Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl

1. Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2. Podstawy przedsiębiorczości(przedsiębiorczość bez tajemnic) Temat: System finansowy gospodarki

3. Rynek finansowy Rynek finansowy jest to miejsce, gdzie dokonuje się transakcji środkami pieniężnymi. Przedmiotem rynku finansowego są walory finansowe występujące w postaci zmaterializowanej lub zdematerializowanej. • Podmioty na rynku finansowym: • Skarb Państwa, • Terenowe Organy Władzy, • Instytucje ubezpieczeniowe, • Fundusze emerytalne, • Fundusze inwestycyjne, • Przedsiębiorstwa , • Ludność, • Podmioty zagraniczne. • Struktura rynku finansowego • rynek walutowy, • rynek pieniężny, • rynek kapitałowy (rynek pierwotny, rynek wtórny), • rynek kredytowy. Centrum Bankowo-Finansowe, była siedziba Giełdy Papierów Wartościowych.

4. Struktura rynku finansowego Rynek finansowy rynek pieniężny rynek kapitałowy rynek towarowy rynek niezorganizowany rynek zorganizowany rynek regularny rynek nieregularny giełdowy pozagiełdowy

5. Rynek kapitałowy Rynek kapitałowy jest częścią rynku finansowego obejmującego całokształt powiązań i współzależności między uczestnikami (podmiotami) transakcji gospodarczych (finansowych). Najbardziej znaczącymi uczestnikami rynku kapitałowego są przedsiębiorstwa i osoby fizyczne. Przedsiębiorstwa emitują akcje i obligacje w celu pozyskania funduszy na rozwój. Same też chętnie kupują tego rodzaju walory. Osoby fizyczne dostarczają funduszy na rynek kapitałowy dokonując lokat na rachunkach długoterminowych oraz zakupując – jak przedsiębiorstwa – akcje i obligacje. Jednostki prywatne zaciągają na omawianym rynku kredyty hipoteczne i konsumpcyjne. Na rynku kapitałowym operują również banki i inne instytucje finansowe.

6. Funkcje rynku kapitałowego • Jednym z podstawowych filarów prężnego gospodarczo państwa jest prawidłowo • i efektywnie działający rynek kapitałowy. • Funkcje rynku kapitałowego to w szczególności: • mobilizacja kapitału – stworzenie atrakcyjnego miejsca lokowania kapitału dla inwestorów, • alokacja kapitału – zidentyfikowanie potrzeb finansowych, ukierunkowanie przepływów środków kapitałowych do chłonnych inwestycyjnie sektorów gospodarki, • wycena kapitału i ryzyka – rynkowa ocena wartości spółki oraz określenie ryzyka • towarzyszącego jej działalności. Urząd Komisji Nadzoru Finansowego w Warszawie

7. Rynek kapitałowy – podstawowe pojęcia • Akcjonariusz – właściciel akcji, • Bessa (rynek niedźwiedzia) – długotrwała, silna tendencja spadkowa na rynku, • Dom maklerski – podmiot posiadający zezwolenie między innymi na: • oferowanie papierów wartościowych, • nabywanie i sprzedaż papierów wartościowych na własny lub cudzy rachunek, • a także na zarządzanie portfelem papierów wartościowych i doradztwo inwestycyjne dla swoich klientów • Dywidenda – część zysku netto spółki, przyznana do wypłaty akcjonariuszom, • Emitent – podmiot emitujący (wystawiający) papiery wartościowe we własnym imieniu, Hossa (rynek byka) – długotrwała, silna tendencja wzrostowa na rynku, której zwykle towarzyszą wzmożone zakupy akcji, Indeks giełdowy – wskaźnik kwantyfikujący wzrost lub spadek wartości określonej grupy spółek podobnych do siebie pod względem obszaru działalności, technologii, wielkości lub innych cech.

8. Rynek kapitałowy – podstawowe pojęcia Kapitalizacja rynkowa – całkowita wartość wszystkich papierów wartościowych lub wybranej grupy papierów wartościowych notowanych na giełdzie, liczona według kursu giełdowego Prospekt emisyjny – dokument zawierający szczegółowe informacje o sytuacji prawnej i finansowej emitenta oraz o oferowanych papierach wartościowych, związany z ich wprowadzeniem do obrotu na rynku regulowanym lub przeprowadzeniem oferty Publicznej, Spółka giełdowa – spółka publiczna, której akcje chociaż jednej emisji są dopuszczone do obrotu giełdowego, Spółka publiczna – spółka, której przynajmniej jedna akcja podlega dematerializacji, System notowań – system zawierania transakcji, w którym wszystkie transakcje giełdowe dla danego papieru wartościowego zawierane są na danej sesji, w danym momencie po tej samej cenie

9. Rynek finansowy a rynek kapitałowy W krajach zamożnych poważnym źródłem dochodów są dochody z kapitału. Kapitał, w tym znaczeniu, to pieniądze pochodzące z oszczędności, darowizn lub sprzedaży produktów (dóbr i usług), z których chcemy czerpać zyski. Pieniądze zainwestowane w celu ich pomnożenia nazywamy inwestycją kapitałową lub lokatą. Instrument finansowy jest to forma zobowiązania pieniężnego jednego podmiotu względem drugiego. Zobowiązanie to może przyjąć postać zapisu księgowego lub papieru wartościowego. Instrumentem bazowym mogą być akcje, obligacje, wysokość stopy procentowej, wartość indeksu giełdowego, a także tak nietypowe wskaźniki jak liczba dni słonecznych, wielkość opadu śniegu czy deszczu – derywaty pogodowe. Bardzo rzadki egzemplarz akcji Kozielskiego Stowarzyszenia (związku) Bankowego na 1000 Reichsmark z 1934 roku,

10. Rynek finansowy a rynek kapitałowy W zależności od przedmiotu obrotu na danym rynku finansowym wyróżnia się: Rynek pieniężny – miejsce obrotu instrumentami krótkoterminowymi, przy czym przyjmuje się, że krótki termin to okres od 1 dnia do 1 roku. Rynek kapitałowy – segment rynku finansowego, na którym dokonuje się operacji instrumentami o terminie zapadalności dłuższym niż rok. Czyli jest to rynek średnio i długoterminowych kapitałów. Rynek towarowy – dokonuje się tu transakcji towarowych dotyczących np. surowców, energii, płodów rolnych, a także instrumentów związanych bezpośrednio z nimi. Akcja przemysłu i górnictwa

11. Podstawowe instrumenty finansowe rynku kapitałowego Akcja – papier wartościowy, dokument świadczący o udziale jego właściciela w kapitale spółki akcyjnej, uprawniający go do otrzymywania dywidend i uczestnictwa w walnych zgromadzeniach akcjonariuszy. Obligacja – papier wartościowy, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (płacenia obligatariuszowi określonej sumy pieniędzy – zazwyczaj w określonych przedziałach czasu oraz do wypłacenia pełnej kwoty pożyczki w terminie wykupu). Prawa pochodne (tzw. derywaty) – instrumenty, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny lub wartości instrumentu bazowego (np. akcji). List zastawny

12. Podstawowe instrumenty finansowe rynku kapitałowego • Obligacje: • Ze względu na oprocentowanie wyróżniamy: • obligacje o stałym oprocentowaniu, • obligacje o zmiennym oprocentowaniu, • obligacje indeksowane, • obligacje zerokuponowe. • Ze względu na emitenta wyróżniamy: • obligacje skarbowe – emitentem jest Skarb Państwa, • obligacje komunalne – emitentem są gminy lub związki gmin, • obligacje przedsiębiorstw – emitentem są przedsiębiorstwa. • Akcja: • Ze względu na sposób przenoszenia wyróżniamy: • akcje na okaziciela, • akcje imienne. • Akcja daje posiadaczowi (akcjonariuszowi) m.in. następujące prawa: • prawo do dywidendy, • prawo głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, • prawo poboru, • prawo do udziału w masie likwidacyjnej.

13. Finansowanie działalności poprzez rynek kapitałowy Emisja akcji – akcja jest udziałowym papierem wartościowym, co oznacza, że potwierdza ona udział akcjonariusza w spółce. Innymi słowy, akcja stanowi odpowiednik części kapitału spółki-emitenta i daje prawo do udziału w jej zyskach. Na emitencie nie ciąży obowiązek odkupu akcji, czyli w pewnym sensie jest to pożyczka bezzwrotna. Pociąga to jednak za sobą prawo akcjonariusza do współudziału w kierowaniu spółką. Emisja obligacji – obligacja jest dłużnym papierem wartościowym, co oznacza, że potwierdza zaciągnięcie przez emitenta określonej kwoty pożyczki i zobowiązuje do jej zwrotu obligatariuszowi w określonym terminie. Emitent nie traci więc kontroli nad spółką, zaciąga jedynie swoisty kredyt, którego kosztem jest koszt emisji oraz odsetki wypłacane obligatariuszom. List zastawny

14. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) Giełda to miejsce, gdzie są kupowane i sprzedawane akcje oraz obligacje, a ceny ich są podawane natychmiast do publicznej wiadomości. Transakcje kupna i sprzedaży prowadzą w imieniu swoich klientów domy maklerskie. Działalność giełdy papierów wartościowych została wznowiona w Polsce w dniu 16 kwietnia 1991 roku po kilkudziesięcioletniej przerwie. Warszawska Giełda Papierów Wartościowych założona została przez Skarb Państwa jako spółka akcyjna. Akcjonariuszami są: banki, biura maklerskie i Skarb Państwa. GWP ma charakter otwarty, tzn. że transakcje na niej mogą zawierać inwestorzy zarówno krajowi jak i zagraniczni.

15. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) • Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) tomiejsce zawierania transakcji papierami wartościowymi. • Na GPW można dokonywać transakcji: • akcjami, obligacjami, prawami poboru, prawami do akcji, kontraktami terminowymi, • warrantami, opcjami, certyfikatami inwestycyjnymi. • Na GPW wyodrębnione są rynki: • podstawowy przeznaczony dla spółek o dużym kapitale akcyjnym, • równoległy przeznaczony dla spółek o mniejszym kapitale akcyjnym, • wolny przeznaczony dla spółek nie spełniających warunków rynku podstawowego i równoległego. Pierwszy budynek giełdy, centrum handlu od 1876 do II wojny światowej. Został kompletnie zniszczony podczas działań wojennych.

16. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) Kursy papierów wartościowych na giełdzie, czyli ich ceny, kształtują się w zależności od zleceń zakupu (popytu) i sprzedaży (podaży), przy czym kurs danego papieru wartościowego kształtuje się w zależności od liczby zleceń i od cen podanych w zleceniach, po których kupujący chcą kupić i po których sprzedający chcą je sprzedać. Ustalanie kursu odbywa się za pomocą tzw. notowania. NOTOWANIA notowania ciągłe - przy których kursy ulegają wielu zmianom w ciągu danej sesji giełdowej notowania jednolite - z jednym lub dwoma fiksingami (ustaleniami kursu), według którego zawierane są wszystkie transakcje na danej sesji

17. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) Na rynku podstawowym zmiany cen opisują: WIG – Warszawski Indeks Giełdowy – obejmuje wszystkie spółki notowane na rynku podstawowym, WIG20 – obejmuje 20 największych spółek na GPW, mWIG40 – obejmuje 40 średnich spółek notowanych na rynku podstawowym, Wejście do Centrum Giełdowego w Warszawie TechWIG – odnosi się do spółek z segmentu tzw. nowych technologii, sWIG80 – obejmuje 80 małych spółek, jest indeksem ciągłym, jego wartość jest publikowana co minutę.

18. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) Hossa, bessa, korekta Hossa czyli rynek "byka" jest okresem wzrostu cen akcji. Zazwyczaj trwa od kilku do kilkunastu lat. Wzrosty nie odbywają się dzień w dzień. Czasem następują kilkudniowe czy nawet kilkutygodniowe okresy spadku cen w fazie hossy. Te okresy spadków nazywane są "korektą". Po dłuższej hossie przychodzi najczęściej bessa czyli "rynek niedźwiedzia". Okres spadków cen akcji może trwać nawet kilka lat. Oczywiście nie jest to pochylona w dół linia prosta. W okresie bessy zdarzają się też wzrosty. Wtedy nazywane są one "korektą" spadków. Jak widać "korekta" może oznaczać krótkoterminowy spadek cen w okresie hossy i wzrost cen w okresie bessy.

19. Instytucje finansowe Instytucja finansowa jest to jednostka organizacyjna, której podstawowym zadaniem jest operowanie zasobami finansowymi, czyli gromadzenie i wydatkowanie środków. Do instytucji finansowych należą przede wszystkim banki, kasy oszczędnościowe, zakłady ubezpieczenia oraz zakłady reasekuracyjne. • Kodeks spółek handlowych do instytucji finansowych zalicza: • banki, • fundusze inwestycyjne, • towarzystwa funduszy inwestycyjnych lub powierniczych, • narodowy fundusz inwestycyjny, • zakłady ubezpieczeń, • fundusze powierniczy, • towarzystwa emerytalne, • fundusze emerytalne, • domy maklerskie. Aktualna siedziba Giełdy Papierów Wartościowych przy ul. Książęcej w Warszawie

20. Sposoby oszczędzania Skarpeta – czyli trzymanie oszczędności w domu jest z ekonomicznego punktu widzenia nieopłacalne. Inflacja powoduje spadek siły nabywczej pieniądza, co w konsekwencji zmniejsza wartość zgromadzonych oszczędności. Rachunek bankowy – niskie oprocentowanie wraz z opłatami za prowadzenie konta sprawia, iż zysk z lokowanych w ten sposób oszczędności oscyluje wokół zera. Lokata bankowa – stosunkowo wyższe oprocentowanie gwarantuje nam skromny lecz pewny przychód z tak lokowanych oszczędności. Rynek kapitałowy – sposób na oszczędzanie Rynek kapitałowy jest atrakcyjną ze względu na stopę przychodu, alternatywną formą lokowania oszczędności. Ceną za wyższy zwrot z oszczędności jest relatywnie większe ryzyko inwestycji. Szeroka gama tak instrumentów dostępnych na rynku, jak i pośredników finansowych, pozwala odpowiednio dobrać formę inwestycji do indywidualnych preferencji oszczędzającego.

21. Oszczędzanie a inwestowanie Oszczędzanie należy postrzegać jako zamiar zabezpieczenia nadmiaru środków pieniężnych niewykorzystanych na konsumpcję, a jednocześnie czerpanie z nich korzyści. Inwestowanie to działanie aktywne, mające na celu podniesienie wartości kapitału i otwieranie nowych perspektyw, obarczone jednak ryzykiem w zależności od skali i formy przedsięwzięcia inwestycyjnego. Skarbonka uczy nas oszczędzania, zbierania pieniędzy po to, żeby później mieć ich więcej. Taka skarbonka w dorosłym życiu zmienia się czasem w skarpetę lub szafę, a w skrajnym przypadku w słoik zakopany w ogrodzie. Idea oszczędzania jest słuszna, choć nie zawsze. Poważnym zagrożeniem dla świnki skarbonki jest nie tylko młotek, ale również inflacja.

22. Literatura • Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik 2002 • Niedzielski E., Łapińska A.: Zarządzanie firmą. WSiP 1999 • Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości. Podręcznik do liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Wyd. II. Operon, Gdynia 2009 • http://pl.wikipedia.org