Interneti, Intranet dhe Extranet

1. Interneti, Intranet dhe Extranet Kapitulli 7 Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

2. Principe dhe Objektiva • Interneti, ashtu si dhe teknologjite e tjera, ofron nje game te madhe sherbimesh, disa prej te culave jane efektive dhe praktike per t’u perdorur ne ditet e sotme, disa te tjera jane ne zhvillim e siper, nderkohe disa te tjera kane dale jashte perdorimit (ose ne perdorim te paket). • Pershkrim i shkurter si punon Interneti, duke perfshire alternativat per lidhjen e tij si dhe rolin e Internet service providers (ISP). • Identifikimi dhe pershkrimi i shkurter i sherbimeve qe lidhen me Internetin. Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

3. Principe dhe Objektiva • I zhvilluar filimisht si nje document-management system, World Wide Web eshte nje ‘menu-based system’ qe eshte i lehte per t’u perdorur per aplikimet individuale apo ato te bizneseve. • Pershkrimi World Wide Web dhe si punon ai. • Shpjegimi i perdorimit te Web browser-ave, motoreve te kerkimit (search engines), dhe mjeteve te Web. Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

4. Principe dhe Objektiva • Perpara se Interneti dhe World Wide Web te behen te perdorshem dhe te pranueshem ne menyre universale, duhet te zgjidhen çeshtje te menaxhimit; çeshtje te sherbimit dhe shpejtesise; si dhe te demtimeve, sigurise dhe siteve te paautorizuar te Internet. • Identifikimi se kush e perdor Web-in per te bere biznes si dhe diskutimet pro dhe kundra te blerjeve ne Web (Web shopping). • Evidentimi i procesit te krijimit te permabjtjes se nje Web. • Pershkrimi i gjuheve te programimit ne Internet (Java). • Percaktimi i termave intranet dhe extranet si dhe diskutimi si organizatat i perdorin ato. • Identifikimi i disa çeshtjeve qe lidhen me perdorimin e rrjetave. Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

5. Perdorimi dhe funksionimi i Internet-it Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

6. Perdorimi dhe Funksionimi i Internet • ARPANET • Internet Protocol (IP) • Wireless Internet • Kerkimet per nje Internet me te shpejte • Internet2 (I2) • Next Generation Internet (NGI) • Perpjekjet e korporatave Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

7. Routing Messages Over the Internet Rutimi i mesazheve ne Internet Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

8. Perdorimi i Internetit ne SHBA Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

9. Si punon Interneti • Hosts • Routers forward packets to other networks • Internet Protocol Stack (TCP/IP) • Internet Protocol (IP) • Transport Control Protocol (TCP) • Backbones Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

10. Uniform Resource Locator (URL) http://www.fakulteti.edu World Wide Web Domain category Hypertext transfer protocol Host Network Name Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

11. ADRESIMI NE INTERNET Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

12. Aksesimi ne Internet • Lidhja via nje LAN server • Network adapter card • Open Datalink Interface (ODI) • Network Driver Interface Specification (NDIS) Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

13. Aksesimi ne Internet Tre menyret e Aksesimit te Internetit Ka tre menyra te aksesimit te Internetit – duke perdorur nje LAN server, duke perdorur telefonin (dialup) nepermjet nje SLIP ose PPP ose duke perdorur sherbimet on-line me akses ne Interent Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

14. INTERNET PROVIDER • DY GRUPE: • SHERBIME ON-LINE: AOL, COMPUSERVE, etj – ju ofrojne sherbime klienteve te tyre • INTERNET PROVIDER: vetem hyrje ne Internet Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

15. Internet Service Providers (ISPs) • Ofrojne akses ne Internet atyre qe kane nje “llogari” • Çmime te ndryshme mujore • Disa jane pa parà (free) Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

16. INTERNET PROVIDER • NE SHQIPERI – DISA ISP: www.albanionline.net www.icc-al.org www.albnet.net www.abisnet.com.al www.sanx.net Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

17. Sherbimet ne Internet Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

18. Sherbimet ne Internet Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

19. Sherbimet ne Internet Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

20. E-mail dhe Instant Messaging Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

21. ICQ ICQ eshte nje program klient qe ju informon ju se cili eshte on-line si dhe ju jep mundesi te kontaktoni dhe flisni ne kohe relae Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

22. Usenet Newsgroups Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

23. Internet Phone and Videoconferencing Services Si punon Voice-Over-IP (VoIP) Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

24. Sherbime te tjera te Internet Sherbimet free ne Internet Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

25. The World Wide Web Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

26. The World Wide Web • Sistem i bazuar ne Menu qe perdor modelin client/server • Hypermedia • HTML, XML • Web browsers • Java • Search engines • Keyword indexes: fast & broad • Subject indexes: focused searches Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

27. Disa Web Sites interesante Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

28. Hypertext Markup Language Shembull HTML Ne te majte te ekranit eshte dokumenti qe i korespondon tag-eve HTML. Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

29. Google Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

30. DISA NGA MOTORET E KERKIMIT • GOOGLE http://www.google.com • ALTAVISTA http://www.altavista.com • EXCITE http://www.excite.com • YAHOO http://www.yahoo.com • LYCOS http://www.lycos.com • ASK JEEVES http://www.ask.com • ALLTHE WEB http://www.alltheweb.com Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

31. Java Download-imi i nje Applet nga nje web server Perdoruesi akseson faqen Web nga nje Web server. Nese perdoruesi klikon mbi APP per te egzekutuar aplikimin Java, kompjuteri klient kerkon per kopje ne hard diskun e vet. Nese appleti nuk eshte, klienti kerkon qe appleti te downloadet. Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

32. Java Faqje Web qe ofron Applet te Java Applete Java pa pagese mund te shkarkohen nga ky site per perdorim ne Web site-n tuaj Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

33. Intranet-e dhe Extranet-e Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

34. Intranet • rrjeta te brendeshme te organizatave duke perdorur Internet dhe produkte dhe standartet World Wide Web • redukton punen me leter • ju ofron punonjesve nje teknike intuitive dhe te lehte per te aksesuar informacionin qe me pare ka qene e veshtire per tu marre Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

35. Intranet Nje intranet eshte nje rrjete e brendeshme e organizates qe perdoret nga punonjesit per te aksesuar informacionet e organizates Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

36. Extranet • Nje network qe lidh burime te seleksionuara te intranetit te nje kompanie me klientet, furnitoret ose partneret e tjere te biznesit. Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

37. Internet, Intranet, and Extranet Users Permbledhje e Perdoruesve te Internet, Intranet dhe Extranet Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

38. Virtual Private Network Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

39. Ndertimi i permbajtjes Web • Kompjuteri duhet te lidhet me nje a Web server • Ka nevoje per nje program Web browser • Shtohen links tek home page • Reklama • Tools • Word processors • HTML editor • HTML template • Text editor Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

40. Push Technology • Perdoret per te derguar informacion ne menyre automatike ne Internet • Mbeshtet ne HTTP ose Java • Problematika (dizavantazhet)perfshin: • Information overload • Volume of data broadcast Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

41. Perdorimet e Web nga bizneset • E-mail • Lidhin shitesit me bleresit • Teknika per marketing, shitje, she suport per klientet • Alternative me çmim te ulet kundrejt fax ose postes Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

42. Çeshtje te Rrjetave • Çeshtje te menaxhimit • Çeshtje te Sherbimeve dhe shpejtesise • Mund te bllokohen Routers (bottlenecks) • Marreveshje te koneksionit Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

43. Çeshtje te Rrjetave • Fshehtesia, konfidencialiteti (Privacy) • Cookie: skedar text qe vendoset ne hard-disk te nje kompjuteri • Mashtrimet • Siguria me enkriptime dhe firewall-e • Digital signature • Cyphertext • Cryptography • Faqet te pautorizuara Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

44. Kriptografia Kriptografia eshte proçesi i konvertimit te nje mesazhi ne nje kod sekret dhe dhe ndryshimi i mesazhit te enkoduar ne nje tekst te rregullt Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

45. Web ne treDimensions Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

46. Permbledhje • Internet – nisi me ARPANET, nje projekt i nisur nga U.S. Department of Defense (DOD) • Sherbimete Internetit: • E-mail • Telnet • FTP • Usenet and newsgroups • Chat rooms • Web site – si nje reviste, me nje faqe kopertine te quajtur home page qe permban grafike, tituj, tekste te zkonshem dhe te theksuar Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit