przez 9 lat – do roku 1790, kiedy to sprzedali ów majątek. W tym samym roku Chodakowscy nabyli majątek z folwarkiem i wsią, położone nad rzeką Luciążką w powiecie piotrkowskim. Mieli syna Józefa, który zmarł przedwcześnie.

17. WWilkowiecku znajduje się również tablica pamiątkowa hitlerowskiego mordu na mieszkańcach naszej miejscowości oraz grób wojenny polskich żołnierzy poległych w bohaterskiej obronie ojczyzny w dniu 1 września 1939 roku.

19. GÓRA OPATOWSKA • 27 sierpnia 2011 r. na Górze Opatowskiej w trakcie „Lekcji historii na polu i przedpolu bitwy pod Mokrą” i uroczystości 72 rocznicy wybuchu II wojny światowej odbyła się uroczystość odsłonięcia obelisku ufundowanego przez Pana Jacka Patureja - Prezesa Stowarzyszenia Przyjaciół Wilkowiecka im. Mikołaja z Wilkowiecka. • Obelisk ten upamiętnia szlak bojowy Wołyńskiej Brygady Kawalerii, w szczególności linię obrony 21 pułku ułanów nadwiślańskich oraz stanowisko bojowe III Szwadronu Rotmistrza Bolesława Deszerta. • Dla Dowództwa Wołyńskiej Brygady Kawalerii wzgórze opatowskie odegrało ważną rolę z uwagi na walory terenu, dając sposobność obserwacji okolicy oraz możliwość rażenia obiektów ze znacznej odległości. Na wojskowych mapach określone zostało numerem 263. • Szczegółowe informacje na temat kampanii wrześniowej i tego miejsca znajdują się w książce Tomasza Macherzyńskiego „Gmina Opatów na przestrzeni wieków”

20. Uroczystości patriotyczne • W dniu 1 września 2012 r. na Górze Opatowskiej odbyły się uroczystości patriotyczne w 73 rocznicę wybuchu II wojny światowej. • Znajduje się tam tablica upamiętniająca szlak bojowy Wołyńskiej Brygady Kawalerii, na której widnieje napis: „Szlak bojowy W.B.K. Linia obrony 21 Pułku Ułanów Nadwiślańskich. Stanowisko bojowe II szwadronu rotmistrza Bolesława Deszerta 1 IX 1939 r.” • W uroczystościach wzięli udział ułani ze stowarzyszeń kultywujących tradycje pułków Wołyńskiej Brygady Kawalerii tj. 21 Pułk Ułanów Nadwiślańskich, 19 Pułk Ułanów Wołyńskich i 12 Pułk Ułanów Podolskich oraz uczestnik walk płk Władysław Erhard. • Na Górze Opatowskiej obecni byli także: - Konsul Jan Sroka reprezentujący Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, - przedstawiciele Stowarzyszenia Przyjaciół Wilkowiecka, - przedstawiciele samorządu, straży pożarnych, harcerze, młodzieżowa orkiestra dęta z Wilkowiecka, a także mieszkańcy pobliskich miejscowości. • Podczas uroczystości odczytano list Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego oraz Wojewody Śląskiego Zygmunta Łukaszczyka. • Uroczystości uświetniły śpiewy pieśni patriotycznych w wykonaniu tenorów pułków ułanów Andrzeja Kostka i Romualda Szmyta wraz z orkiestrą dętą z Wilkowiecka. • Uroczystości patriotyczne zakończyła defilada pułków ułańskich przed remizą OSP w Wilkowiecku pod dowództwem mjr Zbigniewa Strzeży.

21. LESZCZE • Leszcze n/rz. Dziunią znajdują się w odległości około 1 km na północny-zachód od Wilkowiecka. Jest to wąski, przybrzeżny pas leśny ze śladami niewielkiego kamieniołomu wapiennego. • Na jego wyjątkowość wpływają liczne niespotykane w tym regionie gatunki roślin, a także zapewne zwierząt. • Wśród nich możemy wyróżnić takie gatunki drzew i roślin jak: klon, jawor, dąb szypułkowy, zdrojówka rutewkowata, czosnaczek pospolity, jaskier kosmaty, gwiazdnica wielkokwiatowa, przytulia wiosenna, rozchodnik wielki, bukwica zwyczajna i wiele innych. • Zważając na bogactwo, jakie oferują nam Leszcze oraz wielką wartość dydaktyczną, naukową i krajobrazową lokalni działacze wystąpili z wnioskiem, aby miejsce to objąć statusem użytku ekologicznego lub rezerwatu przyrody.

22. MAPA WILKOWIECKA

23. BibLiografia • Kronika Stowarzyszenia Przyjaciół Wilkowiecka • im. Mikołaja z Wilkowiecka. • www.opatow.gmina.pl • www.bogactwaopatowa.republika.pl/leszcze • www.gazetacz.com.pl • www.spwilkowiecko.republika.pl • Dziennik Zachodni, dodatek: Kłobuck, czerwiec 2009 r. • B. Snoch, Słownik historyczno-geograficzny ziemi • częstochowskiej.

24. Prezentację wykonał: Patryk Olczyk Gimnazjum w Opatowie Kl. IIa Opiekun: Elżbieta Smolińska