HIESA

1. HIESA

2. Datu orokorrak HIESA (hartutako inmunoeskasiaren sindromea) GIB birusak sortzen du. (Giza inmunoeskasiaren birusa)

3. Horain dela 35 urte kutsatu gizakia lehen aldiz. • GIB erretrobirusa da. • Gorputzeko defentzak guztiz ahultzen ditu. • Baliteke animalietatik gizakira pasatu izana. • Hasieran HIESa ez zuen GIB birusak sortzen, toxikomaniak, eta abarrek baizik.

5. GIB (Giza Inmunoeskasiaren Birusa) Bi GIB mota daude: GIB-1 HIESaren zabalkunde pandemikoaren eragilea. GIB-2- batzuek HIESA garatu beste batzuek ez.

6. GIB gizakietara orain dela 35 urte inguru kutsatu. • 1980 izurrite bihurtu zen eta 1981ean Hiesa hartu gaitz espezifikotzat. • GIB erretrobirusa da. ARNa ADN bihurtzen du. ADN hori izakiaren zeluletako genoman txertatzen da beste gen baten antzera. • Erretrobirusa izanik bere geneak gure kromosometako ondare genetikoan sartzeko gai da.

7. Elkarren ahaideko dira GIB 1 eta eta zenbait txinpanzeri erasotzen dien birus bat. GIB 2 Afrikako magabey tximinoen birus batekin oso lotua dago. • Beraz baliteke birusa animalietatik gizakietara pasatu izana ( zoonosi) nahiz eta gaur egun gizaki batek beste bateri pasa.

8. GIBaren garapena • GIB1 birusak eragindako infekzioak hil. • GIB2 birusak HIESa gara dezake edo ez.

9. HIESaren inkubatze aldia urteetakoa izaten da. • Mendebaldean inkubatze aldia 9 urtetajoa da gutxi gorabera. • Hirugarren munduko herrialdeetan 6 bat urte.

10. Birusa inkubatzen dagoela ez da txarra izaten gaixoaren itxura. Beranduago agertzen dira gaitzaren seinaleak. • Inkubatze aldi guztian lanean dihardu GIB birusak, batez ere linfa guruinetan. • Gorputzaren babes sistema osoa apurka apurka ahultzen doa. • GIBa ezereztea zaila da, asko aldatzen delako mutazio asko jasatzen baititu eta gorputzzeko defentsek ez dakite nola eraso.

11. Birusaren bilakaera ezberdina da pertsonaren arabera. • Faktore askok hartzen dute parte: ondare genetikoa, bizimodua, adina, elikadura, toxikomanoa den.

12. PATOLOGIAK • Lau ezaugarri patologiko nagusi ditu HIESak: • Inmunoeskasia • Tumoreak • Argaltzea • Neuropatiak

13. Inmunoeskasia • Bi zelula mota erasotzen ditu GIB birusak, babes sistemakoei batez ere globulu zuriei eta ehunetako beste batzuei, makrofagoak

14. Birusa CD4 molekulaz baliatzen da zelula horietan sartu eta kutxatzeko. Linfozito batzuek derrigorrezkoa dute CD4 molekula antigorputzak sortu edo kutsatutako zelulak deusezteko. • Odoleko eta zeluletako CD4 kopurua murritza denean nahastu egiten da babes sistema osoa eta infekzioak garatzeko arriskua areagotu. • GIBak molekula horiek deusestatzen ditu. Organismoa babesik gabe uzten dute.

15. Momentu horretan infekzio oportunistek erasotzen dute. Hauek indar handiagoz erasotzen diete GIBa dutenei ez dutenei baino. Adibidez tuberkulosia edo pneumonia.

16. TUMOREAK • Bi minbizi mota izaten dituzte HIESdunek: linfoma eta kaposiren sarkoma. Bestelako inmunoeskasia dutenek ere izaten dituzte, adibidez organo baten transplantea jaso dutenek. • Birusak sortutakoak dira eta oportunistak dira izaki osasuntzuengan ez delako agertzen.

17. ARGALTZEA • HIESa afrikan zabaltzen hasi zenean argaltasunaren gaitza deitu zioten. • Gaixoak gantzik eta giharrik gabe gelditzen dira. Alde batetik gosea galtzen dutelako eta bestetik organismoko ehunen-hazkunde mekanismoaren disfuntzio bat dela medio, seinale kimiko okerrak bialtzen dituzte kutsaturiko zelulek, horrek flakatzea eta inmunoeskasia dakar.

19. NEUROPATIAK • HIESak garuna ere honda dezake. • Honek ezaguera galtzen du eta portaera normala ere bai. • Garuneko zelula batzuk zentzugabeko seinaleak bialtzen dituzte, nerbio zelulak hilez.

21. SINTOMAK • Infekzioaren lehen etapan, exposiziotik 2 hilabetera: • Sintoma eza. ( batzuek ) • Buruko mina • Sukarra • Ganglio linfatikoen haundipena • Ahultasuna

22. Ezkutuko fasea: • Ganglio linfatikoen handitzea • Sintomarik eza • Fase honetan hilabeteak edota urteak iraun ditzake baina normalean urte batzuetakoa izaten da.

23. HIESaren hastapenetan: • Ahultasuna, energia eza. • Pisuaren gutxipena • Sukar gutxi baina iraunkorra • Izerdia botatzea gauetan • Onddoen infekzioak • Genitaletako ultzerak • Vaginossis bacteriana • Azalean erupzioak • Memoria galtzea • Herpeetako infekzio larriak

24. Gaitza aurrera doala: • Infekzio oportunistak • Eztula • Arnasteko zailtasuna • Konbultsioak • Koordinazio falta • Janria irensteko zailtasunak • Memoria galera • Oka egitea • Koma • Azaleko arazoak • Pisua galtzea

25. Buruko minak • Sarkoma de karposi • Ikusteko zailtasunak • Ahoan orbain zuriak • Jateko gogoa kentzea • Gauez izerdia botatzea

27. TRATAMENDUA • Gaixoarentzako hiru tratamendu mota daude: • Babes sistema indartzen duten antibiralak hartzea • Infekzio oportunisten tratamendu eta prebentzioa • Profilaxia eta tratamenduak

28. Antibiralen bidezko tratamendua: • Hauek birusa geldiarazten saiatzen dira. • Adibidez AZT. Honek alderantzizko transkriptasaren produkzioa erasotzen dute. Hau derrigorrezkoa da zelulak infektatzeko. • Proteasaren inhibitzaileel aldiz birusak proteasa entzima sortzea galarazten du, honen ugalketan beharrezkoa dena.

29. Inmunomoduladoreak: • Birusaren aurkaoko erantzuna indartzen laguntzen du. • Gorputzeko defentzak hobetzen ditu. • Honetarako bakuna esperimentalak existitzen dira. • Baita T zelulak ugaritzen dituzten tratamenduak, nahiz eta hauek ez diren oso eraginkorrak antibiralik erabili ezean.

30. Profilaxia eta Tratamenduak infekzio oportunisten aurka: • Honen bidez ez da HIESaren aurka egiten baina infekzioak galaraziz gaixoen bizitza luzatzea lortu da.

31. TRANSMISIOA • Sexu harremanen bidez. • Odolaren bidez. • Amak semea aurdun dagoenean.

32. PREBENTZIOA • Preserbatiboen erabilera • Pircinak egiterakoan, adibidez material esterilak erabiltzea. • Odolaren transfusioak egiterakoan edo organo berri bat jartzerakoan emaileak HIESik ez edukitzea. • Ama HIESduna bada zesarea erabiltzea umea erditzerakoan baginako likidoekin eta odol jarioarekin kontakturik ez izateko.