Download
1 / 26
260 likes | 444 Vues
Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego w Katowicach. „Praktyczna ochrona krajobrazu i przyrody w parkach krajobrazowych w Polsce - propozycje niezbędnych rozwiązań prawnych ”. Broda Marek – Toruń 2014. Nadmorski PK. Gostynińsko-Włocławski PK. PK Beskidu Małego.
E N D
Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego w Katowicach „Praktyczna ochrona krajobrazu i przyrody w parkach krajobrazowych w Polsce - propozycje niezbędnych rozwiązań prawnych” Broda Marek – Toruń 2014
USTAWA O OCHRONIE PRZYRODY z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz.U. Nr 92, poz. 880) tj. z dnia 14 maja 2013 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 627) • wymaga szeregu zmian i uzupełnień, • zastosowane rozwiązania są niespójne i chaotyczne, obok wzorcowych pojawiają się częstokroć nieskuteczne, zachowawcze i przestarzałe, • brak jednolitego systemu ochrony przyrody nawiązującego do standardów obowiązujących w innych państwach Unii Europejskiej, • brak systemowych rozwiązań dotyczących ochrony krajobrazu, jako wielkoobszarowej syntezy elementów przyrodniczych i antropogenicznych, • Porozumienie Parków Krajobrazowych Polski w swoich wnioskach • i wystąpieniach wielokrotnie zwracało uwagę na konieczność uporządkowania sytuacji prawnej.
Konwent Marszałków Województw Rzeczpospolitej Polskiej W swoich Stanowiskach Konwent wielokrotnie zwracał uwagę na konieczność podjęcie kompleksowych prac nad aktualizacją ustawy i dostosowania jej zapisów do wymogów nowej organizacji ochrony przyrody obowiązującej w Polsce od 2009 roku. • Stanowisko Konwentu Marszałków Województw RP z dnia 15 września 2010 rokuw sprawie finansowania z budżetu państwa zadań przyjętych od administracji rządowej dotyczących parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu; • Stanowisko Konwentu Marszałków Województw RP z dnia 15 września 2010 roku wsprawie interpretacji zapisów ustawowych odnośnie reżimów ochronnych obowiązujących w parkach krajobrazowych i obszarach chronionego krajobrazu; • Stanowisko Konwentu Marszałków Województw RP z dnia 15 września 2010 rokuw sprawie sprawowania nadzoru nad parkami krajobrazowymi i obszarami chronionego krajobrazu; • Stanowisko Konwentu Marszałków Województw RP z dnia 15 września 2010 roku w sprawie planów ochrony parków krajobrazowych; • Stanowisko Konwentu Marszałków Województw RP z dnia 15 września 2010 roku w sprawie sposobu procedowania w zakresie rozpatrywania wniosków dotyczących spraw związanych z administrowaniem parkami krajobrazowymi i obszarami chronionego krajobrazu; • Stanowisko Konwentu Marszałków Województw RP z dnia 14 października 2010 roku przeciwko eliminowaniu samorządów lokalnych z procesów decyzyjnych w dziedzinie ochrony przyrody; • Stanowisko Konwentu Marszałków Województw RP z dnia 17 kwietnia 2012 roku w sprawie obywatelskiego projektu ustawy o ochronie przyrody; • Stanowisko Konwentu Marszałków Województw RP z dnia 17 kwietnia 2012 roku w sprawie zmiany zapisów ustawy o ochronie przyrody w zakresie opiniowania w miejsce dotychczasowego uzgadniania projektów uchwał sejmiku województwa w sprawach parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu; • Stanowisko Konwentu Marszałków Województw RP z dnia 17 października 2013 w sprawie wzmocnienia narzędzi ochrony krajobrazu
Zrealizowano tylko jeden postulat - w nowelizacji z dnia 18.08.2011 r. (Dz.U. Nr 224, poz. 1337), która weszła w życie 1.01.2012 roku uznano marszałka województwa organem ochrony przyrody - art. 91. pkt. 2b. Nie wyposażono go w żadne kompetencje w tym zakresie ! W kolejnych propozycjach zmian ustawy o ochronie przyrody, jak również w Prezydenckim „projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu” zwiększano jedynie zadania samorządu, nie przekazywano mu natomiast żadnych kompetencji i nie gwarantowano odpowiednich środków na realizację zadań. W maju br. Ministerstwo Środowiska przesłało do zaopiniowania nowy dokument o nazwie - „Projektu założeń do projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie przyrody”. Wnioski z lektury projektu: - diagnoza istniejącego stanu jest jak najbardziej prawidłowa, - proponowane przez Ministerstwo rozwiązania nie usuwają znacznej części zdiagnozowanych nieprawidłowości a jedynie je pogłębiają, - nie gwarantują osiągnięcia podstawowego założonego celu, czyli „ poprawę efektywności i skuteczności ochrony przyrody w Polsce poprzez stworzenie możliwości realnej ochrony krajobrazu oraz ochrony łączności ekologicznej.” Skuteczność stosowanych narzędzi prawnych jest wprost proporcjonalna do precyzji ich zapisu, jednoznaczności sformułowań i wynikającej z tego faktu jednolitej interpretacji. Dopełnieniem całości jest czytelny podział kompetencji, zasad współdziałania i podległości wszystkich organów państwa (rządowych i samorządowych) odpowiedzialnych za uzyskanie stanu docelowego. Takie rozwiązania przynoszą wzrost zaufania obywateli do szeroko rozumianej „władzy”, co skutkuje akceptacją proponowanych działań i wynikających z nich ewentualnych ograniczeń.
Podstawowe braki proponowanych przez Ministerstwo Środowiska rozwiązań to nadal: • - brak jasnego podziału kompetencji organów rządowych i samorządowych uczestniczących • w procesach decyzyjnych, • brak jasnego określenia zasad współpracy i współdziałania tych organów w ramach realizacji zadań ustawowych, • widoczna dominacja strony rządowej nad stroną samorządową przejawiająca się rozbudowanym systemem kontrolowania, uzgadnia, koordynowania oraz weryfikowania wszystkich uchwał sejmiku i zarządu województwa, • marginalizowanie powiatowych i gminnych organów samorządowych przez sprowadzanie ich do roli narzędzia realizacyjnego – zadania do realizacji bez prawa aktywnego uczestnictwa w działaniach takich jak – np. utworzenie rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu, • oderwanie od rzeczywistości proponowanych rozwiązań organizacyjno-finansowych np.: dotyczących wspólnego tworzenia parków krajobrazowych na terenie kilku województw na mocy „jednobrzmiących uchwał sejmików” bez równoczesnego określania zasad finasowania • i gospodarowania ich majątkiem.
Punkt II.4. Uregulowanie kwestii lokalizacji rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych oraz obszarów chronionego krajobrazu położonych na terenie więcej niż jednego województwa. • - zabieg statystyczny porządkujący liczbę parków krajobrazowych (form ochrony przyrody), nie normalizuje kwestii ich funkcjonowania, • oderwanie formy ochrony przyrody od sposobu zarządzania nią, park krajobrazowy jest jednocześnie formą ochrony przyrody, jak i jednostką budżetową, • słabością obszarów chronionego krajobrazu jest brak zasad zarządzania i nadzoru nad nimi. • Problemem nie jest więc utworzenie danej formy ochrony przyrody (w obowiązującym stanie prawnym możliwe jest podjęcie jednobrzmiących uchwał kilku sejmików) lecz zrządzanie nią. • Dla osiągniecia założonych dla formy ochrony przyrody o zasięgu ponad wojewódzkim celów koniecznym byłoby, aby zadania te wykonywała jedna jednostka budżetowa. W obowiązujących realiach prawnych jest to praktycznie niemożliwe. Dla skutecznego rozwiązania tego problemu należałby zmieniać zapisy ustawy o samorządzie województwa wprowadzić w niej regulacje dotyczące finasowania i gospodarki majątkowej takich ponad wojewódzkich jednostek budżetowych i - Stanowisko KMW RP z 17 kwietnia 2012. • Punkt II.5.Utworzenie możliwości tworzenia i funkcjonowania parków krajobrazowych zlokalizowanych na obszarach morskich. • kwestie podobne jak wyżej • Konieczne jest uregulowanie kwestii finasowania działań prowadzonych przez dyrekcję parku (zespołu parków) na terenie obszaru morskiego oraz własność ewentualnie wytworzonego majątku trwałego.
Punkt II.6. - Utworzenie możliwości wyznaczania otulin rezerwatów przyrody oraz parków krajobrazowych, zlokalizowanych na obszarze sąsiedniego województwa. Wprowadzenie zasady redagowania zmian zapisów dotyczących parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu w odniesieniu do całej jednostki krajobrazowej jest słuszne, wymaga jedynie wprowadzenia ustawowej definicji takiej jednostki. Propozycja usunięcia „wymogu uzgadniania projektów uchwał sejmików województw dotyczących parku krajobrazowego z właściwą radą gminy. Istnienie takiego obowiązku, podobnie jak w przypadku parków narodowych, w praktyce eliminuje tworzenie parków krajobrazowych lub skuteczne kształtowanie obowiązujących na ich obszarze ograniczeń, ze względu na proinwestycyjne nastawienie samorządów lokalnych”.Jest sprzeczna ze Stanowiskiem KMW RP z dnia z dnia 14 października 2010 roku: „Uważa (Konwent), że nie wolno odbierać im (samorządom) prawa decydowania o losach swoich społeczności. Nie wolno też niszczyć podstaw prawnych samorządowości polskiej, która jest jednym z najważniejszych osiągnięć ustrojowych w naszym kraju”. Punkt II.7 - Uregulowanie kwestii istnienia rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych oraz obszarów chronionego krajobrazu położonych na terenie więcej niż jednego województwa. Zagadnienie szczegółowo omówione w komentarz do punktu II 4. Propozycje rozwiązań analogiczne jak do tego punktu.
Punkt II.8 - Zniesienie obowiązku umieszczania na obrzeżach lub w pobliżu form ochrony przyrody tablic informujących o zakazach obowiązujących na obszarach lub w stosunku do tych form. Propozycja słuszna, Problemem jest realizacja w zakresie finansowania oraz pozyskiwania zgód na ustawienie tablic od właścicieli lub władających drogą lub gruntem. Skutecznym rozwiązaniem - wprowadzenie ustawowego zapisu - organ zobowiązany do ustawienia tablicy musi uzyskać zgodę jedynie w przypadku konieczności usytuowania jej na gruncie prywatnym. W każdy innej sytuacji (grunt państwowy, komunalny) ustawia ją na podstawie powiadomienia i braku sprzeciwy właściciela lub władającego wyrażonego w formie pisemnej z podaniem przyczyn w terminie do 30 dni od skutecznego powiadomienia zainteresowanego. W zakresie finansowania zadania – zwiększenie środków na ten cel z budżetu państwa – Stanowisko KMW RP z dnia 15 września 2010. Punkt II.10 - Uregulowanie kwestii dotyczących wskazania organu sprawującego nadzór nad parkami krajobrazowymi oraz zakresu i form tego nadzoru. Konieczność rozwiązania tego problemu była sygnalizowana przez Konwent Marszałków Województw RP w Stanowiskach: z dnia 15 września 2010 roku i z dnia 17 kwietnia 2012 roku. Bezsprzecznym jest fakt braku organu ochrony przyrody ustawowo wyznaczonego do pełnienia nadzoru nad parkami krajobrazowymi i obszarami chronionego krajobrazu. Organem ochrony przyrody nie jest samorząd województwa, zgodnie z art. 91. 2b ustawy o ochronie przyrody jest nim marszałek województwa. Organem ochrony przyrody na poziomie rządowym jest natomiast minister właściwy do spraw środowiska art. 91.1. cytowanej ustawy.
Zgodnie z Art. 16 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej: • Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. • Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznychsamorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność • Jednocześnie na mocy Art. 171. • Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności. • Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. • Mając powyższe na uwadze w zakresie nadzoru nad parkami krajobrazowymi i obszarami chronionego krajobrazu właściwym rozwiązaniem wydaję się być wyposażenie marszałka województwa, jako organu ochrony przyrody w odpowiednie kompetencje. Propozycja ta zgodna jest ze Stanowiskiem KMW RP z dnia • W zakresie koordynowania funkcjonowania parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu w skali całego kraju jedynym właściwym organem działającym w imieniu Prezesa Rady Ministrów może być minister właściwy do spraw ochrony środowiska i to w zakresie zgodnym • z obowiązującym prawem. Stanowisko takie zgodnie jest z duchem stanowiska KMW RP z dnia 17 kwietnia 2012 r.
Punkt II.11 - Uregulowanie kwestii związanych z zarządzaniem ochroną rezerwatów przyrody. Ustawa o ochronie przyrody rzeczywiście „nie precyzuje zadań organów w zakresie zarządzania ochroną rezerwatów przyrody, obszarów N2000, parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, użytków ekologicznych, stanowisk dokumentacyjnych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych oraz pomników przyrody.” Nie precyzuje również zasad współdziałania i podziału kompetencji tych organów w sytuacji nakładania się wyżej wymienionych form ochrony na siebie. Właściwym rozwiązaniem jest więc kompleksowe uporządkowanie tej kwestii w znowelizowanej ustawie i jednoznaczne określenie podziału kompetencji i zasad współpracy organów ochrony przyrody. Zgodne jest to ze Stanowiskiem KMW RP z dnia 17 kwietnia 2012 r. Punkt II.12 - Uregulowanie kwestii związanych z procedurą zmiany granic parków krajobrazowych oraz obowiązujących w nich zakazów. Zawarta w projekcie propozycja wprowadzenia ustawowego „obowiązku uzgadnia z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska wszystkich projektów uchwał sejmików dotyczących parku krajobrazowego, ale także obszaru chronionego krajobrazu”.Jest sprzeczna ze Stanowiskiem KMW RP z dnia 17 kwietnia 2012 r . W Stanowisku tym Konwent postuluje wprowadzenia opiniowania w miejsce dotychczasowego uzgadnia przez rdoś stosownych uchwał sejmików wojewódzkich. „Zadania związane z parkami krajobrazowymi i obszarami chronionego krajobrazu realizowane są przez samorząd województwa jako zadania własne finansowane z dotacji celowych budżetu państwa, tym samym ingerencja RDOŚ w treść uchwał sejmiku może budzić pewne wątpliwości co do zgodności z art. 16 Konstytucji RP”.
Punkt II.13 - Modyfikacja listy zadań Służby Parku Krajobrazowego w zakresie związanym z ochroną innych form ochrony przyrody w granicach parku krajobrazowego Proponowana „modyfikacja brzmienia art. 107 ust. 2 pkt 4 ustawy o ochronie przyrody poprzez wskazanie, iż do zadań Służby Parku Krajobrazowego należy współpraca i współdziałanie z organami ochrony przyrody w zakresie ochrony innych form ochrony przyrody zlokalizowanych w granicy parku krajobrazowego lub jego otuliny”, jest sprzeczna ze wszystkimi cytowanymi Stanowiskami KMW RP. Funkcjonariusze Służby Parku Krajobrazowego są przede wszystkim urzędnikami samorządowymi zatrudnionymi w wojewódzkiej samorządowej jednostce organizacyjnej i stosuje się do nich wszystkie przepisy prawa, jakie dotyczą tej grupy pracowników. Bezpośrednią odpowiedzialność za ich pracę ponosi kierownik w.s.j.o i pośrednio Zarząd Województwa, któremu ta jednostka podlega. Koszty pracy oraz koszty materiałowe w znacznej części lub większości (różna sytuacja w kraju) pokrywane są ze środków budżetu województwa. Zauważalny jest brak podziału kompetencyjnego oraz skutków finansowych prowadzonych działań między poszczególnymi organami ochrony na tym samym obszarze. W związku z powyższym uwzględniając wszystkie cytowane Stanowiska Konwentu Marszałków jedynym właściwym rozwiązaniem jest, ustawowo uregulować podział kompetencji i zasady współdziałania organów ochrony przyrody. Współpraca organów od poziomu wojewódzkiego w dół powinna być oparta na corocznie zawieranych porozumieniach określających zakres zadań przewidzianych do wykonania oraz zasadach ich finansowania. Propozycje szczegółowych rozwiązań zawarto w referacie umieszczonym w materiałach konferencji zainteresowanych zapraszam do lektury.
Reasumując : 1. Istnieje bezsprzeczna konieczność zmiany obecnie obowiązującej ustawy o ochronie przyrody, 2. Strona samorządowa wszystkich strzebli powinna uczestniczyć w pracach nad nowa ustawą jak równoprawny podmiot, 3. Należy uwzględnić postulaty zawarte w Stanowiskach Konwentu Marszałków Województw Rzeczypospolitej Polskiej : a – marszałek województwa organem ochrony przyrody z realnymi kompetencja dotyczącymi: - nadzoru nad parkami krajobrazowymi i obszarami chronionego krajobrazu, - uzgadniania studiów u. i k.z.p i m.p.z.p w odniesieniu do obszarów położonych w granicach parku krajobrazowego i jego otuliny oraz w obszarach chronionego krajobrazu, b – akty prawne stanowione przez wojewódzkie organy samorządowe podlegają opiniowaniu przez rdoś (a nie uzgadnianiu), c – koordynację (ustawowo zdefiniowaną) nad parkami krajobrazowymi i obszarami chronionego krajobrazu sprawuje Minister właściwy d.s Środowiska (zgodnie z Konstytucją RP), d - organy ochrony przyrody wszystkich szczebli równoprawnie uczestniczą w rozstrzygnięciach ich dotyczących, c – dyrektor i Służba Parku Krajobrazowego uzyskuje realne kompetencje władcze (samodzielnie lub z upoważnienia marszałka) w zakresie realizacji celów ochrony i przestrzegania reżimu prawnego obowiązującego na terenie parku i jego otuliny .
