Zaburzenia uczuciowości

1. Zaburzenia uczuciowości Piotr Januszko

2. Emocje • Emocja jest to określony stosunek do zjawisk towarzyszący zaspokajaniu popędów. • Emocja to także subiektywnie odczuwany stan psychiczny, który przynagla do rozpoczęcia pewnych działań i któremu towarzyszą pewne zmiany cielesne i charakterystyczna ekspresja • nastrój – dłuższy czas utrzymywania się emocji, który ponadto wyraźnie zabarwia różne aspekty zachowania i przeżywania • afekt – silniejsze i prostsze emocje związane z procesami cielesnymi • uczucie – emocje o bardziej złożonym i subtelnym charakterze

3. Podział zaburzeń uczuciowości (Wciórka, 2002)

4. Obniżenie nastroju • Dłużej utrzymujący się ujemny ton emocjonalny i ujemne zabarwienie uczuciowe wszystkich przeżyć • Sposób przeżywania: • nastrój depresyjny: • Uczucie rozpaczy, smutku, przygnębienia, niezdolności do odczuwania radości i przyjemności • Przekonania (triada depresyjna) o poczuciu niskiej samooceny, niskiej oceny własnej przeszłości oraz przyszłości • Głębiej obniżony nastrój może nadawać tym przekonaniom cechy urojeniowe • Wolno narasta i powoli ustępuje, mała reaktywność

5. Obniżenie nastroju • 2. nastrój depresyjno-dysforyczny: • Uczucie żalu, rozżalenia, rozdrażnienia i złości • Przekonania odzwierciedlające: • ujemną ocenę swej pozycji (poczucie poniżenie przez innych, złość wobec siebie) przy względnie zachowanej samoocenie • Ujemna ocena poprzedzających wydarzeń • Ujemna ocena sytuacji i możliwości jej rozwiązania • Cechy: gwałtowność, zmienność i znaczna reaktywność

6. Obniżenie nastroju • 3. nastrój dystymiczny: • Złe samopoczucie z zahamowaniem myślenia, pobudliwością i lękliwością • Hipochondryczne poczucie wyczerpania i dolegliwości somatycznych

7. Podwyższenie nastroju • Dłużej utrzymujący się wybitnie dodatni ton i zabarwienie emocjonalne wszystkich przeżyć • Typy: • nastrój maniakalny: • Względnie równomierne podwyższenie nastroju o dość ekspansywnym, dłużej utrzymującym się charakterze • Wypowiedzi o poczuciu zawyżonej samooceny, zawyżenie oceny własnej przeszłości oraz przyszłości • Typowy dla zaburzeń afektywnych • Czasem wyższościowe cechy nabierają cech urojeniowych • Mania gniewna -gdy dołącza się drażliwość i złość

8. Podwyższenie nastroju • 2. nastrój euforyczny: • Płytkie wzmożenie nastroju • Dominuje wesołość, samozadowolenie, pogoda ducha • Skłonność do bagatelizowania trudności i przeciwieństw • Mniej trwałe i mniej ekspansywne, ale wyraźnie niedostosowane do realnych okoliczności • 3. nastrój moriatyczny (moria, wiłość): • Odmiana euforii ze szczególnie nasiloną wesołkowatością i tendencją do dowcipkowania, błaznowania, niewyrafinowanych żartów • Charakterystyczne dla uszkodzenia części oczodołowej płatów czołowych

9. Podwyższenie nastroju 3. nastrój moriatyczny (moria, wiłość) CT głowy 55 letniej pacjentki w nastroju moriatycznym uwidoczniło guz okolicy czołowej mózgu

10. Podwyższenie nastroju • 4. nastrój ekstatyczny: • Wzmożenie nastroju z charakterystycznym odcieniem ekstazy, podniosłości sytuacji i wydarzeń oraz własnego w nim udziału • Spokojna, lecz całkowicie pochłaniająca chorego kontemplacja przeżywanego stanu • Element obrazu psychoz padaczkowych i stanów padaczkowych o złożonej symptomatologii; • Epizodycznie w zaburzeniach afektywnych i schizofrenii

11. Lęk • Nastrój, w którym dominuje odczucie silnego zagrożenia lub zatrważającej zmiany wywodzącej się z nieznanego źródła • Strach – gdy źródło jest znane • Obawa – gdy zagrożenie jest przewidywane • Trwoga – gdy zachodząca zmiana jest trwala • Panika – gdy zmiana jest nagła • Fizjologiczne mechanizmy i kliniczne przejawy tych stanów są podobne • Nastrojowi towarzyszy szereg przejawów: • Wzbudzenia psychicznego • Ruchowego • Autonomicznego

12. Podział objawów lęku • behawioralne • psychiczne • wegetatywne

13. Lęk • Ewolucyjnie jako sygnał zagrożenia, motywujący do działania • W klinice widuje się przede wszystkim lęk, którego nasilenie, długotrwałość i bezprzedmiotowość wywierają wpływ dezadaptacyjny, a nawet destrukcyjny • Lęk uogólniony - długotrwale utrzymujące się napięcie lękowe o różnej, mało zmieniającej się intensywności • Lęk napadowy (napady paniki) – krótkotrwałe, powtarzające się epizody o bardzo dużym nasileniu przeżywanego lęku • Lęk w postaci fobii – nawykowe unikanie sytuacji lękorodnych, kojarzonych z obawą wystąpienia objawów nasilonego lęku

14. Złość (dysforia) • Nastrój, w którym dominuje negatywnie przeżywane wzburzenie związane z poczuciem ograniczenia lub zablokowania (frustracji) możliwości swobodnej realizacji własnych celów • Złości towarzyszą: • Przekonania o pokrzywdzeniu • Wzbudzenie ruchowe i wegetatywne • Bardzo silnie motywuje do zachowań wyrażających wrogość, gotowość do ataku, zachowań agresywnych i autoagresywnych • Wybuchy złości – gwałtowne, intensywne, krótkotrwałe wyładowania złości, zwykle z czynną agresją • Złość uogólniona – dłużej utrzymujący się nastrój nacechowany złością i drażliwoścą, zwykle z mniej jaskrawymi przejawami agresji. Często łączy się z różnie nasilonym przygnębieniem (n. dysforyczno-depresyjny) • Sprzyja: Dysfunkcje i uszkodzenia o.u.n, zab. osobowości

15. Dynamika stanów uczuciowych • Zobojętnienie: • Wyraźne ilościowe ograniczenie lub brak przeżywania uczuć, najczęściej u chorych z postępującymi zaburzeniami organicznymi (otępienia) • Spłycenie uczuciowe (sztywność, bladość): • Zatracanie intensywności, amplitudy, modulacji, zabarwienia reakcji emocjonalnych na zachodzące wydarzenia i wypowiedzi, na osoby i okoliczności. • Typowe dla zaburzeń schizofrenicznych • Zubożenie uczuciowe: • Uzyskiwanie przewagi bardziej elementarnych emocji związanych z zaspakajaniem potrzeb biologicznych nad uczuciami bardziej złożonymi (potrzeby społeczne) • Typowe dla procesów organicznych i w niektórych przypadkach dla schizofrenii

16. Dynamika stanów uczuciowych • Zaleganie uczuć: • Tendencja do długotrwałego utrzymywania się stanów uczuciowych w mało zmienionej lub niezmienionej postaci • Lepkość uczuciowa: • Podobna do zalegania, ale głównie chodzi tu o niemożność oderwania się od uczuć, przejścia nad nimi do porządku • Chwiejność uczuciowa • Nadmierna zmienność, niestałość, nietrwałość nastroju, przejawiająca się łatwym przechodzeniem między przeciwstawnymi stanami • Zaleganie uczuć, lepkość uczuciowa, chwiejność uczuciowa typowe dla osób z organicznymi zmianami mózgu

17. Dynamika stanów uczuciowych Nietrzymanie uczuć: Tendencja do wyzwalania gwałtownych i intensywnych reakcji emocjonalnych, które wyłamują się spod kontroli pod wpływem błahych bodźców Sprzyjają różne dysfunkcje, uszkodzenia i choroby mózgu

18. Wysycenie • Syntymia - proporcjonalność, spójność, zbieżność przeżyć i zachowań z towarzyszącymi im emocjami • Hipertymia – ekspresja uczuciowa o cechach przesady, zbytniej intensywności (stany podwyższonego nastroju, zab. osobowości, substancje psychoaktywne) • Hipotymia, atymia – ograniczenie lub brak ekspresji uczuciowej. Przeżycia i zachowania przybierają postać pustawą, chłodną, bezbarwną (zab. depresyjne, stany wyczerpania, zab. organiczne; atymia – w schizofrenii) • Paratymia – wyraźne rozmijanie się ujawnianej i oczekiwanej ekspresji uczuciowej, niedostosowanie (schizofrenia) • Katatymia – życzeniowe przekształcanie się przeżyć lub zachowań pod wpływem nastawień emocjonalnych