บทที่ 10 ความยั่งยืนของการเกษตร รศ.ดร.ปราโมช ศีตะโกเศศ 10.1 ภัยคุกคามที่สำคัญต่อการเกษตร

1. บทที่ 10 ความยั่งยืนของการเกษตร รศ.ดร.ปราโมช ศีตะโกเศศ 10.1 ภัยคุกคามที่สำคัญต่อการเกษตร 10.2 แนวคิด และทฤษฎีในพระราชดำริที่สนับสนุนการเกษตร

2. 10.1 ภัยคุกคามที่สำคัญต่อการเกษตร threat การผลิตพืช และสัตว์เศรษฐกิจ การผลิตเพื่อบริโภค ในครัวเรือน ชุมชน export ในประเทศ

3. การผลิตพืช และสัตว์เศรษฐกิจเพื่อส่งออก 1. global trend globalization ทรัพยากร บริษัทข้ามชาติมาลงทุน การกีดกันทางการค้า non tariff barrier technology การผลิตพัฒนาไม่สิ้นสุด มาตรฐานสูงขึ้น สินค้า import ราคาถูกกว่าผลิตในประเทศ

4. 2. ทรัพยากรธรรมชาติ ลดน้อยลงเมื่อเทียบกับประชากร ดิน น้ำ ป่าไม้ ความหลากหลายทางชีวภาพ

5. 3. ภัยธรรมชาติ : tornado บึงบรเพ็ด http://www.tmd.go.th

6. พายุงวงชาง หรือ นาคเลนน้ำ (water spout) เกิดขึ้นจากลมพัดวนบิดเปนเกลียว เมฆที่มีลักษณะเปนลํา ยื่นลงมาจากฐานของเมฆคิวมูโลนิมบัส และเห็นน้ำที่พุงขึ้นมา มีลมแรงพัดเขาหาบริเวณศูนยกลางของพวยน้ำ ส่วนยอดเคลื่อนที่ดวยความเร็วที่แตกตางไปจากฐาน ทําใหแกนเอียง แลวหลุดออกจากกัน และ สลายตัวไป คลายกับพายุทอรนาโดที่เกิดขึ้นเหนือพื้นน้ำ แตรุนแรงนอยกวา มักเกิดบอยๆบนพื้นฟ้าในเขตรอน ชวงเวลาที่เกิดสั้น จนถึงนานถึงครึ่งชั่วโมง ศูนยภูมิอากาศแหงชาติ สํานักพัฒนาอุตุนิยมวิทยา กรมอุตุนิยมวิทยา 9 ก.ค.2551

7. Cities close to the epicenter are flattened; whole mountains collapsed.

8. Devastation

9. ชายฝั่งทะเลถูกกัดเซาะ รุนแรง รวดเร็ว

11. น้ำท่วม + ดินถล่ม ความเสียหายที่เกิดจากอุทกภัย น้ำท่วมดินถล่ม อ. ท่าปลา จ. อุตรดิตถ์ เมื่อวันที่ 22 พฤษภาคม 2549 ดังนี้ 1.พื้นที่ทำการเกษตร ที่นา ที่สวน มีเศษไม้ ก้อนหิน และ ตะกอนดินทับถม ชาวบ้าน 208 ครัวเรือน ที่นา 900 ไร่ 2. บ้านเรือนเสียหายทั้งหลัง 40 หลังคาเรือน บางส่วน 16 หลังคาเรือน 3. มีผู้เสียชีวิตทั้งหมด 15 ราย

12. สภาพพื้นที่บ้านน้ำลี หมู่ที่ 6 ต. น้ำหมัน อ. ท่าปลา จ. อุตรดิตถ์ http://www.dmr.go.th

13. สภาพพื้นที่บ้านน้ำลี หมู่ที่ 6 ต. น้ำหมัน อ. ท่าปลา จ. อุตรดิตถ์ http://uttaradit.doae.go.th

14. วันที่ 24 กค 51 เสด็จฯ ยังโครงการฟื้นฟูพื้นที่ประสบภัยดินถล่ม บ้านน้ำต๊ะ อำเภอท่าปลา จังหวัดอุตรดิตถ์ ( http://www.chaipat.or.th ) สำนักงานมูลนิธิชัยพัฒนา บริษัท ปตท. และ กรมทรัพยากรธรณี ดำเนินการทดสอบการใช้กระสอบมีปีก เพื่อป้องกันการพังทะลายของหน้าดินบริเวณไหล่เขา โดยการใช้กระสอบมีปีกได้เริ่มขึ้นจากประเทศญี่ปุ่น ซึ่งผลที่ออกมานั้นถือว่า ประสบผลสำเร็จในระดับหนึ่ง ดังนั้น บริษัท ปตท. จึงเห็นว่า ควรนำมาทดสอบในพื้นที่ประสบอุบัติภัยโคลนถล่ม

15. กระสอบมีปีก เป็นกระสอบที่ทำจากวัสดุย่อยสลายเองได้ ภายในบรรจุทรายเพื่อถ่วงน้ำหนัก การจัดเรียงกระสอบนั้นจะเย็บปีกด้าน ซ้าย ขวา และด้านหลัง เข้ากับปีกกระสอบอีกหนึ่งใบ และจัดวางแบบซ้อนทับในบริเวณไหล่เขา หรือเชิงเขา ข้อดีของกระสอบมีปีก นอกจากจะทำหน้าที่หลักในการ ป้องกันการชะล้างและการพังทะลายหน้าดินแล้ว กระสอบมีปีกยังเปรียบเสมือนตัวยึดต้นไม้กับดินอีกด้วย ในอนาคตจะทดลองนำเมล็ดพืชรวมกับทรายบรรจุกระสอบ เพื่อทดสอบการปลูกต้นกล้า คาดว่าการทดลองนี้จะไม่ก่อให้เกิด ปัญหาอันใด เนื่องจากกระสอบมีปีกสามารถย่อยสลายตามธรรมชาติได้

16. ผ้าห่มดินและหมอนกันดิน เป็นวัสดุธรรมชาติ โดยนำทะลายปาล์มน้ำมันมาปั่นให้เป็นเส้น นำมาทอเป็นผืน จะย่อยสลายได้เอง โดยไม่ทำลายสิ่งแวดล้อม วิธีการเช่นนี้ เคยทดลองใช้มาแล้วในประเทศญี่ปุ่นและสหรัฐอเมริกา นอกจากนี้ เมื่อฝนตกหมอนกันดินจะช่วยชะลอน้ำที่ไหลบ่ามาจากที่สูง ให้ช้าลงและสามารถบังคับทิศทางการไหลของน้ำ เป็นการลดการเกิดร่องน้ำที่อาจส่งผลต่อการพังทะลายของดิน

17. ภัยธรรมชาติ : โลกร้อน ระดับน้ำทะเลสูงขึ้น 6.3 – 8.5 มม/ปี

18. 4. เพื่อนบ้านมีผลผลิตคล้ายกับเรา และยังเก่งกว่าเราอีก ข้าว ไม้สัก ยางพารา

19. 5. แผนพัฒนาเศรษฐกิจฯ ลดสัดส่วนประชากรอาชีพเกษตรลงมาโดยตลอด BOIBoard of Investment นิคมอุตสาหกรรม ขาดมาตรการสนับสนุนอาชีพเกษตร

20. การผลิตเพื่อจำหน่ายในประเทศ food safety ตามมาตรฐานการผลิต from farm to table พืช GAP สัตว์ มาตรฐานฟาร์ม แปรรูป GMP เกษตรอินทรีย์ บริษัทขนาดใหญ่ทำได้ ชาวบ้านทำไม่ได้

21. การผลิตเพื่อบริโภคในครัวเรือน ชุมชน ปัจจัยที่กระตุ้นให้เกิดการผลิตแบบนี้ • ทำบัญชีครัวเรือนเพื่อให้เห็น รายรับ และ รายจ่าย • รายจ่าย = ที่จำเป็น + ที่ไม่จำเป็น

22. ตัวอย่างจาก ฉันทนา และ คณะ (2546) ผู้ใหญ่วิบูลย์กับการเรียนรู้เพื่อการพึ่งตนเองฯ คน 1 คน กินข้าว 3 มื้อๆ ละ 20 บาท เป็นเงิน 21,900 บาท ต่อ ปี พ่อบ้าน + แม่บ้าน 43,800 พ่อบ้าน ค่าใช้จ่ายที่ไม่จำเป็น 60,000 แม่บ้าน ค่ากับข้าวจากรถพุ่มพวง 20,000 รวม 123,800

23. ปลูกข้าวโพดแบบ contract farming บนที่ดินตนเอง จะได้เงินรายรับเพียงพอ หรือไม่ ปลูกมันสำปะหลัง ? ปลูกกระหล่ำ ?

24. การผลิตเพื่อบริโภคในครัวเรือน ชุมชน วัตถุประสงค์เพื่อ 2) พึ่งพาตนเองเป็นหลักบนที่ดินของตนเอง ทำลักษณะวนเกษตร + ปลูกผักสวนครัว ปลูกทุกอย่างที่กิน และ กินทุกอย่างที่ปลูก ลงทุนเล็กน้อย + แรงงานครอบครัว + ครอบครัวอบอุ่น

25. การผลิตเพื่อบริโภคในครัวเรือน ชุมชน ขยายผลไปยังเพื่อนบ้าน 3) ร่วมมือกันในชุมชน ร่วมมือกันระหว่างชุมชน แลกเปลี่ยนผลผลิตเกษตรระหว่างชุมชน

26. นักศึกษารับรู้แล้วมีประโยชน์อะไร ? ทำธุรกิจรายรับมาก รายจ่ายก็มาก หากเกิดฟองสบู่แตกอีก จะเกิดอะไรขึ้น ? อะไรคือปัจจัยสำคัญในการดำรงชีวิต ? การเกษตรเป็นการผลิตอาหาร คนต้องกินอาหาร ทุกสาขาวิชาชีพต้องกินอาหาร ทุกคนสามารถผลิตอาหารเองได้ ไม่ยาก อย่างน้อยก็ลดรายจ่าย เมื่อมีโอกาสให้นำมาปฏิบัติ เพื่อการพึ่งพาตนเองมากขึ้นกว่าเดิม การพัฒนาตนเองเป็นสิ่งจำเป็น

29. 10.2 แนวคิด และทฤษฎีในพระราชดำริที่สนับสนุนการเกษตร

30. หลักการโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริหลักการโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ กปร (2548) กษัตริย์นักพัฒนา 1. การแก้ปัญหา เฉพาะหน้า 2. พัฒนาตามขั้นตอน ตามความจำเป็น ประหยัด 3. การพึ่งตนเอง 4. ตามภูมิสังคม 5. เรียบง่าย ประหยัด 6. ความรู้ และวิชาการสมัยใหม่ ที่เหมาะสม 7. อนุรักษ์ และพัฒนาทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน

31. ศูนย์ศึกษาการพัฒนาอันเนื่องมาจากพระราชดำริศูนย์ศึกษาการพัฒนาอันเนื่องมาจากพระราชดำริ 1. ศึกษา ค้นคว้า ทดลอง วิจัย2. แลกเปลี่ยนระหว่าง นักวิชาการ นักปฏิบัติ ประชาชน3. พัฒนาแบบผสมผสาน4. ประสานงานระหว่างส่วนราชการ ในการบริหารแบบรวมศูนย์ 5. one stop service: พิพิธภัณฑ์ธรรมชาติของการพัฒนาที่มีชีวิต มีหมู่บ้านขยายผล

32. โครงการส่วนพระองค์ สวนจิตรลดา 25452

33. ในอดีตเป็นป่าดงดิบที่อุดมสมบูรณ์ที่สุดแห่งหนึ่ง เป็นเขาหินเล็กใหญ่ทับ ซ้อนกันอยู่ เมื่อการคมนาคมสะดวก มีการทำลายป่าเพื่อนำพื้นที่มาใช้เพาะปลูกซ้ำซาก ทำให้ดินจืดกลายเป็นทราย กลายเป็นพื้นที่เสื่อมโทรม มีปัญหาการชะล้างพังทลายของดินจากลมพัด และฤดูฝนจากการกัดเซาะ เป็นดินทราย มีแร่ธาตุน้อย

34. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินทอดพระเนตรพื้นที่ดังกล่าว ทรงคิดหาแนวทางในการแก้ไขเพื่อช่วยเหลือหรือบรรเทาความเดือดร้อนของราษฎร โดยใช้วิชาการในหลายๆด้านประกอบกัน ในลักษณะผสมผสาน หน่วยงานจากกรมกองต่างๆ มาร่วมกันพัฒนาพื้นที่แห่งนี้ ประโยชน์ 1) เจ้าหน้าที่ของรัฐได้ฝึกหัดการทำงานร่วมกันได้ความรู้ในการพัฒนา 2) ราษฎรได้รับความช่วยเหลือในการพัฒนาที่ดินทำกินให้มีความอุดมสมบูรณ์ขึ้น www.ldd.go.th/web_study_center/khoahinson/default.asp

35. ประดับ (2551) บรรยายวิชา พภ 512ดำเนินการเกี่ยวกับการปรับปรุง และฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ เช่น การปรับปรุงบำรุงดิน การเพิ่มความชุ่มชื้นและอินทรียวัตถุให้แก่ดิน การฟื้นฟูสภาพป่าไม้ให้คืนสู่ความอุดมสมบูรณ์

36. การใช้หญ้าแฝกเพื่อการอนุรักษ์ดินและน้ำ ทฤษฎีใหม่

37. การพัฒนาปศุสัตว์ การจัดตั้งธนาคารโค – กระบือ การส่งเสริมด้านการประมง การพัฒนาด้านไม้ดอกไม้ผล การจัดการด้านสหกรณ์