Download
1 / 64
640 likes | 859 Vues
مفاهيم اوليه بورس و فرآيند سرمايه‌گذاري. مديريت توسعه فرهنگ سرمايه‌گذاري پاييز 91. انواع بازارها. الف- بازار كالا و خدمات:
E N D
مفاهيم اوليه بورس و فرآيند سرمايه‌گذاري مديريت توسعه فرهنگ سرمايه‌گذاري پاييز 91
انواع بازارها الف- بازار كالا و خدمات: اين بازار اولين بازار تشكيل شده به وسيله انسان‌هاست. درواقع انسان‌ها در گذشته و حال ياد گرفته‌اند كه محل متشكلي را براي خريد و فروش كالاهاي خود داشته باشند و قوانين و عرف حاكم بر اين بازار را رعايت كنند.در بازار كالا در قبال كالا و خدمات، واحد پولي مورد پذيرش، به عنوان تسهيل‌كننده‌ي معاملات مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در اين بازار، ارزش هر كالا يا خدمت با مبلغي پول تعريف و عرضه مي‌شود و معمولاًمعاملات درون اين بازار ، تحت مكانيسم‌هاي شناخته شده‌اي صورت مي‌گيرد. در اين بازار كالاها و خدمات به گونه و نوع‌هاي مختلفي تقسيم‌بندي مي‌شوند و هركدام از آنها تحت حاكميت قوانين و عرف خاص پذيرفته شده‌ي خود مورد معامله قرار مي‌گيرند. دراين نوع بازار واحد پولي، به عنوان واسطه معاملات مي‌تواند در بخش‌هاي مختلف بازار به راحتي جابه‌جا شود و هيچ‌گونه محدوديتي براي آن وجود ندارد. در واقع ما مي‌توانيم نقدينگي خود را به راحتي در بخش‌هاي مختلف بازار و تحت قوانين آن به گردش دربياوريم.
ما مي‌توانيم نقدينگي خود را وارد اين بازار كرده و به همان راحتي از بازار خارج كنيم. بازار كالا و خدمات، به دليل قدمت و به دليل تامين‌كننده‌ي نيازهاي كلي انسان‌ها از وسعت بسيار زيادي برخوردار است. در اين بازار آنچه كه ارزش كالا و خدمات را تعيين مي‌كند عرضه و تقاضاست. تقاضا متناسب با نياز انسان‌ها تغيير مي‌كند. در قبال افزايش تقاضا و ثبات عرضه، افزايش قيمت‌ها حادث مي‌شود كه امروزه ما آن را به نام تورم مي‌شناسيم، از تورم به عنوان بيماري اقتصاد نام برده مي‌شود و اكثريت و يا بهتر است بگوييم كليه حكومت‌ها تلاش مي‌كنند تا تورم را به حداقل ممكن برسانند. تورم باعث ايجاد شغل‌هاي كاذب و كاهش توليد،يا تمايل به توليد مي‌شود. به همين دليل دولت‌ها و شبكه اقتصادي كشورها سعي مي‌كنند با ايجاد تعادل بين عرضه و تقاضا ، تورم را كنترل كنند.
ب- بازار پول بازار پول ابتدا به جهت نگهداري نقدينگي مردم تشكيل شد و به عنوان يك محل امن براي نگهداري و محافظت از پول در مقابل سرقت از آن تعبير مي‌شد. در ابتدا بانك در قبال نگهداري و محافظت از پول مردم از آنها مبالغي را دريافت مي‌كردند.
اما با گسترده‌شدن دنيا و مناسبات اقتصادي و ايجاد دادوستدهاي گسترده وظايف و مسئوليت‌هاي جديدي براي بانك‌ها تعريف شده. در اين زمان، دولت‌ها ياد گرفتند كه شايد بتوان از بانك‌ها به عنوان ابزاري براي كاهش تقاضا در بازار كالا و خدمات استفاده كرد. به همين دليل شروع به تبليغ براي جذب نقدينگي مازاد مردم در حساب‌هاي بانكي كردند، تا به اين وسيله حجم نقدينگي در دست مردم را كاهش داده و كنترل نمايند و از سرازير شدن ناگهاني اين حجم عظيم نقدينگي به بازار كالا جلوگيري كنند و به اين طريق، بتوانند تقاضا و نهايتاً تورم را در بازار كالا و خدمات كنترل كنند.از طرف ديگر نقدينگي جمع شده در حساب‌هاي بانكي خود مي‌توانست به صورت وام و تسهيلات در اختيار بخش‌هاي توليدي جوامع قرار گيرد و توليد را افزايش دهد. بانك‌ها در قبال وام و تسهيلات پرداختي به شركت‌ها و مؤسسات بهره دريافت مي‌كردند و از طرف ديگر به سپرده‌هاي مردم نيز بهره‌اي را مي‌پرداختند و مابه‌التفاوت اين دو نرخ بهره به عنوان درآمد بانك‌ها شناخته مي‌شد.
بازار پول تا مدت‌ها توانست نقش تعادل آفرين بين عرضه و تقاضا در بازار كالا و خدمات را بازي كند تا اينكه بحث كنترل نقدينگي در بازار پول به ميان آمد. با ايجاد بحران‌ها مردم به بانك‌ها هجوم آوردند و نقدينگي حساب‌هاي خود را طلب مي‌كردند و در اين مقطع و زمان بود كه ضعف اصلي بازار پول نمايانگر شد. در واقع بازار پول توان لازم براي كنترل و حفظ تعادل بين عرضه و تقاضا در شرايط بحراني را به طور كامل نداشت. پس بايد راه ديگري يافته و به كار گرفته مي‌شد.
ج- بازار سرمايه با بروز و شناخت ناتواني بازار پول در ايجاد تعادل بين عرضه و تقاضا، با هدف جلوگيري يا كنترل تورم، بازار سرمايه به عنوان گزينه‌اي مؤثر در جهت تعادل‌آفريني مورد توجه قرارگرفت. سياست‌هاي مالي و اعتباري در ابتدا بازارهاي سرمايه را ايجاد كرد و مساله‌اي به نام بورس و سهام به عنوان امري تاثيرگذار جاي خود را در زندگي مردم باز كرد و مردمي كه تا آن زمان مازاد نقدينگي خود را در سپرده‌هاي بانكينگهداري مي‌كردند، كم‌كم نحوه سرمايه‌گذاري در بورس و خريد سهام شركتهاي بورسي را ياد گرفتند و به اين ترتيب بازار سرمايه در جامعه‌اي انساني هر روز شناخته‌تر شد.
در بورس اوراق بهادار كه نمود بارزي از بازار سرمايه مي‌باشد، سهام و سرمايه شركت‌ها مورد معامله قرار مي‌گيرد. اين امر باعث مي‌شود كه مازاد نقدينگي افراد به جاي سرازير شدن به بازار كالا، به شركت‌ها سرازير شده و باعث تامين مالي شركت‌ها شده و در نهايت توليد را افزايش دهد. توليد بيشتر، عرضه را متعادل‌تر كرده و مي‌تواند به تقاضاي فزاينده در بازار كالا و خدمات پاسخ داده و مانع تورم شود. از طرف ديگر شركت به يك منبع ارزان قيمت تامين مالي دسترسي داشته در نتيجه، قيمت تمام شده محصولاتشان، افزايش ناگهاني نخواهد داشت. افراد قبل از خريد سهام شركت‌ها و در صورت عملكرد مطلوبشان، در سود (زيان) آنها شريك مي‌شوند و در نتيجه تقاضا براي خريد سهام شركتهاي سودآور هر روز بيشتر مي‌شود و چرخه رقابت بين شركت‌ها براي كسب سود بيشتر و در نتيجه جذب نقدينگي وسيع‌تر و بيشتر شده و اين رقابت سالم مي‌تواند تمامي گروه‌هاي فعال در بازار سرمايه را منتفع سازد. شركت‌ها از منابع مالي ارزان قيمت، منتفع مي‌شوند، سهامداران در سود شركت‌ها شريك مي‌گردند، شراكت‌اين دو بخش چرخه توليد را به گردش در مي‌آورد و توليد بيشتر شكوفايي اقتصادي را به همراه خواهد داشت .
اتفاق مهم ديگري كه در بازار سرمايه مي‌افتد اين است كه نقدينگي به محض ورود به بازار سرمايه ، به عنوان يك شريك، درگير بازار گشته و در مواقع بحراني، دولت‌ها مي‌توانند ورود و خروج نقدينگي از اين بازار را كاملاً تحت سياست‌هاي خود قرار دهند. در واقع نقدينگي وارد شده در بازار سرمايه در صورتي مي‌تواند از اين بازار خارج شود كه جايگزيني داشته باشد و اين مهم، جبران‌كنندهنقص بازار پول است. چرا كه نقدينگي در بازار پول، مي‌توانست هر موقع كه مايل باشد و بدون هيچ جايگزيني از بازار پول خارج شده و دولت را در اعمال سياست‌هاي خود بر آن بازار محدود كند.در واقع نگارنده، بازار سرمايه را به «زندان جذاب و زيباي نقدينگي» تعبير مي‌كند.در اين زندان جذاب، نقدينگي به انتفاع از نقاط مثبت و سازنده بازار مي‌پردازد و دولت‌ها نيز اين امكان و فرصت را مي‌يابند تا بر اين حجم نقدينگي اعمال سياست كنند و افسارگسيختگي آن را مهار نمايد. كاري كه شايد در بازارهاي ديگر اصلاً امكان‌پذير نيست و به همين دليل است كه دولت‌ها و مجموعه‌هاي اقتصادي وابسته، تمايل بسيار زيادي به گسترش و تعميق بازار سرمايه دارند. در واقع بازار سرمايه نه تنها يك وسيله، بلكه يك نياز غيرقابل جايگزين در اين مقطع از اقتصاد جهاني است.
نوع ديگرتقسيم بندي بازارها (بازارهاي مالي ) بر اساس مدت زمان بدين گونه است : بازارهاي مالي در هر كشوري به دو گروه تقسيم مي شود : بازار پول در اين بازار ابزارهايي دادوستد مي شوند که سررسيد آنها حداکثر يک سال است. بازار سرمايه در بازار سرمايه ابزارهايي است که سررسيد آنها بيشتر از يک سال است وهمچنين ابزارهاي بدون سررسيد دادو ستد مي شوند مانند سهام .
تقسيم بندي بازارسرمايه بازار اوليه : در بازار اوليه اوراق بهادار شركت، براي اولين بار صادر شده و در معرض مبادله قرار مي‌گيرند. به سهام جديدي كه شركتهاي بازار ثانويه عرضه مي‌كنند بازار اولي گفته نمي‌شود. بازار ثانويه : بازار ثانويه شامل خريداران و فروشندگان سهام و اوراق قرضه‌اي است که قبلاً انتشار يافته است.براي مثال اگر فردي بخواهد سهم يا ورقه‌اي قرضه‌اي راکه براي اولين بار پس از عرضه توسط يک شرکت خريداري کرده به فروش برساند بايد به بازار ثانويه برود. به همين ترتيب وقتي شخصي بخواهد، سهم يا ورقه قرضه مربوط به شرکتي را از بازار ثانويه خريداري کند، (در صورتي که آن شرکت در فهرست شرکتهاي پذيرفته شده در بازار سهام باشد) ناچار نيست منتظر انتشار عمومي سهام جديد آن شرکت بماند. بورس اوراق بهادار مهمترين نهاد بازار ثانويه براي معاملات اوراق بهادار است. بازار ثانويه مکاني است که سهام منتشرشده ودر حال انتشارمورد خريد وفروش قرار مي‌گيرند. تفاوت بازار ثانويه با بازار اوليه در اين است که در بازار اوليه عرضه کننده،سهام را مستقيماً بهسرمايه‌گذار مي‌فروشد.
سرمايه‌گذاري چيست ؟ منظور از سرمايه‌گذاري، صرف هزينه‌اي مشخص به همراه پذيرفتن ريسک (احتمال خطر) مشخص يا نامشخص براي کسب سود در آينده مي‌باشد. مهمترين هدف سرمايه‌گذاري، کاهش (هزينه هاي فرصت) مي‌باشد، به اين معني که ممکن است فرد پول مازاد راکدي داشته باشد که بتواند آن را در محلي براي سرمايه‌گذاري و کسب سود به کارگيرد، اما به علت عدم آگاهي، آن فرصت کسب سود را از دست بدهد.
چرا در بورس سرمايه‌گذاري کنيم ؟ همه ما براي گذران زندگي و بر حسب اجبار و علاقه و... شغلي را براي خود بر مي‌گزينيم. هرشغلي مي‌بايست، داراي شرايطي باشد تا نيازهاي متصدي آن را ارضا نمايد. براي مثال سود مطمئن و خوبي داشته باشد، عمر طولاني داشته باشد، منع قانوني نداشته باشد، جذاب و قابل توسعه باشد و.... با توجه به اين مطالب، به نظر مي‌رسد که فعاليت در بورس اوراق بهادار مي‌تواند به عنوان يک کسب و کار ثانويه مدنظر قرار گيرد، چرا که عمرطولاني دارد، همراه با ارتقا مالي و علمي است و در صورت فعاليت درست مي‌توانيم سود خوب و مطمئني به دست آوريم؛ همچنين از پتانسيل‌هاي خود به بهترين نحو استفاده کنيم.
تاريخچه حدود 500 سال پيش در يکي ازشهرهاي بلژيک درمقابل منزل فردي به نام (واندر بورس) صرافان گرد هم آمده اوراق بهاداردادوستد مي کردند. از آن پس هرمکاني راکه درآن، اوراق بهادار مورد معامله قرارمي گرفت بورس ناميدند. اولين بورس دنيا در شهر آنورس بلژيک ايجاد شد. در حال حاضر در اغلب کشورهاي دنيا تشکيلات بورس وجود دارد و فدراسيون بورسهاي جهان به عنوان يک سازمان هماهنگ کننده بين المللي نسبت به همکاري و تشريک مساعي بين بورسها، حفاظت از منابع و حقوق صاحبان سهام و توسعه بازار سرمايه فعاليت مي نمايد. برخي از بورسهاي مهم دنيا عبارتند از بورس نيويورک، بورس لندن، بورس استکهلم، بورس مونترال وبورس توکيو.
سابقه ايجاد بورس در ايران فكر اصلي ايجاد بورس در ايران به سال 1315برمي‌گردد. دراين سال يك كارشناس هلندي و يك كارشناس بلژيكي به منظور بررسي و اقدام در مورد تهيه و تنظيم مقررات ناظر بر فعاليت بورس اوراق بهادار به ايران آمدند، اما مطالعات آنها با آغاز جنگ جهاني دوم متوقف گرديد. پس از كودتاي 28 مرداد 1332، مجدداً در سال 1333ماموريت تشكيل بورس اوراق بهادار به اتاق بازرگاني و صنايع و معادن، بانك مركزي و وزارت بازرگاني وقت محول گرديد. اين گروه پس از 12سال تحقيق و بررسي در سال 1345 قانون و مقررات تشكيل بورس اوراق بهادار تهران را تهيه، و لايحه مربوط را به مجلس شوراي ملي ارسال داشتند. اين لايحه در ارديبهشت 1345تصويب شد و بورس تهران عملاً در سال 1346 با ورود سهام بانك صنعت و معدن و شركت نفت پارس فعاليت خود را آغاز نمود.
مزاياي سرمايه‌گذاري در بورس حال بايد ديد که چرا آحاد مردم درخصوص ورود به اين بازار اظهار تمايل مي نمايند. دراين قسمت تنها به ذکر چکيده اي از عوامل موثر در اين امر خواهيم پرداخت : نبود حد سرمايه مجازبه نحوي که هر فردي با هر ميزان سرمايه امکان ورود به اين بازار را خواهد داشت. به عنوان مثال دربازار سرمايه شما به راحتي مي توانيد با مبلغ يک ميليون ريال بخشي ازسهام يک شرکت بزرگ ومعتبر را خريداري نمائيد. اما اگر بازار بورسي وجود نمي داشت، به سختي مي توانستيد درشرايط عادي با اين مبلغ حرکت اقتصادي خاصي را انجام دهيد. قابليت نقد شوندگى بالاکه موجب گرديده تا درشرايط عادي ورود و خروج شما به اين بازار در کمتر از چند روز فراهم گردد. که يقيناً با توسعه الکترونيکي بازار (که مقدمات آن درحال اجرا است) اين مدت مي تواند حتي به چند ساعت تقليل پيدا نمايد که تقريبا چنين وضعيت مشابه‌اي به ندرت درساير رويه‌هاي سرمايه‌گذاري يافت مى‌شود.
بازده بالاتراز منابع پربازده شناخته شده در بازارهاي مشابه، بادرنظرگرفتن ريسک بهينه. تب گسترش اين بازارکه به عنوان عاملي ناديدني (همانند تب طلا در ايالات متحده)، بازار امروز ايران را فرا گرفته است و همچنان تا ظرفيت نهايي و تعادل، گام‌هاي بسيار بزرگي را پيش روخواهد داشت. عليرغم عدم تنوع دربازار بورس ايران، درعين حال منابع کسب سود دراين بازار بسيار متنوع است، به نحوي که يک سهم خريداري شده مي تواند براي دارنده آن، به طرق گوناگون سود ايجاد نمايد که از آن جمله مي توان به انواع افزايش سرمايه، ما به التفات قيمت خريد با قيمت روز، سود نقدي و ... اشاره داشت. ظرفيت‌هاي باز موجودبه نحوي که عليرغم تمام رشدهاي اين بازار همچنان ظرفيت‌هاي رشد فوق العاده بکر و دست نخورده‌اي وجود دارد،که سياست‌هاي خصوصي‌سازي دولت نيز به‌عنوان يکي از اهداف کلان اقتصادي در واقع تقويت‌کننده اين موضوع مي باشد.
مزاياي ورود به بورس براي شرکتها • دراين بين سوالي مطرح مي شود و آن اين است که واقعاً، چرا شرکتها براي حضور دراين بازار از خود علاقه نشان مي‌دهند؟ و اساساً مزاياي حضور شرکتها دربازار بورس چيست؟ درپاسخ به اين پرسش سعي نموديم به اختصار پاره اي از عوامل بااهميت را بيان نمائيم که از آن جمله مي‌توان به موارد زير اشاره کرد: • استفاده از معافيت‌هاي مالياتي، شرکت‌هايي که در بورس مورد پذيرش قرارمي‌گيرند مادامي‌که از ليست سازمان بورس واوراق بهادارخارج نگرديده باشند، مى‌توانند نسبت به نرخ مقطوع ماليات حداقل از ۱۰% معافيت مالياتي بهره مند گردند. • در بورس به جهت تمرکز سرمايه که با هدف مشارکت درحقوق شرکتهاي مورد پذيرش صورت‌گرفته و تشکيل يک بازار هدفمند را داده است، امکان افزايش سرمايه بسيار ساده‌تر از حالتي است که شرکتها در خارج از بورس به اين امر اقدام مي‌ورزند. چرا كه مجبور خواهند بود تا براي افزايش سرمايه به دنبال شرکاي جديد، که بعضاً با چانه‌زني نيز همراه خواهد بود ومنجر به افزايش هزينه‌هاي مرتبط با توسعه را فراهم خواهد گردانيد مواجه گردند.
انتشار اوراق مشاركتکه براساس قانون تجارت به شرکتهاي سهامي عام اين اجازه داده شده و طبعاً حضور در يک بازار متمرکز اين امر را به نحو چشمگيري تسهيل خواهد نمود. • به روز رساني ارزش واقعيشرکت که اين موضوع مي‌تواند انعکاس‌دهنده نگرش يک بازار متخصص نسبت به آتيه شرکت مورد بررسي باشد و کاملاً واضح خواهد بود که اين امر توانايي ارايه خط مشي مديريتي به مجموعه مديران شرکتهاي بورسي را در راهبرد اهداف خود فراهم خواهد ساخت. • ورود به بورس و عبور از فيلترهاي نظارتي و کنترلي آن بعضاً موجب کسب وجهه و اعتباربراي شرکتهاي پذيرفته شده را فراهم ساخته که اين امر مي‌تواند موجبات يکسري منافع ناديده‌اي را براي اين شرکتها فراهم آورد.
تعريف بورس اوراق بهادار بورس اوراق بهادار به معناي يک بازار متشکل و رسمي سرمايه است، که درآن سهام شرکتها و اوراق مشارکت، تحت ضوابط و مقررات خاص، مورد معامله قرار مي‌گيرد. سهم چيست ؟ سرمايه هرشرکت سهامي، به قسمتهايي مساوي تقسيم مي‌شود که به هر يک از اين قسمت‌ها، يک سهم گفته مي‌شود. معمولاً قيمت اسمي سهام در ايران 1000ريال است. هر فرد پس از خريد سهام مالک جزئي از دارايي شرکت مي‌شود. به ياد داشته باشيد كه وقتي اقدام به خريد سهام مي‌کنيد، در بازار سرمايه شروع به فعاليت کرده‌ايد.
انواع ارزش‌ها ارزش دفتري:ارزشي که بر روي ترازنامه ثبت مي‌باشد (درموردکالاها و اجناس) خواه اين قيمت براي امسال باشد، خواه براي 10سال قبل، به آن ارزش دفتري مي‌گويند. ارزش ذاتي :ارزش يک سهم برحسب نرخ بازده سرمايه‌گذاري، هرقدر از سهم خود بازده بيشتري کسب کنيم ارزش ذاتي آن بيشتر خواهد بود. ارزش اسمي : ارزشي که آن را قانون تعيين مي‌کند و براي هر برگه سهام 100تومان است. ارزش بازار: قيمت فروش سهام در بازار است، اين ارزش را عرضه و تقاضا مشخص مي‌کند.
سهام عادي چيست ؟ سهام عادي، همين سهامي است که شرکتها عرضه مي‌کنند و سهامداران به نسبت سهام خود، مالک شرکت مي‌شوند. شما سهام عادي را هر زمان که بخواهيد مي‌توانيد بفروشيد ولي اگر شرايط بازار و کشور خوب باشد با قيمت بالاتر و اگر شرايط بازار خوب نباشد با قيمت کمتر آن را مي فروشد.
سهام ممتاز چيست ؟ سهامي است، که شرکت عرضه مي‌کند و سود آن مثلاً اين طور گفته مي‌شود10٪ از قيمت اسمي سهام. حال اگر قيمت اسمي سهام 100تومان است 10درصد آن 10تومان مي‌شود. سود سهام ممتاز، نسبتا دائمي است و پرداخت سود سهام ممتاز نسبت به سهام عادي اولويت دارد. براي رعايت حقوق سهامداران شرکت‌هايي که در بورس پذيرفته مي‌شوند داراي سهام عادي و مشابه و يکسان هستند.
اوراق مشارکت چیست؟ اوراقي است که سود معين دارد و صادرکننده اوراق قرضه متعهد مي‌شود اصل پول و سود را در تاريخ معين پرداخت کند. اين اوراق چند کوپن سود دارند که مثلا هر سه ماه يکبار بايد به بانک عامل مراجعه کرد و با تحويل آن بخشي از سود را دريافت کرد. در بازار بورس ايران، اوراق مشارکت نيز مورد دادو ستد قرار مي‌گيرد. اولين شرکتي که اقدام به انتشار اوراق مشارکت در بورس کرد شرکت ايران خودرو- طرح پژوپارس- با سود 19٪ بود.
مولفه‌هاي اصلي بورس کدامند؟ 1- تالاربورس: جايي است که کارگزاران به خريد و فروش سهام مي‌پردازند. همچنين براي آگاهي مردم در تالار بورس تابلويي نمايانگر قيمت لحظه‌اي هر سهم مي‌باشد . در اسلايد بعدي تابلو اصلي و فرعي توضيح داده مي‌شود.
تابلو اصلي و تابلو فرعي • تابلوي اصلي بازار اول؛ سهام و حق تقدم شركتهاي پذيرفته شده در تابلوي اصلي، • تابلوي فرعي بازار اول؛ سهام و حق تقدم شركتهاي پذيرفته شده در تابلوي فرعي، • بازار دوم؛ سهام و حق تقدم شركتهاي پذيرفته شده در بازار دوم، • بازار اوراق مشاركت • تابلوي اصلي بازار اول مربوط به شركت‌هايي است كه حداقل سرمايه آنها دويست ميليارد ريال و سهام شناور آزاد آنها حداقل 20 درصد است. در تابلوي فرعي بازار اول نيز شركت‌هايي با حداقل سرمايه يكصد ميليارد ريال و سهام شناور آزاد 15 درصد پذيرش مي‌شوند. بازار دوم متعلق به شركتهاي كوچك با حداقل سرمايه سي ميليارد ريال است.
2- کارگزاران بورس شرکت‌هايي هستند که افراد براي خريد و فروش سهام بايد به آنها مراجعه کنند که به دو دسته دولتي و خصوصي تقسيم مي‌شوند. در واقع کارگزاران واسطه بين سهامداران و شرکتهاي حاضر در بورس مي‌باشند. توجه : يک راه خريد و فروش سهام مراجعه به شرکت هاي کارگزاري مي‌باشد. توضيحات بيشتر در اين مورد را در فرايند سرمايه‌گذاري در بورس توضيح خواهيم داد.
خريد و فروش سهام شرکتهاي بورسي در بازار، فقط توسط کارگزاران رسمي سازمان بورس اوراق بهادار امکان پذير است. و اين مسئله موجب شفافيت بازار مي شود. چرا که به اين ترتيب اطلاعات مربوط به معاملات مانند تعداد سهام و قيمت مورد معامله و تعداد خريدار و فروشنده هر روز در دسترس‌قرار مي‌گيرد. معمولاً سرمايه‌گذاران دائمي بورس هر کدام با کارگزار معيني کار مي‌کنند.به غير از کارگزاراني که به تازگي مجوز مشاوره و سبدگرداني را دريافت نموده‌اند ساير کارگزاران اجازه دادن مشاوره به سرمايه‌گذاران را ندارند. لذا براي آنان تفاوتي نمي‌کند که سرمايه‌گذار چه سهمي بخرد و بفروشد و آنها تنها کارمزد خود را دريافت خواهند کرد لذا اين سرمايه‌گذار است که بايد با توجه به موارد خاصي کارگزار خود را انتخاب کند.اين موارد را مي‌توانيد در اسلايد بعدي مشاهده بفرماييد.
1-حجم سرمايه سرمايه گذار : به عبارتي در انتخاب کارگزار بايد دقت نمود که کارگزار براي چه مقدار سرمايه‌هايي کار مي‌کند و آيا سرمايه ما در حدي است که کارگزار براي ما معامله کند. اصولاً کارگزاران به نسبت حجم سرمايه افراد آنها را در اولويت قرار مي‌دهند. فرضاً کارگزاري که اکثر مشتريان آن داراي سرمايه‌هاي بالاي 100 ميليون تومان باشند براي سرمايه‌گذار با سرمايه 10 ميليون مناسب نيست.2-تعداد مراجعه کنندگان به کارگزار : به اين معني که آيا کارگزار فرصت رسيدگي به درخواستهاي همه مشتريان را دارد. چرا که در غير اين صورت شايد به علت عدم فرصت کارگزار براي انجام درخواستهاي خريد و فروش مشتريان درخواست ما به روزهاي بعد موکول شود و اين مسئله با توجه به ارزش زمان در معاملات بورس ممکن است موجب از دست رفتن برخي فرصتها شود.3-نوع شخصيت خريدار در ارتباط با کارگزار (حقيقي يا حقوقي ): برخي از کارگزاري‌ها اکثراً داراي مشترياني با شخصيت حقوقي مي‌باشند که براي اشخاص حقيقي مناسب نمي‌باشند.4-رتبه کارگزار از نظر حجم خريد و فروش : هر چه رتبه کارگزار از نظر حجم معاملات بالاتر باشد نشان دهنده فعاليت بيشتر آن کارگزار مي‌باشد و نکته مثبتي به حساب مي‌آيد به شرط اينکه مورد اول يعني حجم سرمايه سرمايه‌گذار رعايت شود پس بهتر از ميان کارگزاراني که سرمايه ما با سرمايه مشتريان آنها همخواني دارد کارگزاري را انتخاب کنيم که داراي حجم معاملات بيشتري باشد يا به عبارتي فعال‌تر باشد.
وظايف كارگزار • انجام معامله • اداره حساب سرمايه‌گذاري اشخاص • مشاوره و راهنمايي و معرفي شركتبراي پذيرش در بورس
معيارهاي انتخاب كارگزار • قابليت انجام سريع سفارش مشتري • داشتن اطلاعات مربوط و كافي داشتن • سيستم هاي اطلاعاتي و كنترلي مناسب
3- خريدار و فروشنده که مي‌توانند افراد حقيقي و حقوقي باشند. يعني همان صاحبان سرمايه و نقدينگي که مي‌توانند، مردم عادي يا يک شرکت خاص و يا حتي يک بانک خصوصي يا دولتي باشند.
1- دريافت كد بورسي : براي شروع به سرمايه‌گذاري در بورس نياز به كد معاملاتي داريد. كد معاملاتي شما يك كد واحد است كه به وسيله آن در سامانه اطلاعاتي بورس شناسايي مي شويد. براي ايجاد كد بايد يك برگه كپي شناسنامه به همراه كپي كارت ملي خود را به يكي از كارگذاران تحويل بدهيد. پس از اينكه مشخصات شما در سيستم ثبت شد، با مراجعه به شركت كارگزاري (معمولا دو روز كاري بعد) از كد معاملاتي خود آگاه خواهيد شد. ايجاد كد بورسي كه كد معاملاتي يا كد سهامداري نيز به آن مي‌گويند رايگان بوده و كارگزاران براي اين كار دستمزدي از شما دريافت نخواهند كرد. كد معاملاتي شما از سه حرف اول نام خانوادگي شما به علاوه يك عدد 5 رقمي تشكيل مي‌شود. مثلاً اگر نام خانوادگي فردي “محمدي“ باشد، كد بورسي وي ممكن است ”محم00001“ باشد. با دريافت اين كد مي‌توانيد شروع به سرمايه‌گذاري نماييد.
2- پركردن فرم درخواست خريد فرمي كه در اسلايد بعدي مشاهده مي‌فرمائيد، درخواست خريد مي‌باشد. پس از انتخاب شركت و مراجعه به شركت كارگزاري و واريز وجه به حساب شركت نوبت به پركردن درخواست خريد مي‌رسد. در قسمت اول اين فرم، مشخصات شناسنامه‌اي خود را به همراه كد ملي، آدرس، شماره تلفن و كد معاملاتي مي‌نويسيد. در بخش بعدي نام شركت يا شركتهاي مورد نظر براي خريد را به همراه تعداد سهام مورد درخواست و مبلغ سرمايه‌گذاري درج نماييد. سپس با علامت گذاشتن در يكي از چهارگوش‌هاي حق‌تقدم يا سهام مشخص مي‌كنيد كه در نظر داريد كارگزار شما برايتان سهام خريداري كند يا حق تقدم سهام را؟ سپس شماره فيش بانك و مبلغ واريزي و نام بانك را نوشته، برگه را امضا نماييد و به مسئول سفارش‌هاي شركت كارگزاري تحويل دهيد.
3- پر كردن فرم درخواست فروش پس از اينكه تصميم به فروش سهام خود مي‌گيريد بايد با برگه سهم و شناسنامه خود به يك شركت كارگزاري مراجعه نمائيد. همانند درخواست خريد در ابتدا مشخصات شناسنامه‌اي خود را به همراه كد ملي، آدرس، شماره تلفن و كد معاملاتي مي‌نويسيد. در بخش بعدي نام شركت يا شركتهاي مورد نظر براي فروش را به همراه تعداد سهام مورد درخواست درج نماييد. سپس با علامت گذاشتن در يكي از چهارگوش هاي حق تقدم يا سهام مشخص مي كنيد كه در نظر داريد كارگزار شما برايتان سهام شركت را بفروشد يا حق تقدم سهام را؟ بعد از آن شماره حساب بانكي خود را در بخشي كه در فرم براي ان در نظر گرفته اند بنويسيد تا مبلغ ريالي فروش به حساب شما واريز شود . در آخر برگه را امضا نموده ، و به مسئول سفارش هاي شركت كارگزاري تحويل دهيد.در اسلايد بعدي برگه درخواست فروش را مشاهده مي كنيد.
پس از آنكه در خواست خريد و فروش شما تكميل شد، در زمان مقتضي به سيستم معاملات بورس وارد مي‌شود و بنا به درخواست در صف خريد يا فروش قرار مي‌گيرد. توجه داشته باشيد كه صف خريد به صورت صعودي به نزولي و صف فروش به صورت نزولي به صعودي مرتب مي شود . در ابتداي اين دو صف هرگاه قيمت‌ها باهم يكسان شده، تطابق پيدا كند، معامله در چند ثانيه صورت مي‌گيرد.
انتقال سفارش مشتري به رايانه ورود دستور توسط کارگزار به رايانه تشکيل صف هاي خريد و فروش ترتيب قرار گرفتن در صفخريد: برحسب قيمت (نزولي)فروش: برحسب قيمت (صعودي) انجام معاملهقيمت ابتداي صف خريد برابر قيمت ابتداي صف فروش
محاسبه قيمت پاياني محاسبه قيمت پاياني هر سهم در انتهاي ساعت معاملات با توجه به عواملي چون قيمت پاياني روز قبل، ميانگين موزون قيمت در روز جاري، تعداد سهام معامله شده در روز جاري و ميزان حجم مبنا شركت با استفاده از فرمول زير محاسبه مي‌گردد:
P2=10،400 P2=10،200
پس از اينكه معاملات انجام شد، معمولا در فاصله يك روز كاري، اعلاميه خريد و فروش و سپس سند سهام صادر مي شود . در اسلايدهاي بعدي اعلاميه خريد (آبي رنگ) و اعلاميه فروش (قرمز رنگ) را مي بينيد.
4- فهرست رسمي بورس شرکت‌هايي که قابليت معامله‌شدن در بورس را دارند، در اين فهرست موجود مي‌باشند. صدها شرکت در کشور با موضوعات مختلف فعاليت مي‌کنند، اما در بورس فقط شرکت‌هايي حضور دارند که صلاحيت آنها تصويب شده و نام آنها در فهرست رسمي بورس درج شده است.
شرکتهاي سهامي عام و سهامي خاص چه شرکت‌هايي هستند؟ به شرکت‌هايي که سهام آنها در دست عموم مردم باشد(51٪ به بالا) و کنترل شرکت نيز دردست مردم باشد سهامي عاممي‌گويند، مثل کليه شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار. چنانچه کنترل و مالکيت شرکت و تصميم‌گيري در اختيار افراد خاص باشد، به آن سهامي خاصمي‌گويند.
هيات مديره شرکت چيست؟ مجموعه 5 تا 9 نفري را که مسئول اداره شرکت هستند هيات مديره شرکت مي‌گويند (در شركت سهامي عام). اين افراد توسط سهامداران انتخاب مي شوند. سال مالي به چه معناست ؟ سال مالي هر شركتي ممكن است با شركت ديگر تفاوت كند. به عنوان مثال بعضي شركت‌ها سال مالي خود را از اول فروردين شروع مي‌كنند و بعضي شركت‌ها سال مالي خود را از ابتداي مهر آغاز مي‌كنند. دقيقاً مثل بانك‌ها كه همه ساله حساب‌هاي خود را بررسي مي‌كنند؛ شركت‌ها نيز هر سال در تاريخ معيني مثلاً ابتداي فروردين ماه فعاليت‌هاي خود را شروع مي‌كنند و سود خود را پيش بيني مي‌كنند و سال بعد در همان زمان وضعيت شركت را از لحاظ سود و زيان و... رسيدگي مي‌كنند.
