BEDENSEL YETERSİZLİĞİ VE SÜREĞEN HASTALIĞI OLAN ÇOCUKLAR

1. BEDENSEL YETERSİZLİĞİ VE SÜREĞEN HASTALIĞI OLAN ÇOCUKLAR

2. TEMEL KAVRAMLAR 1. Sinir Sistemi: Sinir sistemi olmaksızın çevreden gelen uyaranlara tepkide bulunamaz, kaslarımızı hareket ettiremez, hatta yaşayamayız.

3. TEMEL KAVRAMLAR 1. Sinir Sistemi: Sinir hücrelerine nöron adı verilmektedir ve diğer hücrelerden farklı olarak kendini yenileyememektedir. Dolayısıyla sinir hücrelerinin zedelenmesi bedende ve hareketlerde kalıcı yetersizliklere neden olmaktadır.

4. TEMEL KAVRAMLAR A) Merkezi Sinir Sistemi: Beyin ve omurilikten oluşur. Merkezi sinir sistemi bedenin işleyişini ve düzenini kontrol etmektedir.

5. TEMEL KAVRAMLAR a) Beyin: Duyu organlarından gelen bilgileri düzenleyerek, çevrenin algılanmasını ve devimler arası eşgüdümü sağlar. Yaşantılarla oluşan öğrenme, öğrendiklerimizi depolama ve depolanmış bilgileri gerektiğinde kullanmayla gerçekleşen düşünme beyinde oluşur.

6. TEMEL KAVRAMLAR b) Omurilik: Omurilik, omurganın içinde, beyinden kuyruk sokumuna kadar uzanan tüptür. Omurilikteki nöronlar deri ve kaslar ile beyin arasındaki iletişimi sağlar.

7. TEMEL KAVRAMLAR B) Çevresel Sinir Sistemi: Merkezi sinir sisteminden başlayıp vücudun her yanına uzanan sinirlerden oluşmaktadır. Çevresel sinir sistemi duyumlarla ve devimlerle ilgili sinir hücrelerinden oluşur.

8. TANIM VE SINIFLANDIRMA Bedensel yetersizlikleri olan çocuklar duygusal yetersizlikleri olmayan, kas ve iskelet sistemindeki yetersizliklerden yada sağlık sorunlarından dolayı okula devamları aksayan yada öğrenebilmeleri için özel hizmetleri, öğretim düzenlemesi ve özel donatımı gerektiren çocuklardır.

9. TANIM VE SINIFLANDIRMA Tıbbi açıdan bedensel yetersizlik ve süreğen hastalığı olma ise, hastalıklar ve kazalar sonucu, sinir sisteminin zedelenmesini, kas iskelet ve eklemlerde ortaya çıkan yetersizlikleri ve kronik sağlık problemlerini kapsamaktadır.

10. Bedensel yetersizliği ve süreğen hastalığı olanlar, bedensel yetersizliğe yol açan durumlara göre şöyle sınıflandırılmaktadır: • Merkezi sinir sisteminin zedelenmesi sonucu ortaya çıkan bedensel yetersizlikler. • Kas iskelet sisteminin etkilenmesi sonucu ortaya çıkan bedensel yetersizlikler. • Doğuştan oluşan bedensel yetersizlikler ve süreğen hastalıklar. • Diğer bedensel yetersizlikler ve süreğen hastalıklar.

11. MERKEZİ SİNİR SİSTEMİNİN ZEDELENMESİ SONUCU ORTAYA ÇIKAN BEDENSEL YETERSİZLİKLER Merkezi sinir sisteminin zedelenmesi, çocuğun davranışlarına olan etkisi; • Zihinsel gerilik, • Algısal problemler, • Eşgüdüm yoksunluğu, • Dikkat dağınıklığı, • Konuşma bozukluğu, şeklinde kendini göstermektedir.

12. Ayak ve ellere sinir akımlarının omurilikten gönderildiği için omurilikte meydana gelecek zedelenmeler çocuğun ayak ve ellerinin duyumsamayı yitirmesine, hareketlerini kontrol edememesine yada bedenin bazı bölümlerini hareket ettirememesine yol açabilir.

13. Merkezi sinir sisteminin zedelenmesi sonucu ortaya çıkan durumlar: • Beyinsel inme • Konvülziyon bozuklukları • Bel çatlağı felci • Çocuk felci • Çoklu sklerosis

14. 1) Beyinsel İnme: Bu gruba giren çocuklar bazen spastikler olarak ifade edilmektedir. Hastalık değildir fakat düzeltmek de mümkün değildir.

15. Nedenleri: Doğum Öncesi Nedenler: • Doğum öncesinde annenin ateşli hastalıklara, zehirli maddelere yada röntgen (X) ışınlarına maruz kalması. Doğum Sırası Nedenler: • Geç ve güç doğum • Erken doğum • Oksijen yetersizliği Doğum Sonrası Nedenler: • Zehirlenme • Yüksek ateş • Beyin kanaması

16. Yaygınlık: Yaklaşık bin çocuktan 15’inin beyinsel inmeli olduğu tahmin edilmektedir ama ailelerin çocuklarını saklaması nedeniyle net sayı bilinmemektedir.

17. 2) Konvülziyon Bozuklukları: Beyin hücrelerinin olağan elektrik akımı örtüsünün, beyin işlevlerini etkileyecek kadar bozulması konvülziyonu oluşturmaktadır. Beyindeki aşırı elektriğin boşalması nöbetlerin ortaya çıkmasına neden olur.

18. 2) Konvülziyon Bozuklukları: Nöbetler konvülziyonun belirgin özelliğidir. Tek bir nöbet ortaya çıkacağı gibi tekrarlanan nöbetlerde ortaya çıkabilir. Tekrarlanan nöbetlere sara (epilepsi) denir.

19. Nöbetlerin Niteliğine Göre Sara Türleri: • Büyük nöbet • Küçük nöbet • Psikodevimsel nöbet • Jacksonian nöbeti

20. Nedenleri: • Beyinde oluşabilecek fiziksel yada biyokimyasal değişiklikler, • Oksijen yetmezliği • Zehirlenmeler • Doğum güçlükleri • Tümörler Yaygınlık: Saranın nasıl tanımlandığına bağlı olarak %0,5 ile %1 düzeyinde değişmektedir.

21. C) Bel Çatlağı Felci (Spinal Bifida) : Embriyonik dönemde bebeğin omurgası ilk oluştuğunda kapalı değildir. Her iki yanı da açıktır. Döllenmeyi takip eden 29. günde her iki yanda oluşan omurda ortada birleşir ve kapalı bir oluşum haline gelir. Bu rahatsızlıkta kapanma ya hiç olmaz yada bazı bölgelerde meydana gelmez.

23. Spinal bifidalı bebeklerin birçoğunda hidrosefali de bulunur. Beyin sıvısının (serebrospinal) dolaşım yapmaması sonucunda kafa boşluğunda birikmesiyle ortaya çıkar.

24. Ç) Çocuk Felci (Palio) : Sindirim yoluyla kana karışan virüslerin omurilikteki hareket hücrelerini yok etmesi durumudur. Hareket hücrelerinin yok olması sonucunda daha çok ayaklarda inme olur.

25. Ç) Çocuk Felci (Palio) : 1950’li yılların sonlarında Salk serumu mükemmelleştirilmeden önce, çocuk felci korkulan bulaşıcı hastalıklardandı. Aşılamanın yaygınlaştırılması sonucu etkilenen çocuk sayısı azalmıştır.

26. D) Çoklu Sklerosis: Sinir hücrelerini koruyan miyelin kılıfının kütleşmesi yada çatlakların oluşması sonucunda ortaya çıkan bir durumdur. Adale zayıflığı ve titremeler belirgin özelliğidir. Çocuklarda rastlanmamaktadır.

27. KAS İSKELET SİSTEMİNİN ETKİLENMESİ SONUCU ORTAYA ÇIKAN BEDENSEL YETERSİZLİKLER Adale ve iskelet problemlerinin çocuğun ayaklarını, kollarını, eklemlerini yada omurlarını etkilemesi nedeniyle; çocuğun ayakta durması, yürümesi, konuşması yada ellerini kullanması çok güç veya imkansız olmaktadır. Nedenleri arasında: • Kalıtsal bozukluklar, • Bulaşıcı hastalıklar, • Kazalar, • Gelişim yetersizlikleri, yer alabilir.

28. DOĞUŞTAN OLUŞAN BEDENSEL YETERSİZLİKLER Kalça Çıkıklığı: Kemik ve eklem bozukluklarına yol açabilen bir durumdur. Tanı geciktikçe düzeltilmesi güçleşmektedir.

29. DOĞUŞTAN OLUŞAN BEDENSEL YETERSİZLİKLER Doğuştan Ampütasyon: Anne karnındaki çocuğun çeşitli sebeplerden dolayı gelişememesi sonucunda çocuğun parmağı, eli, kolu yada bacağının bir bölümü olmadan doğması durumudur. Uzuvlarda meydana gelen hafif bozukluklar ameliyatla düzeltilmektedir.

30. KAZALAR VE DİĞER HASTALIKLARDAN DOLAYI MEYDANA GELEN BEDENSEL YETERSİZLİKLER Düşme, yanma, zehirlenme ve trafik kazalarının sonucunda çocuklar bedensel yetersizlik kazanabilirler. Kazalar sonucunda merkezi sinir sistemi zedelenmesi yada ampütasyon sonucunda sürekli bedensel yetersizlikler ortaya çıkabilir. Kazalar sonucunda meydana gelen durumların hastalıklar sonucu meydana gelenlerden fazla olduğu bilinmektedir ve doğuştan kazanılan bedensel yetersizliklerin etkisinin de sonradan kazanılanlardan daha ağır olduğu bilinmektedir.

31. Tanılama: • Genel olarak bedensel yetersizliği olan çocukların tanılanması tıbbi ve psikometrik verilere göre olmaktadır ve tanılama işlemi hekim tarafından yapılmaktadır. • Tıbbi veriler daha çok zedelenmeye yol açan nedenler, zedelenmenin oluş zamanı, yeri, derecesi ve yetersizliğin nasıl bir gelişim göstereceğine ilişkin olmaktadır. • Tıbbi ve psikometrik verilere dayalı olarak çocuk bir özel eğitim kurumuna yerleştirilmektedir. Yaygınlık: Okul yaşındaki çocukların yaklaşık binde 5’inin bedensel yetersizliği olduğu tahmin edilmektedir.

32. EĞİTİMLERİ Ortopedik yetersizlikten etkilenmiş ve süreğen hastalığı olan çocuklarda, zedelenme ve hastalıkların yol açtığı sınırlılıklara bakılacak olursa, sınırlılıkların daha çok hareket etmeyle ilgili olduğu görülür. Bu çocuklar mimari engeller ortadan kaldırılarak normal okul ve sınıflara devam ederek öğrenimlerini sürdürebilirler.

33. EĞİTİMLERİ Yetersizlikten etkilenme derecesi ağır ve sürekli olduğunda, bedensel, iletişimsel ve akademik yeterlilikleri önemli ölçüde etkilendiğinde; okula devamsızlık nedeniyle olağan öğrenim yaşantıları sağlanamadığında ve programın tamamlanması ek süreyi gerektirdiğinde; çocukta bedensel yetersizliğe ek olarak zihin yetersizliği, duyumsal yetersizlikler ve öğrenme güçlükleri görüldüğünde özel eğitim hizmetlerine yer vermek gerekebilir.

34. Program Uyarlamaları: Bedensel zedelenmeler ve hastalıklardan etkilenmiş öğrenciye sunulacak program, çocuğun öğrenme ve akademik alanlarda güçlü ve zayıf yanlarını ortaya çıkaracak ayrıntılı değerlendirmeler yapılmasına olanak sağlayacak şekilde yapılmalıdır. 573 Sayılı Kanun Hükmündeki Özel Eğitim Kararnamesine göre de, sunulacak öğretim plan ve programları öğrencinin akademik ve gelişim alanlarında değerlendirilmesini gerektirmektedir.

35. Öğretim Uyarlamaları: Öğretim tekniklerindeki değişiklikler öğrencinin bedensel yetersizlikten etkilenmesinin yapısına, derecesine ve uygulanan programa göre değişiklik gösterir. Öğretim uyarlamaları ve değişiklikler öğrencinin bağımsız şekilde çalışmasına ya da uygun olduğunda diğerleriyle birlikte çalışmasına ve tüm okul etkinliklerine tam zamanlı olarak katılmasına fırsat vermelidir.

36. Öğretim Uyarlamaları: Bedensel yetersizlikten ağır düzeyde etkilenmiş çocuğa sınıfta en fazla yararlı olabilecek eklemeler elektronik teknolojiyle ilgilidir. Bunlar bilgisayar, elektronik iletişim tahtası, yazılı materyali seslendiricilerdir. Bu teknoloji öğrencinin yazılı ve sözlü dili öğrenmesine fırsat verir ve sınıftaki diğer akademik etkinliklere katılımını kolaylaştırır.

37. ÖZET OLARAK Beyin zedelenmesinin sonucunda, kol ve bacaklardaki kaslarda zayıflık, kasılma ve hareketlerde eşgüdümsüzlük görülür. Beyin inmesi, inmenin etkileme derecesine ve hareket yetersizliklerinin ortaya çıktığı yerlere göre sınıflandırılır. Beyin inmesinden etkilenen çocukların eğitsel sorunları çok çeşitlidir.

38. ÖZET OLARAK Beyin hücrelerinin olağan elektrik akımı örüntüsünün beynin işlevlerini etkileyecek kadar bozulması durumu konvülziyon bozukluklarını oluşturur. Tekrarlanan konvülziyon bozuklukları epilepsi olarak bilinir. Nöbetlerin dışında epilepsiden etkilenmiş kişiler toplumsal işlevlerini normal şekilde sürdürürler.

39. ÖZET OLARAK Bel çatlağı felci, hamilelik döneminde omurganın kemikli kısmının yeterince kapanmaması sonucunda sinirler zedelenir. Bacaklarda inme ve çişini kontrol edememe sorunu oluşur. Merkezi sinir sisteminin zedelenmesi sonucunda ortaya çıkan diğer ortopedik yetersizlik ise Polio-çocuk felcidir.

40. ÖZET OLARAK Ortopedik yetersizliklerden bazıları kas, iskelet ve eklemlerin doğrudan zedelenmesi sonucudur. Bu tür ortopedik yetersizlikler yürüme, oturma, ayakta durma ve elleri kullanmada yetersizliklere yol açar. Bu grupta kalça çıkığı, amputasyon ve düz tabanlık yer alır. Tıbbi ölçütler temel alınarak oluşturulan bedensel yetersizlik sınıflaması kapsamına tek ayağı inmeden etkilenmiş kişilerin yanısıra, nöbet sırasında geçici kas ve eklemlerini kontrol edemeyen ve kolları ve bacakları inmeden etkilenmiş ve ek olarak konuşma güçlüğü olan çocuklar da girer. Bedensel yetersizlik etiketi bu kümenin karmaşık eğitim sorunlarını betimlemeden uzaktır.

41. ÖZET OLARAK Bedensel yetersizlikten etkilenen çocukların tümünün özel eğitim ortamlarında eğitilmesi gerekmez. Normal okul binalarının donanımın yapılacak bazı değişikliklerle eğitim ve öğrenimlerini diğer öğrencilerle birlikte normal sınıfta sürdürebilirler. Bedensel yetersizlikten ağır derecede etkilenmiş öğrencilerden bazıları eğitimlerini özel eğitim okullarında ve hastanelerde açılmış sınıflarda özel yetişmiş öğretmen, uzman ve araç gereç yardımıyla yapmaları gerekir.

42. Değerlendirme Soruları Aşağıdakilerden hangisi bedensel yetersizliğe yol açan sebeplerden birisi değildir? • Kas iskelet sisteminin etkilenmesi sonucu ortaya çıkan bedensel yetersizlikler. • Merkezi sinir sistemi zedelenmeleri sonucunda ortaya çıkan bedensel yetersizlikler. • Psikolojik sorunlar sonucu ortaya çıkan bedensel yetersizlikler. • Diğer bedensel yetersizlikler ve süreğen hastalıklar. • Doğuştan oluşan bedensel yetersizlikler ve süreğen hastalıklar.

43. Değerlendirme Soruları Aşağıdakilerden hangisi veya hangileri beyin inmesinin doğum sonrası nedenlerinden biri değildir? I. Yüksel ateş II. Oksijen yetmezliği III. Zehirlenmeler IV. Beyin kanaması • Yalnız I b) Yalnız II c) I ve II d) III ve IV

44. Değerlendirme Soruları Adale ve iskelet problemleri aşağıdakilerden hangisini etkilemez? • Ayak • Kol • Eklem • Sinir • Omur

45. Değerlendirme Soruları Bedensel yetersizlikten ağır düzeyde etkilenmiş çocuğa sınıfta en fazla yararlı olabilecek eklemeler aşağıdakilerden hangisidir? • Bedensel eğitim materyalleri • Elektronik teknolojik materyaller • Zihinsel eğitim materyalleri • İşitsel eğitim materyalleri • Görsel eğitim materyalleri

46. Değerlendirme Soruları Hamilelik döneminde omurganın kemikli kısmının yeterince kapanmamasıyla sinirlerin zedelenmesi sonucunda aşağıdaki rahatsızlıklardan hangisi görülür? • Polio-çocuk felci. • Konvülziyon bozuklukları. • Bel çatlağı felci. • Ampütasyon ve düz tabanlık. • Çoklu sklerosis

47. KAYNAKÇA • ÖZSOY Yahya ve arkadaşları, Özel eğitime muhtaç çocuklar “Özel eğitime giriş”, Karatepe yay., Ankara, 2002 • http://www.gebelik-rehberi.com/gebelik/spina.asp • ÖZYÜREK Mehmet, Bedensel Yetersizliği Olanlar, Anadolu Üniversitesi yay., 1998