Postępowanie w sprawach o wykroczenia

1. Postępowanie w sprawach o wykroczenia

2. LITERATURA 1.  T. Grzegorczyk ., Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2003. 2.T. Bojarski, Polskie prawo wykroczeń. Zarys wykładu, LexisNexis, Warszawa 2009. • A. Kiełtyka, J. Paśkiewicz, M. Rogalski, A. Ważny, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, Oficyna 2009. 4. S. Stachowiak, Wniosek o ukaranie w ujęciu kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, „Prokuratura i Prawo” 2002, nr 12

3. PODSTAWOWE AKTY PRAWNE 1. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, Dz. U. Nr 12, poz. 116 z późn. zm. 2. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego, Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. Zm. 3. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń, Dz. U. z 2007, Nr 109, poz. 756 z późn. zm. 4. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.

4. Uwagi wstępne W różnych systemach prawnych prawo wykroczeń traktowane jest jako część prawa karnego, albo też jako dziedzina bliższa prawu administracyjnemu. W polskim systemie prawa odpowiedzialność za wykroczenia, opiera się na zasadach bliskich prawu karnemu. Dlatego też należy przyjąć, że prawo wykroczeń jest spokrewnione z prawem karnym. Przy czym kodeks wykroczeń nie nazywa odpowiedzialności za wykroczenie odpowiedzialnością karną.

5. Obie odpowiedzialności tj. odpowiedzialność karna i odpowiedzialność za wykroczenia łączy to, że opierają się na wymierzaniu kar za czyny zabronione przez ustawę. Od prawa karnego odróżnia prawo wykroczeń waga czynów objętych każdą z tych dziedzin, stopień ich społecznej szkodliwości, a w konsekwencji rozmiar ich moralnego potępienia. Podkreślić należy, że wykroczenia to czyny o mniejszej społecznej szkodliwości niż przestępstwa.

6. Prawo wykroczeń od strony materialnej, reguluje aktualnie ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń, a od strony proceduralnej ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.

7. Pierwszym aktem, który regulował postępowanie w sprawach o wykroczenia było rozporządzenie Prezydenta RP z 22 marca 1928 r. o postępowaniu karno-administracyjnym a kolejnym ustawa z 15 grudnia 1951 r. o orzecznictwie karno-administracyjnym.

8. Trzecim aktem z tego zakresu była ustawa z dnia 20 maja 1971 r. kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, która obowiązywała do 17 października 2001 r. Od 17 października 2001 r. obowiązuje nowy kodek postępowania w sprawach o wykroczenia z 24 sierpnia 2001 r.

9. Nowy kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia przejął wprost wiele konstrukcji kodeksu postępowania karnego, często także odsyła do przepisów kodeksu postępowania karnego. Postępowanie w sprawach o wykroczenia jest zatem postępowaniem sądowym z koniecznymi z uwagi na charakter spraw uproszczeniami.

10. Wejście w życie w roku 2001 r. nowego kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia spowodowało zlikwidowanie orzekania w pierwszej instancji kolegiów ds. wykroczeń.

11. Początkowo kolegia funkcjonowały przy terenowych organach administracji ogólnej stopnia podstawowego a od 1990 r. przy sądach rejonowych. Ostatecznie od 17 lipca 2001 r., po likwidacji kolegiów, w postępowaniu w sprawach o wykroczenia w pierwszej instancji orzekają sądy rejonowe.

12. W postępowaniu odwoławczym orzecznictwo należy co do zasady do sądów okręgowych, które rozpatrują apelacje i zażalenia. Wyjątkiem jest postępowanie mandatowe, które prowadzą organy administracyjne np. Policja.

13. Zasady ogólne W postępowaniu, w sprawa o wykroczenia, przepisy Kodeksu postępowania karnego stosuje się jedynie, gdy niniejszy kodeks tak stanowi.

14. Zasadą jest stosowanie w toku postępowania przepisów kpw a przepisów kpk w wypadkach wskazanych w kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia. Przykładowo art. 8 kpw stanowi, że w postępowaniu uregulowanym w niniejszym kodeksie (kpw) stosuje się odpowiednio przepisy art. 2, 4, 5, 7-9, 13, 14, art. 15 § 2 i 3, art. 16, art. 18 § 2, art. 20 i 23 Kodeksu postępowania karnego. Inne odesłania występują przy poszczególnych instytucjach procesowych.

15. Zasady ogólne Obwinionemu przysługuje prawo do obrony, w tym do korzystania z pomocy jednego obrońcy, o czym należy go pouczyć.

16. Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy: 1) czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia; 2) czyn nie zawiera znamion wykroczenia albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia wykroczenia; 3) ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze; 4) nastąpiło przedawnienie orzekania; 5) obwiniony zmarł; .

17. obwiniony jest: a) uwierzytelnionym w Rzeczypospolitej Polskiej, szefem przedstawicielstwa dyplomatycznego państwa obcego, b) osobą należącą do personelu dyplomatycznego tego przedstawicielstwa, c) osobą należącą do personelu administracyjnego lub technicznego tego przedstawicielstwa,

18. obwiniony jest: a) uwierzytelnionym w Rzeczypospolitej Polskiej, szefem przedstawicielstwa dyplomatycznego państwa obcego, b) osobą należącą do personelu dyplomatycznego tego przedstawicielstwa, c) osobą należącą do personelu administracyjnego lub technicznego tego przedstawicielstwa,

19. d) członkiem rodziny osób wymienionych w lit. a-c i pozostaje z nimi we wspólnocie domowej, e) inną osobą korzystającą z immunitetu dyplomatycznego, na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych, f) kierownikiem urzędu konsularnego lub innym urzędnikiem konsularnym państwa obcego albo inną osobą zrównaną z nimi na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych;

20. 7)obwiniony z mocy przepisów szczególnych nie podlega orzecznictwu na podstawie niniejszego kodeksu; 8) postępowanie co do tego samego czynu obwinionego zostało prawomocnie zakończone lub wcześniej wszczęte, toczy się; 9) brak jest skargi uprawnionego oskarżyciela albo żądania ścigania pochodzącego od osoby uprawnionej lub zezwolenia na ściganie, gdy ustawa tego wymaga; 10) zachodzi inna okoliczność wyłączająca z mocy ustawy orzekanie w postępowaniu na podstawie niniejszego kodeksu.

21. Policja i inne organy w zakresie postępowania w sprawach o wykroczenia wykonują polecenia sądu oraz prowadzą w granicach określonych w ustawie czynności wyjaśniające.

22. W postępowaniu uregulowanym w niniejszym kodeksie stosuje się odpowiednio przepisy art. 2, 4, 5, 7-9, 13, 14, art. 15 § 2 i 3, art. 16, art. 18 § 2, art. 20 i 23 Kodeksu postępowania karnego.

23. Właściwość i skład sądu W sprawach o wykroczenia w pierwszej instancji orzeka sąd rejonowy, z zastrzeżeniem spraw określonych w art. 10.

24. Art. 10. § 1.  W sprawach o wykroczenia popełnione przez: 1) żołnierzy w czynnej służbie wojskowej: a) przeciwko organowi wojskowemu lub innemu żołnierzowi, b) podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, w obrębie obiektu wojskowego lub wyznaczonego miejsca przebywania, na szkodę wojska lub z naruszeniem obowiązku wynikającego ze służby wojskowej,

25. c) za granicą, podczas użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa, w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa (Dz. U. Nr 162, poz. 1117 oraz z 2004 r. Nr 210, poz. 2135), ,

26. 2) żołnierzy sił zbrojnych państw obcych, przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz członków ich personelu cywilnego, jeżeli pozostają w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, o ile ustawa lub umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, nie stanowi inaczej - orzekają w pierwszej instancji wojskowe sądy garnizonowe.

27. Przy ustalaniu właściwości sądu stosuje się odpowiednio przepisy art. 31, 32, 33 § 1, art. 34-36, 39 i 43 Kodeksu postępowania karnego, a w odniesieniu do sądu, o którym mowa w art. 10, także art. 651 Kodeksu postępowania karnego.

28. Sąd okręgowy może z inicjatywy właściwego sądu przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu w ramach okręgu tego samego sądu okręgowego, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości.

29. Spory o właściwość między sądami rejonowymi rozstrzyga sąd okręgowy, właściwy dla okręgu, w którym działa sąd, który pierwszy wszczął spór. Spory o właściwość między wojskowymi sądami garnizonowymi rozstrzyga wojskowy sąd okręgowy, nadrzędny nad sądem, który pierwszy wszczął spór.

30. Sąd rejonowy orzeka na rozprawie i na posiedzeniu jednoosobowo

31. Sądem odwoławczym w sprawach o wykroczenia podlegających właściwości sądów powszechnych, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, jest: 1) sąd okręgowy do rozpoznania apelacji oraz zażaleń na postanowienia i zarządzenia zamykające drogę do wydania wyroku 2) sąd rejonowy w innym równorzędnym składzie do rozpoznania pozostałych zażaleń.

32. Sądem odwoławczym w sprawach o wykroczenia podlegających właściwości sądów wojskowych, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, jest wojskowy sąd okręgowy

33. Sąd apelacyjny rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń i zarządzeń wydawanych w pierwszej instancji przez sąd okręgowy oraz inne sprawy przekazane mu przez ustawę. Sąd Najwyższy rozpoznaje kasacje i inne sprawy przekazane mu przez ustawę.

34. W sprawach, w których orzekały sądy wojskowe, uprawnienia sądu okręgowego ma wojskowy sąd okręgowy, a uprawnienia sądu apelacyjnego i Sądu Najwyższego ma Sąd Najwyższy - Izba Wojskowa.

35. Strony, obrońcy i pełnomocnicy Oskarżyciel publiczny Oskarżycielem publicznym we wszystkich sprawach o wykroczenia jest Policja, chyba że ustawa stanowi inaczej

36. W sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika określonych w Kodeksie pracy, w sprawach o wykroczenia określonych w art. 119-123 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 i Nr 70, poz. 416), a także w sprawach o inne wykroczenia związane z wykonywaniem pracy zarobkowej, jeżeli ustawa tak stanowi, oskarżycielem publicznym jest inspektor pracy.

37. Organom administracji rządowej i samorządowej, organom kontroli państwowej i kontroli samorządu terytorialnego oraz strażom gminnym (miejskim) uprawnienia oskarżyciela publicznego przysługują tylko wówczas, gdy w zakresie swego działania ujawniły wykroczenie i wystąpiły z wnioskiem o ukaranie.

38. W każdej sprawie o wykroczenie wniosek o ukaranie może wnieść prokurator, stając się oskarżycielem publicznym. Prokurator może także wstąpić do postępowania wszczętego na podstawie wniosku o ukaranie wniesionego przez innego oskarżyciela. W wypadkach wskazanych w § 1 i 2 udział prokuratora wyłącza udział innego oskarżyciela publicznego.

39. Obwiniony i jego obrońca Obwinionym jest osoba, przeciwko której wniesiono wniosek o ukaranie w sprawie o wykroczenie.

40. Obwiniony i jego obrońca Jeżeli obwiniony nie zna języka polskiego, wniosek o ukaranie oraz rozstrzygnięcia podlegające zaskarżeniu lub kończące postępowanie ogłasza się lub doręcza obwinionemu wraz z tłumaczeniem.

41. Obwiniony i jego obrońca Do obwinionego stosuje się odpowiednio art. 74 § 1 i 2, art. 75, 76 i 175 Kodeksu postępowania karnego.

42. Obwiniony i jego obrońca W postępowaniu w sprawie o wykroczenia obwiniony musi mieć obrońcę przed sądem, jeżeli: 1) jest głuchy, niemy lub niewidomy; 2) zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności.

43. Obwiniony i jego obrońca W wypadku, o którym mowa w § 1 pkt 2, obowiązek korzystania z pomocy obrońcy ustaje, jeżeli powołany biegły stwierdzi, że poczytalność obwinionego nie budzi wątpliwości, chyba że sąd postanowi inaczej.

44. Obwiniony i jego obrońca W wypadkach, obligatoryjnej obrony udział obrońcy w rozprawie jest obowiązkowy, a w posiedzeniu, jeżeli ustawa tak stanowi.

45. Obwiniony i jego obrońca Jeżeli w wypadkach obligatoryjnej obrony, obwiniony nie ma obrońcy z wyboru, wyznacza mu się obrońcę z urzędu.

46. Obwiniony i jego obrońca Gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości, obwinionemu, który nie ma obrońcy z wyboru, wyznacza się na jego wniosek obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez poważnego uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Przepis art. 78 § 2 Kodeksu postępowania karnego stosuje się.

47. Obwiniony i jego obrońca Obrońcę z urzędu wyznacza prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy.

48. Obwiniony i jego obrońca Obrońcą w sprawach o wykroczenia może być adwokat albo radca prawny.

49. Pokrzywdzony, oskarżyciel posiłkowy i pełnomocnicy Pokrzywdzonym jest ten, czyje dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez wykroczenie Pokrzywdzony może działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego

50. O przesłaniu wniosku o ukaranie oskarżyciel publiczny zawiadamia ujawnionego pokrzywdzonego, wskazując sąd, do którego wniosek skierowano, i pouczając goo uprawnieniach, o których mowa niżej. Pokrzywdzony może w terminie 7 dni od zawiadomienia, o którym mowa wyżej, oświadczyć, że będzie działać obok oskarżyciela publicznego jako oskarżyciel posiłkowy; po upływie tego terminu uprawnienie wygasa.