1 / 82

MEDİKAL ve VETERİNER ENTOMOLOJİ

MEDİKAL ve VETERİNER ENTOMOLOJİ. Prof. Dr. M. Özkan ARSLAN Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi. Arachnida (Arachnoidea) SINIFI. Scorpionidea : Akrepler Araneidea : Örümcekler Acarina : Keneler, uyuz etkenleri,

cai
Télécharger la présentation

MEDİKAL ve VETERİNER ENTOMOLOJİ

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. MEDİKAL ve VETERİNER ENTOMOLOJİ Prof. Dr. M. Özkan ARSLAN Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

  2. Arachnida (Arachnoidea) SINIFI Scorpionidea : Akrepler Araneidea : Örümcekler Acarina : Keneler, uyuz etkenleri, ev tozu akarları, gıda akarları, kanatlı akarları, tahıl akarları

  3. Taxonomy Kingdom Animalia Phylum Arthropoda Class Arachnida Subclass Acaria (Acari, Acarina, Acarida) Order Anactinotrichidea (= Parasitoformes) (Acarina) Suborder Ixodida (= Metastigmata) Family Ixodidae Genus Dermacentor Species Dermacentor variablis

  4. Dorsal görünüş Ventral görünüş Chelicer Hipostom

  5. Kene ağız organeli

  6. Scorpionidea Takımı Akrepler Telson Scorpion Cephalotorax-abdomen Preabdomen postabdomen 3-8cm Siyah, sarı, yeşil renklerinde Scorpionismus, skorpionizm

  7. Araneidea Takımı Örümcekler Vücut; cephalo-thorax ,abdomenden Abdomende segmentasyon yoktur. Abdomen bir boğumla cephalothoraxdan ayrılmıştır. Ağızlarının yan tarafında iki eklemli ve nihayeti bir iğne ile sonlanmış olan chelicerleri vardır. Bunlar zehir bezeleri ile irtibatlıdır. spider

  8. Latrodectus Dişi: 10-20mm Erkek: 4-7mm Siyah renkli, abdomen üzerinde kırmızı benekli ağaç kovuklarında ve kemirgen yuvalarında yaşarlar. kara dul, toxinleri bir neurotoxin olup, özellikle merkezi sinir sitemini etkilerler. "Latrodectismus" yada sistemik araneismus

  9. Loxosceles Sarı-esmer renkte Genellikle evlerde, karanlık ve nemi yerlerde zehirlenmede lokal reaksiyonlar oluşur. Bu nedenle bu türlerin oluşturduğu zehirlenmeye "Loxoscelismus" ya da nekrotik araknidizm

  10. KENELER Metastigmatik akarlar Arachnida sınıfı Acarina takımı Metastigmata Alttakımı Argasidae Yumuşak kene Ixodidae Sert kene

  11. Kene Ailesi Ixididae (Mera, Yaz Kenesi) Nuttaliellidae (Sadece Afrika’da) Argasidae (Kış, mesken, ahır kenesi)

  12. Ixodid kene , Erkek, ventral görünüş Ixodid kene , Erkek, dorsal görünüş

  13. ERKEK DİŞİ

  14. Larva Nimf Erkek erişkin kene Dişi erişkin kene Nimf (deriye yapışmış) Erkek erişkin Hyalomma Dişi erişkin Hyalomma Dişi erişkin Hyalomma kan emmiş

  15. Ixodid kenelerde larva, nimf ve erişkinlerin morfolojik özellikleri.

  16. Argasidae kenelerin larva, nimf ve eriskinlerinin morfolojik özellikleri. *Erkeklerde dar ve yarım ay şeklinde, dişilerde kabarık, geniş ve enine yarık şaklindedir.

  17. Hyalomma Erkek Dişi

  18. Anal büyüme anüsü arkadan kuşatmakta Boophilus, Dermacentor, Hyalomma, Rhipicephalus, Haemaphysalis Anal oluk/büyüme Anal büyüme anüsü önden kuşatmakta Ixodes

  19. IXODOIDEA Ixodidae Argasidae Capitulum anterior, kitinli, sert, mera keneleri, sexuel dimorfismus var Capitulum ventralde, vücutyüzey örtüsü derimsi, yumuşak, scutum yok, sexuel dimorfismus belirsiz, mesken keneleri, yumuşak keneler Anal oluk anüsü önden kuşatır, Ixodes Ağız organelleri baziscapituli ile yakın uzunlukta, II. palp ekleminin eni ile boyu birbirine yakın Ağız organelleri bazis capituli’den uzun, II. palp eklemininboyu enindendaha fazla, Nakışlı Amblyomma Nakışsız Hyalomma II. palpeklemi düz, bazis caputiliyi yanlardan aşmaz II. palp eklemi laterale çıkıntı yapar, bazis caputiliyi yanlardan aşar, gözsüs keneler, Haemaphysalis Bazis capituli altıgen şeklinde Bazis capituli diktörtgen şeklinde, nakışlı, festonlu, Dermacentor Feston yok, Coxa I’de yarık yok, Hipostom palplerden gennellikle uzun, Boophilus Feston var, Coxa I’de yarık var Rhipicephalus

  20. Ixodid kenelerin konakta bulunduğu süre; birkaç gün ile birkaç hafta arasında değişir. Biyolojik gelişmeleri; 8-12 hafta (2-3 ay) bazı türlerde 3 yıl kadar sürer. Kışı genellikle aç ergin veya doymuş nimf olarak inaktif bir şekilde geçirirler. Ülkemizde; Mart-Ekim ayları arası aktiftir.

  21. Bir konaklı Ixodid kene Biyolojik gelişme Rhipicephalus annulatus (Boophilus annulatus) -Babesiosis

  22. İki konaklı Ixodid kene Biyolojik gelişme Hyalomma marginatum -Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi

  23. İki konaklı kene 2.konaklar Çevre,toprak Toprak, 2.gömlek değişme 1.Gömlek değişme 1.konaklar Hyalomma marginatum, biyolojik gelişmesi

  24. Üç konaklı Ixodid kene biyolojisi Ixodes -Lyme borreliosis -babesiosis -human granulocytic ehrlichiosis Amblyomma -tularemia -ehrlichiosis -Lyme borreliosis -Rocky Mountain spotted fever Dermacentor -Rocky Mountain spotted fever -Colorado tick fever -tularemia -tick paralysis Rhipicephalus -Rocky Mountain spotted fever -boutonneuse fever (Akdeniz benekli ateşi)

  25. Üç konaklı Ixodid kene yaşam çemberi İklim ve uygun konak bulma ve beslenmesine göre 1-2 yıl sürer 1.Konak Larva Aç larva küçük memelilerden beslenir ve toprağa düşer gömlek değiştirir Dişi kene toprağa yumurta bırakır (1000-6000) 2.konak Dişi 3.konak Nimf Aç nimf küçük memelilerden beslenir ve toprağa düşer gömlek değiştirir Erkek Aç erişkinler büyük memelilerden beslenir

  26. Kenelerde Gelişme Üç konaklı gelişim Bir konaklı gelişim İki konaklı gelişim Hyalomma detritumHyalomma marginatumRhipicephalus bursa Rhipicephalus evertsi Ixodes ricinusHyalomma excavatumRhipicephalus turanicus Rhipicephalus sanguineus Rhipicephalus appendiculatus Dermacentor spp. Haemaphysalis spp. Boophilus annulatus Boophilus decoloratus

  27. Keneler • Bugün dünyada 3 aileye bağlı 20 soyda 850 kene türü saptanmıştır. • Ülkemizde ise 2 aileye bağlı 10 soyda yaklaşık 32 kene türü tespit edilmiştir. • Keneler gelişmeleri sırasında yumurta, larva, nimf ve olgun olarak görülebilirler. • Yaşam döngüsünde yumurtadan sonra takip eden her gelişme döneminde konakçılarından kan emmek zorundadırlar.

  28. Keneler • Tüm dünyada tropik ve subtropik kuşakta gerek kan emerek, gerekse birçok hastalık etkeninin vektörü olarak, hayvan ve insanları tehdit eden önemli ektoparazitlerdir. • Keneler direkt etkileriyle Kene felci, Terleme hastalığı, Anemi ve Toksemiye sebep olurken ülkemizde mekanik ve biyolojik vektör olarak brucellosis, veba, samonellosis,listeriosis, mavi dil, lyme borreliosis, tropikal theileriosis , babesiosis, kırım-kongo kanamalı ateşi ve riketsial etkenleri naklederler. • Vücut üzerinde açtıkları yaralarla sekonder enfeksiyonlara ve miyasis sinekleri ortam hazırlamaları nedeniyle oldukça tehlikeli olmaktadır. • Keneler aynı zamanda naklettikleri etkenlerin bazılarını kendi nesillerine veya gelişme dönemlerine aktararak enfeksiyonların nesiller boyu devam etmesine ve ciddi boyutlara ulaşmasına neden olmaktadırlar.

  29. Kene enfestasyonları • Hayvancılıkta keneler ve taşıdıkları hastalıklarla ilgili ekonomik kayıplar azımsanmayacak ölçüdedir. • Kene istilasına maruz kalmış hayvanlarda et, süt ve yumurta verimlerinin düştüğü, deri ve yapağı kalitesinin bozulduğu görülmektedir. • Dünya sığır yetiştiriciliğinde kenelerin yol açtığı yıllık kaybın yaklaşık 7 milyar USA doları olduğu bildirilmektedir. Buna koruma ve kontrol bütçesi de eklenirse bu bilanço daha da yükselecektir. • Bazı enfeksiyon hastalıkları hayvanlarda ciddi bir belirti oluşturmayabilir. (Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi),ancak rezervuar konak görevi görerek kene vektörlüğü yoluyla insan sağlığını tehdit ederler.

  30. Veteriner ve Medikal Önemi Kan emme Deride dermatozlara neden olma Kene piyemisi Kene felci (tick paralisis) Kene toksikozu Hastalık etkenlerini; biyolojik veya mekanik vektör olarak nakletme, transovariyal yada transtadial nakletme

  31. Kenelerin naklettiği/bulaştırdığı hastalık etkenleri

  32. Veteriner Hekimlik -Kene Kaynaklı (Tick-Borne) Hastalıklar

  33. Halk Sağlığı Yönünden Önemli Kene Kaynaklı (Tick-Borne) Hastalıklar

  34. Nerelerde yaşıyorlar? Virüs taşıyabilen keneler Türkiye’de Karadeniz iklimi ile step ikliminin kesiştiği bölgelerde bulunuyor. Bu tür keneler bodur meşelik alanları ve yaban hayvanlarının olduğu yerleri tercih ediyor. Virüs taşıyabilen keneler için odak noktaları öncelikle: Çorum, Amasya, Tokat, Yozgat, ikinci sırada da Çankırı, Gümüşhane, Sivas, Kastamonu, Artvin ve Erzurum KKKA VEKTÖR HYALOMMA Prevalansı

  35. Virusun İnsana Nakli • Kene hayvana yapıştığında kanla beraber KKKA hastalığının etkeni olan virusu da alır. • Kenenin tükrük salgısında bulunan virus insanlara kan emme esnasında nakledilir. • Ayrıca kene Transovariyal ve Veneral yolla gelecek kuşaklara virusu nakleder. Bu durum kene mücadelesinin sürekli ve bilinçli bir şekilde yapılmasının gerekliliğini ortaya koyar .

  36. Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi, • kenelerle taşınan virüs (Bunyaviridae-Nairovirus) kaynaklı bir hastalıktır. • Hastalığın çıkışından (2002-TOKAT) Mayıs 2007 ye kadar 1100 vaka saptanmış ve bunları 58 i hayatını kaybetmiştir. • Etken 30’a yakın kene türünde tespit edilmesine karşın esasen 7 kene türü aktif taşıyıcıdır. • Özellikle Hyalomma cinsine ait ülkemizde bulunan 6 türden Hylomma marginatum marginatum bu virüsün ülkemizde aktif taşıyıcıdır. • Erişkinlerine ilkbahar yaz aylarında (Mart-Eylül) daha çok sığırlarda vücudun arka 1/3’ünde rastladığımız bu keneler iki konakçılık özelliği göstermesine karşın nadiren yerleştikleri konakçılara göre üç konaklıda olabilirler. • Bu kene türü koyun, keçi,deve,at,yabani kemiriciler, kuş, tavuk, kirpi, domuz, geyik ve tavşanlarda da saptanmıştır.

  37. KKKA • Hyalomma marginatum hemen hemen ülkemizin tüm coğrafik bölgelerinde tespit edilmiştir. • Özellikle kenelerin aktif olduğu aylarda kene ısırığı ile bulaşan hastalık kan yoluyla da bulaşabilmektedir. • Bu keneler ara dönemlerinde kuş ve yabani kemiricileri bulunabildikleri için bir yörede keneleri tamamen yok etmek olanak dışı görülmektedir. Ancak sayıları minimuma indirilebilir. • Keneler bir vücut bölgesini ısırmadan önce bölgeye lokal anestezik benzeri bir madde salgılar. Bu nedenle ısırığı takiben eğer kene görülemez ise ilk 24-48 saatte ısırık farkedilmez. • Taşıdığı hastalık etkeni kan emmeye bağlı olarak 12-24 saatte aktive olarak bulaştırıcılık olur. • Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi virüsü kan emme ile ilk 36 saatte kenede çoğalmasını tamamlayabilir. Kene ısırığının 3-5 günlerinde bulaştırıcılık maksimuma ulaşabilir.

  38. Ülkemizdeki vakalar ilk olarak Tokat ve çevresinde 2002 yılında tespit edilmiştir. (virus izolasyonu) • Hastalık belirtileri kene ısırmasından sonra 1-3 gün en fazla 9 gün için ortaya çıkar. • Ölümler genelde hastalığın 5-14.gününde gerçekleşiyor. • Ateş,ani başlayan baş ağrısı,çeşitli vücut bölümlerinde deri altında kanamalar,bulantı-kusma, ishal, burun kanaması,

  39. Lyme hastalığı Vektör: Ixodes ricinus cinsi keneler bulaştırır. Nemli, ormanlık bölgelerde yaygındır. EtkenBorrelia burgdorferi adlı bakteridir. Lyme enfeksiyonunda ilk klinik belirti deride kenenin ısırdığı bölgede oluşan kızarıklıktır. Erythema Chronicum Migrans (ECM) Hedef organlar deri, merkezi sinir sistemi, göz ve kalp. Eklemlerde şişlik, sıvı birikimi, hareket etmede zorluk görülür. Lyme artriti. Hastalığın belirtileri; tedaviden aylar - yıllar sonrada devam edebilir. Bu belirtiler kas ağrıları, kireçlenme, boyun tutulması, zihinsel arazlar, sinirsel şikayetler, aşırı yorgunluk. Hastalık antibiyotik ile tedavi edilmektedir.

  40. Marsilya Humması Rickettsia conorii tarafından oluşturulan, Akdeniz bölgesinde endemik olarak görülen, İnsana kene ısırığı ile bulaşan bir hastalıktır. Kene felci Bazı kene türlerinin dişileri,kan emme sırasında belli dönemlerde bir nörotoksin üreterek sinirsel impuls geçişini bozar.Hastalık bulaşan insanlarda ilerleyen bir felç ve nadir vakalarda solunum felcine bağlı ölüm meydana gelir.

  41. Tularemi • Hastalık etkeni Francisella tularensis • Bakterinin, vahşi hayvanlardan evcil hayvanlara ve insanlara transmisyonu esas olarak keneler aracılığıyla gerçekleşir Dermacentor reticulatus ve Ixodes ricinus türü keneler önemli vektörlerdir. • Dünya Sağlık Örgütü'nün yaptığı tahmini hesaplara göre; F. tularensis içeren 50 kg'lık aerosolun 5 milyon nüfuslu bir kente biyolojik silah olarak atılması, 250 bin kişinin hastalanmasına ve 19 bin kişinin ölümüne sebep olacaktır.

  42. KENELERE KARŞI SAVAŞIM YOLLARI • Hayvanlar meraya çıkmadan önce meralar ve piknik alanları çarşaflama yöntemi ile kontrol edilmeli. • Eğer bu alanlarda kenelere rastlanırsa bir hektara delta methrin ve lambda-cyhalothrin 0.03-0.3 kg petmethrin 0.03-0.3 kg ve primiphos-methyl 0.1-1 kg 1-2 ton su ile karıştırılarak uygulanmalı • Mera ve piknik alanlarındaki uzun otlar biçilmeli, çalılık alanlar temizlenmeli • Aşırı kontamine alanlar sürülerek bir dönem (10 ay) boş bırakılmalı • Ahır ağıl ve hayvan barınakları sıvalı olmalı ve kenelerin barınabileceği çatlaklar kapatılmalı • Mera keneleri daha yaygın olup türlerine göre bir, iki ve üç konakçıda gelişmelerini tamamlar. Buna göre kene mevsiminde hayvanlar akarasitlerle ilaçlanarak kenelerin biyolojileri kesilmeli. • Keneler üzerinde parazit hayat süren Ixodiphagus ve Hunterellus soylarına bağlı örümcekler, bazı karınca ve kuş türleri, kene ve yumurtalarını yok ederler.

  43. KKKA-korunmak için ; • Kene ısırığının süresi hastalığın bulaştırılması açısından önemlidir. • Keneler ilk 12-16 saat içinde taşıdıkları hastalık etkenlerini hemen bulaştıramazlar . • Bu nedenle kene ısırığını gören kişiler hemen en yakın sağlık kuruluşuna başvurup keneyi vücuttan uzaklaştırmalıdır. • Çalılık, su kenarları ve gür otların bulunduğu alanlara giren insanlar pantolon paçaları çorap içinde olacak şekilde ve uzun kollu giymeli, açık renkli elbiseler giymeli, • Bu bölgelere giren insanlar daha sonra başta koltukaltı ve kasık bölgeleri olmak üzere tüm vücutlarını kontrol etmeli. • Vücutta keneye rastlanırsa hemen sağlık kuruluşuna başvurmalı, kene ezilmemeli , yapay ısı uygulanmamalı, keneyi uzaklaştırmak için herhangi bir kimyasal madde uygulanmamalı • Keneler hekim kontrolünde çıkarılmalı. • Çıkarılan kene tür teşhislerinin yapılması hastalığın hızlı tanısında ve diğer hastalıklardan ayırıcı tanıda son derece önemlidir.

  44. KKKA-Korunma • Bölgede hastalığın insanlara bulaşmasında rol alan evcil ve yaban hayvanları saptanmalı; bu hayvanların hastalık etkeni virusla bulaşık olma durumları ve bunlardan hastalığı taşıyan kenelerin kan emme durumları tespit edilmeli, • İnsan ve hayvanları hastalıktan ve keneden korunma da AŞI’lar geliştirilmeli.

  45. Argasidae (Yumuşak keneler, Mesken Keneleri) • Bu ailedeki keneler mesken keneleri olarak bilinirler. Mesken keneleri ahır, ağıl, kümes ve evlerin çatı katlarında bulunurlar. Yaşam yerleri olarak belirtilen bu barınaklarda bulunan hayvanlardan kan emerler. Ayrıca yine yaşam yerleri nedeniyle insanlarda saldırarak alerjik dermatitlere neden olurlar. • Argasidae ailesindeki keneler (Argasid keneler) vücutlarının üzerinde kitini plakların olmamasıyla "yumuşak keneler" ve biyolojik gelişmelerini barınak ve meskenlerde geçirdiği içinde "mesken keneleri" olarak adlandırılırlar. Genel morfolojik ve biyolojik özellikleri yönünden Ixodid kenelere benzemekle beraber, gerek biyolojik gelişmeleri ve beslenmeleri ve gerekse morfoloji yapıları yönünden bir çok farklarda bulunmaktadır.

  46. Argasidae Mesken keneleri, yumuşak keneler, ahır, ağıl, kümes ve evlerin çatı katlarında, Kan emerler, İnsanlarda allerjik dermatite neden olurlar. Argas percicus : tavuk, kanatlılar Ornithodorus lahorensis: Koyunlar Otobius megnini : Köpek kulağında-Larva ve nimfleri Argas Ornithodorus Otobius

More Related