T.C. INKILAP TARİHİ

1. T.C. INKILAP TARİHİ Y. DOÇ. DR. ABDULNASIR YİNER

2. KAVRAMLAR • İnkılap • İhtilal • İsyan • Hükümet Darbesi • Islahat (Reform) • Tekamül (Gelişim-Değişim)

3. OSMANLI DEVLETİNE GENEL BİR BAKIŞ • Osmanlı Yönetim Yapısı Devlet Geleneği Anadolu’nun Durumu ve Osmanlı Beyliği Türk-İslam geleneği ve yönetim şekli Adalet ve Hoşgörü Mutlakıyetten Meşrutiyete Dini yapı ve Şeyhülislamlık

4. Osmanlı Toplum Yapısı • Yardımlaşma ve Dayanışma • Yönetenler (Seyfiyye/askeri-idari), Kalemiye (Sivil, Memur, Brokrat), İlmiye (medrese bilginleri, adalet ve eğitim teşkilatı) • Yönetilenler Yerleşik Hayat Yaşayanlar Göçebeler

5. Osmanlının Gerileme ve Çöküşüne Etki Eden Faktörler • İç Sebepler Yönetimin Bozulması Şeyhülislam Mustafa Efendinin Limni Adasına Sürgünü Saray Entrikaları Taht Varislerinin Belirsizliği ve Kavgalar Kardeş Katli Ekber-Erşed Uygulamasına Geçiş Eyalet İsyanları

6. Ekonominin Bozulması Tımar Sisteminin Bozulması Ticaret Yollarının Yön Değiştirmesi Avrupa’da Altın ve Gümüşün Bollaşması Kapitülasyonlar Saray Masraflarının Artması Savaşlardaki Yenilgiler ve Ganimet Malının Azalması

7. Ordunun Bozulması Kapıkulu Askerleri Yeniçeri Ayaklanmaları Yeniçerilik Sistemi ve Sayısal Artış Maaşların Düzenli Ödenemeyişi

8. Eğitim Sisteminin Bozulması Medreselerin Gerileyişi Mekteplerin Açılması Mektep-Medrese-Tekke Çatışması

9. Dış Sebepler • Osmanlı Devletinin Jeopolitik Konumu • Coğrafi Keşifler • Rönesans ve Reform Hareketleri • Sanayi Devrimi • Fransız İhtilalı • Şark Meselesi ve Haçlı Taassubu

10. III. SELİM’İN ISLAHATLARI • Nizam-ı Cedid • İrad-ı Cedid • Mühendishane-i Berr-i/Bahr-ı Hümayun • Daimi Elçilikler • Tercüme Çalışmaları • Kabakçı Mustafa Paşa Ayaklanması

11. II. MAHMUD’UN ISLAHATLARI • Alemdar Mustafa Paşa • Sened-i İttifak • Yeniçeri Ocağının Kaldırılışı • Eyaletten vilayet sistemine • Divandan Bakanlar Kuruluna • Tımar Sisteminin ve Müsaderenin Kaldırılışı • Polis, Posta teşkilatları; Takvim-i Vakayi • İlköğretimin Zorunlu Hale Getirilmesi • Tıbbiye ve Harbiye Mektepleri • Kılık-Kıyafet Değişikliği • Nüfus Sayımı

12. Tanzimat Fermanı (1839) • Müslim-gayrımüslim can-mal güvenliğinin sağlanması • Kazanca göre vergi • Askerlik işlerinin yeniden düzenlenmesi • Kanun önünde eşitlik • Müsadere sisteminin kaldırılması • Rüşvet ve iltimasın yasaklanması

13. Tanzimat Dönemi Yenilikleri • Meclis-i Ali-i Tanzimat (Danıştay) • Meclis-i Ahkam-ı Adliye (Yargıtay) • Ticaret, Karma, Nizamiye Mahkemeleri Kuruluşu • Ahmet Cevdet Paşa ve Mecelle Kanunları • Askerlik 5 yıl • Örfi vergiler kaldırıldı • İlköğretim parasız ve zorunlu • Galatasaray Sultanisi (Lise) • Bilimsel faaliyet ve Galatasaray Sultanisi • Encümen-i Daniş • İlk nüfus sayımı (1845)

14. Islahat Fermanı (1856) • Can, mal, namus güvenliği sağlanacak • Kanun önünde eşitlik • Gayrı Müslimler kendi okul ve ibadethanelerini açacak • Din mezhep ayrımı olmayacak, hakaret içeren sözler yasaklanacak • Hiç kimse din değiştirmeye zorlanmayacak • Yabancılara mülk edinme hakkı, • Askerlik yükümlülüğü, istemeyenlere bedel-i nakdi

15. Tanzimat ve Islahat Fermanları • Tanzimat Fermanında dış baskının olmaması, yönetimin kendi arzusuyla ilan etmesi, Islahat Fermanının tamamen dış baskı sonucu ilan edilmesi, • Tanzimat Fermanı ayrım gözetmeksizin Müslim-Gayrı Müslim tüm Osmanlı vatandaşlarını kapsadığı halde Islahat Fermanı ise sadece Gayrı Müslimlere yönelik yenilikler getirmiştir.

16. I. Meşrutiyet (1876) • Yeni Osmanlılar Cemiyeti, • Sultan Abdülaziz'in askeri darbe ile tahttan indirilmesi, • V. Murat’ın durumu ve Mithat Paşa, • Kanun-i Esasi (1876), Meclis-in Açılması (1877) • 93 Harbi

17. İttihat ve Terakki (1895) • Jön Türkler, • İbrahim Temo, Arapkirli Abdullah Cevdet, Diyarbakırlı İshak Sükuti, Kafkasyalı Mehmet Reşit, Bakülü Hüseyinzade Ali, • İttihad-ı Osmani, • I. Meşrutiyetin Sonuçları

18. II. ABDÜLHAMİD • Ulu Hakan, Kızıl Sultan, • Ülkenin ekonomik durumu, • Milliyetçi Dalgalar, • Denge Politikası, • İslamcılık (iç,dış siyaset), • Azınlık Politikası

19. Yönetim şekilleri • Mutlakiyet, • Meşrutiyet, • Cumhuriyet,

20. II. MEŞRUTİYETİN İLANI (1908) • İttihat ve Terakki Cemiyetinin Rolü • Japon(meşruti) Rus (istipdat) Savaşı • Reval Görüşmeleri (1907) • Resneli Niyazi ve Enver Paşa • 31 Mart Olayı (13 Nisan 1909) Alaylı-Mektepli Mücadelesi Şeriat İsteriz Hareket Ordusunun İstanbul’a gelişi Padişahın tahttan indirilişi (27 Nisan 1909)

21. Fikir Akımları • Osmanlıcılık • İslamcılık • Türkçülük • Batıcılık • Adem-i Merkeziyet

22. Trablusgarp Savaşı (1911-12) • İtalya’nın Sömürgeci Politikası • Osmanlı Devleti’nin zayıf Durumu • Trablusgarp’ın Konumu ve zenginlikleri • İtalya’ya Yakınlığı • Avrupalı Devletlerin Tavrı • Yemen İsyanı ve Trablusgarp’ın savunmasız bırakılması

23. Uşi Antlaşması (1912) • Trablusgarp ve Bingazi İtalyanlara bırakıldı • Rodos ve 12 ada geçici olarak İtalyanlara bırakıldı • İtalya kapitülasyonların kaldırılmasına yardımcı olacak • Trablusgarp’ın Duyun-u Umumiye borçlarını İtalya üstlenecek • Trablusgarp’a Halifenin temsilcisi bulundurulacak • Savaş esirleri ve rehineler mübadele edilecek.

24. Birinci D. Savaşı 28 Haziran 14- 30 Ekim 1918 • Üçlü İttifak • Almanya, Avusturya-Macaristan İmp., İtalya • Üçlü İtilaf • İngiltere, Fransa, Rusya • Genel Sepepler; Ekonomik yayılma, Avrupa’da Alman- Fransız,; Balkanlar’da Rus-Avusturya anlaşmazlığı, dinî ve kültürel yayılma, milliyetçilik, hızlı silâhlanma ve militarizm, hânedançe- kişmeleri, bloklaşma. Savaşın en önemli sebebi ekonomik yayılma olup, bu da sömürgeler edinme ve dış yatırımlarla gelişmiştir. Bü- tün bu gerginliklerin ardından, “Avusturya-Macaristan İmparator- luğu veliahdı” “Arşidük Ferdinand” ve karısının bir Sırp milliyetçisi olan Principe tarafından öldürülmesi yangını başlatan kıvılcım ol- muştur.

25. Osmanlı Devleti • Savaşa Giriş Sebepleri İtilâf Devletleri’nin (İngiltere, Fransa, Rusya) kendilerine karşı XIX. yüzyılda izlediği karşı politikalar, son savaşlarda kaybedilen Osmanlı topraklarının geri alınması düşüncesi, Türk-Alman Dostluğu, Almanların savaş- tan galip çıkacağı düşünceleriyle savaşa “İttifak Devletleri” (Alman- ya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu) yanında girdi.

26. Savaş Cepheleri • Çanakkale Cephesi Boğazları geçerek Osmanlı Devletini Savaş Dışı Bırakma Çökmek üzere olan Rusya'ya yardım götürme Savaşı kısa sürede bitirme Balkan devletlerinin Almanya yanında savaşa girm. Engel Rus buğdayını Avrupa’ya taşıma

27. Çanakkale Savaşları • Sonuçları Savaşın iki yıl uzaması Bulgaristan’ın Almanya’nın yanında savaşa girmesi Yardım Alamayan Rusya'da ihtilal ve savaştan çekilmesi Avrupa’da tahıl sıkıntısı Yüzbinlerce insanın hayatını kaybetmesi/yaralanması • Çanakkale Savaşlarına Katılan Türk Birliklerinin Mevcudu • 500.000 • Şehit 55.127 Yaralı 100.177 Kayıp 10.067 Hastalanarak Ölen 21.498 Hastalık Yüzünden Terhis Edilen 64.400 Toplam 251.309 İngiliz Birliklerinin Mevcudu 410.000 İngilizlerin ölü, kayıp ve yaralıları 205.000 Fransız Birliklerinin Mevcudu 79.000 Fransızların ölü, kayıp ve yaralıları 47.000 Fransız-İngiliz ölü, yaralı ve kayıp sa- yısı Toplamı 252.000

28. Diğer Cepheler • Kafkas Kafkasya’daki Müslümanlar ile Asya Türk dünyası arasında irtibatı sağlamak Doğu Anadolu’nun işgali ve Ermeni Meselesi • Irak İran g-batısındaki petrol bölgesi Kutu’l-Amar başarısı/1917 Bağdat işgali • Sina-Filistin Kanal Harekatı başarısızlığı 1915-16

29. Mondros Mütarekesi (30 Ekim 1918) • 25 Maddelik Ağır Mütareke 7- Müttefikler, güvenliklerini tehdit edecek bir durum olduğunda herhangi bir stratejik noktayı işgal edebileceklerdir. 24- Altı vilayette (Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Sivas) bir karışıklık çıkması durumunda İtilaf Devletleri bu vilayetlerin herhangi bir bölümünü işgal edebilecektir.

30. İşgaller ve Zararlı Cemiyetler • Gizli paylaşımların icra edilmesi • Azınlıkların Kurduğu Zararlı Cemiyetler • Müslümanların Kurduğu Zararlı Cemiyetler • Yararlı Cemiyetler

31. Rum Cemiyetleri • Mavri Mira Cemiyeti: İstanbul’da Rum Patrik- hanesi’nde ve patrik vekilinin başkanlığında kurulmuştur. Görevi, çeteler kurarak Yunan kuvvetleri’nin işini kolaylaştırmaktı. Megalo İdea’yı gerçekleştirmek. • Pontus Rum Cemiyeti: Pontus Rum Cemiyeti: 1814 yılında Balkanlardaki Rumla- rın bağımsızlığı için çalışan EtnikiEterya adlı cemiyetin bir uzantısıdır. Trabzon, Samsun ve diğer Kuzey Anadolu illerin- de faaliyet göstermiştir. 1461 yılında yıkılan Trabzon Rum Pontus Devleti’ni kurmak emelindeydiler. Patrikhaneye bağlı olarak çalışıyordu.

32. Ermeni Cemiyetleri • Taşnak ve Hınçak Cemiyetleri: Ermeni Patriği Zaven Efendi (soyadı Egyazaryan veya Der-Yeğyayan)’nin himayesinde çalışıyordu. Doğu Anadolu ve Çukurova bölgeleri faaliyet alanıydı. Adana’da Fransızların yardımıyla kurulan Ermeni İntikam Alayı büyük ölçüde tedhiş hareketlerine giriştiler. Doğu Anadolu ve Çukurova’da çoğunlukta olduklarını ileri sürerek İtilâf Devletleri’nden yardım istediler. Ancak Amerikalı General Harbord hazırladığı raporla bunların hayallerine son verdi. Çünkü onlar çoğunluk değil, azınlıktılar. Ve hiçbir zaman da çoğunluk olamamışlardı.

33. Diğer Zararlı Cemiyetler • Kürt Tealî Cemiyeti: Wilson ilkelerinden yararlanarak, ayrı bir kavim olarak gördüğü Kürtlerin, doğuda bir Kürdistan Devleti oluşturmak emeline hizmet ediyordu. Kurucusu, Seyyid Abdülkadir’dir27. İngiltere’nin desteği ile kurulmuştur. İngiltere’nin amacı bağımsız bir Kürdistan Devleti oluşturarak, işgal ettiği Musul petrol bölgesi ile Türkler arasında bir tampon bölge oluşturabilmektir. • Tealî İslâm Cemiyeti: Din ve devlet ayırımı olmaksızın, bütün müslümanların bir birlik altında toplanmalarını sağlamaya çalışıyordu. Osmanlı Devleti’nin dinî esaslara bağlı kalınarak kurtarılabileceğini savunuyordu. Padişaha bağlı bir cemiyettir. • Wilson Prensipleri Cemiyeti: Türk milletinin bir daha to- parlanamayacağını düşünen Türk aydınlarının(!) kurduğu dernektir. Amerikan mandasını savunmaktadırlar. Halide Edip Hanım (Adıvar), Celâlettin Muhtar, Refik Halit (Karay) üyelerinden bazılarıdır.

34. Yararlı (Milli) Cemiyetler • Trakya Paşaeli Cemiyeti: 1918 yılında Edirne’de, Mavri Mira ve onu destekleyenlerin faaliyetlerini önlemek için kuruldu. • Kilikyalılar Cemiyeti: En başta bölgedeki Ermeni Hınçak teşkilâtının faaliyetlerine engel olmak ve Türk haklarını ko- rumak üzere, Adana ve dolaylarında kuruldu. • Redd-i İlhâk Cemiyeti: İzmir’de, İzmir’in işgâline tepki ola- rak kurulmuştur. Yunan işgal ve katliamlarına karşı güçlü bir direnişi organize etmişler; Balıkesir ve Alaşehir Kongrele- rini düzenlemişlerdir.

35. Şark Vilâyetleri Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti: 4 Aralık 1918’de İstanbul’da kurulan bu cemiyet daha sonra Erzurum ve Elazığ’da şubeler açmıştır. Doğuda bağımsız bir Er- meni Devleti’nin kurulmasını engellemek için kurulmuştur. Ermenilerin Doğu Anadolu'da nüfus olarak çoğunlukta olmadığını açıklamıştır. Cemiyet, Ermenilerle mücadele etmek, Doğu illerinde Türklerin Ermenilere sayıca üstün olduğu kadar tarih, kültür ve uygarlık yönüyle de üstün olduğunu kanıtlamak için Fransızca LePays, Türkçe Hâdisât ve Albayrak gazetelerini çıkarmıştır. Cemiyet şu kararları almıştır: Kesinlikle Doğu Anadolu’dan göç edilmeyecek. Doğu illeri bir saldırıya uğrarsa birleşilecek. Bilim, din ve ekonomi alanında teşkilatlanılacak. Doğu Anadolu'da Türk ve Müslüman nüfusun fazla olduğunu belirtmiş ve Doğu Anadolu'nun bütünlüğü- nün korunmasını savunmuştur. Erzurum Kongresi'ni düzenlemişlerdir. Mustafa Kemal, Sivas Kongresi’nde Millî Cemiyetleri (dernekleri) bu cemiyet aracılığı ile birleştirmiştir. En etkili olan cemiyettir.

36. M. Kemal Paşa’nın İstanbul’a Gelişi • Yıldırım Orduları Grubu’nun Lağvedilmesi • Siyasi Durum ve Hükümeti Kurma Çalışmaları • Ahmet İzzet Paşa Hükümeti ve Harbiye Nazırlığı • Silah Arkadaşlarıyla Görüşme • Dokuzuncu Ordu Müfettişliği

37. Samsun’a Çıkış • Sultan Vahdettin ve M. Kemal • Bandırma Vapuru • Pontusçuların Faaliyetleri • Havza Genelgesi (28 Mayıs 1919); mitinglerin yaygınlaştırılması isteği, büyük devletlere telgraflar, Hıristiyanlara yönelik eylemlere fırsat verilmemesi, İstanbul hükümetine telgraf ve bağımsızlıktan yana tavır takınması uyarısı, sadarete rapor gönderilmesi

38. Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919) • Vatanın bütünlüğü ve milletin istiklali tehlikededir. • İstanbul Hükümeti üzerine aldığı sorumluluğu yerine getirememekte … • Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır • Her türlü etkiden uzak milli bir heyetin varlığı zorunludur. • Sivas’tan milli bir kongrenin toplanması kararlaştırılmıştır. • Üç temsilcinin yola çıkması, güvenlik tedbiri…

39. Erzurum Kogr. (23 Tem.-7 Ağus. 1919) • 1. Millî sınırlar içinde vatan bir bütündür, birbirinden ayrılamaz. • 2. Her türlü yabancı işgaline karşı doğu illerimiz bütün milletle birlikte hakkını savunacaktır. • 3. Doğu illerimizin ve tüm vatanın bağımsızlığını Osmanlı hükümeti sağlayamazsa, bunun gerçekleşmesi için geçici bir hükümet kurulacaktır. Bu hükümet millî kongrece seçilecektir. Kongre toplanmış durumda değilse, bu seçimi kongre temsil kurulu (Heyet-i Temsiliye) yapacaktır. • 4. Kuva-î Millîye’yiâmil (etken) ve İrâde-i Millîye’yi (millî irâde) hâkim kılmak esastır. • 5. Hristiyan halka siyasî egemenlik ve aşırı imtiyazlar tanınamaz. Ancak vatandaşların canları, malları, ırzları her türlü saldırıdan uzaktır. (Tanzimat ve Islahat Fermanlarına bir tepkidir.) • 6. Manda ve himâye kabul olunamaz. • 7. İstanbul’daki Mebuslar Meclisi’nin hemen toplanmasına ve oradaki hükümetin milletin denetimine tabi tutulmasına ça-lışılacaktır.

40. Sivas Kong. (4-11 Eylül 1919) • 1. Kongre, Anadolu ve Rumeli’de halk tarafından ve halkın istiklâlini sağlamak maksadıyla kurulmuş olan bütün Müdâfaa-i Hukuk-u Millîye Cemiyetleri’ni, “Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti” adı altında tek cemiyet haline getirmiştir. (Böylece millî güçler birleştirilmiş, Kurtuluş Savaşı’nın tek elden yönetilmesi sağlanmıştır.) • 2. Manda ve himâye kesin olarak reddedilmiştir. (Çünkü manda yönetimi “millî istiklâle” ters düşüyordu.) • 3. “Temsilciler Kurulu Doğu Anadolu’nun bütününü temsil eder” şeklindeki karar, Sivas Kongresi kararlarında “Temsilciler Kurulu yurdun bütününü temsil eder” şeklinde yeniden düzenlendi. (Temsilciler Meclisi’nin görevi T.B.M.M.’nin açılmasıyla son bulmuştur.) • 4. Misâk-ı Millî’nin esasları belirlenmiştir. • 5. Batı Anadolu Kuva-î Millîye komutanlığına Ali Fuat Paşa ge-tirildi. (Bu atama ile Sivas Kongresi’nin bir hükümet gibi çalıştığını görüyoruz.) • 6. İrâde-i Millîye Gazetesi’nin çıkarılması kararlaştırıldı. (Bu kararla da İstanbul Hükümeti’nin basın yoluyla yaptığı karşı yayınlar etkisiz kılınmak istenmiştir.) • 7. Padişah tarafından dağıtılan Mebusan Meclisi’nin derhal toplanması sağlanacaktır.

41. Amasya Görüşmeleri • Damat Ferit Paşa Hükümetinin Düşmesi • Ali Rıza Paşa Hükümeti • Amasya Görüşmeleri 20-22 Ekim 1919 • Temsil Heyeti Adına: M. Kemal, Rauf (Orbay), Bekir Sami (Kunduh). İstanbul Hükümeti Adına Harbiye Nazırı Salih Paşa • Amasya görüşmelerinin önemi • Temsil Heyetinin Tanınmış Olması

42. 1. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ve Temsilciler Kurulu, İstanbul Hükümeti’nce tanınacaktır. • 2. Mebusan Meclisi toplanacaktır. (Yalnızca bu karar İstanbul Hükümeti tarafından uygulanmıştır.) • 3. Millet Meclisi’nin güvenliği olmayan İstanbul’da toplanması uygun değildir. • 4. Hükümetle millî teşkilât arasında uyuşma olmuş ve anlaşma sağlanmıştır. • 5. Türk illeri düşmana terk edilmeyecek, Türk yurdunun bü-tünlüğü ve bağımsızlığı korunacaktır. • 6. İstanbul Hükümeti, Temsil Kurulu’nun rızası ve onayını almadan, barış görüşmelerine katılmayacak ve barış yapmayacaktır. (İstanbul Hükümeti, merkezî otoriteyi sağlamak amacıyla, bu kararı reddetmiştir.) • 7. Milletvekili seçimleri serbest bir şekilde yapılacaktır.

43. Mebusan Meclisinin Top. (12 Ocak 1920) • Amasya Protokolü ve Meclisin Toplanma Kararı • 21 Aralık 1918 meclisin feshi • 168’den sadece 72’si İstanbul’da • 12 Ocak’ta çalışmalarına başlaması • Felah-ı Vatan grubu • Sadrazam Ali Rıza Paşa’nın Padişahın açış metnini okuması • 22 Ocak 1920’de metnin hazırlanması

44. Misak-ı Milli (28 Ocak 1920) • 1. 30 Ekim 1918 tarihli Mondros mütarekesi imzalandığı zaman, düşman kuvvetlerinin işgali altında bulunan ve çoğunluğu Arap olan yerlerin kaderi, bölge halkının serbestçe verecekleri oylara göre belirlenmelidir. Mütareke çizgisinin içinde ve dışında kalan bu yerlerin İslâm ve soyca bir olan Osmanlı çokluğunun oturduğu bölgelerin hepsi, hüküm ve fiil bakımından, Anayurttan hiçbir şekilde ayrılmaz bir bütündür. (Bu hüküm; Kuzey Irak’taki Musul, Süleymaniye, Erbil ve Kerkük bölgeleri Türkleri ile Kuzey Suriye’deki Raka, Halep, Antakya ve İskenderun kesimlerindeki Türklerin anayurttan kopartılamayacağını belirtmektedir. Kıbrıs Adası da Devletler Hukuku bakımından Türkiye’ye ait olduğundan, 1914 sonunda İngiltere tarafından tek taraflı ilhâkı hükümsüz sayılır. Görüldüğü üzere, kesin bir sınır belirlenmemekte, Türk ve Müslüman çoğunluğun bulunduğu bütün toprak parçaları vatanın sınırları içinde kabul edilmektedir. Peki, o halde bugünkü Türkiye’nin sınırları “Misâk-ı Millî sınırları” mıdır?). • 2. Batı Trakya’nın hukukî durumunun belirlenmesi de, halkın tam bir serbestlikle verecekleri oylarıyla belirlenmelidir. (Bu madde ile; merkezi Gümülcine şehri olan ve Balkan Savaşı sırasında 1913’de Bulgaristan’a bırakılma felâketine uğrayan, 1917’de Fransız Ordusu’nun da yardımıyla Yunanistan işgâline geçen Batı Trakya’da ahâlinin %85 kadarı Türk, %15 kadarı da Rum, Bulgar, Çingene ve başka unsurlardan ibaretti. Yunanis-tan’daki %85’lik Türk nüfusa ne olduğunu bugün kendi kendinize sorarsanız, Batı Trakya’da yaşayan Türk halkının yaşadıklarını daha iyi anlayabilirsiniz.)

45. 3. Halkı, ilk serbest kaldıkları sırada (Haziran 1918), verdikleri oylarıyla Anayurda katılma kararını belirten Elviye-i Selâse(Üç Sancak; Kars, Ardahan, Batum) için gerekirse yeniden serbestçe oylama yapılmalıdır. (1878 Osmanlı-Rus Harbi sonrasında Ruslar’a “savaş tazminatı” olarak bırakılan bu üç sancak bölgesi, 3 Mart 1918 BrestLitovsk Antlaşması’yla Rusya tarafından Osmanlı Devleti’ne bırakılmıştı. Ancak 30 Ekim 1918 mütarekesiyle adı geçen yerlerden çekilmek zorunda kaldık. 13 Nisan 1919’da İngilizler tarafından işgâl edilen bu topraklardan, Kars Ermeniler’e, Ardahan ve Batum da Gürcüler’e peşkeş çekildi. Ancak bölge halkının çoğunluğunun Türk olması, halkoylaması isteğini gündeme getirmiş-tir. Böylece, a. Arapların oturdukları yerler, b. Batı Trakya ve c. Ardahan, Kars, Artvin olmak üzere üç bölgede referandum istenmiştir.) • 4. İslâm halifeliğinin, Osmanlı Saltanatı’nın ve Hükümeti’nin merkezi olan İstanbul ile Boğazların güvenlikleri korunmalıdır. İstanbul ve Marmara’nın güvenliği, her türlü tehlikeden uzak olmalıdır. Boğazlardan serbestçe ticaret yapılması sağlanmalı ve ulaştırma, ilgili devletlerin oy birliği ile verecekleri karara uygun olarak yapılmalıdır. ( Boğazlar Komisyonu). • 5. Azınlıklara, komşu ülkelerdeki Türk ve Müslüman halka tanınmış olan haklardan daha fazla haklar verilemez. (Bizdeki azınlıklara hak verilmesini isteyen yabancı devletlere, komşu ülkelerdeki Türk ve Müslüman halka verilecek hak kadar hak verileceği uyarısında bulunulmaktadır.) • 6. Millî ve ekonomik gelişmemizi sağlamak amacıyla, tam serbestî ve bağımsızlık sağlanması, siyasî, adlî, malî gelişmemize engel olan sınırlamaların kaldırılması gerekecektir. (Kapitülasyonlara ilk tepkidir.)

46. Cumhuriyet Halk Fırkası (9 Eylül 1923) • M. Kemal’in Müdafaa-i Hukuk Grubunu Toplaması • Tasfiye ve Meclise Hakim Olma isteği • 2 Ağustos 1923’te Yeni meclisin açılacağı duyurusu • Birinci Meclisin ¾’ünün tasfiyesi • Halk Fırkası Nizamnamesinin hazırlanması • Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin Cumhuriyet Halk Fırkasına dönüştürülmesi

47. Ankara’nın Başkent Oluşu (13 Ekim 1923) • Başkentin önemi ve dış temsilcilikler • Kedi, keçi, armudu dışında tozlu, sıtmalı Anadolu kasabası • İstanbul yerine Ankara • Kurtuluş Savaşı ve Ankara • BMM’nin Ankara’da açılması • 10 Ekim’de Anayasa Komisyonunda

48. Cumhuriyetin İlanı • Cumhuriyetin anlamı ve mahiyeti • BMM ve cumhuriyet • Hakimiyetin kayıtsız-şartsız millette olması • 28 Ekim’de arkadaşlarına ilanı haber vermesi • Anayasa maddesinin değiştirilmesi ve “Türkiye Devletinin şekl-i hükümeti Cumhuriyettir” ibaresinin eklenmesi • Gazi M. Kemal’in Cumhurbaşkanlığına seçilmesi • 19 Nisan 1925 tarihinden itibaren bayram olarak kut.

49. Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924) • Halifeliğe kısa bir bakış • Osmanlı Dönemi ve Halifelik • Halifelik tartışmaları • Londra İslam Cemiyeti Reisi Emir Ali ve Hindistan İsmailiye Mezhebi lideri Ağa Han mektubu • “Hilafetin ve imametin Müslüman milletlerin itimad ve hürmetine layık olan bir mevkie vaz’ olunması” talebi • 5 Aralık 1923 tarihli İkdam ve Tanin gazetelerinde yayımı • Siirt Mebusu Halil Hulki Bey (50) “Şeriye ve Evkaf ve Erkan-ı Harbiye Vekaletinin ilgasına dair kanun teklifi/ Urfa Mebusu Şeyh Saffet Efendi (50) Hilafetin İlgası ve Hanedan-ı Osmaninin Türkiye Haricine Çıkarılması Dair/ Saruhan Mebusu Vasıf Bey (50) Tehid-i Tedrisat Hakkında.

50. Terakkiperver CF. (17 Kasım 1924) • Mübadele, imar ve iskan vekili Refet Bey hak. Önerge • Göçmenlerin yerleştirilmesinde yolsuzluk iddiaları • Kazım Karabekir, Ali Fuat Paşa’nın ordudan istifa etm. • M. Kemal’in darbe korkusu ve asker milletvekillerinin istifa edip orduya dönmelerini istemesi • Gnk. Bşk. Fevzi Paşa, İzzettin P., Ali Hikmet P., Şükrü Naili P., Fahrettin paşanın mebusluktan istifaları • İnönü hükümeti hakkında gensoru • 19 red, 148 kabul ve 41 çekimser