W-II. (20/21. II. 03)

1. W-II. (20/21. II. 03) • W Cyklu I:o biologicznym podłożu zróżnicowania ludzkich emocji i motywacji • W-II -- Zróżnicowanie DÓŁ - GÓRA: emocje nieświadome i świadome

2. CYKL I BIOLOGICZNE PODSTAWY REAGOWANIA EMOCJONALNEGO * Problem dualizmu i pluralizmu psychofizycznego (Antonio Damasio, 1999: „Błąd Kartezjusza”) * Problematyka Cyklu I: biologiczne przesłanki powstawania emocji (i motywacji) * Wpływy psychiki na procesy i strukturę biologiczną - problematyka poza zakresem wykładów (por. Cacioppo i in., 2001)

3. WYKŁAD II O KLUCZOWEJ TAJEMNICY ZRÓŻNICOWANIAD Ó Ł - G Ó R A UKŁADU NERWOWEGO * Znaczenie cech fizycznej konstrukcji układu nerwowego: rola DŁUGOŚCI dróg łączących różne ośrodki nerwowe * CZAS przebiegu impulsów drogami nerwowymi jako wyznacznik odmiennych cech zachowania * Procesy świadome zależą od aktywności ośrodków korowych - to jest od aktywności ośrodków położonych DALEKO od receptorów * Główne siedliska emocji znajdują się NIŻEJ: w ośrodkach podkorowych

4. reakcja emocjonalna (odczucie) ??? bodziec FIGURA 3 - 1 Sekwencja bodziec - odczucie Rozpoznanie procesu pośredniczącego pomiędzy pojawieniem się bodźca wzbudzającego emocję a świadomością emocji (odczuciami) jakie wywołuje, było jednym z głównych celów badań nad emocjami [Za: LeDoux, 1996)

5. KORA CZUCIOWA (pierwotna) KORA CZUCIOWA (skojarzeniowa) KORA CZUCIOWA (przynosowa) 3 2 CIAŁO MIGDAŁOWATE WZGÓRZE WZROKOWE 1 KORA SUPRAMODALNA (hipokamp) 4 SYSTEM NEUROENDOKRY- NOLOGICZNY ZACHOWANIE EMOCJONALNE BODŹCE ZMYSŁOWE 1. własności bodźca 2. obiekty percepcyjne 3. reprezentacje polimodalne 4. Konteksty (pamięć) AUTONOMICZNY SYSTEM NERWOWY za: LeDoux 1998 str.195

6. FIGURA 6 - 13 DOLNE I GÓRNE DROGI DO CIAŁA MIGDAŁOWATEGO KORA górna droga WZGÓRZE CIAŁO MIGDAŁOWATE dolna droga BODZIEC REAKCJA EMOCJONALNA (za: LeDoux 1996, str. 164)

7. KORA górna droga WZGÓRZE CIAŁO MIGDAŁOWATE dolna droga BODZIEC REAKCJA EMOCJONALNA FIGURA 6-13 Dolne i górne drogi do ciała migdałowatego Droga DOLNA, biegnąca bezpośrednio ze wzgórza do ciała migdałowatego jest krótsza, a zatem przekaz informacji ZEWNĘTRZNYCH jest SZYBSZY niż wtedy, gdy impuls przebiega przez korę. Ponieważ omija ona korę, dostarcza ciału migdałowatemu impulsy nieprzetworzone świadomie. Jest to zatem droga, która umożliwia rozpoczęcie reagowania zanim możemy się przekonać, co istotnie reprezentuje bodziec. Jest więc odpowiedzialna za reakcje emocjonalne NIEŚWIADOME. (za: LeDoux 1996, str. 164)

8. Gdy CIAŁO MIGDAŁOWATE zostaje zniszczone, zwierzęta i ludzie tracą umiejętność odczytywania emocjonalnego znaczenia bodźców, choć nie tracą zdolności spostrzegania danych bodźców jako obiektów, bo • POSTRZEGANIE obiektu i jego EWALUACJA są oparte o informacje przetwarzane przez mózg oddzielnie. • Bodziec wywołuje w mózgu rozpoczęcie procesu wartościowania, zanim systemy spostrzegania w pełni przetworzą bodziec. • Jest zaprawdę możliwe, że - twój mózg będzie wiedział, co jest dobre a co złe, - zanim ty dowiesz się szczegółowo, co to jest. • Mechanizmy mózgu, które wywołują emocje są związane z różnymi strukturami mózgu, ale AFEKT jako składowa emocji pochodna jest od procesów wzbudzanych w obszarze ciała migdałowatego. [za: LeDoux 1996, str.69 ]

9. SYTUACJA EMOCJONALNA UKŁAD CIAŁA MIGDAŁOWATEGO UKŁAD HIPOKAMPA Utajona pamięć emocji Jawna pamięć sytuacji emocjonalnej • Obecnie uważa się powszechnie, że w mózgu istnieje wiele różnych układów pamięci.-- W pamięci świadomej, zwanej też deklaratywną lub JAWNĄ pośredniczy hipokamp i związane z nim obszary korowe, podczas gdy w różnych formach pamięci utajonej, niedeklaratywnej pośredniczą inne układy. --Jednym z układów pamięci UTAJONEJ jest układ pamięci emocjonalnej, którego częścią jest ciało migdałowate i powiązane z nim obszary. • Jeśli zostaniesz wystawiony na działanie bodźców, które obecne były w sytuacji, kiedy doznałeś urazu,najprawdopodobniej zostaną pobudzone oba układy . Dzięki układowi hipokampowemu będziesz pamiętał , z kim byłeś i co robiłeśw tamtej sytuacji, a także - jako suchy fakt - to, że sytuacja ta była straszna. Dzięki układowi, w którym główną rolę odgrywaciało migdałowate, bodźce te wywołają u ciebie napięcie mięśni, zmiany ciśnienia krwi i rytmu serca, wydzielanie hormonów i innereakcje ciała i mózgu. • Ponieważ układy te aktywizowane są przez te same bodźce i funkcjonują jednocześnie, nie mamy wrażenia DYSOCJACJI: oba rodzaje wspomnień wydają się być częściami tej samej funkcji pamięci. Za: LeDoux 2000, s 237

10. KORA górna droga WZGÓRZE CIAŁO MIGDAŁOWATE dolna droga BODZIEC REAKCJA EMOCJONALNA * Drogi dolna i górna wyznaczają odmienne rodzaje reakcji emocjonalnych:-- afekty - odpowiednio - pierwotne i wtórne względem ROZPOZNANIA bodźca. * Gdy afekt pierwotny jest silny - silnie determinuje przebieg procesów poznawczych, bowiem pojawia się wcześniej, a impulsy są przekazywane z ciała migdałowatego do kory. * Ten mechanizm wyjaśnia powody, dla których nie mamy kontroli nad emocjami - nie tylko wtedy, gdy reakcje emocjonalne powstają drogą dolną i nie jesteśmy ich świadomi, ale także wtedy, gdy świadomi swych reakcji nie potrafimy nad nimi zapanować.

11. KORA górna droga WZGÓRZE CIAŁO MIGDAŁOWATE dolna droga BODZIEC REAKCJA EMOCJONALNA * Rysunek LeDoux przedstawia drogi impulsów wywołujących emocje, pochodzących spoza CUN (z ekstero- i interoreceptorów). * Sam umysł jednak jest także źródłem emocji: w następstwie procesów symbolicznych (myśli, konkluzji, przewidywań) powstają reakcje emocjonalne. * A zatem konieczne jest wskazanie - obok dróg dolnej i górnej impulsów zewnętrznych - drogi trzeciej: prowadzącej od KORY do CIAŁA MIGDAŁOWATEGO. * Gdy proces jest generowany w ośrodkach korowych, powstają reakcje emocjonalne, których źródła są w pełni świadome. (za: LeDoux 1996, str. 164)