AVRUPA BİRLİĞİ MÜZAKERE SÜRECİNDE ESNAF VE SANATKARLAR

1. AVRUPA BİRLİĞİ MÜZAKERE SÜRECİNDE ESNAF VE SANATKARLAR Prof. Dr. Süreyya SAKINÇ Celal Bayar Üniversitesi 16 Eylül 2006-Kuşadası

2. SUNUM İÇERİĞİ • AB GENİŞLEME SÜRECİ • GENİŞLEME SÜRECİNDE AB-TÜRKİYE İLİŞKİLERİ • KATILIM ÖNCESİ AB MALİ YARDIM VE İŞBİRLİĞİ • KOBİLER İÇİN AB PROGRAMLARI VE PROJELERİ • TAM ÜYELİK SÜRECİNDE ESNAF VE SANATKARLAR • SORUNLAR • TEHDİTLER VE FIRSATLAR • ÖNLEMLER VE STRATEJİLER

3. 9 Mayıs 1949 Strazburg Fransız Dışişleri bakanı Robert Schuman tarafından yayınlanan deklarasyon ile Fransa ve Almanya arasında kömür ve çelik kaynaklarını tek pazar ve ulusüstü bir denetim mekanizması altında toplamak AB GENİŞLEME SÜRECİ

4. 18 Nisan 1951 Paris antlaşması 25 Mart 1957 Roma 31 Temmuz 1959 Fransa, Federal Almanya,İtalya,Belçika,Hollanda,Lüksemburg arasında Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğunun (AKÇT) kurulması AET ve EURATOM Atom Enerjisi Topluluğu Türkiye’nin AET’ye ortaklık başvurusu

5. 12 Eylül 1963 Ankara Antlaşması 1 Temmuz 1968 22 Ocak 1972 AET ve Türkiye arasında ortaklık ilişkisinin başlatılması Topluluk ülkeleri arasında gümrük birliğinin kurulması Danimarka, İrlanda, İngiltere’nin AT’ye katılımı antlaşması

6. 25 Aralık 1976 28 Aralık 1978 30 Haziran 1980 Türkiye tek taraflı olarak tüm yükümlülüklerini dondurması Türkiye’nin yükümlülüklerini dondurma kararını kaldırması Tarım ürünlerinin tamamının üzerinde gümrük vergisinin 1987 yılında sıfırlanmasının kararlaştırılması ve 1980 Sonbaharında tam üyelik başvurusunun açıklanması

7. 12 Eylül 1980 1 Ocak 1981 14 Haziran 1985 1 Ocak 1986 TSK’nin yönetime el koyması Yunanistan’ın AT’ye tam üye olması F.Almanya,Belçika,Fransa, lüksemburg ve Hollanda arasında Schengen Antlaşmasının imzalanması İspanya ve Portekiz’in AT’ye tam üye olarak katılması (Üye sayısı 12)

8. 14 Nisan 1987 7 Şubat 1992 Maastricht Antlaşması Türkiye’nin tam üyelik müracaatı AT, AB olarak birleştirilmiştir. Maastricht Antlaşması, ortak Para birimi ve MB temelli ekonomik ve parasal bir birlik ile ortak dış politika ve savunma politikasına dayalı siyasi bir birlik öngörmüştür

9. 1 ocak 1993 21-22 Haziran 1993 Kopenhag 1 Ocak 1995 12’ler arasında Avrupa Tek Pazarı tamamlanmıştır (mal, sermaye,hizmet,insanlar) Aday ülkelerin şartlarını yerine getirmeleri halinde AB’ye tam üye olmalarını sağlayacak Kopenhag kriterleri tespit edilmiştir İsveç, Finlandiya ve Avusturya AB’ye tam üye olması

10. 1 ocak 1996 10-11 aralık 1999 Helsinki zirvesi 4 temmuz 2000 19 mart 2001 Türkiye-AB gümrük birliğinin yürürlüğe girmesi Türkiye’nin aday ülke olarak tanımlanması Başbakanlığa bağlı AB Genel Sekreterliği’nin Kurulması Siyasi ve ekonomik reform gündemi ortaya koyan Ulusal Programın uygulamaya konulması

11. 1 Mayıs 2004 17 Aralık 1999 Helsinki Zirvesi 3 Ekim 2005 Polonya, Macaristan,Çek Cumhuriyeti,Slovakya,Slovenya, Litvanya,Letonya,Estonya,Malta, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin AB’ye tam üye olarak katılması Türkiye’nin aday ülke statüsü alması ve müzakere başlama kararının alınması Tam üyelik müzakerelerine başlanması

12. GENİŞLEMESÜRECİNDE AB-TÜRKİYE İLİŞKİLERİ • Türkiye Ulusal Programı 2003 yılında AB Müktesebatının üstlenilmesine yönelik olarak yürürlüğe konulmuştur.Kopenhag siyasi kriterlerine uygun olarak kapsamlı anayasal ve yasal reformlar gerçekleştirilmiştir. • Öncelikli hedefler • Piyasa ekonomisinin güçlendirilmesi • Ekonominin rekabet gücünün artırılması

13. Ön Ulusal Kalkınma Planı (ÖUKP) 2004-2006 döneminde sağlanacak olan Ekonomik ve Sosyal Uyuma yönelik katılım öncesi mali yardımların kullanımına temel teşkil etmek üzere DPT tarafından hazırlanmıştır. • ÖUKP Stratejisinin Gelişme Eksenleri • İşletmelerin rekabet gücünün artırılması • İnsan kaynaklarının geliştirilmesi ve istihdamın artırılması • Altyapı hizmetlerinin iyileştirilmesi ve çevrenin korunması • Bölgelerin ekonomik gücünün artırılması, bölgeler arasındaki gelişmişlik farklılıklarının azaltılması ve kırsal kalkınmanın hızlandırılması

14. Adaylık öncesi dönemde Türkiye için kullandırılan mali yardımlar • Türkiye’ye taahhüt edilen katılım öncesi mali yardım tutarı yıllar itibariyle

15. KATILIM ÖNCESİ AB MALİ YARDIM VE İŞBİRLİĞİ • AB MALİ YARDIMLARI • Katılım Öncesi Mali Yardım (Hibeler) • Avrupa Yatırım Bankası Kredileri • Topluluk Programları • 6. Çerçeve Programı • Mesleki Eğitim Programları (Sokrates, Leonardo da Vinci, Gençlik)

16. KATILIM ÖNCESİ MALİ YARDIMLARIN KULLANDIRILDIĞI ALANLAR • Muktesebat uyumu için idari kapasite oluşturulması ve bunun için gerekli yatırımlar • Muktesebat uyumu (siyasi ve ekonomik kriterlere uyum ve STK’lara sağlanan destekler dahil) • Ekonomik ve sosyal uyum projeleri • KOBİ projeleri • Bölgesel kalkınma • Sınır ötesi işbirliği • İnsan kaynakları • Kırsal kalkınma

17. Mali Yardım Kapsamındaki Projelerin Değerlendirilmesi

18. Avrupa Yatırım Bankası Kredileri • AYB proje kredilerindeki gelişme; • 2004 yılında yaklaşık 655 milyon € • 2005 yılında yaklaşık 730 milyon € • AYB Türkiye’deki kamu bankaları aracılığı ile 2006 yılında 3 milyar € kredi kullandıracaktır • Son üç yılda AYB kaynaklı olarak KOBİ’lere kullandırılan kredi miktarı yaklaşık 800 milyon € olarak gerçekleşmiştir

19. Hibe Sistemindeki Merkezi Olmayan Uygulama Sistemi • Ulusal Mali Yardım Koordinatörü • AB ile ilişkilerden sorumlu Devlet bakanı ve Başbakan Yrd. • AB Genel Sekreterliği (ABGS) • Mali İşler Komitesi • Dışişleri Bak.,Maliye Bak., DPT, Hazine Müsteşarlığı, ABGS • Ulusal Fon • Hazine Müsteşarlığı • Ulusal Yetkilendirme Görevlisi • Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı • Merkezi Finans ve İhale Birimi

20. KOBİ’LER İÇİN AB PROGRAMLARI VE PROJELERİ AB’DE KOBİ TANIMI

21. TÜRKİYE’DE KOBİ TANIMI

22. Türkiye’de işletmelerin % 99,8’i KOBİ niteliğindedir. • AB’de işletmelerin % 99’u KOBİ niteliğindedir. • KOBİ’lerin yarattığı toplam istihdam oranı % 76,7’tir. • KOBİ’leri temsil eden TESK VE TOBB üyeleri toplamının % 70’i esnaf ve sanatkarlardan oluşmaktadır. • KOBİ’lerin toplam banka kredileri içindeki payı % 5’in altındadır. • Toplam katma değerin % 26,5’i KOBİ’ler tarafından yaratılmaktadır.

23. AB KOBİ POLİTİKASININ TEMEL HEDEFLERİ • Rekabetin güçlendirilmesi • İş ortamının iyileştirilmesi • Sınai değişimin desteklenmesi

24. AB ÜLKELERİNDE KOBİ DESTEK PROGRAMLARI • Euro Info-Centers Network (Avrupa Bilgi Merkezleri Ağı) • Yenilik Aktarım Merkezleri (Innovation Relay Centers-IRC) • Avrupa Teknoloji Programı İşe Başlangıç Desteği • KOBİ Teminat Programı • Çekirdek Sermayesi Faaliyeti • Avrupa Yatırım Bankası (AYB) Grubunun Ek Finansman Kolaylığı • Avrupa Teknoloji Kolaylığı • Yenilikçilik 2010 İnsiyatifi • Euromanagement (AR-GE Denetimleri)

25. JEV Avrupa Ortak Yatırımı (Joint European Venture) • ETF StartUp (Risk Sermayesi) • TELEMATIQUE • RACE • ESPRIT • BRITE-EURAM • SPRINT (Yenilikçi Uygulamalar ve Teknoloji Transferi • CRAFT (Teknoloji Araştırmalarında İşbirliği • VALUE (AR-GE Sonuçlarının Yaygınlaştırılması ve Kullanımı) • KOBİ Garanti Kolaylığı • Firmalararası İşbirliği Programı (Medpartenariat)

26. TÜRKİYE’DEKİ KOBİ’LERE YÖNELİK AB MALİ PROGRAMLARI • KOBİ’ler Avrupa Birliği’nin fon ve mali işbirliği olanaklarından doğrudan faydalanmamaktadırlar. • AB’nin üçüncü ülkelere yönelik PHARE, ISPA, SAPARD, MEDA, CARDS ve TACIS fonlarından finanse edilen projelerin ihalelerine ve teklif çağrılarına katılabilmektedirler. • Sendikalar, Meslek Odaları gibi AB muktesebatının uygulanmasında rol oynayan kurumlara da destek verilmektedir.

27. KOBİ’ler Malta ve Kıbrıs’ta da AB fonlarıyla gerçekleştirilecek projelere de teklif sunabilmektedirler. • Türkiye’deki KOBİ’ler Avrupalı KOBİ’lerle işbirliğinin geliştirilmesine yönelik Avrupa Bilgi Merkezleri (EIC) ve İşletmeler arası İşbirliği Bürosu (BRE) programlarından yararlanabilmektedirler. • Avrupa Yatırım Bankası’nın ve KOBİ’lere yönelik olan diğer topluluk destekli kredilerinden faydalanabilmektedirler.

28. AB üyesi ülkeler ve diğer aday ülkelerdeki gerçek ve tüzel kişiler de, AB mali yardımları bağlamında ülkemizde açılacak ihalelere katılabileceklerdir. • AB yardım fonları Merkezi Olmayan Yönetim Sistemine göre yönetilmektedir. • AB yardım fonları, Ulusal Programda belirtilmiş öncelikli alanlarla ilgili olmalıdır. • Projeler, AB katılım stratejisinin uygulanmasına katkıda bulunmalıdır

29. KÜÇÜK İŞLETMELERE YÖNELİK AVRUPA ŞARTI • Girişimciliğe yönelik eğitim ve öğrenimin sağlanması • Şirket kuruluşunun daha düşük maliyetli ve daha hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesi • İdari ve yasal düzenlemelerin iyileştirilmesi ve kolaylaştırılması • Elektronik ortamda bilgilendirmenin iyileştirilmesi ve işlemlerin elektronik ortam aracılığıyla kolaylaştırılması

30. Küçük işletmelerin Tek Pazar'dan daha fazla fayda elde etmesinin sağlanması • Vergilendirme sisteminin başarıyı mükafatlandıracak, şirket kuruluşunu teşvik edecek, küçük işletmelerin yayılmasını ve istihdam yaratılmasını sağlayacak şekilde uyarlanması • Finansal hizmetlere erişimin iyileştirilmesi • Küçük işletmelerin teknolojik kapasitelerinin güçlendirilmesi

31. TAM ÜYELİK SÜRECİNDE ESNAF VE SANATKARLAR • Sorunlar • Esnaf ve sanatkarların KOBİ tanımına uyan nitelikleri olmakla birlikte, AB fonlarından imalat sanayi sektöründeki KOBİ’ler yararlanabilmektedir • Esnaf ve sanatkarlar düşük maliyetli kredi kolaylıklarından yararlanamamaktadırlar

32. Meslek faaliyetlerinin ilgili Odalar tarafından düzenlenmesinde yetki ve sorumluluk eksikliği bulunmaktadır • Kayıt dışı ekonomik faaliyetlerin genişlemesi, kayıtlı meslek erbabının rekabet gücünü kırmakta ve dükkanlarını kapatan esnaf, tezgah açmaktadır • Emeklilik aylığı alan esnaflardan çalışanların aylıklarından % 10 SGDP kesilmektedir • Esnaf ve sanatkarların eğitimine yönelik projeler yeterli değildir

33. BASEL II Kurallarının uygulanması küçük işletmelere kredi bulma konusunda yeni sıkıntılar yaratacaktır • Küçük işletme sahiplerinin mesleki bilgi eksiklikleri bulunmaktadır • Yeni işe başlamada bilinçsiz iş konusu ve işyeri seçimleri kaynak israfına yol açmaktadır • Meslek erbabının işyerlerinde kullandıkları elektrik, su, havagazı gibi fiyat tarifeleri yüksektir

34. Ticari araçlar için tüketilen akaryakıt üzerinden alınan vergilerin, özel tüketimle eş tutulmaktadır • Küçük işletmelerin aralarında ortaklık ve birlik kurma alışkanlığı bulunmamaktadır • KOBİ’ler iç pazar olduğu kadar AB Ortak İç Pazarı da hedef almamaktadır • AB müktesebatına uygun bir işletme yönetimi ve politikası izlenmemektedir • Yönetim ve organizasyon sorunları

35. Malzeme tedarikinde karşılaşılan sorunlar • Banka kredilerinin hacminin küçük, kredi maliyetlerinin yüksek olması • Vasıflı eleman teminindeki güçlükler • İşletme sahibi ve çalışanlarının müşterinin psiko-sosyal yapısına uymayan tutumları ve iletişim sorunları

36. Tehditler ve Fırsatlar • Uygulanan ekonomik istikrar ve sıkı para politikası ve yapısal uyum programı nedeniyle küçük işletmeler ekonomik ve mali krizi henüz aşamamıştır. • Yerli üreticiler iç pazarda ucuz ithal malları ile mücadele edememektedir. • Kayıt dışı ekonomik faaliyetlerin GSMH içindeki payı artmaktadır.

37. Esnaf ve sanatkarlar KOBİ sayılmakla beraber, KOBİ’lere yönelik teşviklerin çok azından yararlanmaktadırlar. • Mali kesim tarafından Esnaf ve sanatkarlara kullandırılan kredi miktarları düşük ve kredi maliyetleri yüksektir. • Tüketici güven endeksi düşüktür, iç talep yetersizdir. • Vergi yükü yüksektir.

38. AB mali yardımları ve programları, küçük işletmeler için proje finansmanı sağlamaktadır. • AB müktesebatına uyum sürecinde küçük işletmelerin rekabet gücü ve teknoloji kullanma yetenekleri artacaktır. • Meslek mensuplarının uymaları gereken standartlar, hizmet kalitesini ve müşteri memnuniyetini yükseltecektir. • Aday ülkeler için AB fonları ve yardımları miktarı 2007-2013 dönemi için toplam 15 milyar € ya ulaşacaktır.

39. Önlemler ve Stratejiler • Ulusal bir KOBİ politikası oluşturulmalıdır. • İstikrarlı ve sürdürülebilir ekonomik büyümenin temel aktörü olarak KOBİ’ler yeniden tanımlanmalıdır • AB mali yardım fonlarının yanında KOBİ’lere yönelik doğrudan devlet teşviklerinin kapsamı ve etkinliği artırılmalıdır

40. İş kurma süreci kısaltılarak ilgili mevzuat basitleştirilmeli, iş kurma maliyeti azaltılmalıdır • Mali sıkıntı içindeki işletmelere ek finansman kolaylıkları sağlanmalı; icra, iflas ve tasfiye işlemleriyle ilgili mevzuat gözden geçirilmeli • Bilgisayar ve internet kullanımı yaygınlaştırılmalı ve internet üzerinden işlem yapma ve bilgilendirme olanakları geliştirilmeli

41. Genç ve kadın girişimcilere yönelik iş kurma ve geliştirme amaçlı özel kredi programları etkinleştirilmeli ve yaygınlaştırılmalı • Esnaf ve sanatkarlara yönelik finansman olanakları hakkkında bilgi sistemi ve finansman danışmanlığı merkezi oluşturulmalıdır • Odaların üyeleri ile etkileşimlerini artırmaya yönelik kurumsal kapasite geliştirme çalışmaları desteklenmelidir

42. Ulusal Meslek Standartları Kurulunun oluşturulması • Vergi sisteminde iş kurmayı özendirici, istihdamı ve büyümeyi teşvik edici yeni düzenlemelerin yapılması • AB fonlarından yararlanma bilgi sistemi oluşturulmalı ve proje üretimi desteklenmelidir • Meslek odaları ve üniversiteler arasındaki işbirliği ile danışmanlık hizmetleri geliştirilmeli

43. Küçük işletmelerin mali yapılarını güçlendirecek önlemler (düşük faizli uygun koşullarda kredi kolaylığı, girişimciliği destekleme kredileri, iş yeri açma kredileri gibi) alınmalıdır. • Küçük işletmelerin AB müktesebatına uyumunu hızlandıracak eğitim projelerine destek verilmelidir. • Mesleki yeterliliği sağlayacak ve geliştirecek sürekli bir denetim ve izleme mekanizmasının kurulması ve girişimcilik eğitimi verilmesi gerekmektedir.

44. Meslek Odaları tarafından diğer kamu kuruluşları ve Odaları ile yakın işbirliğine gidilmeli ve ortak girişimler güçlendirilmelidir. • Türkiye’nin AB’ye tam üyelik müzakerelerinde süreci hızlandıracak ve tam üyeliği kolaylaştıracak politikalara destek verilmeli ve AB kurumları nezdinde lobi faaliyetleri desteklenmelidir. • AB mevzuatına uyum konusunda denetim sistemi geliştirilmeli

45. TEŞEKKÜRLER..

46. SAYIN SAKINÇ ‘ A BU DEĞERLİ HİZMETLERİNDEN DOLAYI TEŞEKKÜR EDERİZ. MESOB