Sociologji edukimi

1. Sociologjiedukimi Sociologjia, si shkencë e re u krijua në mesine shekullit të 19 Ashtu si në fusha të tjera u fokusua edhe në arsim (sociologjia e edukimit) Njeriu, nxënësi dhe dukuritë sociale që lidhen me të janë të vështirë për t`u bërë objekt studimi. Vështirësitë qëndrojnë: shkencat sociale nuk operojnë me laboratore. Dukuritë shoqërore në popuj e vende të ndryshme kanë nuanca të ndryshme. Çdo njeri është një botë më vete, ka një individualitet një histori zhvillimi Në rafshin shoqëror (nëkuptiminfilozofik) nuk mund të prodhohen receta të gatshme e përfundimtare Megjithatë, nëmënyrëtëveçantësociologjiaka detyrën apo misionin të përgjithësojë përvojat shoqërore. E fokusuar në arsim, një nga pyetjet që shtron sociologjia është se ç`vlerakanëshkolla, mësimdhënia e mësimnxënia, kurrikula, idetë, teoritë, siproçedohetpërprocesinmësimornëtërësiapopërdukuritëveçanta?

2. Sociologjiapërshkollën • Nësistemindemokratik shkolla nuk konsiderohet më një sistem i mbyllur. Problemetërëndësishmetësociologjisënëshkollëjanëedhekombi, etnia, nacionalizmi, feja. Shqiptarët e kanë problem çështjenkombëtare. • Arsimidhe kombi qëndrojnëedhe sot tëlidhurangushtësisht • MbaseduhettireferohemithëniessëkryeministrittëPrusisë Otto Von Bismarck, tëshek. 19, kurnëkërkesëtëpërfaqësuesvetëRilindjestonëtha: “Kenishkronja, libra e shkollashqip? – Jo!- Realizonimëparëkëto, mandejvijnëtëtjerat! PërndrysheShqipëria do tëmbetetnjëshprehjegjeografike!” • Arsimimiështëjetikpërmbarëvajtjen e një kombi dhedemokratizimin e tij, kunjë vend tërëndësishëm ka edukimi. Sociologjia e shqyrtonatë. • S. e edukimitështëjovetëmnjëshkencëkritikendajshkollës, objektitqëstudion, dhenjëkohësishtështëedhevetëkritikepërobjektinqëpërcaktondhemënyrënsi e shtjellon. • Krahasparashtrimevestrukturalistefunksioalistezhvillohetedhemendimkritik

3. Arsimimiikombit • Proceseveglobalizuese e integruesepo u jepetpërparësi e pobëhengjithnjë e mëdominuesenëkohëntonë • Shkollaështënjë element irëndësishëmnëzhvillimet e mëtejshmetënjerëzimit, • Si rrjedhojë e krijimittë OKB poredhetëorganizmavenëshkallëndërkombëtareapokontinentale, janëkrijuarndryshimetëthellanëekonomi, politikë e legjislacion, pointensifikohenlidhjetdhendikimetkulturore midis popujve. • Përsaipërketstatusittëkombitnëshoqërinë e sotme, sociologuanglez Antony D. Smith, nëlibrin "Kombetdhenacionalizminëerënglobale", pohon se kulturaglobalenuk do tëmundt`akapërcejënacionalizmin; kombi dhenacionalizmi, me shumëgjasa, do tëmbetenidealiivetëm realist dhepopulloribashkësivetëshoqërisë…"

4. Ndryshimi social dhe sistemi i edukimit • Edukimi (arsimi), sistemi i edukimit zënjë vend nëpiramidënsociale • Shoqëriaevoluonnëpërmjetdukursësëzhvillimit social • Edheedukimiështëpjesë e ndryshimit social • Nërafshinfilozofikzhvillimiështënjëparimpërtransformimin e realitetit. Dheshoqëria, shkollajanëtëorientuaranga e vërteta, kuptimi, morali, etj. • Askushnuk e ka monopolin e sëvërtetësprandajzhvillohen, përsosenkoncepte, ide, teoriarsimore, përsosetkurrikula, lideri, mësuesi, nxënësietj. • Shoqëria kujdeset për edukimin arsimin e brezit të ri dhe arsimi i shërben zhvillimit tëmëtejshëmshoqëror.

5. Lëvizja & ndryshimi social • Ndryshim social përbën çdo gjë që evoluon brenda shoqërisë Ndryshimet përfshijnëtëgjithaaspektetshoqërore. Evoluojnëtraditat, zakonet, teknologjia, arsimietj. • Jo çdo lëvizje përbën një ndryshim social. Ndryshimi social shkonpërtejlëvizjes sociale. • Ndryshimi social ështënëfokustëmendimitsociologjik. • A. GidensteklibriSociologjiatrajtonnjëkapitullmbindryshimin social, duke evidentuarrëndësinë e tij • Shoqëritë demokratike karakterizohen nga ndryshimet graduale, evolucionare • Arsimi është zhvilluar mbi bazën e koncepteve, ideve dhe teorive arsimore, qëkanë qenë në ndryshim. • Konceptet e antikitetit, mesjetës, R. Europiane dhe të shek..20janëmomentetërëndësishmenëetapat e zhvillimitshoqëror

6. Ndryshimetsociale • Nëkuptiminfilozofikshoqëriademokratikezhvillohetnësajëtëprocesitdialektikdhemjeteveevolucionare. • Nëkuptiminpragmatikshoqëriazhvillohetnësajetëndryshimevenëstrukturën socio-economike, sikurse ka ndodhurnëkaliminngarendi feudal nëkapitalizëm. • Karakteristikë e shoqërivedemokratikejanëndryshimetevolucionare • Ndryshimetsocialeshtrihennëtëgjithafushat: • kulturore, • ekonomike, • shkencore, • teknologjike, etj.

7. Ndryshimisocial dhe lëvizja sociale • Sociologët e vënëtheksinnëtre lloj ndryshimesh sociale. • I.Progresi social, i cili përfshin aspektetëndryshmetëshoqërisë: teknologjinë, shpikjet, novacionet • II.Evolucioni social kulturorqë ka të bëjë me evoluiminnëfushëntraditavezakoneve, tënjohurive, dijeve, të cilat trashëgohen nga njeri brez tek tjetri. • III.Ndryshimi social, qëpërfshininstitucionetsociale, sjelljetsociale, marrëdhënietsociale, ndërveprimet e grupeve sociale dukevendosur ekuilibra social.

8. Shkolla në antikitetin greko-romak dhe impakti social • Forca e ndryshimitështëvërejturqënëfazat e hershmetënjerëzimit • Shoqëria ka nevojë për dije, dija është pushtet • Nëantikitetingrek fillimisht dija merrej nëpër sheshe dhe mjedise publike. • Duke gjykuar rëndësinë e saj për shoqërinë dija u fut në institucionin e shkollës. • Edhevetëfilozofët e mëdhejtëantikitetitgrekPlatonidheAristoteli, sipasmodelittëshkollavefilozofikekrijuanshkolla, duke ivënënëfunksiontëPolisit • KonceptiiPlatonitmbimbretinfilozofdhepërpjekjetqëbënëpërtaaplikuar

9. Platoni… • Ai nënvizonte se: çdo fëmijë ka një potencial të veçantë, që përbën individualitetin e tij. Por ky potencial mbetet i paploësuar deri sa të analizohet dhe trasformohet nga arsimi (shkolla) në përshtatje me atë që ai e quan vlerë të akululuar të qytetërimit. • Shkolla (sistrukturw & marrwdhwniesociale) synonteqëdija të merrej në mënyrë të programuar nëshkollaqë në fëmijëri. • Nëfrymën e filozofisëgrekeshkollat u ndërtuan shkollatedhenëvendet e tjera, duke jopërmbajturkritereve • Pra, ngapikëpamja e moshëssëfëmijve, njohuriveakademike, si vatra të dijes, u dhe u bënëqendra të debatit ngapikëpamjadidaktike

10. Organizimiishkollës në Mesjetë • Shkollat filluan të bëheshin, kolegjet ndërtoheshin pranë instituciinstitucione të mbylluraonveve fetare: të kishës, xhamive. • Njohuritë që jepeshin në to trajtoheshin në nivele të ndryshme, sipas moshës së fëmijës. • Në shkollëntradicionalenëqendër të mësimit ishte mësuesiautoritaristdhe vëllimi i njohurivelëndore. • Me forcimin e karakterit fetar në shkollë, sidomosnëmesjetëdebati në klasa filloi të kufizohej. • Dija në shkollat mesjetare organizohej mbi bazën e mësimeve të fesë dhe veprave të Aristotelit. Ky tip shkolle, e bazuar në moralin fetar dhe filozofi është quajtur skolastikë. • Feja predikonte vullnetin e mirë, frymën morale, por krahas kësaj kishte edhe kufizime që bazoheshin në respektimin e të gjithë autoriteteve, të Biblës dhe mësimeve fetare, që konsideroheshin të padiskutueshme.

11. Rilindja Evropianedheshkolla • Mbi bazën e shkollave tip kolegjesh fetare u ngritën universitetet e para siç ishin ato në Itali dhe në Francë, në kohën e Rilindjes Evropiane. • Rilindjaeuropiane me iluminizmin, arsyen, zhvillimin industrial revolucionetpolitikekrijoihapësiratëgjeraedhepërzhvilliminfleksibwltwshkollës. • Në shek. XVIII u shkëput nga trungu i filozofisë pedagogjia dhe u krijua si një degë më vete. Kjosirrjedhojë e zhvillimeveshkencore. • Kjo do të thoshte se u krijua një shkencë më vete e cila do të fokusohej në problematikën e shkollës; do të shqyrtonte historikun, programet, veprimtarinë. • Situata e krijuar ndikoi për të ndryshuar gjendjen e shkollës, marrëdhëniet në shkollë. Shkolla u përqëndrua tek mësimnxënia por pa mohuar rolin e mësimdhënies dhe të bazës mësimore të shkollës. • Shkolla në këtë kohë funksionon mbi bazën e cikleve mësimore siç janë cikli fillor 7-8 vjeçar, shkolla e mesme, shkolla e lartë, njohuritë ishin të përshkallëzuara.

12. Shkollat në fillimtëshek. 20 • Në gjysmën e parë të shek. XX ekzistonin dy drejtime të mëdha pedagogjike ajo amerikane, që kishte në bazë idetë e filozofit dhe edukatorit amerikan Xhon Djui dhe shkolla Herbartiane • Djui e vintetheksintekkarakteridemokratikishkollës, tekmarrëdhëniaetnëprocesinmësimor, (jocentralizimi e autoritarizmi) • Johann Friedrich Herbart (1776 -1 841, ) ishte një filozof, psikolog dhe themelues i pedagogjisë si një disiplinë akademike. • Pedagogjia e herbartiane e vinte theksin tek rëndësia që ka kontributi shoqëror në zhvillimin individual. (Midi: konceptiUnëdhemua) • Sipas traditës platoniane, synimi i shkollës është të përgatisë qytetar, të aftë për të përmbushur synime reale në jetë. • Herbartiikushtonterëndësizyrtarizimitshkollor. Vetëm formalizimi, arsimimi rigoroz, shkruan ai, mund të sigurojë kuadrin për zhvillimin moral dhe intelektual të fëmijës. • Pedagogjia Herbartiane e vë theksin në tek lidhja midis zhvillimit individual dhe kontributit shoqëror. 

13. Ide kryesore dhemetodologjia e Herbartit • Disa nga këto karakteristika shfaqen ende në kohën e sotme. Kjo, si në shkollat publike ashtu edhe në ato private. • Ai u mbështet në konceptinarsimortëPlatonitqëtheksonte se shkolladuhettëformojëqytetar të aftë për të përmbushur detyrat në jetë. • Herbarti mendonte se çdo fëmijë lind me një potencial unik, është i veçantë dhe shoqëria nëpërmjet arsimit e përmbush atë, në përshtatje me vlerat e akumuluara të qytetërimit. • Sipas Herbart, aftësitë nuk janë të lindura, ato fitohen nëpërmjet kornizës së zhvillimit moral dhe intelektual. 

14. Herbarti: hapatmetodologjik • Në mënyrë që të zhvillojë një paradigmë arsimor që do të sigurojë një bazë intelektuale që do të çojë në një vetëdije të përgjegjësisë sociale, Herbart mbrojti se mësimdhënësit përdorin një metodologji tëbazuarnëdisahapa: • Mësuesiduhettëtërheqinteresin e nxënësit, me përmbajtjen e temësqëzhvillon; • u drejtonnxënësveherë pas here pyetje; • fokusohetnëkrijimin e njohurivetërejambibazën e asajqënxënësitkanëarritur; • bënnjëpërmbledhjetëçështjevekryesoretëmësimit; • arritjetnëmësimitrajtontë lidhura me parimet morale mbi jetën e përditshme .

15. 5 idetëkryesore • Korrniza e zhvillimit moral dhe intelektual i nxënësit mund të arrihet nëpërmjet arsimit të formalizuar dhe rigoroz.  • Në këtë çështje ai parashtroi edhe pesë idetë kryesore nëpërmjet të cilave realizohet pjekuria individuale dhe që janë: • Mbi këtë koncept ai formuloi edhe  pesë idetë kryesore që sigurojnë pjekurinë individuale të nxënësit gjatë shkollimit, që janë: • liria e brendshme e nxënësit (të ndjerit mirë); • procesi ipërkryerjes (performancës, zhvillimit gradual), • dashamirësia ndaj nxënësit • drejtësia në trajtimin e çdo nxënësi me të tjerët • përkrahja, shpërblimi për detyrat që realizon.

16. …PedagogjiaHerbartiane • Sipas Hrebartit aftësitë nuk janë të lindura, ato duhen kultivuar, dhepërmes arsimit mund të promovohet skema e zhvillimit moral dhe intelektual të nxënësit. • Në gjysmën e dytë të shekullit të 19 pedagogjis herbartiane i kapërceu kufijtë e gjermanisë dhe u përhap në europë dhe në SHBA. • Natyrisht që pedagogjia herbartiane, edhe për kohën e vinte theksin tek një shkollë me disiplinë të fortë, që respektonte mësuesin, programet, ora e mësimit që konsiderohej e shenjtë, e kështu me radhë.

17. John Deuey (1859 –1952) • Veçsesi filozof njihet edhe si reformator në fushën e arsimit. • Idetë e tij  lidhen me shkollën e Çikagos, që sugjeronin një shkollë praktike, eksperimentale, ku mësimet teorike të lidhen me veprimtarinë praktike dhe rritjen realisht në shkollë të frymës demokratike pluraliste, jo vetëm duke e shpalluar atë.   • Në vitin 1899 ai shkroi librin “Shkolla dhe shoqëria”. • Atjetrajtonse: ç’është edukimi? Si një proces që e shoqëron njeriun që nga lindja dhe gjatë gjithë jetës; çështë shkolla?, si një institucion shoqëror. Argumenton se shkolla duhet të ndjek dhe ti përgjigjet ritmeve të zhvillimit social. Metoda dhe rëndësia e saj në edukim; shkolla dhe progresi shoqëror; shkolla dhe jeta dhe shumë ide të jera me të cilat ne jemi familjarizuar edhe fal kontributit pedagogjik të Djuit.

18. Arsimishqiptarnëvitet 30 • Idetë e Herbartit u zbatuan në arsimin tonë fillimisht prej shkollës Normale të Elbasanit, dheprejandej u përhapëngjerësisht. • Një ndihmesë të madhe në zhvillimin e arsimitnë Shqipëri dhanë mësuesit që kishin studiuar jashtë shtetit, në Austri e etj. • Veçojmë Austrinë për vetë lidhjet që kishin popujt gjermanik me vendin tonë, si një vend jo sllav. • Njëndihmesëtëmadhnëshkollënshqiptaretëviteve 30 dhanëministrat e kohëssiHilëMosi (kryeministëriNolitdhemë 1930 edheministëriarsimit) dheMirashIvanaj (ministëriarsimit 1933) • Kyifunditndërmoriatëqëquhet “ReformaIvanaj”, kushpërfaqenidetëpërshtetëzimin, laicizimindhekombëtarizimin e arsimitshqiptar. Njëreformëradikalenëpërmbajtjedhenëmetodë e cilasynontetafustearsiminnëudhën e përparimitperëndimor. • Jukushtuarëndësirinovimittëprogrameve, forcimittëdisiplinës, frekuentimit, përmirësimittëklasaveve, tëbazësmaterialeetj. kualifikimittëmësuesve, përmirësimittëpagave, rritjessëbuxhetitpërshkollatedhepseishinkushtet e krizësbotërore. 

19. Shkollanëgjysmën e II të shek.20 • Po ashtu edhe gjatë gjysmës së dytë të shek XX u bënë ndryshime në organizimin dhe funksionimin e shkollës. • Në vitet ’60 u vendos sistemi 8 vjeçar i arsimit të detyrueshëm dhe shkolla u shtri në gjithë teritorin e Shqipërisë. • Në këtë periudhë u shënuan rezultate në fushën kundër analfabetizmit. • U ngritënshkollatëlarta, pas vitit 1957 • Masat për demokratizimin e shkollës, gjatë regjimit u reduktuan në përmirësimin e marrëdhënieve mësues-nxënës dhe të lidhjes së mësimit me punëndheedukiminushtarak. • Shkolla nuk mund të demokratizohej sepse në shkollën e ideologjizuarnuk lejoheshin pikëpamjet dhe teoritë e ndryshme pedagogjkearsimore.

20. Arritjet tëarsimitnëshek. XX • Krahas edukimit formal u bë edhe edukimiinformal • Arsim i lartë për të gjithë (jo për një pjesë, klerikët apo religjozët) • Arsim i lartë u krijuadhe u shtri pas vitit 1957 • Jo kufinj moshorë, arsim në cdo moshë • Standardizimi i arsimit • Futja e arsimit të detyrueshëm (7, 8 vjeçar, sot 9 vjeçar) • Edukimi parashkollor 3-7 vjeç • Nxënësit uleshin në banka në moshën 7 vjeçare (dhe 6 vjeç) • 1 vit parashkollor ishte me detyrim (spjegimetpsikosociale) • Arsim i specializuardheifëmijve me nevojatëveçanta • Arsim për emigrantët, të varfrit (nëbotë) • Feminilizimi i shkollimit sidomos në Evropë dhe Azi • Zgjerimiiarsimit tëmesëmdhe postsekondar

21. Zhvillimetdemokratikedheshkolla • Pluralizmi, zhvillimi demokratik i shoqërisë hapi perspektiva edhe për demokratizimin e shkollës. • Në periudhën e tranzicionit në strukturën e shkollës pati disa shkatërrime, rënie të nxënësve për të mësuar dhe braktisje të shkollës. • Tani janë krijuar hapësira për riorganizimin e shkollës dhe demokratizimin e saj. • Shkolla nuk konsiderohet më një sistem i mbyllur. Në shkollë veprojnë faktorë dhe aktorë të ndryshëm komunitarqë janë të interesuar për riorganizimin dhe demokratizimin e shkollës. • Problemebazëjanë: Pse duhet të ndryshojë shkolla? ( riorganizimi dhe demokratizimi i saj) • Ku konsiston ndryshimi? Ç’farë duhet të ndryshojë? ( programet, marrëdhëniet mësues- nxënës) • Cilët janë faktorët dhe aktorët e interesuar për ndryshimin dhe demokratizimin e shkollës?

22. Kritikandajarsimit • Ajo që shtrohetnëpër debate është cilësia e arsimit nërraport me zgjerimin e shkollave • Relevanca e dijeve (saështëajo që mësohetnëpërshtatje me tregun e punës?) • Sociologët e trajtojnëedukimin si një rilindje sociale • Arsimiluan rol në konsensusin social; nëzhvillimin demokratiknëkapitalizëm. • Sa më shumë njerëz të ditur të ketë aq më e zhvilluarështëshoqëriadheefikasproduktiisaj. • Shkencëtarët socialë luajnëroltërëndësishëmnëshqyrtimin e dukurisësëarsimimit, nëraportin midis burimevetëarsimitdheproduktevesociale • Ngrenëshqetësimeedhepërzhvillimin e specialitetevenëpërshtatje me nevojatsociale, orientiminndajkërkesavetëtregut, përgatitjen e studentëvepërjetën

23. Sociologët funksionalistë të edukimit • Sociologjia si shkencë ka në fokus shoqërinë interesohet për: • marrrëdhëniet dhe raportet shoqërore, strukturat sociale, për krijimin e institucioneve të afta për të ristrukturuar shoqërinë. • Sipas strukturimit social edukimi ka një rol të rëndësishëm në organizimin, strukturimin dhe funksionimin e shoqërisë, aq më tepër që edukimi është një proces që lidhet me të ardhmen e saj. • Ndryshimet sociale janërrjedhojë e arsimimit, që është kryer në etapa të ndryshme të zhvillimit shoqëror • Nëmënyrë të veçantë janërrjedhojëe revolucionevetëmëdhapolitikedhetërevolucionit industrial, që shënoi një rishikim nëmentalitetet e mëparëshme, duke afirmuar gradualisht koncepte të reja mbi shoqërinë dhe arsimin. • Si rrjedhojë e progresit social-ekonomik u bënëndryshime të qenësishme edhenga pikëpamja e organizimit dhe strukturimit social. • ështëkrijuar një diferencim i ri shtresor apo klasor në masën e popullsisë.

24. Durkheimmbiedukimin • Sociologët klasik shqyrtuan raportin midis individit dhe shoqërisë dhe shprehën pikëpamjen e vendosjes, stabilizimittwnjë rendi social. • Arsimiduhej të ishte në funksion të “Ruajtjes së rendit social”. • Sipas Durkheim: “Edukimi është në funksion të shoqërisë, madje edukimi moral është funksioni parësor i edukimit. Tërësia e vlerave, normave mbajnë të lidhur shoqërinë”. • Konti dhe Durkheim e vinin theksin në aspektet kolektive në edukim • Të dy llojet e edukimit, Formal (zyrtar) dhe Informal i shikonin në funksion të ruajtjes së rendit social. • Duke ndjekur arsyetimin që i jep përparësi edukimit shoqëror, Durkheim shprehet se “Individi i nënshtrohet pritshmërive sociale”. • Edukimiu vu në funksion të shoqërisë industriale, i shërbeu përgatitjes së talenteve për menaxhimin e një shoqërie të tillë. • Krahas aspektit shoqëror, Durkheim e shikon shkollën edhe si mjet të edukimit, të përshtatjes, dhe përzgjedhjes së individëve të talentuar. • Ne, shkruan Durkhejmi theksojmë rolin që ka shoqëria ndaj individit.

25. Sociologjia, vleratdheedukimi • Emile Durkheim: edukimidhesolidariteti social • Funksionikryesoriedukimitështëtrasmetimiinormavedhevleravesociale. • Durkheim: pjesëmarrjanëfamiljebazohetnëmarrëdhënietfamiljare, pjesëmarrjanëgrupështënjëzgjedhjepersonalendërsapjesëmarrjashoqërorenukbazohetnëkëtoparime. • Nëshoqërinjerëzitmësojnëtëbashkëjetojnë me ataqënukjanëtëafërmitapomiqtë , shokët e tyre. • Shkollaofronnjëkompleksrrethanashkuedukohetmarrëdhëniashoqërore , mbibazën e rregullavedhenormavetëcaktuara. Kjo e përgatitpërtubërëanëtaraktivishoqërisë • Shkollaipërgatitedhesipasndarjessëpunësnëprofesionetqë do tëushtrojnë

26. Talcott Parsons • Trajtoinëvitet 50: EdukimidhevleratuniversaleParsons argumenton se pas socializimitprimarbrendafamiljes, shkollasiagjenciqendrore e socializimitmerrpërsipërsocializimin e fëmijëve. • Shkollavepronsinjëurënëmestëfamiljesdheshoqërisënëtërësi, duke u përgatiturfëmijët, duke rriturrolin e tyre.Brenda familjes, fëmijaedukohetnëdrejtimtëstandardizimittëngushtë.  • Nëshoqëriindividitrajtohetdhegjykohetmbibazën  e standardeveuniversale, tëcilataplikohenpërtëgjithëanëtarët, dhejombibazën e lidhjevetëngushtafamiliareapofarefisnore • Nëfamiljestatusipërcaktohetqë me lindjen e fëmijës, kursenëshoqëribëhetmbibazën e standardevetëprofesionit • Shkollashërbensinjëperiudhëtranzicionipërkëtëkalim • Shkollakrijonkonsesusin e vlerave. Si pjesë e këtijprocesitërinjtëformësohen me vleratbazëtëshoqërisë.

27. Sociologjiaamerikanembishkollën • Mbibazën e konceptimitfunksionalist , qëthekson se konsesusiivleravëështëparimbazëqënjëshoqëritëfunksionojënëmënyrëefikasejanëzhvilluarkonceptetëndryshme. • Nësociologjinëamerikanetheksohet se shkollapërpiqettëinstalojëdyllojevlerash: • Vlerat e arritjes; • Dhevlerat e barazisësëmundësisësëbarabartë Shkollakrijonshansetëbarabartapërtëgjithënxënësitqëatatëmotivohenpërtëzhvilluaraftësitëdhekompetencat Parsons e shikonshkollën (sistemin e edukimit) edhesinjë instrument tërëndësishëmpërseleksionimin (përzgjedhjen) e individëvenëpërshtatje me misioninqë do tërealizojnënëtëardhmen. Shkollatestondherealizonevoluimin e nxënësve , duke evidentuartalentet. Konceptiitijbazohettekmeritokracia

28. Marksizmi • Duke e parë edukimin në funksion të shoqërisë, e vintetheksintekambiguitetimidis shoqërisë që ka shumë aspekte pabarazie dhe funksionit të edukimit, si mision i barazisë. • Nëkëtorrethana, sipasmarksizmit edukimi zhvillohet në kontekstin e pabarazisë sociale. Ndërkohë që edukimi synon zhvillimin e barazinë sociale për të gjithë. (që do takrijonte…) • Në sferën e edukimit aktualisht edhe në shkollën tonë ndiqet parimi i meritësdhe preferencës dhe kjo në një mënyrë apo në një tjetër krijon pabarazi intelektuale midis nxënësve. Pabarazi, që e stimulon edhe vetë rendi demokratik, qëikushton rëndësi aftësive sipërmarrëse të individit. • Marksizmi, që e vë theksin në aspektin kolektivist kundërshton parimin e meritokracisë (Parsons) në edukim, sepse sipas Marksizmit, individët në shoqërinë me klasa, nuk zotërojnë në masëtë barabartë kushtet materiale për zhvillimin social. Rrjedhojattwbarabartw me standardetwulta…

29. Këndvështrimi pluralist • Për edukimin ka pasur edhe pikëpamje të tjera. • Nëbazë të këndvështrimit Pluralist qëndron paradigma Dialektike e edukimit, që përfaqëson një model dualist, që përmbledh koncepte të sociologjisë konvergjente dhe divergjente. • Ndërsa, sociologjia konvergjente – i kushton rëndësi Universalitetit dhe Globalizmit, Sociologjia divergjente – e vë theksin tek multikulturalizmi dhe edukimi në një shoqëri diverse. • Të dya këto qasje, pra si konceptet Divergjente dhe Konvergjente i kushtojnërëndësi praktikave në edukim. 

30. Teoritë Makro dhe Mikro në Edukim • Janëzhvilluarshumëteori: Teoritë Makrodhemikronëedukim; Teoria e Konsensusit;Teoria e Konvergjencës; Teoria e Kapitalit Human, etj. • Tërësia e elementëve kulturore, sociale dhe natyrore ndikojnë Edukimin, duke krijuaredhekonceptetMakro me Mikro me teoritë e tyre. • Është e rëndësishme të zhvillohet një sociologji e re edukimi e cila merr parasysh Globalizmindhe Multikulturalizmin e cila ka zhvilluar dy blloqe

31. Teoritëmakrodhemikro • Makro- Globalizmi dhe Universalizmi • Globalizmi po çon në universalizim të edukimit. Teoria e re e edukimit përvijon një ekonomi të re të edukimit. Nuk synohet më të krijohen breza të prodhimit industrial por një ekonomi e re edukimi. Edukimi është aksesi i vetëm për punë sidomos në shoqërinë e shërbimit. (arsimimidheindustrializimi) • Tjetër shqetësim i sociologjisë së re të edukimit janë politikat dhe politikbërja, cfarë nevojash sociale ka, cfarë mund të bëhet për to, etj.  • Mikro- Multikulturalizmi • Multikulturalizmi prek veçantësitë individuale. Të studiohet multikulturaliteti në edukim. E vëtheksintekdiferencat në edukim, se të gjithë jemi të ndryshëm nga njëri-tjetri. • Diferenca në edukim dhe Diversiteti na bën të mendojmë për një kurikul multikulturale. • Tendenca e sociologjisë së re të edukimit është të integrojë Globalizmin dhe Multikulturalizmin të cilat të jenë të përfshira në edukim.

32. Kuadri teorik në edukim • Aktualisht meqënëse edukimi po shihet si parakusht për hyrjen në tregun e punës dhe për zhvillimin teknologjik dhe shkencor, edukimi shihetçelësi për punë. (I largohetdisiaspektitedukues/moral) • Parsons doli me teorinë Meritokratike. Meritokracia si parësore në fushën e edukimit Sipas Teorisë Meritokratike funksioni i Edukimit është i dyfishtë. • Socializon individët me norma të përbashkëta • Shpërndan mundësitë, oportunitetet të cilat ndikojnë në statusin tonë. • Për Parsons shkolla është nënsistem i sistemit shoqëror. • Shkolladhe familja na japin vlera dhe norma që ndikojnë në personalitetin e njeriut. Vërtet familja na jep vlera dhe norma por edhe në shkollë marrim të tjera vlera që na përgatisin për funksione dhe pozita të caktuara që mund të zëmë në shoqërinë industriale. • Shkolla është ruajtës i rendit meritokratik. Shkolla është një nënsistem i shoqërisë , aty zhvillojmë vlerat sociale të mësuara në familje.

33. Dahrendorfvsinterpretimit funksionalist • Ralf Dahrendorf atakon interpretimin funksionalist mbi edukimin. Sipastij, edukimi nuk është neutral as në afirmimin e mundësive e as në shpërndarjen e tyre. Përndryshesi shpjegohet që edukimi ka rolin e tij në shpërndarjen e pozitave dhe posteve? • Edhepse seleksionimi nuk është i qëllimshëm, edukimi ka rol seleksionues dhe jo neutral • Modeli i burokracisë meritokrate injoron faktorët social • Në edukim ka pabarazi, edukimi në fshat ndryshon nga në qytet • Për Dahrendorf mundësitë e pabarabarta të edukimit në fshat dhe atij në qytet vijnë si pasojë e mosneutralitetit në edukim. • Sistemi edukativ ka ngelur mbrapa dinamikës sociale. • Edukimijo vetëm nuk i paraprin por as i ndjek ndryshimet sociale. • Në modelin burokratik është lënë në harresë modeli i rolit socializues të familjes. • SipasDahrendorfitroli edukativ i familjes luanrolesencial në selektimin edukativ.

34. Kontradikta të tjera të funksionit të edukimit • Ka shumë studime që vërtetojnë se ka lidhje thelbësore midisedukimint, familjens prejardhjens klasore, klasëns sociale, suksesint akademik dhe atë profesional. • Familja që qëndron më lartë në klasën shoqërore i ofron më shumë fëmijës se ajo që qëndron më poshtë gjë që për meritokratët nuk vihet re një diferencim i tillë • Mobiliteti okupacional (profesional), specializimi shkon në origjinë. Por prindërit nuk kanë ndonjë ndikim të madh në përzgjedhjen e profesioneve të fëmijëve (Gjermani). • Studim: 44% e punëtorëve në Francë, profesione të ngjashme me të prindërve. • Funksionalizmi nuk shpjegon efektet e rritjes së papunësisë megjithëse edukimi është rritur • Pse ka ndërhyrje nga shteti mirëqenies sociale kur njerëzit janë të mirëedukuar? • Pse ka zvogëlim të buxhetit kur në meritokraci kemi rritje të prodhimit me rritjen e edukimit? • Pse ka shoqëri në krizë kur njerëzit po mbiedukohen? • Shoqëria civile është më fleksible se sistemiiedukimit

35. Teoria e Riprodhimit Kulturor Teoritë Makro • Teoria e Riprodhimit Kulturor • Teoria e Riprodhimit Ideologjik • Teoria e Rrjetit (Netuork)   • Teoria e dy autorëve Bordie dhe Parson të cilët vunë re sesi faktorët kulturorë ndikojnë në përdorimin e diferencueshëm të mundësive edukative për shkak të përkatësisë klasore. • Kapitali kulturor është specifik për klasat shoqërore dhe meqë kapitali kulturor është i ndryshëm edhe hyrja në kapitalin socio-ekonomik është i ndryshëm për klasa të ndryshme. Kështu edukimi ndikon në prodhimin social dhe kulturor. • Klasat janë të ndryshme, kështu dhe aksesi që do kenë në edukim fëmijët e tyre do të jetë i ndryshëm. Ndryshimi qëndron edhe në përdorimin e mundësive në mënyra të ndryshme. Klasa e ulët pregatit fëmijët për punëtorë, klasa e mesme më lartë e kështu me radhë. • Edukimi si një mënyrë për të prodhuar kulturalisht vlerat dhe normat që shoqëria ka, prandaj quhet teori e riprodhimit kulturor.

36. … Teoria e Riprodhimit Kulturor • Bordie- shkaku i pabarazisë mes nxënësve qëndron tek origjina socialkulturore dhe jo tek aftësitë e tyre. • shkaku janëmarrëdhëniet e diferencuara me kulturën akademike dhe kjo për shkak të statusit social dhe jo për shkak të aftësive personale dhe faktorëve ekonomikë. Kufizimet kulturore janëtë theksuara shumë tek shtresa e ulët shprehen këta autorë • Përshkak të origjinës së familjeve ka aftësi të diferencuara akademike që do ti cojnë ata drejt suksesit ose dështimit. • Në shkollë mësojmë si duhet të vendosemi në shoqëri prandaj shkolla bëhet garant i riprodhimit kulturor sipas këtyre autorëve. • Kjo çon në ruajtjen e statusquosë. Kjo teori le pak vend për mobilitet social. Nuk ka vend për ndryshim brenda sistemit. • Gjithcka është e paracaktuar, ata që do zgjidhen për pushtet akademik duhet të vijnë nga klasa të larta pasi këta posedojnë kapitalin më të madh social dhe kulturor për të zhvilluar akademikisht statusin më të lartë.

37. … • 1. Arbitrariteti kulturor. Statusi social lidhet domosdoshmërisht me kapitalin social, kulturor, akademik .Kykapital i bënnxwnwsitmë të suksesshëm. • 2. Dhuna simbolike në shkollë. Preferenca, trajtimi preferencial i mësuesve për fëmijët që vijnë nga klasa të ndryshme. Shkolla i përcakton të suksesshmin jo vetëm përmes trajtimit preferencial, diferencial por edhe nëpërmjet mjeteve të tilla si disiplina, nota. • Kultura akademike nuk është neutrale por përforcon konceptin e dominimit shoqëror, kontribuon në pabarazinë e klasave. • Kultura akademike nuk është neutrale sepse përforcon selektimin e individëve në saj të ngjashmërive me kulturën sunduese, me modelin kulturor ekzistues. Çan joai që është i zoti, por atij që i jepen mundësitë,qëfavorizohetngakultura. • Pengesat që hasin nxënësit në përparim janë më tepër kulturore sesa ekonomike. • Tëtjerësociologe shohin edukimin si një dominim të instaluar, kështu që ky dominim shoqëror është i pamodifikueshëm.

38. Teoria e Riprodhimit Ideologjik • Althuser, 1972, shkolla është aparat ideologjik shtetëror. është teori e drejtimit marksist ksist, kushtet materiale përcaktojnë kulturën dhe gjithcka tjetër madje dhe edukimin. • Shkolla moderne prodhon pabarazi sociale të cilat i kanë rrënjët në sistemin kapitalist të prodhimit. Sistemi kapitalist pranon legjitimimin arbitrar të pabarazisë së dijes dhe jo vetëm e pranon, prodhon, legjitimon dallimin në dije por këtë e realizon nëpërmjet kualifikimeve selektive dhe kredencialeve. • Althuser e interpretoi më tej teorinë e riprodhimit kulturor duke e quajtur atë teori e riprodhimit ideologjik. • Shkolla dhe edukimi informal favorizojnë subordinimin klasor, në fakt subordinimin ndaj ideologjisë sunduese duke riprodhuar pushtet dhe marrëdhënie klasore.

39. Antonio Gramshi • Për të shteti është sistemi në të cilin mbështetethegjemonia e borgjezisë dhe kjo mbahet në dy këmbë: • Imponimi moral • Imponimi intelektual • Ne edukohemi për të pranuar ideologjinë sunduese.  • Për perspektivën marksiste edukimi është pjesë e superstrukturës ideologjike dhe politike. • Funksioni i edukimit është të përshtatet në marrëdhënieme sistemin e prodhimit, me klasën dominuese. • Edukimi është një institucion i varur nga shtetidhe ka funksion ideologjik të dyfishtë. • Kontribuon në riprodhimin e fuqisë punëtore përmes të mësuarit, shprehurit dhe njohurive të nevojshme në procesin e punës. • Favorizon riprodhimin ideologjik përmes procesit të socializimit dhe brendësimit të normave dhe vlerave që mbajnë në këmbë sistemin e prodhimit.

40. Teoria e Rrjetit • Teoria e Rrjetitështë quajtur ndryshe edhe teoria e riprodhimit ekonomik. Kjo teori u zhvillua nga Baudelot dhe Estabet. • Shkolla si në mësim si në praktikë çon në diferencim e cila korespondon me ndarjen e punës. • Funksioni përzgjedhës dhe riprodhues i shkollës. • Ideologjia në shkollë rikrijohet prej mësuesve dhe bëhet në mënyra të ndryshme. • Pra shkolla profesionale përgatit punëtorë me paga më të ulëta dhe shkolla e përgjithshme na përgatit për profesione elitare, kulturore dhe ekonomike. • Shkolla ju imponon nxënësve brendësimin e normave dhe vlerave të ideologjisë sunduese. Ky është funksioni i mësuesve sipas kësaj teorie. Prandaj dhe praktika dhe rituali i aparatit ideologjik të shkollës ndahet në: • Kulturë të nënrenditurit • Kulturë të elitarit • Pra sistemi i edukimit legjitimon dheruanprivilegjet klasore.

41. Teoria e Korespondencës Ekonomike • Boules dhe Gridgen ndjekinparadigmat e rrjetit social. Në shkollë mësohen marrëdhëniet ekonomike në prodhim. Ju mësohen në shkollë marrëdhëniet që do të realizohen në vendet e punës, nevojat tona që ti përgjigjen kërkesave të prodhimit. • Prodhimi kushtëzon potencialet e individëve, në vend të talentit, aftësive. Shkolla ështëjo demokratike pasi studentët nuk e kontrollojnë dot përmbajtjen e kurikulës. • Nxënësitnukpërzgjedhin atë ç’ka duan, atwqwu nevojitet.

42. Teoria e Kredencialeve • Randall Collins – në 79 ka luajtur rol të rëndësishëm në analizën sociologjike • Ai bëri lidhjen midis Edukimit – Prodhimit – Statusit shoqëror. • Pasues i Verberit, i pikëpamjes neoveberiane • Trajtoi: Dominimi fetar – dominimi burokratik – dominimi i kishës, ka sjellë dominimin e shtetit. • Shkolla u burokratizua. Burokracia e arsimit, si rrjedhojë e racionalizmit. • Racionalizimi ekonomik kërkon shprehi teknike, ekspertë.Pwrgatitja e tyrefillonqwnwshkollw • Si shprehet kjo në procesin e edukimit? • Notat e larta na japin akses në funksione dhe poste të larta në strukturën shoqërore. • Sipas Veberit edukimi ka funksion dualist. Edukimi: • Na aftëson të krijojmë stile të reja jetese • Na përgatit për të qenë pjesë e burokracisë.

43. Teoria e kontrollit simbolik dhe kodeve gjuhësore • Bernstein Bernstein (sociolog & linguist Britanik, sh 20) lidh teorinë e riprodhimit me sociologjinë e re të edukimit dhe e futi në sferën e komunikimit (sociolinguistikë). • Faktorët klasor që rregullojnë komunikimin gjuhësor. Faktorët klasorë – origjinën e familjes. Kode brenda një klase. Anëtarët e një klase e kanë të vështirë të merren vesh me anëtarë të klasave të tjera, si rrjedhojë e kodeve të ndryshme. • Kodet përcaktojnë: suksesin, dështimin. E mira e kësaj teorie është se u bë një lidhje midis materiales (klasa) dhe simbolikes (gjuha). • Kurikula e fshehtë (sociale)nëpërzgjedhjen, klasifikimin, shpërndarjen, transmetimin, dhe vlerësimin e dijes edukative, shpërndarjen e pushtetit dhe kontrollit social. Edukimi ka rol dualist: • Progresiv – demokraci, tolerancë, racionalitet • Regresi- pabarazi, fragmentarizim i dijes, paragjykimet.  • Makro – marrëdhëniet socio-ekonomike materializohen në kurikul • Mikro – marrëdhëniet, qëndrimet e nxënësve dhe mësuesve ndaj edukimit