Urząd Statystyczny w Rzeszowie

1. Główny Urząd Statystyczny Urząd Statystyczny w Rzeszowie ZASIĘG I GŁĘBOKOŚĆ UBÓSTWA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM WIELOWYMIAROWA ANALIZA PORÓWNAWCZA Warszawa 16 lutego 2011 r.

2. Plan prezentacji 1. Zróżnicowanie terytorialne ubóstwa w Polsce. 2. Indeksy ubóstwa w województwie podkarpackim według grup typologicznych gospodarstw domowych. 3. Zróżnicowanie terytorialne ubóstwa w województwie podkarpackim w 2009 r. 4. Analityczny proces hierarchiczny (AHP). 5. Wnioski końcowe.

3. 1. Zróżnicowanie terytorialne ubóstwa w Polsce

4. Granica ubóstwa skrajnego w 2009 r. (minimum egzystencji) Odsetek osób w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej granicy ubóstwa skrajnego (minimum egzystencji) Podstawę wyznaczania granicy ubóstwa skrajnego stanowi szacowane przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych (IPiSS) minimum egzystencji. Minimum egzystencji (zwane także minimum biologicznym) jest modelem zaspokajania potrzeb bytowo-konsumpcyjnych na bardzo niskim poziomie. Koszyk minimum egzystencji uwzględnia bowiem jedynie te potrzeby, których zaspokojenie nie może być odłożone w czasie, a konsumpcja niższa od tego poziomu prowadzi do biologicznego wyniszczenia.

5. Relatywna granicaubóstwa w 2009 r. Odsetek osób w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej relatywnej granicy ubóstwa Relatywna granica ubóstwa – 50% średnich miesięcznych wydatków (w tym wartość artykułów otrzymanych nieodpłatnie oraz pobranych z indywidualnego gospodarstwa rolnego/działki, bądź z prowadzonej działalności na własny rachunek) ogółu gospodarstw domowych.

6. Ustawowa granicaubóstwa w 2009 r. Odsetek osób w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej ustawowej granicy ubóstwa Ustawowa granica ubóstwa to kwota, która zgodnie z obowiązującą ustawą o pomocy społecznej uprawnia do ubiegania się o przyznanie świadczenia pieniężnego z systemu pomocy społecznej.

7. Zagrożenie ubóstwem w Polsce i w województwie podkarpackim w latach 2005-2009 Według przyjętych w danym roku granic ubóstwa

8. 2. Indeksy ubóstwa w województwie podkarpackim według grup typologicznych gospodarstw domowych

9. Urząd Statystyczny w Rzeszowie w partnerstwie z Polskim Towarzystwem Statystycznym w okresie od 1 czerwca 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. realizował projekt „Stworzenie spójnego systemu informacji i prognozowania zmian gospodarczych w województwie podkarpackim pozwalającego na podejmowanie optymalnych decyzji w sferze rynku pracy”.

10. Badanie warunków i jakości życia oraz zachowań ekonomicznych w gospodarstwach domowych województwa podkarpackiego Publikacja stanowi poszerzoną wersję Diagnozy Społecznej, obejmującą praktycznie wszystkie aspekty życia badanych gospodarstw iich członków, m.in.:warunki życia gospodarstw domowych, indywidualną jakość życia, postawy społecznych zachowań, korzystanie znowych technologii, czy wykluczenie społeczne (np.ubóstwo, bezrobocie, niepełnosprawność). Aspekty te znajdują odzwierciedlenie w sytuacji na rynku pracy, z drugiej strony pozwalają na zrozumienie zachowań i postaw siły roboczej, potencjalnych pracowników, czy przyczyn trwania w bezrobociu.

11. Indeksy ubóstwa w województwie podkarpackim według grup typologicznych gospodarstw domowych w 2009 rokuGrupy społeczno-ekonomiczne Zasięg ubóstwa (procent żyjących w ubóstwie) Głębokość ubóstwa (w procentach)

12. Indeksy ubóstwa w województwie podkarpackim według grup typologicznych gospodarstw domowych w 2009 rokuKlasa miejscowości zamieszkania Zasięg ubóstwa (procent żyjących w ubóstwie) Głębokość ubóstwa (w procentach)

13. Indeksy ubóstwa w województwie podkarpackim według grup typologicznych gospodarstw domowych w 2009 rokuAktywność ekonomiczna Zasięg ubóstwa (procent żyjących w ubóstwie) Głębokość ubóstwa (w procentach)

14. Indeksy ubóstwa w województwie podkarpackim według grup typologicznych gospodarstw domowych w 2009 rokuNiepełnosprawność Zasięg ubóstwa (procent żyjących w ubóstwie) Głębokość ubóstwa (w procentach)

15. Indeksy ubóstwa w województwie podkarpackim według grup typologicznych gospodarstw domowych w 2009 rokuTyp gospodarstwa Zasięg ubóstwa (procent żyjących w ubóstwie) Głębokość ubóstwa (w procentach) Jednorodzinne:

16. Indeksy ubóstwa gospodarstw domowych według podregionów w województwie podkarpackim w 2009 rokuPodregiony Zasięg ubóstwa (procent żyjących w ubóstwie) Głębokość ubóstwa (w procentach)

17. 3. Zróżnicowanie terytorialne ubóstwa w województwie podkarpackim w 2009 r.

18. Zasięg i głębokość ubóstwa w województwie podkarpackim według powiatów w 2009 roku(procent żyjących w ubóstwie) Podejście subiektywne Podejście obiektywne

19. Porównanie powiatów województwa podkarpackiego 2009 r. Zasięg ubóstwa obiektywnego(procent żyjących w ubóstwie) Stopa bezrobocia rejestrowanego

20. Porównanie powiatów województwa podkarpackiego 2009 r. Odsetek bezrobotnych zarejestrowanych pozostający bez pracy powyżej 1 roku Zasięg ubóstwa obiektywnego(procent żyjących w ubóstwie)

21. Porównanie powiatów województwa podkarpackiego 2009 r. Zasięg ubóstwa obiektywnego(procent żyjących w ubóstwie) Podmioty gospodarki narodowej na 10 tys. ludności

22. Porównanie powiatów województwa podkarpackiego 2009 r. Zasięg ubóstwa obiektywnego(procent żyjących w ubóstwie) Pracujący* na 1000 ludności * Bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób, gospodarstw indywidualnych w rolnictwie oraz fundacji, stowarzyszeń i innych organizacji

23. Porównanie powiatów województwa podkarpackiego 2009 r. Zasięg ubóstwa obiektywnego(procent żyjących w ubóstwie) Pracujący* na 1000 ludności * Bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób.

24. Porównanie powiatów województwa podkarpackiego 2009 r. Przeciętne miesięczne zatrudnieniena 1000 ludności Zasięg ubóstwa obiektywnego(procent żyjących w ubóstwie)

25. Porównanie powiatów województwa podkarpackiego 2009 r. Zasięg ubóstwa obiektywnego(procent żyjących w ubóstwie) Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto* * Bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób, fundacji, stowarzyszeń i innych organizacji oraz zatrudnionych za granicą.

26. Porównanie powiatów województwa podkarpackiego 2009 r. Zasięg ubóstwa obiektywnego(procent żyjących w ubóstwie) Produkcja sprzedana przemysłu na 1 mieszkańca w bieżących cenach bazowych w zł

27. Porównanie powiatów województwa podkarpackiego 2009 r. Zasięg ubóstwa obiektywnego(procent żyjących w ubóstwie) Beneficjenci pomocy społecznejw % ogółu ludności

28. Porównanie powiatów województwa podkarpackiego 2009 r. Zasięg ubóstwa obiektywnego(procent żyjących w ubóstwie) Saldo migracji na pobyt stały na 1000 ludności

29. Porównanie powiatów województwa podkarpackiego 2009 r. Przestępstwa stwierdzone w zakończonych postępowaniach przygotowawczych na 1000 ludności Zasięg ubóstwa obiektywnego(procent żyjących w ubóstwie)

30. Taksonomiczny miernik rozwoju z zakresu rynku pracy Lista wskaźników: • Pracujący (z rolnictwem indywidualnym) na 1000 ludności, • Przeciętne zatrudnienie w osobach na 1000 ludności, • Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto, • Bezrobotni na 1 ofertę pracy, • Bezrobotni zarejestrowani na 1000 ludności, • Bezrobotni zarejestrowani na 1000 pracujących, • Stopa bezrobocia rejestrowanego, • Saldo migracji ogółem, • Produkcja sprzedana na 1 mieszkańca w zł.

31. Porównanie powiatów województwa podkarpackiego 2009 r. Zasięg ubóstwa obiektywnego(procent żyjących w ubóstwie) Taksonomiczny miernik rozwoju z zakresu rynku pracy

32. 4. Analityczny proces Hierarchiczny (AHP)

33. Analityczny proces hierarchiczny (AHP) AHP pozwala na ocenę ważności czynników wpływających na rozwój jednostek lokalnych (słabych i mocnych stron oraz szans i zagrożeń), wyznaczenie dla nich syntetycznych ocen uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych, a na tej podstawie rozpoznanie typów rozwojowych jednostek. Można wyróżnić cztery typy strategii rozwojowych: • agresywną (maxi-maxi), (strategia silnej ekspansji i zdywersyfikowanego rozwoju, charakteryzuje obszary, gdzie przeważają ich mocne strony oraz szanse w ich otoczeniu); • konserwatywną (maxi-mini), (bazuje na dużym potencjale wewnętrznym, ale też musi próbować przezwyciężać zagrożenia płynące z zewnątrz); • konkurencyjną (mini-maxi), (charakteryzuje obszary, które mają przewagę słabych stron nad mocnymi, ale sprzyja im układ warunków zewnętrznych); • defensywną (mini-mini), (charakteryzuje obszary, które mają mniej szans rozwojowych aniżeli obszary realizujące pozostałe typy strategii. Obszary te istnieją w mniej przychylnym otoczeniu, a ich potencjał rozwojowy jest słabszy. Strategia ta polega głównie na zapewnieniu im co najmniej takiej pozycji w kraju, jaka jest obecnie i zminimalizowaniu zagrożeń oraz występujących wewnątrz obszaru słabości). Dla pozostałych obszarów, które nie mają wyraźnych mocnych i słabych stron, tworzy się strategię mieszaną.

34. Metoda AHP (NUTS 2) Słabe strony Mocne strony

35. Metoda AHP (LAU 1) - Lista wskaźników Lista wskaźników: • Ludność na 1 km2, • Liczba ludności w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym, • Saldo migracji wewnętrznych na 1 000 ludności, • Saldo migracji zagranicznych na pobyt stały na 1 000 ludności, • Zgony niemowląt na 1 000 urodzeń żywych, • Przyrost naturalny na 1 000 ludności, • Lekarze na 10 tys. ludności, • Pielęgniarki na 10 tys. ludności, • Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto, • Dochody budżetu powiatu i gminy na 1 mieszkańca, • Nakłady inwestycyjne jednostek budżetowych powiatu i gmin na 1 mieszkańca, • Nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców, • Środki pozyskane z budżetu UE przez budżety powiatów i gmin w zł na 1 mieszkańca, • Liczba podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. ludności, • Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON na 10 tys. ludności, • Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego na 10 tys. ludności, • Miejsca noclegowe w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania na 1 000 mieszkańców, • Liczba turystów zagranicznych na 1000 ludności, • Wskaźnik intensywności ruchu turystycznego według Charvata (mierzony jest liczbą udzielonych noclegóww turystycznych obiektach noclegowych przypadających na 100 stałych mieszkańców), • Mieszkania oddane do użytkowania na 10 tys. ludności, • Stopa bezrobocia rejestrowanego, • Powierzchnia obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronionych w % powierzchni ogólnej, • Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych w przeliczeniu na 100 km2, • Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych w przeliczeniu na 1 km2, • Lesistość.

36. Metoda AHP (LAU 1)

37. Metoda AHP (LAU 1) 2008 r. 2009 r.

38. Delimitacja obszarów oddziaływania granicy Odległość od granicy miejsca dokonania zakupów przez Polaków i cudzoziemców przekraczających granicę Zdecydowana większość cudzoziemców i Polaków dokonywała zakupów w odległości do 50 km od granicy – odpowiednio ok. 71% i 94%, przy czym ok. 54% cudzoziemców i ok. 92% Polaków dokonywało zakupów w pasie do 30 km. Także większość wydatków została poniesiona w pasie do 50 km od granicy – prawie 67% wydatków cudzoziemców i ok. 91% wydatków Polaków, przy czym ponad 45% wydatków cudzoziemców i ponad 88% wydatków Polaków poniesiono w pasie do 30 km.

39. Wnioski końcowe • Na podstawie wyników uzyskanych z badania budżetów gospodarstw domowych Podkarpacie w 2009 r. należało do województw o wysokich wskaźnikach ubóstwa: • 5,7% osób w gospodarstwach domowych żyło poniżej skrajnej granicy ubóstwa - 7 miejsce w kraju; • 21,4% osób w gospodarstwach domowych dysponowało wydatkami poniżej relatywnej granicy ubóstwa - 13 miejsce w kraju; • 10,6% osób w gospodarstwach domowych żyło poniżej ustawowej granicy ubóstwa - 13 miejsce w kraju. • Wyniki badań przeprowadzone na Podkarpaciu w marcu 2009 r. w ramach projektu pt. „ Stworzenie spójnego systemu informacji i prognozowania zmian gospodarczych w województwie podkarpackim pozwalającego na podejmowanie optymalnych decyzji w sferze rynku pracy” ukazały, że poniżej skrajnej granicy ubóstwa żyło 5,2% gospodarstw domowych w ujęciu obiektywnym (tj. o 1,9 pkt proc. więcej niż w Polsce) oraz 55,8% w ujęciu subiektywnym (o 4,4 pkt proc. więcej niż w kraju).

40. Wnioski końcowe (dok.) • Indeksy głębokości ubóstwa w 2009 r. w województwie podkarpackim osiągnęły wartości 23,2% w ujęciu obiektywnym oraz 34,1% w ujęciu subiektywnym i były zbliżone do danych ogólnopolskich. Oznacza to, że zarówno na Podkarpaciu jak i w Polsce ubóstwo nie było zbyt głębokie. • Najwyższy odsetek osób żyjących w ubóstwie według podejścia obiektywnego wystąpił w powiatach: leżajskim, przemyskim, lubaczowskim, leskim i ropczycko-sędziszowskim. • Podstawowymi czynnikami zwiększającymi ryzyko ubóstwa gospodarstw domowych w województwie podkarpackim były: utrzymywanie się z niezarobkowych źródeł innych niż emerytura i renta, bezrobocie, niepełnosprawność oraz niski poziom wykształcenia głowy gospodarstwa domowego. • Dużą szansą na zmniejszenie poziomu ubóstwa na Podkarpaciu, szczególnie w powiatach przygranicznych jest wykorzystanie potencjału związanego z transgranicznym położeniem.

41. Dziękuję za uwagę