Het lokaal gezinsbeleid in opmars: tendensen en spanningsvelden Dirk Luyten

1. Het lokaal gezinsbeleid in opmars: tendensen en spanningsvelden Dirk Luyten Lector HUBrussel- kenniscentrum Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen

2. Wat is gezinsbeleid (voor een lokaal bestuur)? Het lokaal gezinsbeleid in opmars

3. Het gezinsbeleid is verkaveld tussen overheden • Binnen het overheidsbestel verschuiven taken en bevoegdheden • Lokaal niveau is in opmars Het lokaal gezinsbeleid in opmars

4. Wat is lokaal gezinsbeleid? • Vlaamse (en federale) kaders lokaal invullen • Het Vlaams (en federaal) beleid aanvullen • Eigen initiatieven en/of innoverend beleid Het lokaal gezinsbeleid in opmars

5. Wat is lokaal gezinsbeleid? • Patchwork van antwoorden • Geen antwoord • Geen beleid ‘enkel voor gezinnen’ • Definities – omschrijvingen • Meestal opsomming • Gezinsbeleidthema's • Gezinsvoorzieningen • Specifieke gezinsacties • Aandacht voor gezinsaccenten doorheende verschillende gemeentelijke diensten • Sociale dienst, jeugd, sport, cultuur, … Het lokaal gezinsbeleid in opmars

6. Mozaïek en dynamiek van het lokaal gezinsbeleid Het lokaal gezinsbeleid in opmars

7. Financiële tegemoetkomingen • Fiscaal gezinsvoordeel • Bijstandsuitkeringen • Bestrijding kinderarmoede • Premies • Huwelijkspremie, geboortepremie, premie voor kinderen met een beperking • Tussenkomsten in bepaalde kosten • Baby’s (luiers), kinderopvang, schoolkosten, tussenkomsten sociaal leven (deelname vrije tijd,sport en spel, culturele activiteiten, …),medische of therapeutische kosten, (mantel)zorg,huisvuilkosten, huur- en energietoelagen,woonkosten (laag inkomen vs starters en jonge gezinnen) Het lokaal gezinsbeleid in opmars

8. Dienstverlening • Preventieve gezinsondersteuning • (Klassieke consultaties Kind&Gezin) • Meeste aandacht naar opvoedingsondersteuning • Concrete initiatieven, informatie en vorming • Verwijzingen naar Huis van het Kind • Veel samenwerking en aandacht kwetsbare groepen • Ontmoeten (bv peuterspeelpunt, groepen ouders) • Kinderopvang • Heel veel lokale besturen actief rond kinderopvang • Lokaal beleid kinderopvang , Lokaal overleg kinderopvang, Lokaal loket kinderopvang • Initiatiefnemer voorschools en zeker buitenschools • Buitenschoolse opvang gecombineerd met andere initiatieven Het lokaal gezinsbeleid in opmars

9. Dienstverlening • Zorg • Thuiszorg, gezinszorg • Preventieve gezondheidszorg (LOGO) • Gezinsbegeleiding • Jeugd • Cultuur, sport, spel en vrije tijd • Culturele activiteiten voor kinderen • Speelpleinwerking, grabbelpas, vrijetijdspas, sportaanbod • Kinderarmoede en kwetsbare groepen • In algemene dienstverlening/participatie sociaal leven aandacht voor kwetsbare groepen • Specifieke (betoelaagde )initiatieven Het lokaal gezinsbeleid in opmars

10. Dienstverlening • Onderwijs • Huiswerkbegeleiding of studieondersteuning • Flankerend onderwijs • Wonen en woonomgeving • Verkeersveiligheid • Kindvriendelijk en gezinsvriendelijk inrichten van woonwijken/gemeente Het lokaal gezinsbeleid in opmars

11. Andere activiteiten • Informeren, sensibiliseren, vormen • Toegang tot rechten • Diversen • Speciale themadag- of week • Ondertekenen van charter, profileren als kindvriendelijke of gezinsvriendelijke gemeente • Gezinsvriendelijk personeelsbeleid Het lokaal gezinsbeleid in opmars

12. Hoe spelen Vlaams en Lokaal gezinsbeleid op elkaar in? Het lokaal gezinsbeleid in opmars

13. Vlaams gezinsbeleid bepaalt • Taken? Welke taken? • Veel onduidelijkheid rond taken en containerbegrip ‘Gezinsbeleid’ • Vooral bij kleine gemeenten • Het Vlaams gezinsbeleid kadert het lokaal gezinsbeleid • Toppers van het lokaal gezinsbeleid zijn ook de toppers van het Vlaams gezinsbeleid • Kinderopvang en preventieve gezinsondersteuning • Lokaal vult aan, veel dynamiek en pionierswerk • Er zijn belangrijke verschillen tussen de lokale besturen • Subsidies (Vlaams en federaal) zijn belangrijk • Subsidiestromen geven vorm aan het lokaal gezinsbeleid • Bv kinderopvang, opvoedingsondersteuning, kinderarmoede, socio-culturele participatie Het lokaal gezinsbeleid in opmars

14. Vlaamse en lokale accenten • Financiële tegemoetkomingen • Essentieel onderdeel van het lokaal gezinsbeleid • Diensten • Van bepaalde Vlaamse gezinsthema's vindt men lokaal weinig terug • Adoptie, pleegzorg, integrale jeugdhulp • Niet voor alle gezinsbeleidthema's is het lokale niveau het aangewezen niveau • Kinderarmoede • Aandacht op verschillende beleidsniveaus • Wordt een belangrijk item binnen het gezinsbeleid Het lokaal gezinsbeleid in opmars

15. Vlaamse en lokale accenten • Baby’s, kinderen en jongeren • In Vlaams gezinsbeleid • Veel nadruk op baby’s en kleine kinderen • Jongeren als het mis gaat • In lokaal gezinsbeleid • Jeugdbeleid, participatie van kinderen en jongeren aan cultuur, spel en sport • Veel aandacht voor spelen • Nieuwe demografische politiek • Veel gemeenten zijn bezig met aantrekken van gezinnen • Tweeverdieners met jonge kinderen • Toenemende aandacht voor wonen en woonomgeving • Concurrentie tussen gemeenten Het lokaal gezinsbeleid in opmars

16. Vlaamse en lokale accenten • Vermaatschappelijking van de zorg • Eigen kracht van het gezin – nieuwe opdrachten voor gezinnen • Vooral een Vlaamse thematiek • Nieuwe Vlamingen • Zowel in Vlaamse als het lokale gezinsbeleid blijft de aandacht voor Nieuwe Vlamingen en andere culturen bescheiden Het lokaal gezinsbeleid in opmars

17. Gezinsbeleid tussen Vlaams en Lokaal: aandachtspunten Het lokaal gezinsbeleid in opmars

18. (Naar een nieuwe) verhouding Vlaams en lokaal gezinsbeleid • Lokale besturen krijgen meer taken toegewezen • Achterliggend: toenemend belang lokale niveau • Kleine gemeenten: noodzakelijke schaalvergroting? • Lokaal meer expliciete bevoegdheid en andere financiering ? • Vraag naar meer structurele financiering ipv projectfinanciering • Wat met eigen financiering en met andere vormen van financiering? • Rol Vlaanderen • Algemene kaders met ruimte voor een lokaal beleid • Servicecenter voor lokale besturen • Toezichthouder minimale en gegarandeerde dienstverlening? Het lokaal gezinsbeleid in opmars

19. Samenwerking op het lokale niveau • Bij gezinsthema’s meerdere diensten en organisaties betrokken • Diensten binnen eigen bestuur / gemeente-OCMW / initiatiefnemers en actoren • Taakverdeling vraagt om coördinatie en samenwerking • Eerste stap in samenwerking is overleg • Overleg integreren in overkoepelende ‘new look’ gezinsraad • Vanuit Vlaanderen • Meer duidelijkheid over wat coördinatie inhoudt • Uitdrukkelijke keuze voor regierol lokale besturen • Ontmijnen conflictstof intergemeentelijke samenwerking Het lokaal gezinsbeleid in opmars

20. Bereik van doelgroepen in beleid en dienstverlening • Welke gezinnen bereiken en hoe? • Soms problemen met bereik • Gezinnen met grote kinderen en jongeren, Kwetsbare gezinnen, Gezinnen met migratieachtergrond • Soms is de vraag te groot (bv kinderopvang) • Beter bereik • Samenwerken en netwerken leidt tot een beter bereik • Continuïteit van de voorziening • Samenwerken met onderwijs voor bereik jongeren • Bereiken van gemeenschappen via ambassadeurs en brugfiguren • Belang van ontmoeten en buurtgericht werken Het lokaal gezinsbeleid in opmars

21. Participatie van gezin en middenveld in lokaal gezinsbeleid • Samenwerking met middenveld en vrijwilligers onder druk • Toenemende complexiteit • Invoering BBC leidde tot minder samenspraak bij de beleidsplanning • Minder mensen en budgetten door krappe financies • Participatie optimaliseren • Aanspreekpunt (politiek en/of ambtelijk) is gewenst • Inspraakprocedures verankeren • Aandacht voor de nieuwe media en nieuwe burgerinitiatieven • Bij schaarste kan gezamenlijke inzet opportuniteiten opleveren Het lokaal gezinsbeleid in opmars

22. Wat is gezinsbeleid? Het lokaal gezinsbeleid in opmars

23. Gezinsbeleid geen eenduidige term • Containerbegrip • Moeilijk te hanteren term • Geen decretale omschrijving • Achterliggende oorzaak • Gezin onderhevig aan grote veranderingen • Akkoord over wat gezin niet is, maar niet over wat het wel is • (Lokaal) Gezinsbeleid op zoek naar meer cement Het lokaal gezinsbeleid in opmars