HEMŞİRELİKTE ARAŞTIRMA

1. HEMŞİRELİKTE ARAŞTIRMA PROF. DR. Rukiye PINAR YEDİTEPE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ, HEMŞİRELİK VE SAĞLIK HİZMETLERİ BÖLÜMÜ

2. Araştırma • Araştırma sistematik ve bilimsel bir yöntem kullanarak bir problemin incelenmesidir. • Hemşirelikte araştırma; hemşirelik bakımı ile ilgili kliniksel, yönetimsel ve eğitimsel sorunların sistematik ve bilimsel olarak incelenmesidir.

3. Hemşirelik araştırmalarının esas amacı hemşirelik uygulamaları için temel / dayanak oluşturacak bilimsel bilginin üretilmesi/geliştirilmesidir.

4. Araştırmaya dayalı bilginin genellenebilir olması gerekir. Genellenebilir sonuçların alınabileceği araştırma ise Hemşireliğin tanımlanması(Description) Açıklanması (Explanation) Öngörülmesi / kestirilmesi ve (prediction) Kontrol (Control) edilmesi için esastır.

5. HEMŞİRELİKTE ARAŞTIRMA • 1859- FN- Hemşirelik Üzerine Notlar • 1950- Nursing Research Dergisi • 1955-60- Columbia Üniv (CU). Eğitim Fakültesinde Araştırma Dersleri başlamış, Araştırma bursları verilmeye başlamış • 1961-1965- CÜ- Eğitim Fakültesinden mezun olup Yale Üniv Hemş. Okulunda çalışan hemşireler araştırma yapmaya başlamışlar • 1975 ve > araştırma metodolojisi çalışmaları arttı • >1980 hemşirelik araştırmaları ivme kazandı

6. Araştırmanın temel özelliği doğasının bilimsel olasıdır • Araştırma bir problem çözme sürecidir. • Problemin sistematik bir biçimde tanımlanması- Bu araştırmaya neden gereksinimim var? Sorunu ortaya koy • Problem ile ilgili hedeflerin belirlenmesi- Amaç • Bu hedeflere götürecek girişimlerin belirlenmesi- Gereç ve yöntem, girişim • Hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığının değerlendirilmesi-sonuçların amaçlar doğrultusunda rapor edilmesi

8. Hemşirelik araştırmalarının esas amacı hemşirelik uygulamaları için temel / dayanak oluşturacak bilimsel bilginin üretilmesi/geliştirilmesidir.

9. Araştırmada izlenecek yol • Araştırma konusu-sorusunun belirlenmesi • Araştırma yönteminin belirlenmesi • Veri toplama • Toplanan verileri analiz etme • Çıkan sonuçları yorumlama • Sonuçları rapor etme/yazma

10. Araştırma konusu-sorusunun belirlenmesi NASIL YAPACAĞIM?

11. Araştırma sorusu / konusu ve amacının belirlenmesi • Hemşirelikte araştırma konuları “hemşirelik tarafından kontrol edilebilen yada hemşirelik uygulamalarını” etkileyebilecek konulara odaklanmalıdır.

12. ARAŞTIRMA SORUSU • Çözülmesi, değiştirilmesi veya geliştirilmesi gereken bir durum / sorun mu var? • Ya da olan ve olması gerekenler arasında farklılıklar mı var? • Araştırma sorusu spesifik bir popülasyon ile ilgili endişe duyulan alanları tanımlar ve üzerinde çalışılması gereken / çalışılacak kavramları gösterir.

13. ARAŞTIRMA SORUSU • Araştırılacak konu bazı sorular sorularak bulunabilir: • Durum/ olay ile ilgili yanlış olan nedir? • Bu durumdaki aykırılıklar nerededir? • Bu durumu düzeltmek için hangi bilgiye gereksinimimiz var? • Klinik alanda özel bir hemşirelik girişimi yapmalımıyız? • Başka bir girişim daha mı etkili olur? • Bu girişimi geliştirmek için yapılması / değiştirilmesi gereken bir şey var mı?

14. ARAŞTIRMA SORUSU-ÖRNEK • Hastaların erken dönemde taburcu edilmesi hem dünyada hem de ülkemizde yerleşmiş bir uygulamadır. • Klinik gözlemlerimiz özellikle erken dönemde taburcu edilen yaşlı hastaların evde bakımlarında güçlük yaşandığı, bu hastaların taburculuğu takiben sık sık evlerine hemşire, doktor çağırdıkları ve kısa süre içinde de hastaneye tekrar başvurdukları şeklindedir. • Hastaneye başvuran hastaların yaklaşık %70’i yeniden hastaneye yatırılmaktadır. • Bunun ülke ekonomisine getirdiği yükü tahmin etmek zor değildir?

15. ARAŞTIRMA SORUSU-ÖRNEK • Yaşlıların hastaneden erken dönemde taburcu edilmesini kolaylaştırmak ve taburcu edilen yaşlıların yeniden hastaneye yatışlarını önlemek için acil girişimlere gereksinim vardır.

16. ARAŞTIRMA SORUSU-ÖRNEK • Burada ilk paragraf konuya ışık tutacak bilgi vermekte ve sorunun önemine dikkati çekmektedir. Bu araştırma problemi içinde temel noktamız “ erken dönemde taburculuğu kolaylaştırmak için girişimler” ve çalışılması gereken popülasyon “hastanede yatan yaşlılardır”. Girişimler erken taburculuk ve yeniden hastaneye yatış üzerine etkileri incelenecek çeşitli hemşirelik girişimleridir.

17. ARAŞTIRMA AMACI-ÖRNEK • Araştırma Amacı (ÖRNEK): Bu araştırmanın amacı geriatri hemşiresi tarafından uygulanan kapsamlı taburculuk protokolünün, hastanenin genel taburculuk planı ile karşılaştırılarak, yaşlıların hastanede yatış uzunluğu, taburculuk sonrası morbidite ve bakım maliyeti üzerine etkisini incelemektir. • Bu araştırmanın amacı iki farklı taburculuk planının yaşlıların hastanede yatış uzunluğu, taburculuk sonrası morbidite ve bakım maliyeti üzerine etkisini incelemektir.

18. Hemşirelik alanındaki konunun belirlenmesindeki temel dayanaklar? • Araştırmacılar ya da arkadaşlar arası etkileşim • Uygulamalar • Bireyin özel ilgisi • Literatür

19. Araştırma konusu ile ilgili fikrinizi arkadaşlarınızla paylaşmanızın birkaç yararı olabilir: • Araştırma konunuz netleşebilir • Yeni fikirler doğabilir • Araştırma mantığı ile ilgili hatalar ve yanlış bilgiler açığa çıkarılabilir.

20. Klinik uygulamalar • Klinikteki hemşirelik uygulamaları yapılan hemşirelik araştırmaları sonucu elde edilen ve genellenen bilgilere temellenmelidir. Bu nedenle klinik uygulamalar araştırma konusunun belirlenmesinde önemli bir kaynaktır.

21. Wollman Prone Positioner, Katleen Wolmann, ABD

22. Sorun: Prematüre bebeklerin küvözlarda bakımı pahalı ve uygun koşullar sağlanmadığında da güvenli değildir. • Çözüm: ????

23. Çözüm: Kolombiya’da Amerika’lı bir hemşire tarafından daha güvenli ve ucuz bir yol olan Kanguru bakımı geliştirildi. • Sonuç: Bu yöntem Zimbabwe’de yaygın kullanım alanı buldu ve ölüm oranları %70’den %30’a düştü.

24. Klinik alanda aklınıza takılan ya da yanıtını bulamadığınız sorular olabilir ve bunları yapılabilecek araştırma konuları olarak not edebilirsiniz.

25. ÖRNEK • Mademki insan mental, ruhsal ve fiziksel bütünlük içinde olan bir varlık ve mademki DSÖ sağlığı yalnızca hastalık yada sakatlığın olmayışı değil, aynı zamanda fiziksel, ruhsal ve mental olarak tam bir iyilik hali olarak tanımlıyor, o halde neden kliniklerde hemşirelik bakımı çoğunlukla fiziksel yöne odaklanıyor? Acaba hemşireler olarak akıl ve ruh sağlığını da geliştirecek/ iyileştirecek girişimlerde bulunsak hastanın iyileşme süreci, hastanede kalma süresi kısalır mı? Bu ve benzeri sorular bize yeni araştırma kapıları açabilir.

26. Literatür tarama • İncelenecek konu hakkında neler bilindiğini, mevcut bilgiler arasındaki paralellik ve zıtlıkları ortaya koymak için yapılır. • İlgili literatür?? • Literatür araştırma öncesi, sırası ve sonrasında taranabilir. • Literatür tarandıktan ve incelendikten sonra konu hakkında nelerin bilinip bilinmediği konusunda özet bir bilgi çıkarılır?

27. Literatür taramaya başlamadan önce nelere dikkat edilmelidir? 1. Ulaşılacak bilginin tipi ve mevcut kaynaklar • Genel bilgi- teorik • Araştırma bulguları- deneysel 2. Hangi yıllar arasındaki kaynakların ve ne kadar kaynağın inceleneceği 3. Taramanın ne kadar sürede tamamlanacağı

28. Literatür taraması primer (direkt) ya da sekonder (endirekt) kaynaktan yapılabilir. • ARAŞTIRMACILARIN EN FAZLA YAPTIKLARI HATALARDAN BİRİ ARAŞTIRMA KONUSU İLE ÇOK AZ İLİŞKİLİ GÖRÜNEN KAYNAKLARI REFERANS OLARAK GÖSTERMELERİDİR !!!!!!! • ARAŞTIRMA SIRASINDA SEKONDER KAYNAK, METAANALİZ ÇALIŞMALARI DIŞINDA ASLA KULLANILMAMALIDIR !!!! KULLANMAK ZORUNDAYSAK 1-2’ DEN FAZLA OLMAMALIDIR.

29. Hergün 6000 yeni bilimsel makale yayınlanmakta; her 5 yılda da mevcut çalışmaların sayısı ikiye katlanmaktadır. • Araştırmacı araştırma konusu ile ilgili her kaynağı okumaya kalkışırsa derinlemesine bilgi sahibi olur, ancak muhtemelen hiçbir zaman araştırmasına başlayamaz.

30. Literatür taramaya başlamadan önce nelere dikkat edilmelidir? 3. Taramanın ne kadar sürede tamamlanacağı • ARAŞTIRMA DENEYİMİ OLMAYANLAR LİTERATÜR TARAMA VE TARANAN LİTERATÜRÜN İNCELENMESİ SÜRECİNİ ÇOK KISA SÜREDE BİTİREBİLECEKLERİ YANILGISINA DÜŞERLER

31. Bilgisayarda Literatür tararken nelere dikkat edilmelidir? Tarama son beş yıl ile sınırlandırılmalı Nereden tarama yapılacağına karar verilmeli (Pubmed, Medline, CINAHL, HLI vb) Kaynakların online ya da offline elde edilebileceği gözönünde bulundurulmalı İndex ve özetler hızla gözden geçirilmeli Online görüntülenen özetler ya da tam metinler (Full text) CD, yada masa üzerine kaydedilmeli); incelendikten sonra print edileceklere karar verilmeli

32. LİTERATÜR TARAMASINI KOLAYLAŞTIRMADA DİKKAT EDİLECEKLER • Literatür hangi bilgiye ulaşmak için taranacak (hasta-hasta bakım verenlere ilişkin bilgi, eğitim programları, sorgulama formları, araştırmalar vb) • İnceleme hangi yılları kapsayacak • Hangi dilde inceleme yapılacak • İnceleme yalnızca hemşirelik literatürünü mü kapsayacak?

33. Bilgisayarda Literatür tararken nelere dikkat edilmelidir?- DVM Elde edilen kaynaklar kritik okuma ile incelenmeli ve gruplandırılmalı Gruplandırma kaynakların teorik-deneysel; direkt-endirekt olup olmadığına ve araştırmanın neresinde kullanılacağına göre gruplandırılmalı Tüm kaynaklar okunduktan ve gruplandırıldıktan sonra araştırmanın giriş ve amaç bölümü yazılmaya başlanmalıdır.

34. Araştırma Sonuçlarının Rapor Edilmesi • Özet • Giriş ve Amaç • Gereç ve Yöntem • Bulgular • Tartışma ve Sonuç (Discussion and conclusion) • Kaynaklar

35. GİRİŞ VE AMAÇ Yazıma başlamadan önce rehber olarak kullanılabilecek bir içerik planı hazırlanmalıdır. Araştırma yazılırken araştırmacı kendi cümlelerini kullanmalı, başka araştırmalarda kullanılan cümleleri kopyalamamalıdır. Cümleler kısa ve anlaşılır olmalı, paragraf yapılmalıdır Araştırmanın farklı bölümlerini yazarken tekrardan kaçınmak için eldeki kaynaklar gruplandırılarak kullanılmalıdır.

36. AARŞTIRMAYA BAŞLAMADAN ÖNCE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR-ÖZET • Konunuzu belirleyin-(Araştırmacılar ya da arkadaşlar arası etkileşim, uygulamalar, özel ilgi, literatür) • Araştırma konusundaki araştırmak istediğiniz yönleri belirleyin-araştırılması imkansız konuları da belirleyin • Araştırma problemini oluşturun • Araştırma amacını belirleyin • Sorulacak soru ve hipotezlerinizi belirleyin

37. ÖRNEK • Epidemiyolojik çalışmalar hemşirelerde bel ağrılarının oldukça yaygın olduğunu göstermektedir. Harper ve arkadaşları (2003) son bir yıl içinde hastanelerdeki hemşirelerin %52’sinin bel ağrısı deneyimlediklerini, bel ağrısı deneyimleyenlerde ağrının %48 oranı ile hastayı kaldırma/döndürme sırasında meydana geldiğini ortaya koymuşlardır. • Hemşirelerde bel ağrısı oranları ile ilgili rakamlar kesinlik göstermemektedir, çünkü hemşirelerin bel ağrısına ilişkin çalışmaların çoğu yalnızca hemşireler üzerinde değil, sağlık sektöründe çalışan diğer personel üzerinde de yapılmıştır. Bu nedenle hemşirelerde bel ağrısı oranlarının yayınlanan çalışmalarda gösterilen oranlardan çok daha fazla olduğu öngörülmektedir (ARAŞTIRMA PROBLEMİ).

38. ÖRNEK • Bu çalışmanın temel amacı hemşirelerde bel ağrısı prevalansını ortaya koymaktır. Çalışmanın diğer amaçları ise hemşirelerde bel ağrısının yaş vb gibi sosyo-demografik özellikler, hemşire başına düşen hasta sayısı gibi mesleki değişkenlere göre farklılık gösterip göstermediğini; bel ağrısının hemşirelerde işe devamsızlığa ve günlük faaliyetlerinde kısıtlamaya neden olup olmadığı; son olarak hemşirelerin bel ağrısı nedeniyle işten ayrılmayı düşünüp düşünmediklerini ortaya koymaktır.(ARAŞTIRMA AMACI)

39. ÖRNEK • ARAŞTIRMA SORULARI İÇİN ÖRNEK • 1. Hemşirelerde bel ağrılarının prevalansı nedir? • Özel bir popülasyonda (örneklemde) x değişkeni nasıl tanımlanır? • 2. Bel ağrısı nedeniyle hemşireler işten ayrılmayı düşünüyor mu? Özel bir popülasyonda (örneklemde) x değişkeni nasıl algılanıyor? • 3. Özel bir popülasyonda x değişkeni y ya da z değişkeni ile ilişkili mi? • 4. X değişkeni grup 1 ve grup 2 arasında farklılık gösteriyor mu?

40. ÖRNEK • Dünyada olduğu gibi ülkemizde de, kadınlar arasında, özellikle sosyo-ekonomik durumu düşük kadınlar arasında obesite yaygın bir sorundur. Hipertansiyon, diyabet ve MI gibi obeziteye eşlik eden sorunlar sağlık çalışanlarını endişelendirse de obezite halen çözümlenmesi, kontrol altına alınması güç bir sorun olarak karşımızda durmaktadır. Kilo verme ve/veya uygun kiloda kalma ile ilgili programların çoğu çok az sayıdaki bireyde etkili olmaktadır, çünkü kilo vermek isteyen obez bireylerin çoğunluğu bu tür programlara katılmamaktadır. Ayrıca kilo verme ve/veya uygun kiloyu sürdürmede kadınların öz-bakım davranışlarının nasıl olduğu konusunda da oldukça sınırlı sayıda çalışma bulunmaktadır (ARAŞTIRMA PROBLEMİ)

41. ÖRNEK • Araştırmanın Amacı : Kilo vermede ve uygun kilosunu sürdürmede başarılı olan kadınların özelliklerini tanımlamak; başarılı şekilde kilo veren kadınların kilo vermek için hangi yöntemleri kullandıklarını belirlemek; kadınların kilo kaybetmede özel bir metodu seçmelerini etkileyebilecek faktörleri belirlemektir.

42. ÖRNEK • HİPOTEZ • Hipotez özel bir grupta (örneklemde) iki ya da daha fazla değişken arasındaki beklenen ilişkileri formal olarak ifade etmektir.Hipotez araştırma problemi ve amacını netliğe kavuşturur ya da çalışmanın beklenen (Umulan) sonuçlarının netleşmesini sağlar. • Hipotezin amacı araştırma amacı ve araştırma soruları ile aynıdır. • Araştırma bulgularına göre kurulan hipotez kabullenilir, red edilir, desteklenir ya da desteklenmez.

43. GEREÇ VE YÖNTEMBirkaç öneri • Evren, Örneklem • Veri toplama aracı-skala vs • İstatistiksel analiz

44. BULGULAR • Araştırma bulguları, amaçlar doğrultusunda incelenen, problemin çözümüne ışık tutucu nitelikteki bilgilerdir. • Bulguları gruplayarak veriniz (hasta, hasta ailesine ilişkin bulgular, sosyo-demografik bulgular vb) • Önce durumu ortaya koyan, sonra fark ve ilişki gösteren bulguları veriniz. Bir bulgu için ya tablo ya grafik kullanın: İkisini birden değil

45. BULGULAR-Dvm • Tablolardaki bulguların hepsini tekrar anlatmayın, özetleyin. • Aynı grup bulgular bir tabloya sığmıyorsa ne yapalım? • Tablo başlıkları tablo üzerine, grafik başlıkları grafik altına yazılır. • Tablo sayınızı sınırlayın • Tablolarda mümkün olduğunca az çizgi kullanın

46. Anlamlılık • P değeri ile ifade edilir. • Bir bulgunun anlamlı olması için p değerinin en az P<0.05 olması gerekir. • Anlamlılık dereceleri • P<0.05= Hafif derecede anlamlı • P<0.01= İleri derecede anlamlı • P<0.001= Çok ileri derecede anlamlı

47. Anlamlığın ifadesiİki grup arasındaki fark Kan basıncı ortalama değerlerinin cinsiyete göre farklılık gösterip göstermediği incelenmiş, erkeklerde bulunan değerlerin kadınlardan daha yüksek olduğu görülmüştür (P<0.05). Kan basıncı ortalama değerlerinin cinsiyete göre farklılık gösterdiği ve erkeklerde kadınlara göre daha yüksek olduğu görülmüştür (P<0.05). Erkekler ve kadınlar arasında kan basıncı ortalama değerleri erkeklerin aleyhine olacak şekilde daha yüksektir (P<0.05).

48. Anlamlığın ifadesiİkiden fazla grup arasındaki fark • Kan basıncı ortalama değerlerinin öğrenim durumuna göre farklılık gösterip göstermediği incelenmiş, ilköğrenim ve ortaöğrenimlilerin kan basıncı değerlerinin yüksek öğrenimlilerden daha yüksek olduğu görülmüştür (P<0.01). • Anlamlı fark ilköğrenim ve ortaöğrenim (P<0.05), ilköğrenim ve yükseköğrenim (P<0.01) ile ortaöğrenim ve yükseköğrenimliler (P<0.05) arasındadır. • Kan basıncı ortalama değerlerinin öğrenim durumuna göre farklılık gösterdiği ve ilköğrenim ve ortaöğrenimlilerin kan basıncı değerlerinin yükseköğrenimlilerden daha yüksek olduğu belirlenmiştir (P<0.05). • Kan basıncı ortalama değerleri ilköğrenim ve ortaöğrenimlilerin aleyhine olacak şekilde daha yüksektir (P<0.05).

49. Anlamlığın ifadesiİki sayısal değer arasındaki ilişki İlişki testlerinde P’den ziyade r değeri önemlidir. R değeri 0 ile 1 arasında değişir, değer 1’e ne kadar yakınsa ilişki o kadar kuvvetlidir. Yaş arttıkça olguların yaşam kalitesi puanları düşmektedir ( r= -0.78, P<0.001). Olguların yaş ve yaşam kalitesi puanları arasında anlamlı negatif ilişki (korelasyon) vardır (r= -0.78, P<0.001). Olguların yaş ve yaşam kalitesi puanları arasında çok ileri derecede anlamlı negatif ilişki (korelasyon) vardır (r= -0.78, P<0.001).

50. Tartışma (ve sonuç) • Yalnızca araştırma bulgularınızı tartışın