Energiebesparing in de bestaande bouw

1. Energiebesparing in de bestaande bouw “Een onderzoek naar de bereidheid van eigenaar-bewoners om energiebesparende maatregelen toe te passen” Arjan Bogerd 1276603 1 oktober 2009 Peiling 4

2. Inhoud Inhoud van de presentatie • Introductie • Vooronderzoek • Enquête • Resultaten • Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw

3. Introductie Duurzaamheid in Nederland • Huidig kabinet heeft vergaande ambities m.b.t. CO2reductie; • De uitstoot van broeikasgassen in 2020 met 30% verminderen vergeleken met 1990. • Het tempo van energiebesparing verdubbelen van 1% nu naar 2% per jaar. • Het aandeel duurzame energie in 2020 verhogen van ongeveer 2% nu naar 20% Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw

4. Introductie Duurzaamheid in Nederland Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen • Op dit moment is 56% van de Nederlandse woningvoorraad in handen van eigenaar-bewoner • Dit zal groeien naar 70% in de nabije toekomst • Eigenaar-bewoner is een belangrijke doelgroep om hoge CO2 reducties te halen Energiebesparing in de bestaande bouw

5. Introductie Hoofdvraag In welke mate is een eigenaar-bewoner bereid om energiebesparende maatregelen toe te passen in de bestaande woning? Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Doelstelling Het verkrijgen van inzicht in de balans tussen bouwtechnische mogelijkheden, financiële middelen en gedragscomponenten bij de keuze van een energiebesparingsconcept door eigenaar-bewoner. Energiebesparing in de bestaande bouw

6. Vooronderzoek: Welke onderzoeksmethode? Classificatie framework Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen [Breidert, 2006] Een vignet is een korte beschrijving van een hypothetische situatie die relevant geachte informatie bevat en die wordt voorgelegd aan respondenten om een oordeel te krijgen over een beschreven persoon of situatie (Veenma et al., 2004). Energiebesparing in de bestaande bouw

7. Vooronderzoek: Onderzoeksmethode Wat is een vignet? Attributen: Techniek, Beelddiagonaal en Prijs Niveaus: LCD/CRT; 54/82/107; 299/399/499 Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 7

8. Vooronderzoek: Onderzoeksmethode Bepaling attributen • Aan de hand van gesprekken met “experts” en literatuur is een lijst gemaakt van mogelijke attributen • Isolatiegraad • Technische maatregelen • Investeringskosten • Terugverdientijd • Comfort • Ingreep in woning • Tijdsduur werkzaamheden • Onderhoud • Woningvergroting • Gedrag • Waardestijging woning Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 8

9. Vooronderzoek: Onderzoeksmethode Bepaling attributen Workshop Rigoureus 15 december 2008 • Ir. Rogier Donkervoort (TNO) • Ir. Frans Koene (ECN) • Ir. Ragna Clocquet (DHV) • Ir. Guus de Haas (TU Delft) • Dr. Clarine van Oel (TU Delft) Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 9

10. Enquête: Operationalisatie Full Factorial 3 x 3 x 3 x 3 x 3 x 2= 486 unieke combinaties Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Fractional Factorial (SAS design) • 36 keuzesets • 72 vignetten • Enquête: 3 blokken van 12 keuzesets Energiebesparing in de bestaande bouw 10

11. Enquête: Operationalisatie Attribuut 1: Isolatiegraad • High: Compleet nieuw prefab gevel en dak • Medium: Pleisterwerk gevelisolatie en na-isolatie dak aan binnenzijde • Light: Spouwisolatie gevel Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 11

12. Enquête: Operationalisatie Attribuut 2: Technische maatregelen • Zonering: Woning wordt opgesplitst in verschillende delen met verschillende temperaturen • Warmtepomp: Koelen in zomer, verwarmen in winter • Zonneboiler: Verwarmen van tapwater Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 12

13. Enquête: Operationalisatie Attribuut 3: Terugverdientijd • 3-7 jaar • 4-17 jaar • 14-21 jaar Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Attribuut 4: Comfort • Geen verandering • Plaatsing van dakkapel • Aanbouw over 2 verdiepingen Energiebesparing in de bestaande bouw 13

14. Enquête: Operationalisatie Attribuut 5: Overlast tijdens werkzaamheden • 1 maand in rommel • 1 maand uit huis Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Attribuut 6: Gedrag • Geen verandering • Vervangen van witgoed door A++ witgoed apparatuur • Wasdroger eruit Energiebesparing in de bestaande bouw 14

15. Enquête: Operationalisatie Voorbeeld 1 Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 15

16. Enquête: Operationalisatie Voorbeeld 2 Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 16

17. Enquête: Uitgave Onderdelen • Naast vignetten ook directe vragen over: • Informatie over de woning • Renovatie van de woning • EPBD • Vignettenenquête • Achtergrond informatie Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 17

18. Enquête: Uitgave Vereniging Eigen Huis (VEH) Gegevens over definitieve enquête: Datum: 3 april 2009 tot en met 15 april 2009 Doelgroep: Leden van Vereniging Eigen Huis die geabonneerd zijn op de nieuwsbrief Totale steekproef: Ongeveer 135.000 Aantal respondenten: 2373 (1.8%) Aantal afgeronde enquêtes: 1565 Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 18

19. Resultaten: Vignettenanalyse hoofdeffecten • Analyse in SAS: • 37.416 waarnemingen (1559 resp. x 12 sets x 2 vignetten) • Significantieniveau 5% • Weergave in utiliteit (waardering) Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 19

20. Resultaten: Vignettenanalyse hoofdeffecten • Analyse in SAS: • Attributen met de hoogste waardering Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 20

21. Resultaten: Vignettenanalyse hoofdeffecten • Analyse in SAS: • Attributen met de hoogste waardering • Attributen met een positieve waardering Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 21

22. Resultaten: Toetsing attribuutniveau`s • Isolatiegraad • Respondenten hebben een sterke voorkeur voor Light t.o.v. High (utiliteit=0.26) • Verschil tussen Medium en High is vrij klein (utiliteit=0.07) • Technische maatregelen • Warmtepomp heeft een zeer hoge waardering (0.52) • Zonneboiler heeft een matige waardering (0.24) • Zonering heeft zeer lage waardering Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 22

23. Resultaten: Toetsing attribuutniveau`s • Terugverdientijd • 3-7 jaar heeft een zeer hoge waardering (1.09) • 7-14 jaar heeft een matige waardering (0.76) • Terugverdientijd van 14-21 jaar is onacceptabel • Comfort (woningvergroting) • Vergroting van de woning leidt tot een aanzienlijke verbetering van waardering • Waardering dakkapel= 0.37 • Waardering uitbouw over 2 verdiepingen= 0.43 Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 23

24. Resultaten: Toetsing attribuutniveau`s • Overlast tijdens werkzaamheden • In directe vragen is 11% bereidt de woning te tijdelijk te verlaten • Een maand uit huis heeft een zeer negatieve waardering (-0.45) • Gedrag • Het wegdoen van de droger heeft geen draagvlak • Het vervangen van witgoed door A++ label witgoed heeft een opmerkelijk hoge waardering (0.72), meer dan helemaal niets doen (0.33) Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 24

25. Resultaten: Eerste orde interacties • Wat is een interactie effect? • Invloed van attributen onderling • Invloed van externe factoren (bijv. leeftijd en inkomen) • Significantieniveau van 1% • Bij de interacties is niet de waardering weergegeven, maar de kans dat het alternatief is gekozen. Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 25

26. Resultaten: Eerste orde interacties • Attributen: • Terugverdientijd met technische maatregelen • Terugverdientijd met comfort Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 26

27. Resultaten: Eerste orde interacties • Externe factoren: • Comfort en leeftijd • Comfort en huishoudsamenstelling Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 27

28. Resultaten: Eerste orde interacties • Milieubewustzijn: • A.d.h.v. een schuifbalk is respondenten gevraagd waar ze meer waarde aan hechten, welvaart of klimaat Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 28

29. Resultaten: Representativiteit • Milieubewustzijn: • A.d.h.v. een schuifbalk is respondenten gevraagd waar ze meer waarde aan hechten, welvaart of klimaat Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 29

30. Resultaten: Conclusie • Eigenaar-bewoner geeft de voorkeur aan isolatiegraad Light, de attribuutniveau`s High en Medium zijn waarschijnlijk te ingrijpend • Zonering heeft een lage waardering, respondenten geven de voorkeur aan zonneboiler en met name warmtepomp • Een terugverdientijd van 14-21 is niet acceptabel • Woningvergroting en warmtepomp leidt tot een hogere acceptatie van langere terugverdientijden • Respondenten willen duidelijk in hun huis blijven tijdens een ingrijpende verbouwing • Het attribuutniveau “A++label witgoed” heeft een opmerkelijk hoge waardering, zelfs meer dan niets doen • Het wegdoen van de droger is geen optie Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 30

31. Aanbevelingen: Energiebesparingsconcepten • Isolatiegraad High lijkt te extreem (overlast en complexiteit) om verder doorontwikkeld te worden • Nader onderzoek om waardering van isolatiegraad Medium te verbeteren door een metselwerk buitenblad terug te plaatsen i.p.v. pleisterwerk • Het toepassen van warmtepompen en/of zonneboilers in concepten, zonering is geen aantrekkelijke optie • Nader onderzoek om de overlast tijdens aanbrengen van warmtepomp te reduceren • Een terugverdientijd van 14-21 is niet acceptabel, TVT van 7-14 jaar lijkt acceptabel door woningvergroting of plaatsing van warmtepomp • Woningvergroting vergroot draagvlak voor concepten, is wel afhankelijk van levensfase • Concepten aanbieden in gefaseerde aanpak om overlast voor bewoner te verkleinen Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 31

32. SLOT Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Zijn er nog vragen? Energiebesparing in de bestaande bouw 32