Aanleiding

1. Hoe vernieuwend denken studenten over taalonderwijs? Percepties van eerste- en derdejaars studenten kleuter en lager onderwijs m.b.t. taalvaardigheidsonderwijs

2. Aanleiding • Vernieuwingen in taalonderwijs • Mythe? • Vernieuwingen in de lerarenopleiding • Project ‘Aansluiting en Maatschappelijke Differentiatie in de lerarenopleiding’ (1999-2003)

3. Vernieuwing in taalonderwijs • Nadruk op taalvaardigheid • Taakgericht onderwijs • Taalheterogeniteit positief uitbuiten • Taal de hele dag • De leerkracht als bezieler, ondersteuner

4. Mythe? • In de loop van de jaren ‘90 groeide de mythe dat de lerarenopleiding de vernieuwing die zich in scholen voordeed, had gemist en dat beginnende leraren vanaf de eerste dag nascholing nodig hadden om taalonderwijs aan heterogene groepen te kunnen geven.

5. Vernieuwing lerarenopleiding • Basiscompetenties • Klemtoon op verwerven vaardigheden • Krachtige leeromgeving • professionaliteit van de leraar • Evaluatierapport

6. Project AMD 1999-2003 • 8 hogescholen en 3 steunpunten • Doelen • inhouden OVB en ZVB structureel invoeren • instroom en doorstroom allochtonen en kansarme autochtone studenten bevorderen

7. Onderzoeksvragen (1) • Denken studenten aan het einde van de lerarenopleiding anders over taalonderwijs dan aan het begin? • Studenten kleuteronderwijs • Studenten lager onderwijs • Denken studenten van de lerarenopleiding anders dan leerkrachten en schoolbegeleiders?

8. Onderzoeksvragen (2) • Welke verschillen in visie op taalonderwijs, en in gerapporteerd gedrag m.b.t. taalonderwijs vertonen deze groepen? • Sluit de visie van bepaalde groepen nauwer aan bij vernieuwde visie op taalonderwijs dan die van andere groepen?

9. Onderzoeksopzet: informanten • 8 departementen lager onderwijs: 192 eerstejaars + 186 derdejaars • 6 departementen kleuteronderwijs: 121 eerstejaars + 130 derdejaars • 44 leerkrachten lager onderwijs • 28 schoolbegeleiders

10. Onderzoeksopzet: vragenlijst • 4 situatieschetsen: 3 dimensies • taakgericht - elementgericht • heterogeen - homogeen • leidend - begeleidend • 20 stellingen: 3 dimensies + onderwerpen als • taalcorrectheid, schooltaal, taalvariatie geïntegreerd werken • motivatie

11. Samenvatting resultaten Studenten lager onderwijs Studenten kleuteronderwijs Leerkrachten en begeleiders

12. Studenten lager onderwijs (1) • Weinig uitgesproken (en sign.) verschillen tussen eerstejaars en derdejaars • Alle groepen drukken zich gematigd uit; ze kiezen zelden echt partij zowel in situaties als in stellingen: in 14 stellingen en 4 situaties antwoorden tussen de extremen • Slechts in 5 stellingen sterke stellingname bij meer dan 70% van de studenten: • 2x voor taakgericht; • tegen taalvariatie; • voor geïntergreerd werken; • voor motivatie.

13. Studenten lager onderwijs (2) • Studenten kiezen voor functioneel taalonderwijs en geïntegreerd werken aan taalvaardigheid • Maar in concrete didactische realisatie meer meningsverschillen en geven ze taalonderwijs niet vorm als taakgericht taalonderwijs • kiezen vrij sterk voor onmiddellijke correctie; • weinig bereidheid om taalvariatie plaats te geven; • gedeeltelijke keuze voor kennis over taal en oefenen op bouwen van zinnen als wijze om aan taalvaardigheid te werken • Positieve (sign.) evolutie tgo taalcorrectheid • Negatieve tendens tgo schooltaalvaardigheid

14. Studenten lager onderwijs (3) • Pedagogisch-didactische principes (heterogeen, begeleidende stijl, motivatie): groepen grotendeels eens, kiezen ten dele voor ‘traditionelere’ aanpak • Slechts op 1 stelling mbt heterogeen significante pos. evolutie • Onderschrijven wel belang van motivatie • Maar gaan niet voluit voor begeleidende stijl • en kiezen voor leerstofdifferentiatie (homogeniserend)

15. Studenten kleuteronderwijs (1) • Grotere en significantere verschillen tussen groepen dan bij studenten lager onderwijs, nl. in 3 dimensies en 9/19 stellingen • Neg. evolutie mbt motivatie, hoewel meer dan 70% van derdejaars overtuigd van belang ervan • Pos. evolutie van eerste- naar derdejaars mbt: • adequaat taalgebruik > correctheid; • taakgericht werken; • taalvariatie en meertaligheid; • taal de hele dag; • heterogeniserende aanpak.

16. Studenten kleuteronderwijs (2) • Maar verder drukken ook studenten kleuteronderwijs zich gematigd uit: • slecht in 4 stellingen uitgesproken stellingnames van beide groepen: • voor taakgericht; • 2x voor taal de hele dag; • voor motivatie. • Meer dan 90% eerstejaars tegen taalvariatie en meertaligheid • In 2 stellingen derdejaars uitgesproken standpunt • voor heterogeen; • voor taakgericht.

17. Studenten kleuteronderwijs (3) • Grote inzichten aanwezig: taakgericht, taal de hele dag, adequaat taalgebruik • Niet aanwezig: pos. houding tgo taalvariatie, belang van schooltaalvaardigheid • Maar in concrete didactische handelen meer ‘traditioneel’ • onmiddellijk verbeteren van taalfouten; • voor woordenschatonderwijs; • belang van kennis over taal.

18. Studenten kleuteronderwijs (4) • Pedagogisch-didactische principes (heterogeen, begeleidende stijl, motivatie): groepen grotendeels eens, kiezen ten dele voor ‘traditionelere’ aanpak • Wel pos. evolutie in situatieschetsen: heterogeen en begeleidend • Slechts op 1 stelling ‘heterogeen’ pos. evolutie • Op 1 stelling uitgesproken stellinginname, nl. voor motivatie • Toch ook keuze voor leidende stijl (‘model staan’) en homogeniserende taakdifferentiatie

19. Uiteenlopende verklaringen voor gematigd antwoordenpatroon • Percepties die zij zelf als leerlingen over onderwijs hebben opgebouwd, overheersen ( studenten kleuter) • Eclectische opleiding, eclectische taalmethodes • Vernieuwd curriculum, maar geen teach what you preach • Verouderd curriculum, maar vernieuwde onderwijspraktijk • ...

20. Leerkrachten en begeleiders (1) • Op alle situatieschetsen en op 10/19 stellingen verschillen ideeën van begeleiders significant van beide groepen studenten • Leerkrachten nemen een tussenpositie in • verschillen sign. van begeleiders op 6 stellingen en op dimensie ‘taakgericht’ in situaties; • verschillen sign. van derdejaars op 1 stelling en dimensie ‘begeleidend’ in situaties; • verschillen sign. van eerstejaars op 6 stellingen en dimensies ‘taakgericht’ en ‘begeleidend’ in situaties.

21. Leerkrachten en begeleiders (2) • Maar effect van voldoende nascholing! (min. 3) • kloof tussen leerkrachten met voldoende nascholing en begeleiders kleiner • Voornamelijk effect van nascholing op ‘taalconcepten’ (taalcorrectheid, schooltaal, taalvariatie) + zowel in het denken over en didactisch vormgeven van taalvaardigheids-onderwijs: sterke keuze voor taakgericht en niet voor aanbieden van taalelementen of opbouwen van expliciete kennis over taal • Minder effect op pedagogisch-didactische begrippen

22. Leerkrachten en begeleiders (3) Aantal leerkrachten en begeleiders dat kiest voor taakgericht in de situatieschetsen gedifferentieerd naar aantal gevolgde nascholingen TaakgerichtNascholingscategorie 0 1/2 3/6 7+ Totaal 0 3 2 5 1 3 6 2 11 2 3 13 7 23 3 1 6 11 9 27 Totaal 10 27 20 9 66

23. Leerkrachten en begeleiders (4) • Kloof tussen leerkrachten die minstens 3 nascholingen gevolgd hebben en derdejaarsstudenten waarschijnlijk groter dan kloof tussen leerkrachten met max. 2 nascholingen en derdejaarsstudenten

24. Verklaring? • een meer ‘pragmatisch vernieuwingsmodel’ bij leerkrachten tegenover een meer ‘idealistisch vernieuwingsmodel’ bij begeleiders gekoppeld aan andere functie, andere rol, ...

25. Conclusies • Uitspraak: Lerarenopleiding heeft de boot van vernieuwing gemist = overroepen. • Wel breuk tussen begeleiders en studenten, en waarschijnlijk ook tussen leerkrachten met meer navorming en studenten. • Dus… nood aan navorming!

26. Nog veel vragen... • Relatie tussen ideeën en didactisch handelen in de klas? • Kiezen studenten bewust voor eclectische visie? • Kiest lerarenopleiding bewust voor eclectische visie? • Link tussen ideeën van studenten en curriculum lerarenopleiding? • ...