Genel Muhasebe

1. Genel Muhasebe GENEL KAVRAMLAR ÖĞR.GÖR.GAZANFER ERBAŞLAR

2. İşletme nedir? • İşletme, insanların ihtiyaç duydukları mal ve hizmeti üretmek ve diğer faaliyetlerini gerçekleştirmek için kurulan iktisadi kuruluşlardır.

3. İşletmenin Genel Amaçları Nelerdir? • 1.Kâr • 2. Topluma hizmet • 3. İşletmenin sürekliliği olarak tasnif edilebilir

4. İşletmeler yukarıdaki amaçları gerçekleştirmek üzere imalat, ticaret ve hizmet işletmeleri olarak kurulurlar. İmalat işletmeleri aldıkları hammaddeleri ve/veya yarı mamulleri fiziksel ve kimyasal işlemlere tabi tutarak nihai mamul aşamasına getirirler. Ticaret işletmeleri mal alım satımında aracı, dağıtıcı kurumlardır. Aldıkları mamulleri ambalajlama vb. küçük müdahalelerle pek değiştirmeden satarlar. Hizmet işletmeleri ise fiziksel bir mamul yerine anında fayda yaratan hizmetleri üretip satarlar. Avukatlık, muhasebecilik, lokantacılık, otel işletmeciliği bu gruba girer. Hangi işletme olursa olsun yukarıda anılan olayların büyük çoğunluğu mali karakterdedir. Bu mali karakterdeki işlemlerin izlenmesi, kaydedilmesi, bilgi haline getirilip yönetime aktarılma faaliyetleri, işletmenin değerlendirmesi ve karar alınması için gereklidir.

5. İşte mali karakterdeki olayların izlenerek, kaydedilip bilgi haline getirilerek çeşitli amaçlar için kullanılmasına çalışılma konusu muhasebe uğraşısı olarak adlandırılmaktadır. Bu yönüyle muhasebe; ölçme, değerlendirme, bilgi sunma, başarıyı saptama, karar almaya dayanak oluşturma, vb. fonksiyonları yerine getiren bir işletme fonksiyonudur.

6. İşletmenin yukarıda anılan amaçları gerçekleştirmek için yine yukarıda anılan muhasebe fonksiyonlarının yerine getirilmesi gereklidir. İşletme faaliyetlerinin belirlenen amaca uygun olarak yürütülebilmesi için muhasebe biriminin gerekli bilgileri zamanında üretmesi, düzeltici eylemlerin yürürlüğe konulması ve ilgili birimlere iletmesi gibi görevleri bulunmaktadır.

7. Muhasebe Nedir? İşletmede meydana gelen ve para ile ifade edilen işlemleri (olayları) toplayan, kaydeden sınıflandıran, raporlar halinde özetleyen ve bu raporları analiz ederek ve yorumlayarak ilgilenen kişilere bilgi sağlayan sanat, bilim ve uygulamadan oluşan bir sistemdir.

8. Muhasebenin Fonksiyonları • 1. Toplama, • 2. Sınıflandırma, • 3. Raporlama, • 4. Analiz etme ve yorumlamadır.

9. Muhasebe Genel Muhasebe Maliyet Muhasebesi Yönetim Muhasebesi • Şirketler Muhasebesi • Enflasyon Muhasebesi • İhtisas Muhasebeleri… Muhasebe Türleri Nelerdir?

10. Muhasebe Bilgi Kullanıcıları

11. Muhasebe Mesleği (3568 Sayılı Kanun) SM. Mali Müşavir Yeminli Mali Müşavir

12. Muhasebe ile İlintili Bilim Dalları • Ekonomi • Hukuk • Matematik-istatistik • Finans • Bilgi teknolojileri • Davranış bilimleri

13. Sosyal sorumluluk kavramı Kişilik kavramı İşletmenin sürekliliği kavramı Dönemsellik kavramı Parayla ölçülme kavramı Maliyet esası kavramı Tarafsızlık ve belgelendirme kavramı Tutarlılık kavramı Tam açıklama kavramı İhtiyatlık kavramı Önemlilik kavramı Özün önceliği kavramı Muhasebenin Temel Kavramları

14. Muhasebe bilgi sisteminin temel çıktısı olan işletmelerin mali raporlar için belirlenmiş bir takım ilkelere uymak zorunluluğu bulunmaktadır.Mali tablolar kavramı aşağıdaki tabloları içerir: 1) Bilanço, 2) Gelir tablosu, Temel mali tablolar 3)Satışların maliyeti tablosu, 4) Fon akım tablosu, 5) Nakit akım tablosu, 6) Kâr dağıtım tablosu, 7) Özkaynaklar değişim tablosu. Yardımcı mali tablolar

15. Bilanço Nedir? • Bilanço, bir işletmenin belirli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren mali tablodur.

17. Basit bir bilanço örneği: YILDIZ Ticaret İşletmesinin Aktif 31.12.2001 Tarihli Bilançosu Pasif YILDIZ Ticaret İşletmesinin Aktif 31.12.2001 Tarihli Bilançosu Pasif

18. Gelir Tablosu Nedir? • Gelir tablosu, işletmenin belirli bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ile aynı dönemde katlandığı bütün maliyet ve giderleri ve bunların sonucunda işletmenin elde ettiği dönem net kâr ya da zararını gösterir.

19. YILDIZ Ticaret İşletmesinin 31.12.2001 Tarihli Özet Gelir Tablosu DİPNOTLAR 1...................... 2......................

20. BÖLÜMLE İLGİLİ KAVRAMLAR İŞLETME: İnsanların ihtiyaç duydukları mal ve hizmeti üretmek ve diğer faaliyetlerini gerçekleştirmek için kurulan iktisadi kuruluşlardır. GELİR: İşletmenin faaliyetleri dolayısıyla mal ve hizmetlerden elde etmiş olduğu parasal tutarlar gelir olarak adlandırılmaktadır. Diğer bir deyişle işletmenin öz sermayesini artıran işlemlerdir. HASILAT: Elde edilen gelirlerin toplamı olarak ifade edilmektedir. Bir başka deyişle hasılat, gelirin çoğulu yada parasal varlıkta artışa neden olan ticari işlemlerdir. GİDER: İşletmelerin faaliyetlerini devam ettirebilmesi için kullanmış olduğu yada tüketmiş olduğu mal veya hizmetlerin parasal olarak tutarıdır. Diğer bir deyişle işletmenin öz sermayesini azaltan işlemlerdir. HARCAMA: Bir mal, hizmet ve fayda sağlamak için yapılan ödeme ve borçlanmalardır. Harcamada bir varlık elde edilirken diğer bir varlıkla takas edilir. Başka bir deyişle; parasal varlıkta azalışa neden olan ticari işlemlerdir. MALİYET: Üretim yapmak için üretimle ilgili olarak kullanılan ve tüketilen mal ve hizmetlerin parasal karşılığıdır. Maliyet ve gider birbirlerinden farklı iki kavramlardır. Bir işletmenin yaptığı ve yapacağı harcamaların maliyet olarak kabul edilebilmesi için gerçekleşen değer kullanımlarının işletmenin faaliyet konusuna giren mal ve hizmetlerin üretimi ile ilgili olması ve harcamaların parasal olarak bir değerinin bulunması gerekmektedir. MUHASEBE: işletmede meydana gelen ve para ile ifade edilen işlemleri (olayları) toplayan, kaydeden sınıflandıran, raporlar halinde özetleyen ve bu raporları analiz ederek ve yorumlayarak ilgilenen kişilere bilgi sağlayan sanat, bilim ve uygulamadan oluşan bir sistemdir.

21. Genel Muhasebe MUHASEBEDE HESAPLARIN OLUŞUMU

22. Muhasebenin Temel Denklemi • İşletme içinde ve işletme dışında bulunan kişi ya da kuruluşlara bilgi akışını sağlayan muhasebe, işletmedeki her türlü parasal akışı kaydederken bir denge ve eşitlik içindedir. Bu eşitliğe "muhasebe temel denklemi" ya da "bilanço eşitliği" adı verilir.

23. Muhasebenin Temel Denklemi

24. Mali OlaylarınMuhasebeninTemel Denklemine Etkileri • Mali karakterli olaylar (finansal işlemler), işletmenin varlıklarında ve kaynaklarında (sermaye ve borçlar) değişme yaratırlar. Muhasebe, işletmenin varlıklarında ve kaynaklarında değişme yaratan finansal işlemlerle ilgilenir. • Finansal işlemler, muhasebenin temel eşitliğini etkiler, ancak denklem devamlı dengede kalır. Diğer bir deyişle, varlıklar, sürekli olarak sermaye ve borçların toplamına eşittir.

25. Mali OlaylarınMuhasebeninTemel Denklemine Etkileri • ÖRNEK 1. Cem YILMAZ, 60.000.- lira nakiti (parayı) sermaye olarak koymak suretiyle (A) işletmesini kurmuş ve faaliyetine başlamıştır. Bu işlemi muhasebe temel denklemi üzerinde görelim; VARLIKLAR = SERMAYE + BORÇLAR 60.000 = 60.000 + 0 Cem YILMAZ’ın işletmeye koyduğu 60.000.- lira nakit bir varlıktır. Dolayısıyla, varlıklar grubunda gösterilmiştir. Cem YILMAZ’ın işletme üzerinde aynı tutarda (60.000.-) hakkı doğmuştur. İşletme sahibinin işletme üzerindeki haklarına "sermaye" ismi verdiğimiz için, denklemin sağ tarafında (pasif) sermaye grubu içerisinde 60.000.- lira gösterilmiştir. Yukarıda da görüldüğü gibi, muhasebe denklemi eşit durumdadır.

26. ÖRNEK 2. (A) işletmesi, 20.000.- lira değerde mal almış ve bedelini nakden ödemiştir.Bu durumda, muhasebe temel denklemi şu şekildedir: Kasa + Mal = Sermaye + Borçlar40.000. + 20.000.- = 60.000.- + 0 Peşin olarak mal alınması işlemi, varlıkların unsurları içerisinde bir değişikliğe neden olmuştur. Bu durumda, para mevcudunda bir azalma olurken, mal mevcudunda aynı tutarda bir artma meydana gelmiştir. Ancak, varlıkların toplamında ya da kaynaklarda bir değişme olmamıştır. Eşitlik denge halindedir.

27. ÖRNEK 4. İşletme, satıcı Hakan ŞÜKÜR’den kredili olarak 10.000.- lira değerinde mal satın almıştır.Bu durumda, muhasebe temel denklemi şu şekildedir:Kasa+ Mal+ Demirbaşlar= Sermaye+ Borçlar34.000.+30.000.+6.000.= 60.000.+ 10.000.Kredili mal alınması durumunda, işletmenin bir yandan mal girişi nedeniyle varlıkları artarken bir yandan da borçlarda aynı tutarda bir artışa neden olmaktadır. Değişiklik eşitliğin her iki yanında aynı tutarda artışa neden olmuştur. Ancak, iki taraf denge halindedir.

28. ÖRNEK 5. İşletme, daha önce satın aldığı malların 10.000.- lira maliyetli kısmını, peşin olarak 14.000.- liraya satmıştır.Bu durumda, muhasebe temel denklemi şu şekildedir:Kasa+ Mal+ Demirbaşlar= Sermaye+ Borçlar48.000.+ 20.000.+ 6.000.= 64.000. + 10.000.Örneğimiz kârlı bir mal satışını ifade etmektedir. Ticari işletme kuran kişilerin birinci derecedeki amacı kâr elde etmektir. İşletmenin sahipleri daha önce işletmeye koydukları varlıkların ve dolayısıyla varlıklar üzerindeki haklarının (sermaye) işletme faaliyetleri sonucunda devamlı olarak artmasını isterler. İşletmeden 10.000.- lira değerli varlık (mal) çıkmış ve karşılığında, 14.000.- liralık başka bir varlık (nakit) girmiştir. Örnekte görüldüğü gibi kârlı satış sonunda, varlıklarda 4.000.- liralık bir artış ve aynı zamanda, kâr nedeniyle işletme sahibinin haklarında (sermaye) 4.000.- liralık bir artış olmuştur.Sonuç olarak hem aktifte ve hem de pasifte aynı büyüklükte bir artış meydana gelerek eşitlik bozulmamıştır.

29. ÖRENK 6. İşletme, satıcı Hakan ŞÜKÜR’e olan borcunun 3.000.- liralık kısmını ödemiştir. Bu işlemden sonra temel denklem aşağıdaki gibi olmuştur:Kasa+ Mal+ Demirbaşlar= Sermaye+ Borçlar45.000+ 20.000+ 6.000= 64.000+ 7.000Borcun bir kısmının ödenmesi halinde, kasada ve aynı zamanda borçlarda bir azalma olmuştur. Eşitliğin iki tarafı da aynı tutarda bir azalma meydana gelmiş, ancak eşitlik bozulmamıştır.

30. ÖRNEK 7. İşletme 6.000.- lira maliyetli malı peşin olarak 5.000.- liraya satmıştır. Bu işlem zararına bir mal satışını göstermektedir.Kasa+ Mal+Demirbaşlar= Sermaye+Borçlar50.000+14.000.+6.000=63.000+7.000. Peşin satış nedeniyle kasaya 5.000.- liralık bir giriş olurken, 6.000.- maliyetli mal çıktığı için mal'da daha fazla bir azalma olmuştur. Zararlı satıştan dolayı varlıklarda meydana gelen 1.000.- liralık azalış, işletme sahibinin haklarını da (sermaye) 1.000.- lira azaltacaktır. Ancak eşitlik yine bozulmayacaktır.

31. A İşletmesi’nin 31.12.20.. Tarihli Bilançosu

32. Örnekteki işletmenin kar/zararını hesaplayacak olursak; Dönemsonu Özsermaye > Dönembaşı Özsermaye = Kâr 63.000 - 60.000 = 3.000 Kâr Diğer bir yöntem ise; Satışlar - Satılan Malın Maliyetti = Kâr (14.000+ 5.000) - (10.000 + 6.000) = 3.000 Kâr etmiştir.

33. HESAP KAVRAMI Hesap bir işletmede meydana gelen mali karakterdeki olaylar nedeniyle, varlık ve kaynak unsurlarının her birinde ortaya çıkan değer artış ve azalışlarını gösteren bir tablodur. Hesaplar aracılığı ile işletmede aynı özelliği gösteren değer hareketlerine ilişkin bilgilerin aynı başlık altında toplanması sağlanır. Örneğin ; bütün mal hareketleri "mal hesabında", bütün nakit giriş ve çıkışları "kasa hesabında" izlenir.

35. Tacir(Tüccar) Kimdir? Tacir : Bir işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kişiye denir. Defter Tutma Bakımından Tacirlerin Sınıflandırılması : I.Sınıf Tacirler : Vergi Ususl Kanunu (VUK) 177. maddesinde açıklanmıştır. Bu maddeye göre büyük işletmeler, ticaret şirketleri I. Sınıf tacirler grubunda yer alır. II. Sınıf Tacirler : VUK 178. maddesinde açıklanmıştır. Bu maddeye göre küçük işletmeler işletmeler II. Sınıf tacir olarak isimlendirilir. Basit usulde vergilendirilen tacirler : Ticari işlemleri defter tutmaya değmeyecek kadar az olan işletmelerdir. Bu grupta yer alan tacirlerin defterleri basit usulde tutulur.

36. Muhasebede Kayıt Yöntemleri Finansal işlemlerin muhasebe defterlerine kaydedilmesinde, 1) Tek taraflı (basit) kayıt yöntemi, 2) Çift taraflı (Muzaaf) kayıt yöntemi olmak üzere iki yöntem uygulanır.

37. Kayıt Araçları-1 • Tutulması Zorunlu Olan Defterler (1.sınıf Tacirler) Bilanço esasına göre defter tutacak olan mükellefler, V.U.K. 182. maddesinde belirtilen aşağıdaki defterleri tutmak zorundadır. -Yevmiye Defteri, -Büyük Defter (Defterikebir), - Envanter Defteri, - Kambiyo Senetleri Defteri,

38. Büyük Defter (Defter-i Kebir) İşletmeler tarafından her yapılan işlem sonucunda bilanço eşitliğinin unsurları arasında meydana gelen artış ve azalışların yazıldığı deftere Büyük Defter ( Defteri Kebir ) denir. Sayfa no                         …………… HESABI                              Sayfa no

39. Yevmiye Defteri (Günlük Defter)

40. Madde kayıtları üç şekilde yapılabilir. 1) Basit Madde : Basit madde içinde sadece bir borçlu ve birde alacaklı hesap bulunur. Yukarıdaki kayıt basit maddeye bir örnek oluşturmaktadır. 2) Bileşik Madde: Bu madde şekli bir hesaba karşılık birden fazla hesabın borçlandığı veya alacaklandığı madde türüdür. 3) Karışık Madde : Karışık madde türünde birden çok hesap borçlanır ve yine birden çok hesap alacaklanır.

41. Mizan:Yevmiye defterindeki kayıtların büyük deftere doğru olarak geçirilip geçirilmediğini kontrol etmeye yarayan tablodur. Dönemsel olarak ve genellikle ay sonlarında çıkarılır. Borç kalanı  toplamı =  Alacak kalanı toplamıBorç Toplamı  = Alacak Toplamı = Yevmiye Toplamına 1- Büyük defterdeki sıraya göre yapılır. 2- Geçici Mizan ay sonlarında hazırlandığında aylık mizan, dönem kayıtları öncesinde hazırlandığında Genel Geçici Mizan, dönem sonunda envanter kayıtlarından sonra hazırlanırsa Kesin Mizan adını alır.

42. Kayıt Araçları-2 Tutulması Zorunlu Olan Defterler (2.sınıf Tacirler) • işletme hesabı defteri • kambiyo senetleri defteri

43. Kayıt Araçları-3 • İşletmenin Faaliyet Alanına Göre Tutulacak Defterler • İmalat Defteri • Bitim İşleri Defteri • Damga Resmi Defteri • Ambar Defteri

44. Diğer Mükelleflerin Tutacakları Defterler Serbest Meslek Kazanç Defteri Damga Resmi Defteri Kayıt Araçları-4

45. Defter tutarken uyulması zorunlu  kurallar • VUK, Ticaret Kanununa göre • Defterler ve kayıtlar Türkçe tutulurlar • Defterler mürekkepli  kalemle yazılırlar • Satırlar çizilmeksizin  boş bırakılamaz ve atlanamaz, satır aralarına yazılamaz • Sayfalar ciltten koparılamaz,yırtılamaz • Deftere geçirilen kayıt çizilmek, silinmek, karalanmak suretiyle okunmaz hale getirilemez • Yevmiye defterine yapılan yanlışlıklar ancak muhasebe kurallarına göre düzeltilir. Diğer defterlerdeki yanlışlıklar okunulabilir şekilde çizilip üst yada yan tarafına doğrusu yazılarak düzeltilir. • İşlemler defterlere günü gününe geçirilmesi esas olmakla birlikte işlemler en geç 10 gün içinde defterlere kaydedilmelidir. (kayıtlarını muhasebe fişleri, priminota ve bordro gibi yetkililerin imzasını  taşıyan belgelere dayanarak yürüten işletmelerde bu süre 45 gündür.) • serbest meslek kazanç defterine işlemler günü gününe kaydedilir.

46. Muhasebe Fişleri-1 • İşlemler direk ticari belgeler dayanılarak defterlere geçirilebileceği gibi önce Muhasebe fişlerine - ki bunlar  işlemin niteliğine göre ayrılan ve işlemin adını taşıyan • Tahsil Fişi, • Tediye Fişi yada • Mahsup Fişi’dir. - kaydedilip daha sonra defter kayıtlarına geçirilir. Bu fişlerin kullanılması yasal bir zorunluluk değildir ama kayıt düzenini sağlamak, yanlış kayıt ihtimalini azaltmak, kayıtların kontrolünü kolaylaştırmak ve aynı nitelikteki işlemlerin toplu olarak görülmesini sağlamak açısından önemlidir.

47. Muhasebe Fişleri-2 • Tahsil Fişi : İşletmenin kasasına giren paraların ne için alındığını ve bu tahsilatın karşılığında hangi hesaba veya hesaplara alacak kaydedildiğini gösteren belgedir. Kasaya para girdiği için Kasa Hs. borçlanacağından tahsil fişinde sadece Alacaklı hesap bulunur. • Tediye Fişi : İşletmenin kasasından çıkan paranın ne için ödendiğini ve bu ödemenin karşılığında hangi hesap veya hesapların borçlandığını gösteren belgedir. Kasadan para çıktığı için Kasa Hs. alacaklandığından sadece borçlu hesap bulunur. • Mahsup Fişi : Kasa hesabını ilgilendirmeyen işlemlerin kaydı için kullanılır. Kredili alışlar, satışlar, çek alınıp verilmesi, alınıp verilmesi gibi.

48. VUK’na Göre Fatura Perakende satış fişi Gider pusulası Müstahsil makbuzu Serbest meslek makbuzu Ücret bordrosu Taşıma irsaliyesi Yolcu listeleri Günlük müşteri listeleri Yazışma belgeleri vb. TTK’na Göre poliçe bono çek hisse senedi tahvil emtia senetleri nakliyat belgeleri (ordino, konşimento,manifesto, hamule senedi, taşıma senedi) İspatlayıcı belgeler

49. Diğer Belgeler • Katma Değer Beyannamesi • Muhtasar beyannamesi • Yıllık Gelir Beyannamesi • Kurumlar vergisi beyannamesi • SSK Prim Bildirimleri

50. BÖLÜMLE İLGİLİ KAVRAMLAR BİLANÇO: bir işletmenin belirli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren mali tablodur. AKTİF: Bilanço eşitliğinin sol tarafına verilen ad. PASİF: Bilanço eşitliğinin sağ tarafına verilen ad. GELİR TABLOSU: işletmenin belirli bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ile aynı dönemde katlandığı bütün maliyet ve giderleri ve bunların sonucunda işletmenin elde ettiği dönem net kâr ya da zararını gösterir. GELİR: İşletmenin faaliyetleri dolayısıyla mal ve hizmetlerden elde etmiş olduğu parasal tutarlar gelir olarak adlandırılmaktadır. Diğer bir deyişle işletmenin öz sermayesini artıran işlemlerdir. GİDER: İşletmelerin faaliyetlerini devam ettirebilmesi bir başka deyişle gelir elde etmek için kullanmış olduğu yada tüketmiş olduğu mal veya hizmetlerin parasal olarak tutarıdır. Diğer bir deyişle işletmenin öz sermayesini azaltan işlemlerdir. ÖZSERMAYE: kuruluş sermayesini ve işletme sahibine verilmeyip bırakılan kârları ve değer yükselmelerinin neden olduğu artışlarıda kapsayan ve işletme sahibinin haklarını ifade eder.. ZARAR: belirli bir döneme ait giderler toplamının aynı dönem ait gelirler toplamından büyük olması sonucu ortaya çıkan fark zarar olarak adlandırılır. KÂR: belirli bir döneme ait gelirlerin ile aynı döneme ait giderler toplamından büyük olması durumunda ortaya çıkan fark kâr olarak adlandırılır. HESAP DÖNEMİ (MUHASEBE DÖNEMİ ): işletmeyle ilgili işlemlerin etkilerinin ve meydana getirdiği değişikliklerin tespiti için kabul edilen süre. Diğer bir adı Muhasebe Dönemidir. Hesap dönemi genel olarak takvim yılıdır.